Inwinning AHN-2 met nieuw FLI-MAP 400-systeem - Fugro INFO

Een digitaal terrein model van honderd miljard laser puntjes
Inwinning AHN-2 met nieuw
FLI-MAP 400-systeem
Het Actuele Hoogte-
bestand Nederland
(AHN) bestaat ruim 10
jaar in de huidige vorm. Naar
aanleiding van een pilot in Zee-
land hebben Rijkswaterstaat en
de Unie van Waterschappen eind
2007 besloten een vernieuwd
AHN-2 te laten vervaardigen.
Hierbij zijn de nauwkeurigheids-
eisen in vergelijking met de
eerste versie flink aangescherpt.
Hierdoor krijgt het hoogtebe-
stand een veel hoger detailniveau
en wordt het betrouwbaarder.
Juist deze hogere kwaliteitseisen
maakten het voor Fugro mogelijk
op basis van de geavanceerde
laser-altimetrie-technieken van
het FLI-MAP 400 systeem mee
te dingen naar dit project. Zes
direct betrokkenen praten over
deze bijzondere klus.
Via een succesvolle pilot bij Water-
schap Zeeuwse Eilanden in 2007
heeft Fugro aangetoond dat de
hogere eisen – resulterend in een
puntdichtheid van 10 punten/m 2 en
een hoogtenauwkeurigheid van 5
cm – met FLI-MAP goed haalbaar
zijn. Op basis van deze pilot zijn
de specificaties opgesteld voor de
inwinning van het nieuwe AHN-2
voor twee grote beheersgebieden
in West- en Noord-Nederland. De
aanbesteding van deze percelen
gebeurde via Rijkswaterstaat na-
mens de Stuurgroep AHN, waarin
Rijkswaterstaat en de waterschap-
pen deelnemen. De projectleiding
ligt in handen van Het Water-
schapshuis. Het is de start van een
cyclus van vijf jaar waarin heel Ne-
derland moet worden ‘gevlogen’.
Bert Ludikhuize, afdelingsmanager
Informatica & Geografie van Water-
schap Velt en Vecht en voorzitter
van de Stuurgroep AHN, geeft aan
2
Scan van de Willemsbrug en het Noordereiland in Rotterdam.
wat hierbij de overwegingen waren:
‘Wij willen het nieuwe AHN, niet
alleen gebruiken voor het waterbe-
heer, maar ook om de waterkerin-
gen in beeld te krijgen, in verband
met de veiligheid. De nieuwe
metingen zijn zó gedetailleerd dat
we niet meer voor elk los project
een meetploeg het veld in hoeven
te sturen om bijvoorbeeld een
waterkering in te meten. Dat halen
we simpelweg uit de ingewon-
nen AHN-2 data, wat veel dubbel
werk scheelt. Verder verwachten
wij dat nauwkeuriger hoogte-
gegevens zullen leiden tot meer en
andere toepassingen. Zowel bij de
bestaande partners – Rijkswater-
staat en de waterschappen – als bij
nieuwe partijen. In eerste instantie
denken we dan aan gemeenten en
provincies, maar ook het bedrijfs-
leven zal geïnteresseerd zijn.’
Chiel Stroeven, projectmanager
AHN-2 namens Het Waterschaps-
huis, vertelt hoe het project in zijn
werk ging: ‘Het gaat om grote
gebieden, 754.000 ha: bij elkaar
zo’n 20% van de oppervlakte van
Nederland. Dat zijn heel wat vlieg-
bewegingen voor een helikopter en
dus heel wat operationele zaken
die moeten worden besproken.
Tijdens het invliegen – bijna drie
maanden non stop – was er een
wekelijkse voortgangsrappor-
tage per e-mail en tweewekelijks
werkoverleg. In de contractvorm
ligt besloten dat de opdrachtne-
mer ervoor verantwoordelijk is
om zelf vast te stellen en aan te
tonen dat de data aan de gestelde
eisen voldoet. Een onafhankelijke
partij controleert vervolgens of de
bevindingen van de inwinner juist
zijn. Onze rol verandert dus ook;
vroeger stuurden wij allerlei partijen
aan en hadden we meer de regie
over de inwinning. Als gevolg van
de veranderingen in de markt hou-
den wij ons nu meer bezig met de
voorbereidingen van de aanbeste-
Gefilterd AHN-2 eindproduct
ding en we laten marktpartijen het
uitvoerende werk doen.’
