Marge Nr. 3, 1997

God en zijn geweten een historische taak
had in Indië, zo snel, om het voorzichtig te
zeggen, door de geschiedenis zou worden
genuanceerd? En wie kan zich nog herinneren
dat de gemeenteraad van Amsterdam,
mede onder druk van kerkelijke actiegroepen,
ongeveer tien jaar geleden haar grondgebied
kernwapenvrij verklaarde, waarna
elke commandant van bezoekende oorlogsschepen
de mededeling kreeg dat het gemeentebestuur
erop vertrouwde dat de
commandant zijn kernwapens thuis had gelaten.
Was dit een wapenfeit of een schijngevecht?
Een interessant voorbeeld van de spanning
tussen recht en gerechtigheid is het
vreemdelingenbeleid. Het recht is allereerst
uit op een beheersbare situatie en
steunt een overheidsbeleid dat, teneinde de
werkloosheid tegen te gaan en de volkshuisvesting
in goede banen te leiden, zo
min mogelijk vreemdelingen wenst toe te
laten. Er worden uitzonderingen gemaakt
als het niet anders kan, bijvoorbeeld bij
vreemdelingen die in eigen land regelrecht
met vervolging vanwege ras of levensovertuiging
(om het zo maar even samen te vatten)
worden bedreigd.
Bij veel vreemdelingen uit Iran heeft de
overheid het beroep op de asielverlening
verworpen omdat na onderzoek niet is gebleken
van genoemde vervolgingsgronden.
Voorts zijn talloze rapportages, zoals van
de VN, van Amnesty International, van
Europese landen, van Amerikaanse instellingen,
geraadpleegd teneinde te komen tot
het oordeel, gesteund door de Tweede Kamer,
dat terugkeer van de betreffende
vreemdelingen naar Iran voor hen geen
onoverkomenlijke problemen met zich mee
zal brengen. De rechter heeft zich bij dit
oordeel aangesloten.
Zo niet de kerken van het kerkasiel. Zij
hebben hun deuren voor de uitgeprocedeer-
10
de Iraanse asielzoekers wijd open gezet,
omdat het nu eenmaal hun roeping is om
vluchtelingen en verschoppelingen op te
vangen. Maar hoe hebben deze kerken gecontroleerd
of het wel om vluchtelingen
gaat? Of is iedere vreemdeling een vluchteling,
die zich vluchteling noemt? Of is
iedere hongerstaker per definitie een
vluchteling? Nemen de kerken op de koop
toe dat zij ook criminelen en leden van de
geheime dienst binnen hun poorten krijgen?
Is het herkennen van Jezus in ieder
die zich vluchteling noemt niet wat gemakzuchtig?
Allemaal vragen die zullen irriteren.
De betrokken kerken hebben geen nauw
omschreven definitie van het vluchtelingschap,
en kennen geen onderzoek van het
vluchtverhaal, en gaan niet uit van de doelstelling
dat de situatie beheersbaar moet
blijven. Laat staan dat zij beperkt worden
door de gedachte dat gelijke gevallen (dus
ook alle vluchtelingen uit andere landen)
gelijk moeten worden behandeld. Zij gaan
uit van het geval, niet van het getal.
Het zijn evenzovele redenen waarom de
criteria die de kerken hanteren, onverstaanbaar
zijn voor het recht.
VERGELDINGSDRIFT IS OOK ONRUST
Maar het is niet alleen de hemelse gerechtigheid
die, indien nodig, door het recht
buiten de deur wordt gehouden, ook de
helse werkelijkheid. De belagers van het
recht zijn namelijk niet alleen te vinden in
de utopie, maar ook in de zelfzucht. Een
voorbeeld van de laatste is te vinden in de
ongeremdheid van de natuurlijke vergeldingsdrift.
Ter inleiding het volgende.
Emotie kan een felle gemoedsbeweging
zijn, die in fracties van seconden bepaalt
welke reactie passend is in een gegeven situatie.
Zij zorgt voor een adequate ‘fight or