Ontwikkelingsvisie pagina 51 69 - Waterschap Groot Salland

Lopende ontwikkelingen:
• Realisatie beheersgebieden, weidevogels
Kansen:
• In de lage delen grondgebruik
aanpassen aan water
• Natuurontwikkeling Wolbroeken
bosch slabbers
51

52
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
OEVERWAL
- mozaïek van functies –
Concrete opgaven:
• Water vasthouden in de haarvaten
van het systeem, herprofi lering
volgens Waternood profi elen
• Omgekeerde stroomrichting ten
noorden van Wijhe opheffen
• Ten noorden van de omkering
Zandwetering doortrekken
• Zichtbaar/herkenbaar maken van
de Zandwetering
waternood profiel
onderhoudspad/recreatieve route
langs wegen, bebouwing en open weidegebied

Lopende ontwikkelingen:
• Bezoekerscentrum Staatsbosbeheer
• Bedrijfsterrein aan de noordzijde
van Wijhe
Kansen:
• Ruimte voor kleinschalig mozaïek,
meer intensieve functies, contrast
oeverwal en lagere deel oostelijk
vergroten
• Landbouw: grondgebonden melkveehouderij,
gemengd (akker en
melkvee of intensieve tak en melkvee)
bedrijf, verbreding, fruitteelt,
waterkwaliteit aandachtspunt
• Ontwikkelen nieuwe landgoederen
• Recreatieve koppeling uiterwaarden
• Vormgeven dorpsranden; verbeteren
overgang dorp-landschap in
ruimtelijk-visuele zin en het beter
benutten van het landschap als
uitloopgebied voor de dorpsbewoners
• Zandwetering door Wijhe aandachtspunt
bosch slabbers
53

54
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
WINDESHEIM
- verborgen cultuurhistorie –
Concrete opgaven:
• Water vasthouden in haarvaten
• Recreatieve verbindingen met m.n.
Zwolle versterken
• Zandwetering zichtbaar maken in
het landschap
• Recreatieve betekenis Zandwetering
vergroten
• Benutten Kwaliteitswater
helofyten filter
inlaat vanuit overstorten inlaat/uitlaat water op Zandwetering
onderhoudspad N337
zuivering overstorten mbv helofyten fi lter

Lopende ontwikkelingen:
• Robuuste verbinding
• Weidevogelgebied
Kansen:
• Landgoed en natuurontwikkeling,
zone kwaliteitswater
• Kwel benutten voor natuurontwikkeling
• (Verborgen) cultuurhistorie als recreatieve
trekker
bosch slabbers
55

56
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
HOOG ZUTHEM
- landschapspark stadsrand -
Concrete opgaven:
• Water vasthouden in de haarvaten
van het systeem, herprofi lering
volgens Waternood profi elen.
• Uitloopgebied Zwolle, recreatiemogelijkheden
vergroten
• Recreatieve verbindingen richting
Windesheim en Molenpolder
recreatie mogelijkheden
recreatie mogelijkheden
ruime jas van gras en riet
onderhoudspad

Lopende ontwikkelingen:
• Woningbouw Oude Mars
Kansen:
• Stadslandbouw, zoeken naar toekomstmogelijkheden
bosch slabbers
57

