HET EINDE VAN HET JODENDOM - Politieke Boeken

had voor ons gezin het sjoel bezoek primair een sociale functie. Mijn vader, als
advocaat in een vrij kleine joodse gemeenschap van 2 à 3 honderd gezinnen, kon
het zich niet veroorloven om niet af en toe met zijn gezin in sjoel te verschijnen.
Neen, halacha, de joodse wetten en voorschriften, betekenden voor ons niets.
Ethiek, moraal, prestatie, inzet betekende alles. Daarbij ook de trots dat we als
joods volk sinds de Oudheid hadden overleefd en dat we als Duitse joden, met
name na Moses Mendelssohn, zo veel bereikt en gepresteerd hadden. (Zie ook
hoofdstuk VI)
Tevreden, geslaagde joodse burgers
Mijn ouders hadden de Eerste Wereldoorlog met grote intensiteit beleefd. Een
gesneuvelde broer, hongersnood, verwonding en ziekte, een uit verdriet gestorven
moeder, verarming door inflatie en, last but not least de schande en schaamte
onderdeel te zijn van een natie van verliezers, -en ik bedoel hier de Duitse, niet de
joodse natie -. Desondanks ben ik in mijn herinnering tot aan 1933 in een
harmonisch en gelukkig gezin opgegroeid. Mijn moeder was een warme,
intelligente en efficiënte vrouw. Zij was de zorgzame, alles bestierende ziel in
huis. Mijn vader was veel minder dichtbij, hij werkte hard in zijn
advocatenpraktijk, was gauw door het lawaai dat mijn twee oudere broers en
vooral ik maakte geïrriteerd, maar, hij was ook succesvol. Een van zijn cliënten
was het gemeentebestuur van de stad Bielefeld zelf. Een lucratieve en
prestigieuze cliënt. Dit gaf mijn vader uiteraard veel voldoening en het liet toe, dat
mijn ouders met hun drie zoons in materieel opzicht weinig te klagen hadden. Tot
aan de komst van Hitler waren er twee hulpen, toen “dienstmeisjes” geheten, die
bij ons inwoonden en mijn moeder in keuken, huishouding en met de kinderen
hielpen. Van ons kinderen werd verwacht dat wij, als tegenprestatie voor de
goede ouderlijke zorg, op school ons best zouden doen, dat we met goede cijfers
thuis zouden komen en ook qua overig gedrag geen aanleiding tot klachten
zouden geven. De sfeer in huis was die van veilige geborgenheid.
25