nov/dec nr 6 - IKON

november/december 2012 - nummer
Magazine van het iKon Pastoraat
Met in dit nummer o.a.:
De WerelD een nieuwe ziel
UitnoDiging Misa Criolla
ColUMn Wat mag een oud mens kosten?
6

6
Jaargang 53 • november/december 2012
De pastores van het IKon pastoraat (v.L.n.r.)
JuDIth van Der Werf, Bara van peLt, Bram GranDIa
Lieve lezer,
Het najaar is inmiddels in volle gang. De herfstkleuren
vervagen. Van zomer naar winter gaat het.
Judith gaat nog steeds het land in met haar project
‘De Terugblik’. Ook haar vaste rubriek ´in gesprek met´
is erdoor gekleurd. U kunt haar volgen via
www.deterugblik.nl
Misschien nog op tijd. Op 2 november zijn sprekers als
Jan Terlouw, Bert Keizer en Marinus van den Berg te
beluisteren tijdens onze middag over het levenseinde
in Amsterdam. Welkom!
En ja, 16 december valt er iets bijzonders te genieten.
Een aanrader! In het prachtige gebouw van De Nieuwe
Liefde organiseren wij een middag met bezinning,
muziek en een vertrouwd IKON-engagement. U kunt
luisteren naar de prachtige ´Misa Criolla´. Voelt u zich
van harte uitgenodigd. Zie pg. 7.
Op 30 december is er een radiokerkdienst met
ds. Judith van der Werf en iedere zondag voor de kerkdienst
kunt u de vertelling over onze IKOON horen.
Dit nummer gaat verder met ons jaarthema over ´Heilig´.
Ik las een indrukwekkend boek ‘Dit zijn de namen’.
Het inspireerde me tot het schrijven van het hoofdartikel.
Voor het eind van het jaar gaan we de kersttijd
in. De weken die we advent noemen. Verwachting... Ja,
wat valt er te verwachten in ons leven? Ik besluit mijn
artikel over de heiliging van de tijd. In de tijdstroom
Abonnementsprijs: s 8
Eindredactie: Bara van Pelt
Bureauredactie: Bonny Rem
Inhoudsopgave
heiligen wij enkele dagen af; de feestdagen. Daarin
worden we ons bewust van het kleine en het bijzondere,
het wonderlijk ontroerende. Dat we het ons niet
zomaar laten ontglippen, maar ons ervan bewust zijn.
Een goede adventstijd voor u!
Zoals elk laatste nummer van het jaar wordt ook deze
uitgave vergezeld van de abonnementsbrief. Mogen
we weer op u rekenen?
Een hartelijke groet, namens het team
colofon Het IKON Pastoraat is er voor mensen die willen praten over wat hen ten diepste bezig houdt in hun leven. De drie IKON-pastores
zijn op werkdagen ‘s ochtends bereikbaar per telefoon en per mail. Mensen is het blad van het IKON Pastoraat. Het verschijnt zes maal per jaar.
Contactgegevens:
IKON Pastoraat
Postbus 10009
1201 DA Hilversum
Bezoekadres:
Bergweg 16
1217 SE Hilversum
T 035-6215555
De WereLD
een nieuwe ziel
door bara van Pelt
gedicHT
pagina 3|4|5
’Taboe’
van Jean Piere rawie pagina 6
kloosTer2daagse Huissen
’mijmeren over de dood’
uItnoDIGInG
‘Wat is ons heilig?’
JuDIth In GespreK met
’de Terugblik’ pagina 8
om Door te Geven
de stilte is de lofzang
door Wim loosman pagina 9
column
Wat mag een oud mens kosten?
door bram grandia pagina 10
www.ikonpastoraat.nl
Email: pastoraat@ikon.nl
rek.: 631000
pagina 6
pagina 7
Ontwerp: Creatie op de Mac bv, Hilversum
Druk: Van der Weij bv, Hilversum
Bron foto’s: iStockphoto, Bettina Traas, IKON, John
Stoel, Shutterstock, ©2010 Pictoright Amsterdam
Mensen wordt uitgegeven in grootletter en ingesproken op daisy CD-rom. Tel: 0341-565499
De WereLD
Een twijg zal ontspruiten aan de stronk van Isaï (profetie uit Jesaja 11:1).
hanneliekevandebeek.exto.nl
een nieuwe
ziel
Om uit te leggen wat heiligheid is, begin ik
graag bij een oud Romeins verhaal van
de schrijver Livius. Om te bepalen wie de stad
Rome mag bouwen gaan de Romeinen te rade
bij een priester. Wie beter dan de man die
dicht bij God en de Goden staat kan de
tekenen uit de hemel lezen?
Dus begeeft de priester met in zijn kielzog
een stoet van tempelbewaarders zich naar
de hoogste berg. Daar tekent hij met een staf
een denkbeeldig vierkant in de lucht.