8 Voor
58
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
een tweetal gebieden is een deeluitwerking
vervaardigd die inzicht geeft
in de kansen die de visie biedt. De uitwerkingen
bestaan uit een beschrijving
en beeldimpressies die een mogelijke
ruimtelijke vertaling weergeven. In de
uitwerkingen is een ruimtelijke vertaling
gemaakt in de vorm van een schets. Hierin
wordt aangegeven welke mogelijkheden
en ideeën er denkbaar zijn voor deze
locaties en welke kansen er liggen. De
uitwerkingen moeten dan ook gezien worden
ter illustratie van de visie; het schetst
een mogelijke ruimtelijke uitwerking.
Hieronder wordt een beknopte, puntsgewijze
beschrijving gegeven.
8.1 Deeluitwerking Zwolle – Windesheim
Situatie
• In het beleid is veel aandacht voor
natuurwaarden. Langs de Zandwetering
en de Soestwetering liggen
diverse gebieden met een natuurclaim.
Dwars op de Zandwetering
is een robuuste verbinding gepland.
• Een andere ruimteclaim vormt het
uitloopgebied van de stad Zwolle.
• De overige gronden worden gebruikt
voor de landbouw, dit vormt
een groot tussengebied.
• De Zandwetering is in dit deel gekoppeld
aan de N-337.
• De Korenmolen oostelijk van kern
Windesheim valt onder het molenbiotoop.
Opgave
• De Zandwetering, als waterloop
naast de N-337, beter zichtbaar
maken. De ‘tandem’ weg/wetering
zorgt voor een zuid - noord oriëntatie.
• De ruimteclaims in het gebied op
elkaar afstemmen en een ruimtelijke
weerslag geven.
• Het koppelen van natuurwaarden
aan waterbeheer en watergebruik.
• Het verbeteren van de recreatieve
ontsluiting.
• Het realiseren van kwaliteitswater
en invulling geven aan de Europese
Kaderrichtlijn Water
DEELUITWERKINGEN
uitbreiding stad Zwolle
beheersgebied weidevogels
robuuste verbinding (in onderzoek)
nieuwe natte natuur
bos
bebouwing
Context

Ingrepen
• Het verbreden en ondieper maken
van het profi el van de Zandwetering
(herkenbaar maken), de
naastgelegen N-337 eenduidig
beplanten (rekening houdend met
molenbiotoop).
• Het reguleren van de wateraanvoer
naar de Zandwetering en de
parallel gelegen secundaire waterloop.
• Mogelijkheden onderzoeken voor
het herstel van de oude havezate
Zuthem.
• Het vernatten van de laaggelegen
Molenpolder (herstel Stouwe). Er
zijn twee opties:
o Het ontwikkeling van natte
natuur, zodat ook overtollig
water van de Zandwetering
benut kan worden.
o Een weidevogelgebied met
extensieve veehouderij.
• Het maken van duidelijk herkenbare
ruimtelijke eenheden; landgoed
Windesheim, een tussengelegen,
open landbouwgebied en noordelijk
de stadsrand van Zwolle.
o Het behoud en aanplant
van bosblokken rondom
Stadsrand Zwolle: kleinschalig, multifunctioneel parklandschap.
landgoed Windesheim,
dit is te koppelen aan de
voormalige ‘boerwetering’
en het naastgelegen natte
weidegebied. In verband
met de aanwezigheid van
weidevogelgebieden kan
een deel van de bospartijen
omgevormd danwel aangelegd
worden als griend.
o De bossen en landerijen
van landgoed Windesheim
als eenheid behouden.
• Het aanleggen van recreatieve
fi ets- en wandelroutes:
o Het uitloopgebied Zwolle,
een kort rondje langs de
zuidelijke stadsrand (verbinding
Ittersummerpark-
Bikkenrade-Zandhove).
o Het realiseren van langere
zuid-noord routes door ontbrekende
schakels in het
padensysteem aan te vullen
(onder andere van Bikkenrade
naar Windesheim).
o Een route richting de Molenpolder
aanleggen via de te
herstellen Stouwe.
bosch slabbers
59

