Bestrijding muskus-en-beverratten - Waterschap Groot Salland

Hoe ziet een muskusrat er uit?
De muskusrat wordt vaak met andere knaagdieren
verward. Vooral met de woelrat, de bruine rat en de
beverrat. Een duidelijk signalement van de muskusrat
kan daarom geen kwaad.
Een volwassen muskusrat meet met staart ruim een
halve meter. Hij is dus een stuk groter dan de woelrat
en de bruine rat. Maar het opvallendste verschijnsel zit
in zijn staart. Die is niet alleen bijna even lang als hijzelf,
maar bovendien aan de zijkant afgeplat. Net een
palingstaart. Geen enkel ander zoogdier in Nederland
heeft zo’n staart. De muskusrat heeft een stompe kop
met kleine, nauwelijks zichtbare oren. De pels kan
variëren van roodbruin tot donkerbruin, maar bijna
zwarte exemplaren komen ook voor. De buik is grijs
tot vaalwit. Opvallend zijn de korte poten waarop het
dier zich voortbeweegt. De achterpoten zijn overigens
bijna driemaal zo groot als de voorpoten.
Hoe herken ik een beverrat?
Een beverrat weegt ongeveer tien kilo en kan van kop
tot staart wel één meter lang worden. Anders dan de
muskusrat, heeft de beverrat een ronde staart die van
dik naar dun loopt. Verder is hij te herkennen aan zijn
grote, oranje voortanden. Tussen zijn tenen heeft hij
zwemvliezen. Beverratten kom je overdag bijna niet
tegen. Ze leven met name ’s nachts.
Bestrijding: een vak apart
De schade die het leger muskusratten en beverratten
op heel veel plaatsen kan veroorzaken en de bedreiging
voor onze waterkeringen zijn aanleiding geweest
om de beestjes officieel tot ongewenste vreemdeling
te verklaren. En er is actie ondernomen om de aantallen
en de activiteiten van de ratten terug te dringen.
In Drenthe en Overijssel gebeurt dat onder verantwoordelijkheid
van de waterschappen Groot Salland,
Regge en Dinkel, Reest en Wieden, Velt en Vecht,
Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest. De waterschappen
hebben hiervoor muskusrattenbestrijders in dienst. Het
opsporen en vangen van muskusratten is een vak
apart, dat een bijzondere ervaring en techniek vereist.
De bestrijders zijn goed thuis in de water- en natuurwereld.
Op die manier kunnen ze de muskusrat op zijn
eigen terrein de pas afsnijden.
Het vangen van beverratten en muskusratten gebeurt
met de grootste zorgvuldigheid. De vangmiddelen
worden steeds aangepast aan de situatie. Dit is nodig
om te voorkomen dat andere dieren, zoals bijvoorbeeld
vissen, bruine ratten en woelmuizen worden
gevangen. Op landelijk niveau wordt steeds gezocht
naar manieren om de vangmiddelen te verfijnen,
zodat deze dieren niet worden gevangen.
Beverratten worden levend gevangen. Om te zorgen
dat een beverrat niet onnodig lang in een kooi zit
opgesloten, controleren de bestrijders de kooien dagelijks.
In het weekend worden de kooien zelfs helemaal
gesloten.
Bestrijding
Colofon
Uitgave: Waterschap Groot Salland (Zwolle)
Tekst met dank aan Wetterskip Fryslân
Productie: Comm’Art (Assen)
Oplage: 3.000
Hoewel deze uitgave met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is
samengesteld, kunt u er geen rechten aan ontlenen.
muskus- en beverratten
Het Waterschap Groot Salland is (sinds 1 september 2002) verantwoordelijk
voor de muskusratten- en beverrattenbestrijding in West-Overijssel. Dagelijks
zijn achttien bestrijders in het veld om de populatie in de hand te houden.
Melden
Het melden van de aanwezigheid van muskusratten door boeren, burgers en
buitenlui is het grootste deel van het jaar van belang. In de maanden maart,
april, september en oktober heeft melding geen zin omdat de ratten dan op
trektocht zijn en zich verspreiden over grote afstanden. Alleen als in deze
periode muskusratten regelmatig op dezelfde plaats met voedsel in de bek
zwemmen of duiken, wordt melding op prijs gesteld. Melding via de website
van het waterschap: www.wgs.nl heeft de voorkeur. Daarnaast kunt u op
werkdagen tussen 10.00 uur en 12.00 uur uw melding telefonisch doorgeven
via het nummer 0522 461 046.
Waterschap Groot Salland
Postbus 60, 8000 AB Zwolle
telefoon (038) 455 72 00
www.wgs.nl; e-mail info@wgs.nl
meldingen: www.wgs.nl of op
werkdagen tussen 10.00 en
12.00 uur (0522) 46 10 46
Wat is nu het
probleem met
deze uitheemse,
over Europa
uitgezworven
dieren in
Drenthe en
Overijssel?