Dat vierkant heet een templum. Dan wacht
hij tot er wat in dat vierkant gebeurt.
Als er een groep gieren door het vierkant, het
templum vliegt duidt de priester dat teken.
Hij meent dat Romulus is aangewezen om
Rome te stichten.
door bara van Pelt
Hoewel het verhaal iets gecompliceerder
is gaat het me om deze
oervorm, dit templum.
In de stroom van tekens en gebeurtenissen
zoeken mensen naar zin en mening. In
die eindeloze wereld zoeken mensen naar een huis,
een omsloten vertrekpunt. Ze concentreren zich op
een ‘binnen’. Zo biedt een tempel, of laten we het kerk
noemen zo’n concentratieplek. Over de drempel van
dit Heilige Huis is alles op iets anders gericht, op iets
symbolisch. Daarbuiten is het profane leven, de buitenwereld.
Die tegenstelling tussen binnen en buitenwereld
is heilzaam. En daarom ook tref je in de
kerk zo weinig dagelijkse gebruiksmiddelen aan. Je
vindt er geen afwasteil, of droogrekken. Wel een tafel,
een boek en een kruis.
In het woelen van het bestaan hebben we een grote
behoefte om ons te concentreren, om niet weg te
waaien naar nergens. Een vast punt, een plek die we
kunnen vertrouwen, een woord dat stand houdt.
Diepte en integriteit zou ik het willen noemen.
Het religieuze spraakgebruik heeft hier het woord
heilig voor gereserveerd. Kleine kinderen hebben er al
een ragfijn gevoel voor.

mensen pagina 4/5
Levenspad bij Jesaja 5
Schatten verzamelen
In het leven dat overspoeld wordt door
gebeurtenissen, dat beheerst wordt door
meestal hun moeder, gaan ze schatten verzamelen.
Uit de hoeveelheid dingen die ze
vinden en zien verzamelen ze. Ze verzamelen
schelpjes, knoopjes, kraaltjes. Het is niet
de bedoeling dat de buitenwereld hier weet
van heeft. Alleen vertrouwelingen mogen
in het doosje kijken, zoals ze later als ze groter
zijn het dagboek geheim houden voor
de buitenwereld.
Nu hoef je niet jong te zijn om dingen te
bewaren en af te grenzen. Juist naarmate
mensen ouder worden wint die verzameling
aan belang. Ansichtkaarten die een
betekenis hebben, een kast met het oude
porselein die al 50 jaar in dezelfde orde in
stand is gehouden kan voor een achtergebleven
echtgenoot een soort heiligdom
worden. Telkens als hij de kast opent herinnert hij zich
zijn vrouw die er zo trots op was - want het was nog
van haar moeder. En dat ene oortje was er ooit af en
door een vakkundig iemand weer gelijmd.
Een kast die een verhaal bewaart, die iets van de waarde
die de overleden echtgenote erin zag, oproept.
Ook de bijbel kent zo’n heilige kist. Een van de bekendste
heilige kisten in de geschiedenis van de godsdiensten
is de Ark des Verbonds van de oude Hebreeën. De
overlevering vertelt ons dat de tafelen van de Tien Geboden
erin zaten, de kruik met het manna en de staf
van Aäron. De Ark was opgesteld in het Allerheiligste
en werd meegevoerd in de oorlog tegen de Filistijnen.
Uit onze ervaring weten we zo wat dingen te noemen
die ons heilig zijn. ‘Mijn kinderen’, zou iemand kunnen
zeggen. Een herinnering die iemand vertelt kan heilig
zijn.
Heilig
En natuurlijk valt daar ook wat tegen in te brengen.
Je kunt dingen bewaren tot op het punt dat het sentimenteel
wordt. Alle eerste tandjes van de kinderen,
alle eerste schoentjes. Bij heiligheid is het ook vaak
oppassen geblazen. Wat is de diepte ervan? Is dit authenticiteit?
Het toekennen van God als jou absoluut heilig heeft
altijd al tot veel debat geleid. Kunnen wij God ons
wel toeëigenen? De Bijbel zelf kan er soms met huiver
over spreken. Zo laat Jesaja God zeggen: ‘Houd u
bij uzelven, naak tot mij niet, want ik ben heiliger dan
Gij.’ (Statenvertaling; Jesaja 65:5)
Genoeg nu gewaarschuwd dat je niet te snel jouw
oorlog tot een heilige oorlog, jouw dierbare voorwerpen
en gedachten heilig mag verklaren. We zijn op
zoek naar heiligheid, en met recht. Wat is er in ons
leven dat stand houdt? Vanuit welke kleine plaats, of
gedachte is het zinvol naar die grote wereld te kijken?
Want daar gaat het over: die hele kleine gebeurtenissen
of dingen die je de wereld in ander perspectief
doet zien.