60
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
8.2 Deeluitwerking Olst – Boskamp
Context
uitbreiding Olst
‘Weteringpark’
bos
bebouwing
Situatie
• De dorpsrand zone vormt een
overgang tussen twee landschappen,
zuidelijk de landgoederenzone,
noordelijk een open en natter
landbouwgebied.
• De geplande zuidelijke dorpsuitbreiding
Olst
• De laagste delen van het gebied
zijn bestempeld als primair watergebied.
Hier mogen geen confl
icterende functies met de functie
waterberging worden gerealiseerd.
Water is het ordenend principe in
deze gebieden (zie hfst 5.6 waterbeleid).
Opgave
• Olst en Boskamp zijn twee afzonderlijke
dorpen. Het gebied
tussen deze twee dorpen wordt
beschouwd als overgangszone /
tussengebied. De twee dorpsranden
waarborgen het tussengebied
en de visuele relatie met het landschap.
• Het tussengebied krijgt een klein-
schalig karakter met een met
name recreatief gebruik.
• Het ruimtelijk vormgeven van de
overgang tussen de twee landschappen.
• De Zandwetering als recreatieve
route. Vanaf deze route is een verandering
van het landschap zichtbaar,
waarbij de twee dorpen op
de overgang liggen.
• Het water vasthouden in de secundaire
waterlopen. De profi elen
worden aangepast aan de hand
van het waternood principe.
• Richting geven aan een toekomstige
dorpsuitbreiding van Olst.
• Invulling geven aan de Europese
Kaderrichtlijn Water.
Ingrepen
• De twee dorpranden begrenzen
het tussengebied.
o Boskamp met een ‘harde’
bosrand langs de Zandwetering
als begrenzing en
entree van het dorp.
o Olst met lintbebouwing
langs bestaande wegen als
rafelige dorpsrand. Aan de
dorpzijde vindt een verdichting
plaats, terwijl aan de
rand met het tussengebied
doorzichten de relatie met
het landschap behouden.
Er wordt alleen gebouwd op
de hoger gelegen gronden.
o De weg van Olst naar Boskamp
als open lint met
doorzichten naar het tussengebied.
• Het tussengebied behoudt de visuele
relatie met het landschap als
belangrijke zichtlijnen dwars op de
Zandwetering aanwezig zijn. Op
deze manier blijft ook de ruimte
tussen de twee dorpen waarneembaar.
o De verkavelingrichting
dwars op de Zandwetering
benadrukken.
o Open weiden afgewisseld
met boomgaarden en bomenweides.
o Functies als sportvelden
en een ijsbaan vinden hun
plaats.

• Het aanpassen van de profi elen
van de secundaire waterlopen.
o Het aankoppelen van recreatieve
fi ets- en wandelroutes
vanuit onder andere de
dorpen, op de hoofdroute
langs de Zandwetering.
o Het verbreden en ondieper
maken van het profi el voorziet
in het vasthouden en
bergen van water.
o De secundaire waterlopen
dienen tevens als groenstroken
binnen de bebouwing
van Olst.
• De zuidelijke dorpsuitbreiding van
Olst aansluiten op het tussengebied
en de omliggende landschappen.
o Een nieuw ‘waterlandgoed’
als bijzonder element in de
dorpsrand. Dit landgoed is
te koppelen aan secundaire
waterlopen. Een waterlandgoed
biedt kansen voor het
ontwikkelen van een nieuw,
bijzonder woonmilieu in
combinatie met een recreatief
interessant element
(denk aan: toegankelijke
tuinen, bezoekerscentrum,
horeca, etc).
• De paden langs de Zandwetering
met elkaar verbinden om een
doorlopende route te verkrijgen.
Het landgoed Groot Hoenlo wordt
hierin opgenomen. De Zandwetering
wordt zodoende vanuit de
dorpen een belangrijke recreatieve
route die dorp en landschap met
elkaar verbindt.
bosch slabbers
61

62
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
De zandwetering: uitloopgebied aan de rand van Zwolle
De zandwetering: een open parkgebied tussen Olst en Boskamp