Muskusrat: uit Alaska
In het begin van de vorige eeuw nam een Tsjechische
graaf van een jachtreis door Alaska een paar pelsdiertjes
mee naar huis. Voor de aardigheid. Vijf donkerbruine
exemplaren. Inclusief staart ruim een halve
meter lang, met een opvallend glanzende zijdezachte
vacht. Hij zette ze uit in een visvijver op zijn buitenverblijf
in Bohemen, voerde ze nog een tijdje bij met
wortels en aardappelen en hield zich een seizoen in
bedwang. Toen ging de graaf op jacht en legde er in
korte tijd meer dan dertig neer. De graaf bleek achteraf
toch niet zo’n heel goede schutter. Tien jaar
later schatten de deskundigen het aantal dieren in
een straal van honderd kilometer rond het buitenverblijf
op ongeveer twee miljoen! Europa had er in één
klap een nieuwe diersoort bij: de muskusrat.
Vanuit Bohemen trok de muskusrat de rest van
Europa door. In 1941 werd hij voor het eerst in
Nederland gesignaleerd. Dat was in de Brabantse
Dommel, even onder Valkenswaard. In het waterrijke
Nederland voelde hij zich snel thuis. Muskusratten
blijven niet op één plaats. Tweemaal per jaar, in het
voorjaar en najaar, gaan ze op zwerftocht. Vooral de
mannetjes zien daarbij niet op tegen flinke afstanden.
Sommige leggen wel een paar kilometer per dag af.
Beverrat: uit Zuid-Amerika
De beverrat komt uit de meer tropische oorden in
Zuid-Amerika. Ook hij werd meegenomen als jachttrofee.
In eerste instantie vormde hij nog geen plaag
voor Europa. Hij was nog niet gewend aan de strengere
Europese winters. Maar inmiddels kan de beverrat
beter tegen de kou en breidt hij zich snel uit over
Nederland. Nog steeds zijn er ’s winters doodgevroren
beverratten te vinden.
Dat is hun vernielzucht en
hun haast ongeremde voortplantingsdrift.
Daardoor is de
bestrijding van de muskusrat
en de beverrat in ons land
zelfs bij de wet geregeld.
Ze vormen een regelrechte
bedreiging voor onze dijken,
andere waterwerken en
wegen.
Dijken bedreigd
Wat is nu het probleem met deze uitheemse, over Europa uitgezworven,
charmante donkerbruine dieren? Dat is hun vernielzucht en hun haast ongeremde
voortplantingsdrift. Daardoor is de bestrijding van de muskusrat en
de beverrat in ons land zelfs bij de wet geregeld. Ze vormen een regelrechte
bedreiging voor onze dijken, andere waterwerken en wegen. En de enorme
aantallen muskus- en beverratten maken dat probleem alleen maar groter.
Wroetende vernielers
De muskusrat is berucht om zijn knaaglust. Hij is verzot op waterplanten,
vooral op de onderste stengeldelen en de wortels. Hele rietkragen vreten ze
op, terwijl die juist bij uitstek geschikt zijn om de oever te beschermen. Het
gevolg van hun eetlust is dat oevers gaan afkalven en inzakken, met alle
dure herstelwerkzaamheden van dien.
De muskus- en de beverrat beperken zich niet alleen tot waterplanten. Ook
veel landbouwgewassen hebben hun interesse. Voor menige boer vormen
hun culinaire uitstapjes jaarlijks een flinke schadepost. Maar het meest
berucht zijn de beestjes als wroeter. Niet voor niets zijn ze familie van de
woelrat. En weer zijn het dan de dijken, oevers en wegen die het moeten
ontgelden, want daarin graven ze bij voorkeur hun holen. Maar ook de uitgebreide
gangenstelsels naar die holen toe. Bij kleinere dijken betekent dat
een forse aanslag op de stabiliteit.
Hun gewroet zorgt ook voor een extra toevoer van grond op de bodem van
sloten en vaarten, waardoor de waterafvoer kan stagneren. Met hun
gegraaf, vaak net onder het wateroppervlak, zorgen ze voor gevaarlijke situaties.
Ze ondermijnen de grond zodat er -vooral vlakbij hun holen- allerlei
onzichtbare “valkuilen” voor mensen en landbouwmachines ontstaan. Ook
voor het laten verzakken van wegen draaien de muskusratten en beverratten
hun pootjes niet om.
De gangen van een rattenhol
lopen vanaf de ingang schuin
omhoog naar de ‘nestkom’,
de eigenlijke woonkamer van
de muskusrat en de beverrat
Vermenigvuldiging
Muskusratten en beverratten leven in families. Die zijn
buitengewoon talrijk. Ze graven hun holen in (begroeide)
slootkanten. De in- en uitgangen zijn vrijwel nooit zichtbaar,
die liggen onder de waterspiegel. De bruine gravers
zijn uitstekende zwemmers, echte waterratten die moeiteloos
tijden onder water kunnen blijven. De gangen
lopen vanaf de ingang schuin omhoog naar de “nestkom”,
de eigenlijke woonkamer. En daar gebeurt het
allemaal.
In de nestkom worden de jongen geboren. In ons voor
de muskusrat ideale klimaat (voor de beverrat iets minder)
gebeurt dit zo’n drie tot vier keer per jaar. Elke worp
telt gemiddeld vijf of zes jongen. De beverrat krijgt drie
keer per jaar jongen, zes tot tien per worp. En als de
herfst wat zacht uitvalt, produceren de jongen uit de eerste
worp (april) in het najaar zelf hun eerstelingen. Als
vuistregel geldt dat het echtpaar muskusrat of beverrat
ongeveer twintig nakomelingen per jaar produceert. Dit
is een voortplantingssnelheid die de waterschappen in
Drenthe en Overijssel voor grote problemen stelt.