Dit zijn de namen
Onlangs las ik geroerd het nieuwe boek van Tommy
Wieringa. ‘Dit zijn de namen’. De titel doet denken aan
Exodus, dat begint met: ´Dit zijn de namen´. Alleen de
titel al gaat over heiligheid. In die grote immense wereld
waarin mensen komen en gaan, waarin geslachten
komen en gaan, worden er voortdurend namen
vastgehouden. De mens is niet zomaar een waaihout
maar een naam die vastgehouden wordt door God.
In het boek maken we kennis met Beg, een Oost-Europese
politieagent. De man die al tegen de 60 loopt
leidt een treurig leven. Hij woont samen met zijn huishoudster
met wie hij één keer in de maand slaapt.
Verder is hij iets minder corrupt dan de anderen maar
als hij tegengesproken wordt slaat hij er rustig op los.
Zijn leven dreigt in zinloosheid te vergaan als hij de
Joodse roots van zijn moeder ontdekt. Het begint bij
een liedje dat bij hem bovenkomt. Vreemde klanken
die hij niet verstaat. Het blijkt een Jiddisch liedje te
zijn. Maar waarom zou zijn moeder hem een Jiddisch
liedje hebben toegezongen? En zijn achternaam, is
toch vaak ook een joodse achternaam…
Schoonwassen
En de politieagent komt terecht bij de laatst overgebleven
Jood in zijn stad, de rabbijn. En deze is wel blij
met zijn komst, want misschien is er toch iemand die
later kaddisj voor hem kan zeggen als hij sterft.
En daar begint bij Beg iets te roeren. Het besef misschien
wel een heel bijzonder iemand te zijn. Want
God heeft wat met zijn uitverkoren volk, zoveel weet
hij er wel van. De gedachte voor God te tellen haalt
hem uit zijn onverschilligheid.
De rabbijn neemt hem mee naar de kleine synagoge.
Als ze een paar gangen door zijn gegaan opent hij een
ruimte met houten banken langs de muren. Het lijkt
een kleedruimte. De rabbijn gaat hem voor de tegenoverliggende
stenen trap af. De treden zijn hol gesleten.
Diep onder de grond is een langwerpige rechthoek
uitgehakt in de rots, een bad onder een boog
van gemetselde bakstenen. In het bassin bevindt zich
roerloos, droomachtig helder water. De traptreden
verdwijnen onder water en gaan tot op de bodem van
het bad. Het is een afdaling naar een plaats die belangrijker
lijkt dan de synagoge zelf, het heilige hart
van een mysteriecultus. Beg zou het water willen aanraken,
het in beweging brengen; maar het zou zijn onreine
huid schroeien. (…)
‘Naakt en alleen daalde hier een Joodse man of vrouw
de trap af. Er mocht niets tussen het lichaam en het
water in staan.’ legt de rabbijn uit.
‘Een soort doop dus’, zegt Beg…
‘Het is geen doop, het is geen bad in de zin van zeep
en water. Wie zich in het mikwe onderdompelt, wordt
een nieuwe mens. Hij krijgt een nieuwe ziel.’
Dat wil Beg wel. Hij zou zich willen uitkleden, de treden
afdalen tot op de bodem van het bassin, zijn lichaam
onderdompelen, het reinigen van het vuil van
de wereld. Zelfs van het vuil dat er niet af ging, zou
hij zich schoonwassen. Een nieuwe ziel. Daar diep in
de aarde, bij het magische water leek zoiets werkelijk
mogelijk. Wat een aangename troostende gedachte…
Zijn oude ziel afleggen, dat rafelige versleten ding, er
een nieuwe voor in de plaats krijgen Wie wil dat niet?
Wie zou zoiets afwijzen?
Bewust
Het verhaal van Beg gaat over heiligen. Heel specifiek
van een mens dit keer. Maar ook de tijd noemen wij
geheiligd. In die zich maar voortschrijdende tijd zonderen
we er enkelen af. Dat zijn onze feestdagen. We
gaan op weg naar kerst. Een geheiligde tijd. In de periode
ervoor trekken we wat in onszelf terug. In onze
huizen, daar waar het warm is. En we denken wat over
ons leven na. Wat er was en wat we er nog van te verwachten
hebben.
Een geheiligde tijd. Laten we het niet zomaar door
onze vingers laten lopen. Maar ons ervan bewust zijn.
Van al het gewone en van het bijzondere. |
Mikwe van fotografe Janice Rubin

gedicHT
Jean Pierre rawie
Ik zie met steeds opnieuw bedwongen schrik
al wat er al voorbij is onder ogen,
de jaren die mij zomaar zijn ontvlogen,
de schijngestalten van mijn eigen ik.
De schaarse tijd waarover ik beschik,
tegen de tijd die weg is afgewogen,
vervult mij schrijnend van mijn onvermogen;
het einde schuilt in ieder ogenblik.