Erik de Min, namens Rijkswa-
terstaat lid van de Stuurgroep
AHN: ‘Rijkswaterstaat heeft in
de breedte gekozen om meer als
regisseur en minder als uitvoerder
op te treden. Dat stelt andere eisen
aan onze eigen mensen, maar ook
aan de opdrachtnemers. Zo wilden
wij bij dit project al vrij vroeg in
het productieproces bewijzen zien
dat de ingewonnen data voldeed
aan de eisen. Fugro is gewend dit
soort kwaliteitsrapportages pas
aan het eind van de productie te
doen. Daar moet je dan samen een
goede oplossing voor verzinnen
en dat lukt in de praktijk eigenlijk
altijd wel.’

Huug Haasnoot, directeur van
Fugro Aerial Mapping, beaamt
dit: ‘We hadden uiteraard al een
succesvolle pilot achter de rug,
maar je leert elke keer weer bij. Dit
project was een flinke operationele
uitdaging, het ging om enorme
aantallen. We vlogen met drie
helikopters en hebben gebruik-
gemaakt van de wereldwijde
resources binnen Fugro, en een
FLI-MAP-systeem uit Canada naar
Nederland gehaald.’
Robert Hoddenbach, Projectmana-
ger Field Operators bij Fugro, valt
hem bij: ‘Wat het extra spannend
maakte, was het korte tijdvenster.
Je kunt alleen vliegen als er geen
blad aan de bomen zit, anders
wordt je het zicht op de bodem
ontnomen. De gunning was in
januari en dat betekende dat we
vanaf toen nog zo’n tien weken
hadden voor het invliegen. Bijko-
mende complicatie: in de percelen
liggen verschillende zogenoemde
“restrictiegebieden”: militaire
bases, het Binnenhof, Schiphol
en enkele koninklijke paleizen. Je
moet echt expliciete toestemming
hebben om in dat soort gebieden
te vliegen. We hebben de adjudant
De gesprekspartners (v.l.n.r.)
van de dienst Koninklijk Huis van
de marechaussee mee aan boord
gehad, om een oogje in het zeil te
houden.
Schiphol bestrijkt al 12% van het
totale werkgebied; de CTR* ligt
voor de helft op het gebied van
waterschap Rijnland, dat zijn heel
veel vliegplannen die je dan moet
aanpassen aan de strenge eisen van
de Luchtverkeersleiding Nederland
(LVNL). In principe krijg je een ont-
heffing om hier te mogen vliegen,
op grond van maatschappelijk be-
lang. Maar in de praktijk kan dat op
het laatste moment veranderen; de
luchtvaart moet doorgaan, en LVNL
en de verkeerstoren beslissen.’
Bert Ludikhuize: ‘Je ziet dan
toch een belangentegenstelling
ontstaan. Wat weegt zwaarder?
De economische belangen van
Schiphol of de nationale veilig-
heid waarvoor Rijkswaterstaat en
de waterschappen garant moeten
staan? De kortere termijn preva-
leert dan vaak. Iets te vaak naar
mijn mening.’
Bob Valten, operations manager bij
Fugro: ‘Je komt bij dit soort om-
Bob Valten, operations manager, Fugro Aerial Mapping
Robert Hoddenbach, projectmanager, Fugro Aerial Mapping
Erik de Min, lid van de Stuurgroep AHN, namens Rijkswaterstaat
Huug Haasnoot, directeur, Fugro Aerial Mapping
Bert Ludikhuize, voorzitter Stuurgroep AHN, namens de waterschappen
Chiel Stroeven, projectmanager AHN-2, namens Het Waterschapshuis
vangrijke projecten altijd een paar
hobbels tegen: een stiltegebied,
bewoners die niet willen dat je op
zondag vliegt, een luchtmacht-
oefening, sneeuw op de grond of
juist een vroege lente. In Nederland
hebben we overigens nog een
flinke vrijheid vergeleken met an-
dere landen waar wij met FLI-MAP
vliegen.
