HISTORISCHE EVOLUTIE A. De vroegste geschiedenis Dat Sint ...

achttiende eeuw, zien we bevestigd in een procesbundel uit het jaar 1786. Gedurende
meerdere jaren zou een twintigtal leden tellende dievenbende onder leiding van Jan De
Smet uit Mater talrijke diefstallen hebben gepleegd op de jaarmarkten van Oudenaarde,
Nederbrakel, Vloesberg, Warremaarde, Ename, Gavere, Deinze, Geraardsbergen, Ronse,
Zottegem en Sint-Lievens-Houtem.
Op het eerste gezicht wijst geen enkel element in de procesbundel er op dat de jaarmarkt in
Sint-Lievens-Houtem groter was en meer volk lokte dan de andere genoemde. Toch kunnen
we uit de verklaringen van een aantal beschuldigden afleiden dat dit misschien wel degelijk
het geval was. Op de vraag gesteld aan Johanna De Bock waarom ze naar de jaarmarkt in
Sint-Lievens-Houtem was gegaan, antwoordt deze beschuldigde “omdat ik daar nog nooit
en gheweest was”. Dit eenvoudige en korte antwoord bevat – ons inziens – de impliciete
nuance “hoewel deze jaarmarkt grote bekendheid geniet”.
Op de jaarmarkt in Sint-Lievens-Houtem ging de dievenbende aan de haal met onder
andere kousen, broeken, handschoenen, boekzakken, dekens, kleden enz. Met andere
woorden, bijna uitsluitend textielwaren werden gestolen. Er kwamen dus zeker en vast
meerdere textielhandelaars op de markt hun waren verkopen, maar dat Sint-Lievens-Houtem
daarom bekend stond om zijn textielmarkt durven we niet beweren. Immers, ook op de
andere jaarmarkten concentreerde de dievenbende zich hoofdzakelijk op kledingartikelen.
De gestolen goederen zeggen dus meer over de specialisatie van de bende dan over deze
van de markt.
Textiel was blijkbaar een gegeerd goed in de achttiende eeuw. Zo blijkt onder andere uit de
activiteiten van een andere dievenbende. Op 11 november 1731 kwam Johannes Bormes,
de leider van een Gentse dievenbende, samen met vier kompanen naar Sint-Lievens-
Houtem, “alwaer het des anderen daeghs iaermerkt was”. Bij Jacobus Vanden Berge,
“landtsman ende cleermaecker, woonende omtrent het dorp”, kregen ze toestemming om
de nacht in de schuur door te brengen. ‟s Anderendaags keerden ze van de jaarmarkt terug
bij Vanden Berge, bleven er eten en drinken en mochten er nogmaals in de schuur
overnachten. De gastvrijheid van de kleermaker kwam hem echter duur te staan : in de
nacht braken de dieven langs een keukenvenster in het huis binnen en stalen er klederen en
enkele stukken stof, waarmee ze dadelijk naar Gent vertrokken.
Indien de jaarmarkt een zekere specialisatie vertoonde, dan blijkt dit niet in textiel te zijn
geweest, maar wel in vee. En vooral de Houtemse varkensmarkt moet in de wijde omgeving
naam en faam hebben gekend. In de procesbundel uit 1786 vinden we hiervoor opnieuw
een impliciete aanwijzing. Zo beweert de beschuldigde Josephus Van Den Driessche dat hij
naar de jaarmarkt in Sint-Lievens-Houtem was gekomen “om er een viggen te kopen”. Bij
geen enkele van de andere jaarmarkten waar de bendeleden diefstallen hadden
gepleegd, treft men ook maar een verwijzing aan naar vee en varkens. Waarom dan wel bij
Sint-Lievens-Houtem? Waarom kwam men speciaal van Mater hierheen om zich een varken
aan te schaffen? De markten van Zottegem, Oudenaarde en Ronse bijvoorbeeld waren
toch merkelijk dichterbij gelegen. Volgens ons biedt de grote bekendheid van de Houtemse
“viggenmarkt” alvast een mogelijke verklaring.
Het belang van de Houtemse varkensmarkt in de achttiende eeuw blijkt ook uit de
benamingen voor verschillende delen van het dorpsplein. In 1774 werd een inventaris van de
herbergen in Sint-Lievens-Houtem aangelegd, op basis waarvan we kunnen afleiden dat de
gehele zuidzijde van het dorpsplein voorbehouden was voor de verkoop van varkens. Er
werd wel een onderscheid gemaakt tussen de gewone “verckensmerct”, bovenaan de
zuidzijde van het plein, en de “vette verckensmerct”, op de lager gelegen helft van dezelfde
zijde. Paarden en koeien stonden vermoedelijk alleen langs de noordzijde van het
dorpsplein.
Uit diezelfde inventaris blijkt overigens dat op het marktplein anno 1774 niet minder dan 11