Toch leef ik telkens naar een toekomst toe,
alsof ik nog met eeuwigheden reken,
en doe gewoon de dingen die ik doe.
Dat morgen misschien niet meer aan zal breken,
voor jou, voor mij, voor ons, is een taboe,
waarover ik niet hardop durf te spreken.
Jean Pierre Rawie,
De tijd vliegt, maar de dagen gaan traag
‘Toch doe ik gewoon de dingen die ik doe’, zegt Rawie
in zijn nieuwe bundel. ‘Ondanks alles leef ik naar een
toekomst toe, alsof ik nog met eeuwigheden reken’.
Ik overweeg zijn woorden staande in de gedachteniskapel.
Er staat een grote pot met zonnebloemen.
Als altijd op deze dag. Ik ontsteek een kaarsje aan de
paaskaars en lees het gebed dat er klaar ligt. De taal is
ouderwets, het spreekt niet aan. Anders is dat met de
officiële tekst van de dag. Visionaire woorden van de
overledene die herdacht wordt. Al lezend springt er
een vonkje over: energie, eigenheid die zich niet laat
ontkennen. Maar ook het gevoel dat ik in een stroom
terecht kom die was en is en ook na vandaag zijn zal.
Aangeraakt en opgenomen in iets groter dan ik.
Onder het kruis hebben mensen bossen bloemen
neergelegd. Zo gedenken ze die ene die belangrijk
was in hun leven, die nog steeds hun doen en laten
kleurt. En in die ene de velen. Juist op de plek waar
de vergankelijkheid zo aanwezig is, doen zij, doe ik gewoon
de dingen die ik doe.
Judith van der Werf
kloosTer2daagse dominicanenkloosTer Te Huissen
mensen pagina 6/7
Taboe
‘mijmeren over leven en dood’
Memento Mori - ‘gedenk te sterven’ was het levensmotto
van de middeleeuwer. Hoewel wij uit de 21e
eeuw niet met dit motto opgroeien, komt er een moment
dat de eindigheid van het leven het denken in
beslag neemt. We nodigen u van harte uit om met
ons mee te denken. Twee dagen lang gaan we op in
de getijdenvieringen van het Dominicanenklooster.
dinsdag en woensdag 20 en 21 november
We mediteren, we lezen poëzie, gaan schrijven en bekijken
‘s avonds een film. Met medewerking van Bara
van Pelt en Bonny Rem.
Kosten voor de klooster2daagse: € s150,- of € s165,-.
U kunt zich opgeven via www.kloosterhuissen.nl
link programma, retraites.
Informatie via IKON Pastoraat 035- 621 55 55
De Nieuwe Liefde Amsterdam 16 december 2012 13.30 -18.00 uur.
Wat is ons heilig?
LITURGIE EN ENGAGEMENT: Het IKON Pastoraat organiseert op
zondagmiddag 16 december een middag in De Nieuwe Liefde in Amsterdam over
het jaarthema van IKON en IKON Pastoraat ‘Wat is ons heilig?’.
U wordt van harte uitgenodigd om dit bijzondere
programma bij te wonen. De IKON-pastores zullen
om 13.45 uur een korte presentatie geven over het
thema ´Wat is ons heilig?´
Judith van der Werf spreekt over
‘Empowerment als vorm van heiliging’.
Bara van Pelt spreekt over
‘En dit zijn de namen’
Bram Grandia spreekt over
‘Heilige verontwaardiging’
Misa Criolla en Navidad Nuestra
Om 15.00 uur gaan we luisteren naar o.a. de wereldberoemde
Misa Criolla. Deze ‘Creoolse Mis’ werd in
1964 geschreven door de Argentijn Ariel Ramírez. Toen
tijdens het Tweede Vaticaans Concilie in 1963 werd
besloten dat het Latijn niet meer de enig toegestane
taal was in de katholieke eredienst, ging Ramírez aan
de slag. De mis wordt dan ook in de volkstaal gezongen
en gebruikt ritmes en instrumenten uit de volksmuziek.In
de Muziek van de Misa Criolla en in de gezongen
kerstcantate ‘Navidad Nuestra’ wordt de hoop
verwoord.
Mario Coolen
Na afloop van het kerstconcert praten we tussen
17.00 en 18.00 uur na met Mario Coolen over ‘wat hem
heilig is’.
stuDIovIerInG
Mario Coolen was van 1972-1980 als theoloog werkzaam
in Guatemala. Daar werkte hij met het pastoraal
team van de parochie Santa Lucia Cotzumalguapa aan
de vorming van arbeiders op de suikerrietplantages.
Daar was hij getuige van het verzet van de arbeiders
en van de bloedige reactie van de grootgrondbezitters.
Schrijvend over wat hem heilig is schrijft hij: ‘En
daarmee kom ik bij wat mij heilig is: de herinnering
aan de martelaren die uit kracht van hun geloof in een
waardig leven bereid waren alles op het spel te zetten.