Zeker als je, zoals bij dit AHN-2
project, 25.000 vliegkilometers
maakt, kun je de nodige uitdagin-
gen verwachten. En niet alleen
tijdens de inwinning, maar ook de
verwerking van de vele terabytes
aan data (het ging bijvoorbeeld om
98 miljard laserpunten) vormen een
avontuur op zich. De dataverwer-
king gebeurt vanwege de enorme
omvang voor een groot deel bij
Fugro-zustermaatschappijen op
verschillende locaties in de wereld.
Naast in de eindproducten wordt
ook een hoop energie gestoken
in de productie van bestanden
die de kwaliteit van de data goed
beschrijven. Een mooi voorbeeld
hiervan zijn de zogenoemde
“zadeldakcontroles”. Hiermee
wordt de kwaliteit van de laserdata
gecontroleerd aan de hand van de
* CTR = de controlezone van Schiphol – binnen deze 10 mijlszone wordt al het vliegverkeer door de verkeerstoren van Schiphol gereguleerd. Vrij vliegen is hier niet toegestaan.
Nieuwste generatie FLI-
MAP 400-laserscanners
Fugro Aerial Mapping heeft voor
AHN-2 het FLI-MAP 400-
systeem ingezet
De nieuwste generatie FLI-
MAP 400 scanners hebben een
laserpulsfrequentie van 375 KHz.
Hiermee kan het terrein worden
gescand met maar liefst 250.000
punten per seconde. Ze zijn
uitgerust met de zogenoemde
‘multiple pulse in air’ (MPIA)
techniek. Deze techniek verdub-
belt de maximale vlieghoogte
waarop kan worden gemeten.
De MPIA-techniek maakt het
mogelijk een volgende puls uit te
zenden voordat de voorgaande
is terugontvangen. Hierdoor
kunnen tegelijkertijd meer pulsen
‘onderweg’ zijn en kan hoger
worden gevlogen. Hoger vliegen
betekent een breder onderzoek-
gebied op de grond, waardoor
projecten sneller kunnen worden
uitgevoerd.
Ook kunnen realtime RGB-kleu-
ren aan elk laserpuntje worden
toegevoegd om zo on-the-fly
true-ortho’s te genereren.
3

daken van de gebouwen die in de
overlap van twee stroken liggen. In
de data van beide stroken bepalen
we de noklijn van een gebouw.
Het verschil tussen beide waarden
zegt iets over hoe goed de stroken
“passen”; dus hoe goed we
gevlogen hebben. Deze techniek
is voortgekomen uit de pilot in
Zeeland.’
Erik de Min van Rijkswaterstaat:
‘Voor ons is dit project geslaagd
als wij zien dat de hoogte gegevens
uit ons AHN-2 de basis gaan
vormen voor nieuwe producten. Je
kunt je voorstellen dat de water-
schappen met de AHN-2 infor-
Fugro N.V. en Solland Solar
Energy zijn de winnaars
van de Koning Willem I
Prijs 2008. Zijne Koninklijke
Hoogheid de Prins van Oranje
reikte op 29 mei in Theater
Diligentia in Den Haag de prijzen
uit, die worden toegekend aan
ondernemingen met daadkracht,
durf, doorzettings- en innovatief
vermogen.
Fugro was samen met N.V. KEMA
in Arnhem en Vanderlande Indu-
stries B.V. in Veghel genomineerd
in de categorie bedrijven met meer
dan 250 werknemers. De prijswin-
naars ontvingen de prijs uit handen
van de kroonprins. De Koning Wil-
lem I Prijs bestaat sinds 1958 en
werd voor de 25ste keer uitgereikt.
De prijs bestaat uit een replica van
een beeld van Koning Willem I te
paard. Fugro N.V. en Solland Solar
Energy zijn bovendien gerechtigd
gedurende twee jaar het logo van
de Koning Willem I Prijs aan hun
uitingen toe te voegen.
