De bakermat van de westerse beschaving - Protestantse Gemeente ...

More documents

Recommendations

Info

dat door de stamgod of stamgoden te offeren. Als naar zij meenden een god hen bevoorrecht had met een overvloedige oogst of een grote kudde schapen en geiten, en daardoor de balans naar de kant van de aarde was uitgeslagen, namen ze een dankoffer uit de oogst of de kudde. Soms probeerden ze de balans naar de kant van de hemel te doen uitslaan door middel van een offer dat op de zaken vooruitliep. Zo brachten ze bij het ploegen offers om Moeder Aarde gunstig te stemmen, spraken ze bij het uitstrooien van het zaad smeekgebeden uit en brachten ze offers om de god(en) aan te moedigen voor een goede oogst te zorgen. Het laatste komen we in de Bijbelverhalen regelmatig tegen. De inwoners van het land Kanaän verwonderden zich over de geheimzinnige groeikracht van de natuur. Ze waren er van overtuigd dat alle dingen een verborgen, goddelijke potentie hebben. De groeikracht gaven ze de naam van de god Baäl (heerser) als ze dachten aan een groeikracht van het zaad in de steeds weer herrijzende natuur, of de naam van de godin Astarte als ze getroffen waren door de vruchtbaarheid van de aarde die het zaad in haar schoot ontvangt om nieuw leven voort te brengen. Om de vruchtbaarheid te bevorderen brachten de Kanaänieten offers aan Baäl en Astarte. De seksuele gemeenschap van man en vrouw beleefden ze als deelname aan de goddelijke scheppingskracht. Baäl, Astarte en andere vruchtbaarheidsgoden konden naar de overtuiging van de gelovigen het leven reproduceren en vermeerderen, maar niet de menselijke maatschappij redden in een crisis. Kosmische harmonie De Mesopotamiërs, Egyptenaren en Grieken geloofden niet alleen in een kosmische harmonie, ze geloofden ook dat de wereld van kosmische krachten een hiërarchie kent en dat er onder de eigenlijke goden dienende wezens zijn: buitenaardse wezens die de gedaante kunnen aannemen van dieren of van mensen en die je in de natuur of in een droom kunt ontmoeten. (Uit de goedaardige exemplaren onder hen ontstonden de latere engelen, uit de kwaadaardige de demonen). Dikwijls was voor hen de overgang tussen goden en geesten glijdend. In het algemeen hielden ze geesten voor minder machtig en minder belangrijk dan goden. Aan de ruimte kenden ze emotionele waardes toe. Ze associeerden bijvoorbeeld oost en west met respectievelijk dag en nacht en daardoor met leven en dood. De tijd beleefden ze niet kwantitatief en abstract, maar kwalitatief en concreet. Tijd was voor hen de ervaren tijd, de tijd die gebaseerd is op de fases van het menselijk leven en van de natuur. Bij de wisseling van de fases, (die ze ervoeren als momenten van crisis) gebruikten ze tal van rituelen om de goede gang van zaken te bevorderen. Dromen en nachtelijke visioenen brachten ze met het dagelijks leven in verband – als waarschuwingen, profetieën, of beslissende ontmoetingen met het heilige, die speciale gevolgen hadden Mardoek, de Mesopotamische godheid die tot staatsgod uitgroeide, strijdt met Tiamat, de oergodin in de Sumerische en Babylonische mythologie. Tiamat speelt een centrale rol in het Enuma Elish scheppingsverhaal. Zij wordt gezien als monsterlijke belichaming van de oerchaos en wordt, als oerslang, zonder substantiële aanleiding door sommige bronnen gelijkgesteld met een draak en foutief als zeeslang voorgesteld. Ze is later de personificatie van het principe van zoutwateroceaan als tegenpool van haar gemaal Apsoe, principe van zuivere zoetwateroceaan. 2
voor het dagelijkse gedrag in de samenleving. Mesopotamië De Mesopotamiërs, Egyptenaren en Grieken legden elk eigen accenten in hun religieuze benadering van de natuur. De Mesopotamiërs (met name de Babyloniërs onder hen) projecteerden de gang van de natuur en de loop van de geschiedenis op de hemellichamen. De stand van de zon, de maan en vooral de planeten bepaalde volgens hen de loop van de dingen op aarde. Daarom vereerden ze deze hemellichamen als goden. De groeikracht van de natuur en de loop van de geschiedenis brachten ze op een hoger, abstracter plan: astrale goden en godinnen (onder wie Mardoek, Apsoe en Tiamat) zouden de gang van zaken op aarde besturen. Op basis van de actuele stand van de hemellichamen probeerden ze kortetermijnvoorspellingen te doen. De religieuze houding van de Mesopotamiërs kwam ook tot uiting in hun visie op ziekte. Als een ziekte je trof, was volgens hen een kwade geest bij je binnengedrongen. Dit was te wijten aan noodlot, achteloosheid, zonde of hekserij. Genezers probeerden de kwade geest uit te schakelen door middel van waarzegging, astrologie, het brengen van offers, uitspreken van gebeden en uitvoeren van magische rituelen. Egypte De Egyptenaren gingen uit van een continuïteit tussen de menselijke microkosmos en de goddelijke macrokosmos. Het doorbreken van taboes, onjuiste uitvoering van heilige plechtigheden of ongehoorzaamheid aan de ‘god-koning’ 2 zagen ze als wandaden: de kosmische orde werd er onrecht door aangedaan. De jaarlijkse overstroming van de Nijl, het juiste functioneren van sociale relaties en de veiligheid van de grenzen stonden op het spel. Het was dan ook van belang de kosmische orde opnieuw ‘in orde’ te brengen door toepasselijke rituelen en morele daden. Ziekte hielden de Egyptenaren voor een invasie van duivelse machten of geesten. Ze probeerden genezing te bewerkstelligen door rituelen die tot Thot, de god van de maan, de magie, de kalender, de schrijfkunst en de wijsheid. Hij had volgens de mythologie het schrift uitgevonden en die kennis doorgegeven aan de mensheid. Hij trad op in de onderwereld bij het wegen van het hart, noteerde het oordeel van de god Maät, de vertegenwoordigster van de kosmische orde, en bracht de overledene tot bij Osiris, de eerste koning van het oude Egypte. doel hadden de geesten te verzoenen of angst aan te jagen: exorcisme, toverspreuken, reiniging, of het dragen van de juiste amulet. Voor bescherming tegen ziekte deden ze een beroep op de goden, met name Thot, Horus, Isis en Imhotep. ‘De opvatting dat ieder lichaamsorgaan bestuurd werd door een bepaalde god die kon worden opgeroepen om dat orgaan te genezen, lijkt wijdverbreid te zijn geweest. En natuurlijk was er voor ieder ritueel een expert nodig wiens reinheid erkend was, kennis had van de benodigde toverspreuken en kon verzekeren dat ieder ritueel tot in het kleinste detail juist werd uitgevoerd; dit was de priester-genezer.’ 3 Terwijl de Babyloniërs zich vooral bekommerden om voorspoed 2 Ze meenden dat de koning van goddelijke afkomst was; hij had daarom absolute macht. 3 LINDBERG 1995, 32. 3
Page 1: LEEN DEN BESTEN De bakermat van de
Page 5 and 6: Het Romeinse Rijk De Romeinen stond
Page 7: heid bezit. In hun zelfbespiegeling

De bakermat van de westerse beschaving - Protestantse Gemeente ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?