Hun voorbeeld houdt mij in beweging. Zij zijn, zoals in
het ‘In Paradisum’ van de liturgie van de doden wordt
gezongen, ‘de martelaren’ die ons opwachten aan de
poort van het paradijs, samen met de arme Lazarus’.
Om 18.00 uur besluiten we dit samenzijn.
We zien naar u uit op zondag 16 december.
AANMELDING: Pastoraat@ikon.nl of 035-621 5555
ENTREE: s17,50 via rekening 631000 t.n.v.
IKON Pastoraat Hilversum onder
duidelijke vermelding De Nieuwe
Liefde 16 dec/Heilig
LOCATIE: De Nieuwe Liefde, Da Costakade
102 te Amsterdam
AANvANG: 13.45 uur. Inloop vanaf 13.30 uur
Als het concert ´Misa Criolla´ op 16 december is uitverkocht
dan kunt u ook op 15 en 22 december om 20.15 uur en op
23 december om 15 uur in de Grote Zaal van de Nieuwe Liefde komen
luisteren. Voor info en opgave zie:
www.denieuweliefde.com of via T. 020 589 1680.
Op zondag 30 december a.s zendt de IKON op radio 5, 10.10 uur een bijzondere studioviering uit in
het kader van het project De Terugblik, met als titel: ‘De donkere nacht’. Voorganger is ds Judith van der
Werf, medewerking verleent de Sweelinckcantorij o.l.v. Christiaan Winter.

JuDIth In GespreK met
Sonja vertelt: ‘Lang geleden had ik wat je noemt een
depressie. Ik was vastgelopen, het ging niet meer. Het
was één grote grijze mist, een soort van niet zijn waarin
ik wachtte tot het voorbij was. Intussen kookte ik, deed
de was, maakte het eten klaar, ging naar fysiotherapie,
wandelde. Het leven ging door maar ik hoorde er niet
bij, ik kreeg er geen verbinding mee. Mijn partner sprak
toen iemand over de situatie thuis en die zei: ‘Sonja
staakt’. Ik werd daar heel boos van, voelde me weggezet,
ontkend terwijl ik toch zo mijn best deed. Lange
tijd belemmerde het mij om echt te kijken naar wat
er speelde en welke woorden daarbij pasten. Want op
een of andere manier moet je op jouw verhaal komen,
woorden vinden waarmee jij verder kunt…’
Beeldtaal
Taal hebben is zo belangrijk. Juist rond een ziekte als
depressie kun je makkelijk verdwalen in de taal van de
diagnose. Je heet bipolair, je bent chronisch depressief.
In de medische taal wemelt het van de afkortingen
en symptomen die als etiketten aan je kunnen gaan
kleven. Maar het is buitenkant taal. Het is niet de taal
waarin je leeft en droomt.De taal van het innerlijk, van
de ziel, is eerder beeldtaal. Iemand zegt terugblikkend:
‘Ik zat achter glas, er drong niets door, geen stem, geen
warmte’. Een ander zegt: ‘Ik zat als Jozef in een diepe
put, maar er bleek een bodem te zijn’. Weer een ander:
‘Ik was een onzichtbare pion, een ander trok aan
de touwtjes’. Zulke beelden vertellen een verhaal, ze
geven je woorden in handen waarmee je tevoorschijn
kunt komen. Je kunt ze bevragen en overwegen, ermee
rond lopen, je ermee verhouden, ze in de ogen zien.
Dat maakt ook dat ze een deel kunnen worden van jezelf.
Want een verhaal vertelt zich verder.
mensen pagina 8/9
Een jaar geleden ben ik met het project De Terugblik gestart.
Een paar waarnemingen.
Verbinding zoeken
Een depressie richt je aandacht naar jezelf en naar binnen.
Er moet iets gebeuren, want zo kun je niet verder.
Vergelijkbaar met resetten. Maar hoe gaat dat? De verbindingen
die er waren, en zijn, worden niet gevoeld.
Niet met jezelf noch met je partner of vrienden, niet
met God. Daar komt pas een keer in als de weg weer
omhoog gaat en de wereld langzaam groter en ruimer
wordt. Dan komt er weer onderscheid. Iemand zegt:
‘Liederen kregen weer betekenis, zoals Licht dat mij
aanstoot in de morgen’. Of: ‘Wij zullen doorgaan van
Ramses Shaffy’. Een ander noemt: ‘Het lied op and’re
lippen draagt mij dan door de nacht’. Vaak pas achteraf
is er weer een weten van een overkant, een je open stellen
voor de wereld van God of het hogere. Dan zijn er
ook eigen woorden voor de energiestroom die je naar
het leven terugvoert. Je kunt er naar toe bewegen, ernaar
reiken, je ermee verbinden. Spiritualiteit als een
bedding waarin je je kunt laten meevoeren.
An vertelt: ‘Ik was zo boos op God dat dit mij gebeurde.