osch slabbers
63

9 De
64
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
Ontwikkelingsvisie Zandwetering schetst
een beeld voor het stroomgebied van deze
watergang tussen Diepenveen en Zwolle
voor de lange termijn. Het signaleert kansen
die er liggen voor een gecombineerde
aanpak van enerzijds de wateropgaven en
anderzijds een aantal actuele ruimtelijke
ontwikkelingen in het gebied.
De Ontwikkelingsvisie Zandwetering moet
nadrukkelijk niet gezien worden als een
blauwdruk. Het duidt een koers voor het
gebied en geeft per deelgebied aan welke
mogelijkheden en kansen er liggen voor
een verdere uitwerking. De ontwikkelingsvisie
beoogt een onderlegger te zijn
voor toekomstige uitwerkingen en plannen.
De ontwikkelingsvisie Zandwetering
is een eerste stap; het heeft een globaal
karakter en richt zich op de lange termijn.
Uitgangspunt is het koppelen van
de wateropgaven aan andere ruimtelijke
ontwikkelingen in het gebied, met als doel
een duurzaam en veerkrachtig watersysteem
in een kwalitatief hoogwaardig
landschap.
Op basis van de koers zoals die in de visie
is neergelegd worden overheden, instanties
en betrokkenen uitgedaagd de visie
verder uit te bouwen aan de hand van
concrete projecten en deeluitwerkingen.
Voor het Waterschap biedt de ontwikkelingsvisie
een aantal concrete aanknopingspunten
voor de aanpak van de
actuele wateropgaven. De visie geeft aan
op welke wijze het water langer vastgehouden
kan worden en hoe de kwaliteit
verbeterd kan worden. Aanpassingen van
profi elen volgens het Waternood-principe
en het ontknopen van watersystemen zijn
daarbij belangrijke middelen.
Voor de gemeente Olst-Wijhe biedt de
Ontwikkelingsvisie een leidraad hoe de
Zandwetering en de daarmee verband
houdende wateropgaven kunnen worden
ingezet voor een kwaliteitsimpuls van
het gebied. De visie en de beschreven
uitwerking geven aan dat er voldoende
mogelijkheden en kansen liggen. Nader
onderzoek naar die mogelijkheden en
kansen zal nodig zijn om voor deelgebieden
passende ontwerpen te maken die
passen binnen het programma van de gemeente
en alle andere randvoorwaarden.
TOT SLOT
Voor de gemeente Zwolle biedt de Ontwikkelingsvisie
een leidraad voor een
verdere ontwikkeling van de zuidelijke
stadsrandzone. De Zandwetering zelf
neemt hierin een bescheiden rol, maar
moet gezien worden als onderdeel van
een in potentie recreatief aantrekkelijk
landschap. Een landschap dooraderd met
diverse routes, met aandacht voor cultuurhistorische
elementen en structuren
en waarin nieuwe functies in een groene
setting meebouwen aan een attractief
landschap dat de schakel vormt tussen
stad en buitengebied.
De Ontwikkelingsvisie Zandwetering zet
in op een continue, veelkleurige wetering,
met een goede waterkwaliteit, herkenbaar
en beleefbaar in het landschap, die de
ruggengraat vormt van een stroomgebied
waarbij het water als ordenend principe
fungeert.
Om deze ambitie te realiseren is het nodig
de koers zoals die in deze ontwikkelingsvisie
wordt gepresenteerd te vertalen
naar concrete plannen en maatregelen.
Hier ligt een gezamenlijke opgave voor
zowel Waterschap, gemeenten als andere
betrokken partijen zoals agrariërs,
landgoedeigenaren en natuurbeherende
instanties.

