HISTORISCHE EVOLUTIE A. De vroegste geschiedenis Dat Sint ...

jaarmarkten, die “ghehauden worden tweemael t’sjaers met frequentiën van vele volcx
ende tusschen de twee ende drije hondert craemen”, zou de baljuw een veel te hoog
marktgeld geïnd hebben. De burgemeester, als getuige opgeroepen, ontkent echter deze
beschuldiging en verklaart dat de inning geschiedde zoals het “van alle aude ende
immemorialen tijden also gheuseert es geweest”.
Wat leert ons dit processtuk? Ten eerste, dat er in 1634 reeds twee druk bezochte jaarmarkten
werden gehouden in Sint-Lievens-Houtem. Ten tweede blijkt uit het taalgebruik (“van alle
aude ende immemorialen tijden”) dat ook toen al de installatie van beide markten in een
ver, niet nader te bepalen verleden werd geacht. En tenslotte – zoals hieronder zal blijken
niet onbelangrijk – dat de winterjaarmarkt in die tijd bekend stond als de jaarmarkt te Sint-
Martinsmesse.
Alleszins kunnen we uit het proces van 1634 afleiden dat de winterjaarmarkt van Sint-Lievens-
Houtem geen achttiende-eeuwse creatie is. Een echt bewijs van een middeleeuwse
oorsprong of zelfs van haar bestaan voor 1558, wordt echter ook niet geleverd. Immers,
rekening houdend met de gemiddelde levensverwachting toen, was een periode van
tachtig jaar ook al te beschouwen als “sinds immemorialen tijd”.
Uitsluitsel geeft ons een rekening uit het jaar 1446.Deze rekening bevat de uitgaven van de
proost van de Sint-Baafsabdij toen deze van Gent naar Sint-Lievens-Houtem trok ter
gelegenheid van de bedevaart met Sint-Martinsmesse. Onder de koopwaren die werden
aangeschaft en betaald vinden we vooral eetwaren, onder andere brood, wijn, azijn,
mosterd, saffraan, kaneel, peper, look, eieren, erwten, haring, rogge, tong, kersen, boter, enz.
Het is niet duidelijk of deze koopwaren in Gent vóór het vertrek, dan wel of ze in Houtem
werden aangekocht. Waarschijnlijk gaat het om een combinatie van beide. Zeker is dat er in
de vijftiende eeuw reeds een bedevaart naar Sint-Lievens-Houtem was op 12 november. Dat
daarbij ook een markt hoorde, lijkt ons – gezien de gebruiken uit die tijd – vrij evident.
Indien ons vermoeden correct is dat het merendeel van de goederen vermeld in de
rekening aangekocht werd in Sint-Lievens-Houtem, dan mogen we gerust gewagen van een
bloeiende markt. Gezien het uiterst gevarieerde pakket aan voedingswaren dat werd
aangeboden, moet de winterjaarmarkt ook toen al een grote bekendheid hebben genoten.
Maar hoe komt het dan dat ze niet werd vermeld in de almanak van Dodoens? De reden lijkt
ons de volgende : ze was niet belangrijk genoeg! Dodoens nam enkel die markten op met
een nationaal en zelfs internationaal prestige (vergeve mij het anachronistische taalgebruik),
daar waar de novembermarkt van Sint-Lievens-Houtem slechts van regionaal belang was. In
de lijn van die redenering kunnen we dan concluderen dat de zomerjaarmarkt – bij Dodoens
wel vermeld – internationale faam genoot en van heinde en verre werd bezocht.
En dat was inderdaad zo. Een anoniem handschrift uit het jaar 1539, getiteld Relation des
troubles de Gand, schetst een schilderachtig beeld van de Houtemse zomerjaarmarkt :
(Men vond er :)“toute manière de marchandises à vendere cedit jour, que on y menoit de la
ville de Gand et aussi de divers quartiers à l’entour; on y vendoit aussi à boire et à mengier à
tous costez dudit villaige, et principallement en la plache d’icelleuy qui estoit fort grande et
ample, où ladicte marchandise et toute mercherie estoit mise avant, de sorte que ce
sambloit une bonne grosse puissante armée et camp de bataille, tant y avoit gens de toutes
conditions par bendes, eschades et confraries, les ungs ayans avec eulx tambours et fluttes
d’Allemans, les autres des trompettes et aussi forche muses et autres divers instrumens, jouans
à tous lez et costez oudit villaige, qui estoit chose fort admirable à l’oyr, tant estoit le bruyt
grant à tous lez, les ungs dansans, les autres faisans autres esbas et passetemps, car la
pluspart de ceux qui y alloient, n’estoit point par dévotion, mais pour leurs plaisirs.”