HET EINDE VAN HET JODENDOM - Politieke Boeken

DANKWOORD
Gevoelens van dankbaarheid, als ze niet op een bepaalde persoon gericht zijn
maar algemeen en diffuus van aard, hebben iets met religieuze gevoelens te maken.
Als ik godsdienstig was (quod non), zou ik op dit moment neiging hebben het enige
gebed uit het jodendom, dat ik mooi vind, op te zeggen, het zogenaamde ‘Sje he-
chejanoe’ gebed. Hierin uit men bij bepaalde unieke gelegenheden zijn dankbaar-
heid dat men dit moment levend heeft bereikt en het bewust mag ervaren. Deze al-
gemene dankbaarheid voel ik inderdaad en wel omdat ik bezig ben de laatste hand
aan een eerste boek te leggen. Mijn echtgenote, Christiane A.R. Tilanus die na vele
jaren als chef de clinique van de kraamafdeling van een groot ziekenhuis, alles van
geboortes van mensenkinderen weet, bleek ook een perfecte helper bij de geboorte
van een geestelijk kind. Zonder haar voortdurende hulp bij het kritisch beoordelen
van bepaalde passages, zonder haar inventiviteit en creativiteit bij het bedenken
van alternatieve formuleringen zou het boek, als het al geboren was, er anders uit
zien. Verder wil ik graag mijn dank uitspreken aan de kunsthistoricus J.L.L. Tilanus
die in een razende vaart de hele tekst opbouwend kritisch heeft gelezen en duidelijk
aanwijzingen heeft gegeven hoe hem te verbeteren; zijn advies was vooral, veel
woorden schrappen. Ook een andere historicus, Wiebe Brouwer, wil ik bedanken
voor het kritisch lezen van de eerste versie en zijn suggesties voor verbetering en
verduidelijking van de opbouw van het geheel. Hoe veel dank ik verschuldigd ben
aan de Britse BBC radio journalist Peter Day, is alleen voorstelbaar, als je het door
hem, woord voor woord op correcte Engelse taal gecorrigeerde, hoofdstuk VI zou
hebben gezien. Ten slotte ook nog dank aan de IKON radio journalist Job de Haan
die me, na lezing van een vroege versie aangemoedigd heeft er vooral mee door te
gaan. Last but not least ben ik veel dank verschuldigd aan mijn zoon Leo A. Meyer
die in een laat stadium bijna de hele tekst uiterst zorgvuldig heeft gelezen. Zijn tal-
rijke suggesties hebben er veel aan bijgedragen de formuleringen duidelijker en
minder kwetsbaar te maken. Uiteraard blijft de eindverantwoordelijkheid voor de
tekst, ondanks al deze steun, geheel bij mij.
7