Aanbevelingen
Met betrekking tot het vervolg op deze
Ontwikkelingsvisie Zandwetering wordt
een aantal aanbevelingen gedaan. Een
deel van deze aanbevelingen zijn het resultaat
van de PURE-bijeenkomst in oktober
2005.
- Samen verder
De concretisering van de visie zal in nauw
overleg met bewoners en gebruikers in
het gebied moeten plaatsvinden. Het is
zaak de bewoners en gebruikers van het
gebied hierbij op een goede manier te
betrekken. Ontwikkel de verdere plannen
samen met de mensen die er wonen en
werken. Er ligt een verantwoordelijkheid
bij de trekkers van projecten (waterschap,
gemeenten) om de betrokkenen er
actief bij te betrekken; zoek de mensen op.
- Kracht door koppeling
Het combineren van de wateropgaven
met andere ruimtelijke ontwikkelingen
vormt de essentie van de visie. Door verschillende
opgaven aan elkaar te koppelen
ontstaan oplossingen met een duidelijke
meerwaarde; meer dan de som der delen.
Het is ook bij toekomstige ontwikkelingen
zaak te blijven zoeken naar dergelijke
combinatiemogelijkheden. Slimme combinaties
en multifunctionele oplossingen
bieden de beste kansen voor een versterking
van de ruimtelijke kwaliteit. Het
geeft zicht op breder draagvlak voor de
maatregelen (meer partijen die er baat bij
hebben) en de fi nancieringsmogelijkheden
worden groter (rood voor blauw, rood
voor groen, subsidieregelingen etc.).
- Het verhaal van de Zandwetering
Onbekend maakt onbemind. Alhoewel de
Zandwetering historisch gezien een belangrijke
lijn in het landschap is, zal hij
op veel plekken niet als zodanig herkend
worden. Het beter beleefbaar en herkenbaar
maken van de Zandwetering zoals in
de visie wordt voorgesteld zal zeker bijdragen
aan een grotere bekendheid van
de Zandwetering. Daarnaast is het van
belang het “verhaal van de Zandwetering”
bij de mensen onder de aandacht te
brengen. De Zandwetering kan weer meer
tot leven komen waneer mensen bekend
worden gemaakt met deze waterloop en
zijn geschiedenis. Dit kan op uiteenlopen-
de manieren; te denken valt bijvoorbeeld
aan excursies, publicaties, lespakketten,
tentoonstelling, schoonmaakdagen etc.
De Zandwetering kan hiermee ‘tussen de
oren’ bij de mensen komen, hetgeen zal
leiden tot een grotere betrokkenheid en
meer draagvlak bij de maatregelen en
projecten.
- Maatwerk
De Zandwetering is een veelkleurige wetering;
de verscheidenheid aan sferen
langs de wetering is kenmerkend. Dit
betekent ook dat er geen pasklare oplossingen
voor de Zandwetering als geheel
zijn te geven. Juist bij de Zandwetering is
maatwerk per plek van groot belang. Dit
betekent dat de visie vertaalt moet worden
naar uitwerkingen op een concreter
schaalniveau. Afstemming met beheer en
onderhoud is daarbij van belang. De voorbeelduitwerkingen
zoals in dit document
gepresenteerd laten zien dat juist op het
lager schaalniveau de veelkleurigheid van
de wetering tot uiting komt. Maatwerk is
een voorwaarde om de Zandwetering in al
zijn veelkleurigheid tot zijn recht te laten
komen.
- Aan de slag
De ontwikkelingsvisie Zandwetering [Olst-
Wijhe/Zwolle] is de eerste stap, gezet
door waterschap en gemeenten. Het is
van belang deze visie nu te vertalen naar
concrete acties, uitwerkingen en plannen.
Hoe eerder dit gebeurt hoe beter. Voor
de korte termijn moet gekeken worden
naar lopende projecten die aansluiten bij
het gedachtegoed van deze visie. Het is
goed dergelijke projecten samen te brengen
onder de noemer van de Ontwikkelingsvisie.
Ook worden de mogelijkheden
verkend voor een vervolg van het PUREproject
waarin een vervolg op de Ontwikkelingsvisie
ook een plek kan krijgen.
Daarnaast wordt aanbevolen een pilotproject
te starten. Een pilot kan als aanjager
fungeren voor andere initiatieven
en kan een belangrijke functie vervullen
in het promoten van de Zandwetering
als kansrijke ontwikkeling. Voor de pilot
moet gezocht worden naar een kansrijke
locatie waar op relatief korte termijn een
meervoudige, multifunctionele aanpak te
realiseren is.
Kortom: aan de slag!
bosch slabbers
65