Zoveel ellende heb ik overwonnen, maar dat ik ook nog
mijn been brak, met alle nare gevolgen van dien, dat
kon ik maar niet accepteren. Langzaam wordt mij helder
dat die boosheid me uiteindelijk niet verder helpt.
Terugkijkend besef ik dat God er al die tijd was. Ook
toen ik het niet voelde. Ik durf die nare periode nu als
het ware in mijn armen te nemen, er mee te bewegen,
het te wiegen, te koesteren. Dan kan ik naar mezelf
kijken met een soort mildheid, die niet oordeelt. Nu komen
er ook andere ervaringen binnen, verdriet maar
ook lichtheid.’
Judith van der Werf
om Door te Geven
Psalm 65
‘U komt toe de stilheid, een lofzang’
de stilte is de lofzang
Wim loosman
Een aantal jaren geleden ging ook onze dochter als laatste kind deur uit. Op Ds. Wim Loosman is als
dat moment waren mijn vrouw en ik weer met zijn tweeën en werd het rus- predikant verbonden aan de
tiger in huis. Sterker nog: opeens waren er momenten, dat het weer eens stil Morgenster in Hilversum.
was. Ik kon er maar niet aan wennen. Kreeg ik last van het lege nest syndroom?
Of wist ik niet meer wat stilte was na vele jaren doorgebracht te hebben met lawaaierige pubers?
De tegenstelling tussen binnen- en buitenshuis werd opeens groot. Weten wij nog wat stilte is? Is dat alleen
maar de afwezigheid van lawaai? Waar horen wij niet ‘behangmuziek’? In veel winkels hoor je harde beat. In
bijna ieder restaurant begeleiden klanken de maaltijd. In elke trein of bus mag je ongevraagd meegenieten
van telefoongesprekken, die niet voor jou bestemd zijn. We zijn per saldo lawaaieriger geworden. Het NOS
journaal begint met tientallen piepjes.
Jongeren rijden boomend en bonkend in auto’s rond met quadrafone wall-to-wall woofers in hun deuren en
op de hoedenplank waaruit house- of heavy metalmuziek klinkt. Het geluid is dusdanig toegenomen, dat wij
het ongemakkelijk vinden om stil te zijn. Ook ik voelde dat na het vertrek van mijn kinderen en deed sneller
dan anders de radio en televisie aan.
In de loop van de tijd begon ik de stilte echter opnieuw te waarderen en zelfs verschillende stilten te onderscheiden.
De ene stilte is de andere niet. Judith Herzberg dichtte eens: ´De stilte in de kamer/met ramen
open is anders/dan met ramen dicht´. De stilte na het vallen van een bom is anders dan de stilte voor de
storm. Echte stilte is een zeldzaam verschijnsel geworden (voor sommige mensen misschien alleen maar
prettig!), maar het is denk ik wel nodig om tot rust te komen en te luisteren naar jezelf. Om ruimte te scheppen,
ruimte voor inkeer, voor bezinning en ruimte voor God. Om op adem te komen in het vaak hectische
bestaan. Een gezond leven vraagt om stilte en om rust. De kerk heeft altijd moeite gehad met de stilte. De
Westerse kerk is een kerk van woorden. De Oosterse kerk een kerk van de lofzang. Beiden van geluid. Alleen
in kloosters wordt het echt lange tijd stil.
Terwijl Koning David al dichtte in psalm 65: ‘U komt toe de stilheid, een lofzang’. Hoe verhouden die twee
zich? Wat je niet moet doen is, zoals in de Nieuwe Bijbelvertaling, de stilheid weglaten: ‘U komt de lof toe’.
Dan liever de Franse vertaling van André Chouraqui: Pour Toi, le silence est louangé - ‘Voor U, de stilte is de
lofzang’. Hoe vertel ik dat aan mijn kinderen die nu in het prachtige, maar o zo drukke Amsterdam leven?
Door gewoon stil te zijn.

mensen pagina 10/11
column
Wat mag een oud mens kosten?
In het kamp van de medici is
discussie ontstaan. Het begon bij
de opmerking van Arnold
Moerkamp. Hij vroeg zich met het
oog op de stijgende ziektekosten
af of het nog wel zinvol is om
dementerende mensen een nieuwe heup te geven. Na zo’n breuk gaat het meestal toch bergafwaarts.
Zo iemand overlijdt binnen negen maanden. Zo iemand is meer gebaat bij liefdevolle verzorging.
Een woedende reactie volgt van Prof. Verhaar. Als
voorzitter van de Nederlandse Orthopedische Vereniging)
reageert hij: ‘Moeten we die mensen dan zo
maar laten creperen..?’ Drie Twentse chirurgen schrijven
in het net verschenen nummer van Medisch
Contact wat die zgn. liefdevolle verzorging inhoudt:
doorliggen, longontsteking en urineweginfecties.