Juryvoorzitter Wellink schetste
Fugro als ‘mondiale speler met
De informatie over wegbreedte en
bouwhoogte kan helpen om zoge-
noemde “street canyons” in beeld
te brengen, die een rol spelen bij
het bepalen van geluidsoverlast bij
Jury noemt Fugro innoverend en daadkrachtig
Fugro ontvangt Koning Willem I Prijs 2008
4
AHN in cijfers
AHN-1 AHN-2
Hoogtenauwkeurigheid 16 cm 5 cm
Puntdichtheid 1 per 16 - 32 m 2 min. 10 per m 2
Eindproducten 5 x 5 m grid 0,5 x 0,5 m grid (gefilterd)
25 x 25 m grid 1 x 1 m grid (gefilterd)
100 x 100 m grid 5 x 5 m grid (gefilterd)
Aantal laserpunten: 98.026.930.147
(= 98 miljard)
Oppervlakte percelen: 754.000 ha
Gevlogen km’s: 23.109
matie op zoek kunnen gaan naar
retentiegebieden of juist droogleg-
gingen. Binnen Rijkswaterstaat
denk ik bijvoorbeeld aan het maken
van modellen voor geluidsoverlast.
een Nederlandse uitstraling. Een
voorbeeld van goed Nederlands
ondernemerschap. In het kielzog
van dit succesvolle bedrijf profite-
ren ook de orderportefeuilles van
andere Nederlandse bedrijven. Zo
wordt Nederlands ondernemer-
schap wereldwijd geëtaleerd.’ Hij
noemde Fugro innoverend op het
gebied van haar eigen producten,
maar ook een onderneming die
met durf inspeelt op ontwikkelin-
gen in nieuwe markten zoals India
en China. Verder noemde hij de
daadkracht als het gaat om het
beschermen en uitbouwen van
de eigen marktpositie. ‘Dit bedrijf
onderscheidt zich door niet alleen
innoverend, maar ook duurzaam
te ondernemen waarbij veiligheid
en milieu belangrijke speerpunten
zijn,’ aldus de heer Wellink.
Koning Willem I dankt zijn bijnaam
‘Koopman-Koning’ aan een sterke
ondernemersgeest en een goed
oog voor het belang van infra-
structuur voor de Nederlandse
wegen. Het belangrijkste is dat het
AHN-2 er komt, betrouwbaar is en
dat mensen de nieuwe informatie
weten te vinden.’
V.l.n.r.: president dr. A.H.E.M. Wellink van de Nederlandsche Bank, prins Willem-Alexander,
president-directeur ir. K.S. Wester van Fugro
economie. Zo was hij betrokken bij
het graven van diverse kanalen, de
aanleg van de Nieuwe Waterweg
en de eerste spoorlijn in Nederland
tussen Amsterdam en Haarlem.
De Koning Willem I Stichting en de
prijs zijn op initiatief van De Neder-
landsche Bank in het leven geroe-
pen door een aantal aan het be-
drijfsleven verbonden organisaties.
Het doel is de nationale economie
van nieuwe impulsen te voorzien
en het aanzien van het Neder-
landse bedrijfsleven te vergroten.
Puntdichtheids- en puntverdelingsbestanden
Zadeldak- en verschilgridcontroles
Neer- en voorwaartse foto’s
100% ongefilterde data en linescandata
Hill shades
Kwaliteitsrapportages
De Prins van Oranje is sinds
2002 erevoorzitter van de Koning
Willem I Stichting. Deze stichting
bestaat verder uit vertegenwoordi-
gers van De Nederlandsche Bank,
Ministerie van Economische Za-
ken, VNO-NCW, MKB-Nederland,
ABN AMRO, Instituut Nederlandse
Kwaliteit, Kamers van Koophandel,
Koninklijk Instituut van Ingenieurs,
de Nederlandse Maatschappij voor
Nijverheid en Handel, NIVE Neder-
landse Vereniging voor Managers
en TNO.
Foto: Roy Beusker