De bakermat van de westerse beschaving - Protestantse Gemeente ...

in deze wereld, waren de Egyptenaren vooral bezig met geluk in het hiernamaals. Ze geloofden
dat de zielen van de gestorvenen afdaalden in de onderwereld, dat Osiris daar hun
gedrag tijdens hun leven op aarde zou beoordelen en dat de ziel tenslotte in het lichaam
zou terugkeren. Dit geloof bracht hen er toe de lijken te balsemen en in prachtige graven
bij te zetten.
Griekenland
De religieuze houding van de Grieken ten
opzichte van de natuur kwam vooral hierin
tot uiting, dat zij natuurlijke verschijnselen
personifieerden en vergoddelijkten. De zon
en de maan vatten ze op als goden, als het
kroost uit de gemeenschap van Theia en Hyperion.
Stormen, bliksemflitsen en aardbevingen
zagen ze niet als het onafwendbare
resultaat van onpersoonlijke, natuurlijke
krachten, maar als machtige wapenfeiten
die door de goden waren bevolen. 4 Op allerlei
plaatsen verrichtten de Grieken de
meest gruwelijke en obscene riten ter ere
van de afzichtelijkste goden en godinnen.
Zo gingen, aldus de mythes, op het feest ter
ere van Demeter (de godin die graan uit de
aarde voortbrengt) vrouwen rond met slangen,
vuurtesten, deegwaren en allerlei baksels;
ze begroeven die en groeven ze soms
weer op; ook sleepten ze met rottende kadavers,
verscheurden die en strooiden die
over de akkers. 5 Bij het bloemenfeest ter
ere van Dionysos (de god die druiven laat
groeien, het levenssap in de bomen laat
stromen, in de lente ontwaakt uit zijn winterslaap
en allen die hem vereren gelukzaligheid
belooft zowel op aarde als in het leven
na dit leven) probeerden mensen door
allerlei riten de dreiging van de dood en de
doden te bezweren: sommigen smeerden
kalk of krijt op hun gezicht, anderen legden
4
Standbeeld van Demeter op begraafplaats Zorgvlied
in Amsterdam waarbij de korenaren duidelijk zichtbaar
zijn.
Demeter was de godin van de landbouw en de haard
in het algemeen en de vruchten, die de mens tot
voedsel dienen. Ook was ze de godin van de burgerlijke
orde en wetten en de godin van het huwelijk.
koeken met druppels bloed klaar en ‘iedereen wist dat de doden tegenover je zaten, je
aankeken en met hun kille leden en klamme lijven langs je streken.’ 6 In de religie heerste
een sfeer van religieuze angst en eerbied voor de doden en de dood.
De meeste Grieken geloofden dat alleen grote helden na hun dood in een of ander
gelukzalig oord lichamelijke zouden voortbestaan. Ieder ander mens zou vervagen tot psychè,
een substantieloos restwezen van de mens. Dit restwezen zou gaan naar de donkere
en sombere uithoek van de aarde, het rijk van de hades, waar de zon niet schijnt. Het
evenbeeld van de dode zou aan de nabestaanden kunnen verschijnen in hun droom. Offers
dienden om mogelijke gevaren te bezweren die van zijn kant nog dreigden.
4 LINDBERG 1995, 37.
5 Volgens de mythe moest Demeter toezien hoe haar dochter, het korenmeisje, elk jaar stierf en een half jaar
bij de god van de duisternis en de doden verbleef om dan weer te herrijzen en het andere halve jaar bij haar
moeder te zijn.
6 VERGEER 1990, 118.