Moerkamp, wil je dat oudere mensen aandoen?
Dat is niet zijn bedoeling. Moerkamp neemt ouderen
in bescherming. Hij stelt juist dat de vergrijzing niet
de hoofdoorzaak is van de stijgende ziektekosten. Hij
ziet kostenbesparing in het ter discussie stellen van
het systeem om altijd maar door te behandelen. Zijn
voorbeeld dat over bejaarden gaat, wekt de indruk
dat toch vooral daar bespaard kan worden. Wil Moerkamp
een selectie aan de poort van de eerste hulp?
Komen daar poortwachters?
Bepalen zij of de binnengebrachte geopereerd moet
worden of de weg van de zogenaamde liefdevolle
verzorging moet gaan? Dat beeld van selectie aan de
poort is een schrikbeeld. De angst van kwetsbare en
broze ouderen om afgeschreven te worden, neemt
toe door Moerkamps voorbeeld. De demente bejaarde
als kind van de rekening.
Deze column is uitgesproken via IKON’s De Andere Wereld.
Iedere zondag via Radio 5 te beluisteren
tussen 4 en 5 uur ’s middags.
In datzelfde interview zegt Moerkamp: ‘Een jonge
motorrijder die valt en zijn heup verbrijzelt, moet natuurlijk
een nieuwe heup krijgen, zodat hij weer kan
leven en sporten’. Waarom natuurlijk? Wat als die
jonge motorrijder nu juist helemaal niet wil leven
en zijn motor vooral gebruikt om suïcidaal gedrag
te vertonen? Door zo’n verdeling in vitale jongeren
die willen leven en sporten en broze ouderen die dat
niet meer kunnen of willen, kom je er niet uit aan de
poort van de eerste hulp. Moerkamp wil best vitale
ouderen opereren ook al zijn ze honderd. ‘Wat’, zo
vraagt hij zich af, ‘als ze ernstig verzwakt zijn?’
Maar, denk ik dan, als vitaliteit hét selectiecriterium
wordt, ligt het afschrijven van broze en kwetsbare
mensen voor de hand. ‘Survival of the fittest’ wordt
dan tot maatstaf. De drie Twentse chirurgen maken
in hun artikel duidelijk hoe juist een nieuwe heup
kan bijdragen aan het menswaardig einde van het
aardse bestaan. Hoeveel mag dat menswaardig einde
kosten? Die vraag stellen ze aan ons als samenleving.
Moerkamp geeft op die vraag bij een vitale oudere
een ander antwoord dan bij een dementerende
bejaarde. Hij is vast niet de enige.
Bram Grandia
Tips
november-december
1
nov.5-26: Filmcyclus van Filmschuur en
Stem in de Stad te Haarlem. Iedere maandag
in november een film over grote en
kleine mensen op zoek naar geluk en
geborgenheid. De films zijn: ‘Beginners’,
‘The Artist’, ‘Le Havre’, ‘Le gamin au vélo’.
Filmschuur, Lange Begijnenstraat 9,
Haarlem. Kosten g11,-- per avond, g40,--
alle avonden. Om 19.30u.
www.filmschuur.nl of 023-517 39 10.
2
nov. 17: Leef Nu! Een dag voor meer inzicht
in wat het brengt om in het moment te
leven. Meer rust en verbinding met dat
wat er echt toe doet in jouw leven. Begeleiding:
Erna Bakker. Zij begeleidt mensen
met depressieve klachten, angst en stress
bij het terugvinden van hun innerlijke
rust. Kosten: g55,- g75,-
026-3264422 of info@kloosterhuissen.nl
www.kloosterhuissen.nl
3
nov.20: In de serie ‘Gekke dominees’
biedt Licht&Zinnig in Amsterdam een
podium aan ongewone voorgangers, prekers,
schrijvers of cabaretiers. Prikkelend,
anders en inspirerend. Vanuit het publiek
kunnen er vragen gesteld worden
en gaan we in groepsverband in gesprek.
Vanaf 19:30 uur inloop met live muziek,
20:00 programma. Deze keer met Ajaxdominee
Klaas Vos.
http://www.lichtenzinnig.blogspot.com
Muiderkerk Linnaeusstraat 37,
1093 EG Amsterdam, Tel 020 668 22 02
www.muiderkerk.nl
4
dec.6, 13, 20: ‘De kracht van het nu’,
adventmeditatie met als thema de donkere
nacht van de ziel. Met teksten van
Johannes van het Kruis, Dag Hammarskjöld
en Eckhard Tolle. Meditatie en
het uitwisselen van gedachten. €
g10,- per keer
stichtingdeblauwedecade@gmail.com
www.deblauwedecade.nl
072 5611053, Frieseweg 10 te Alkmaar
Schoon drinkwater en gezonde voeding voor weeskinderen
in Zambia
In de provincie Luapula, Zambia, is het weeshuis ‘Kacema Musuma Children’s
Home’ gebouwd waar 39 weeskinderen onderdak vinden.