10
66
Ontwikkelingsvisie Zandwetering
LITERATUUR
Atlas Bouwstenen Masterplan Zandwetering,
H+N+S, in opdracht van Gemeente Deventer
en Waterschap groot salland, mei 2003
Autarkisc leefmilieu IJsselzone Zwolle, Park/
Mooie Nel Architecten/Attika Architecten,
maart 2003
Begrenzingsvoorstel Robuuste Verbindingszone
Hattum-Ommen, DLG, 22 maart 2005-05-31
Bouwsteen sociale schetsen reconstructie Salland
– Twente, Platform Sociale Pijler reconstructie
Overijssel, september 2002
Groene vingers, Groenbeleidsplan gemeente
Zwolle 1998-2010, gemeente Zwolle januari
1998, herdruk maart 2005
Landinrichting Olst – Wesepe, Toetsing aan de
natuurwetgeving, Oranjewoud in opdracht van
DLG, januari 2005
Landschapsbeheersplan Zwolle, uitwerking van
de structuurvisie, rapport deel II, gemeente
Zwolle, oktober 1983
Marstempo, gebiedsvisie Salland: een verkenning
van de mogelijkheden voor natuur, bos en
landschap, Vista landschapsarchitecten in opdracht
van ministerie van LNV en de provincie
Overijssel, juni 1996
Masterplan Zandwetering, H+N+S in opdracht
van de gemeente Deventer en Waterschap
Groot Salland, april 2004
Natuurgebiedsplan Salland, Begrenzingsplan
voor nieuwe natuur- en beheersgebieden in
Salland, Gedeputeerde Staten van Overijssel,
september 2004

Ontwikkelingsvisie voor de Zandwetering bij
Deventer, Het verhaal van het water, Parklaan
landschapsarchitecten in opdracht van de gemeente
Deventer, maart 2000
Partiële herziening naar aanleiding van
Stroomgebiedsvisies, streekplan Overijssel
2000+, feb 2005
PR- en Marketingoplan recreatie en toerisme
Olst Wijhe, VANDERTUUK in opdracht van de
gemeente Olst-Wijhe, juni 2001
Projectopdracht Oude Mars (initiatieffase, fase
1), ter vervanging van Zicht op de Oude Mars
Reconstructie Salland – Twente, Economische
Schets, deelgebied Salland, provincie Overijssel,
september 2002
Reconstructie, Deelplan Salland, mei 2003
Reconstructie, reconstructieplan Salland –
Twente, provincie Overijssel, spetember 2004
Reconstructie, Toelichting op reconstructieplan
Salland – Twente, provincie Overijssel, september
2004
Reconstructie, uitvoeringsprogramma Salland
2004-2007, november 2003
Reconstructieplan Salland – Twente, Reconstructiezoneringskaart,
Provinsie Overijssel
September 2004
Recreatievisie gemeente Zwolle, Route IV in
opdracht van Gemeente Zwolle, juli 2004
Richting Salland, Recreatief-toeristische bouwsteen
voor het reconstructieproces, Werkgroep
Recreatie & Toerisme Salland, Oktober 2002
Ruilverkaveling Salland-West, Ontwerp-plan,
ministerie van LNV & Landinrichtingsdienst,
maart 1991
Stedelijk netwerk Zwolle | Kampen, lagendocument,
H+N+S & Must in opdracht van
gemeente Kampen, gemeente Zwolle en provincie
Overijssel, april 2003
Streekplan Overijssel 2000+, Plannen voor
Ruimte, Water en Milieu, provincie Overijssel,
2001
Structuurplan Deventer 2025, Synergie van
stad en land, Gemeente Deventer 2004
Toekomstperspectief Landbouw in de gemeente
Zwolle, Verkenning van de kansen en
bedreigingen……, Alterra, augustus 2004
Topsegment, concept locatieonderzoek (Oude
Mars, Zwolle), augustus 2003
Van de Hunnepe tot de zee, De geschiedenis
van het Waterschap Salland, Theo Spek, IJsselakademie,
Kampen, 1996
Visie IJsselzone (+CD programma IJsselzone),
Realiseren wensen en ambities door meervoudig
ruimtegebruik.
Voorontwerp landinrichtingsplan Olst-Wesepe,
Landinrichtingscommissie Olst-Wesepe 1999
Waterbeheersplan 2002-2005, Kijk op water,
Waterschap Groot-Salland
WB21 Stroomgebiedsvisie Vecht - Zwarte
Water, een ruimtelijke uitwerking van het waterbeheer
in Overijssel en Zuid-Drenthe, Bestuurlijk
Waterplatform Vecht - Zwarte Water,
juni 2003
Zicht op de Oude Mars, Onderzoek naar de
geschiktheid van de Oude Mars als locatie voor
woningbouw in het topsegment, Gemeente
Zwolle, sector stadsbeheer, januari 2001