Het weeshuis wil een groentetuin beginnen waarvan de opbrengsten gebruikt
worden voor de voeding van de kinderen en voor de verkoop aan andere
instellingen, waaronder een nabijgelegen dovenschool. Hiervoor zijn een
nieuwe waterbron met waterinstallatie, zonnepanelen en plantmaterialen
nodig. De waterbron zal ook door de lokale bevolking gebruikt worden.
Wij vinden watervoorziening voor de lokale bevolking en goede voeding voor
weeskinderen zeer belangrijk. U ook?
Uw gift is van harte welkom!
5 8
Dec.15: Kerstspel-Musical op de Monnikenberg.
De zusters Augustinessen van
Sint Monica van het Klooster De Stad
Gods te Hilversum organiseren dit evenement
met m.w.v. Edwin Schimscheimer,
Burt Lamaker, Annet van Tol. Na afloop
koffie drinken. Aanvang: 14.30
Soestdijkerstraatweg 151
035-6852546
www.zustersaugustinessen.nl
6
7 9
dec.23-26: Kerstmis in het klooster.
Bijzondere liturgische momenten, mooie
muziek en bezinning. Meldt u zich tijdig
aan bij het Dominicanenklooster te Huissen
(bij Arnhem). Kosten: g219,-/ g369,-
026-3264422 of , info@kloosterhuissen.nl
www.kloosterhuissen.nl
t/m juni 9: Ekklesia in De Nieuwe Liefde
te Amsterdam. Iedere zondag vindt een
dienst plaats aan de Da Costakade 102.
Iedere eerste zondag van de maand is de
dienst afgestemd op de leefwereld van
jonge mensen die minder ingevoerd zijn
in bijbel en kerk(taal): de Jong-geleerddiensten.
De diensten beginnen om 11.00u.
Crèche aanwezig. Zie de agenda via
www.denieuweliefde.com, 020 589 16 90
Wilde Ganzen, rekening 40.000, Hilversum.
De digitale expositie ‘Evangelischer
Widerstand’ haalt die protestanten en
rooms-katholieken die zich verzetten tegen
het nationaal-socialisme uit de vergetelheid.
Een groot deel van de kerk in
Duitsland liep mee met Hitler, maar het
kerkelijk verzet was er al vroeg via evangelische
voorgangers. Duitse protestanten
bundelden hun krachten in de Bekennende
Kirche en verzetten zich tegen de
inmenging van de staat in de kerk. Er was
echter ook de tegenbeweging ‘Deutscher
Christen’ die tot een nationaal-socialistische
kerk wilde oproepen; dit mondde
uit in het ‘Sportpaleisschandaal’, een van
de beschreven dieptepunten in de relatie
van de kerk met Hitler en zijn partij.
Dit alles en nog meer op de informatieve
online-expositie:
www.evangelischer-widerstand.de
’Tuimelteksten’ willen je aansporen eens
wat vaker stil te staan bij wat mooi en betekenisvol
kan zijn in jouw leven. Daarom
is er dit platform voor iedereen die een
ander wil inspireren. Tuimelteksten zijn
korte teksten die je raken, die je aan het
denken zetten, die een vraag stellen zonder
antwoord te geven, die je doen glimlachen…
lees en schrijf mee via
www.tuimeltekst.nl

Bonny Rem, medewerker IKON Pastoraat
Groeten uit…
Uit de nalatenschap van mijn kortgeleden overleden broer, vond ik een stapeltje ansichtkaarten die mijn
vader, militair tijdens de 1e wereldoorlog en dienende ergens in Noord-Brabant, aan zijn moeder heeft
verzonden. Een daarvan is min of meer hilarisch voor wat betreft de tekst op de achterzijde, als het gaat
om militaire geheimhouding.
Verzonden op 21-IX-1916. De voorkant is de Stationsweg te ’s-Hertogenbosch
Wilt u ook een ansichtkaart met
een grappig of ontroerend verhaal
plaatsen?
Dan kunt u uw verhaal
en kaart opsturen naar
Bonny Rem-Veldstra:
IKON Pastoraat, Postbus 10009,
1201 DA Hilversum
WE zUllEN zorgVUlDIg omgaaN mEt
UW INzENDINgEN
EN UW aNSIcHtkaart rEtoUrNErEN.
Tekst op de kaart die gericht is aan Mej. Wed. P.W. Licht te Amsterdam
L M (Lieve Moeder)
Groeten uit (zie poststempel, ik mag niet schrijven over militaire legeringen).
Ik maak het best en heb uw briefkaart ontvangen. Zend u maar, vermoedelijk de volgende week in Goirle.
Dag. tot ziens.
Uw liefh zoon Piet Licht
7 r I III Ba 3-C IV pel. veldleger
Dhr. F. Licht