Kennisbasis docent islamgodsdienst - 10 voor de leraar

2 | Kennisbasis docent islamgodsdienst

Kennisbasis
docent islamgodsdienst
Kennisbasis docent islamgodsdienst | 3

Voorwoord
4 | Kennisbasis docent islamgodsdienst
In 2008 zijn de lerarenopleidingen gestart met een even uniek als complex project: het ont-
wikkelen van kennisbases voor alle tweedegraads lerarenopleidingen, voor alle eerstegraads
lerarenopleidingen en voor alle vakken van de lerarenopleidingen basisonderwijs. Aan de
ontwikkeling van de kennisbases is in verschillende fases gewerkt door een groot aantal
docenten van de lerarenopleidingen.
Nu zijn de laatste kennisbases voltooid. Geschreven door vakmensen, gelegitimeerd door het
werkveld. De lerarenopleidingen kunnen tevreden terugkijken op een periode waarin zij veel
hebben gediscussieerd, geschaafd en bijgesteld. Een periode waarin vakcollega’s intensief
hebben nagedacht over hun vak, de didactiek en de doelen die zij hun studenten minimaal
mee willen geven.
De kennisbases zijn natuurlijk geen statische documenten. In de toekomst zullen ze met
enige regelmaat bijstelling nodig hebben. Dat houdt het gesprek over de inhoud van de lera-
renopleidingen volop in leven en draagt daarmee bij aan de kwaliteitsslag die met het ontwik-
kelen van de kennisbases werd beoogd.
Met het voltooien van ook de laatste kennisbases kunnen de lerarenopleidingen zich ten volle
concentreren op het integreren van de kennisbases in de curricula van de opleidingen en
daarnaast op het ontwikkelen van de kennistoetsen. Dat is zo mogelijk nog een complexer
project. Het herschrijven van curricula, het bedenken van goede toetsvragen: het vraagt veel
tijd en inzet van medewerkers van de opleidingen. Hun inzet is cruciaal voor het behalen van
de beoogde ambitieuze doelstellingen. Zij dragen daarmee allen op hun eigen wijze bij aan
een goede opleiding voor de nieuwe generatie leraren.
Ik dank allen die hieraan hebben bijgedragen.
mr. Thom de Graaf
Voorzitter HBO-raad

Inhoud
Inleiding 6
Kennisbasis 7
Redactie 14
Legitimeringspanel 14
Colofon 15
Kennisbasis docent islamgodsdienst | 5

Inleiding
6 | Kennisbasis docent islamgodsdienst
Voor u ligt de kennisbasis van de tweedegraads lerarenopleiding islamgodsdienst. Met deze
kennisbasis is de parate kennis die de leraar islamgodsdienst dient te beheersen vastgesteld.
Wij hebben bij het schrijven van de kennisbasis islam gebruik gemaakt van de kennisbasis
godsdienst/levensbeschouwing en het document vakdidactische kennis van de ISBO (Islamiti-
sche Scholen Besturen Organisatie). Verder hebben we rekening gehouden met de volgende
aspecten:
Herkenbaarheid voor het beroepenveld. (Om de leesbaarheid te vergroten hebben we
ervoor gekozen om de Arabische islamitische terminologie op te nemen en daarna de
uitleg in het Nederlands tussen haakjes te plaatsen. Ook voor de leesbaarheid hebben we
gekozen voor het gebruik van God.)
Algemene theologisch geaccepteerde uitgangspunten
Nederlandse (Europese) context
De kennisbasis bestaat uit tien domeinen:
1. Aqida (Islamitische theologie / geloofsleer)
2. Fiqh (praktische theologie)
3. Bronnen
4. Geschiedenis
5. Ethiek en spiritualiteit
6. Islamitische kunst en cultuur
7. Wereldgodsdiensten
8. Mens, levensbeschouwing en samenleving
9. Vakdidactiek
10. Vakspecifieke vaardigheden
Elk domein wordt onderverdeeld in subdomeinen. Tezamen vormen zij een samenhangend
geheel wat betreft de eisen die gesteld zullen worden aan een leraar islamgodsdienst.

Kennisbasis
Domein Subdomein Omschrijving subdomein Voorbeelden
1. Aqida (Islamitische
theologie/
geloofsleer)
2. Fiqh (Praktische
theologie)
1.1 De geloofsprincipes volgens de ahl
as-Sunna wa’l Djama’a (de
sunnitische traditie)
1.2 De kenmerken van de niet
sunnitische theologische scholen:
Djabriya, Qadariya, Murdji’a,
Mu’tazila, Shi’a en hun
geloofsprincipes, belangrijke
filosofen, uit verschillende
perioden, de kern van hun ideeën,
en de manier waarop zij met het
erfgoed van de klassieke
wijsbegeerte zijn omgegaan
1.3 De moderne theologische /
politieke stromingen
2.1 Theorie: de ontstaansgeschiedenis
van de fiqh en de overeenkomsten
en verschillen van de verschillende
scholen in verleden en heden
2.2 Praktijk: de praktische uitvoering
van de vijf zuilen van de islam
3. Bronnen 3.1 De Qur’an. Theorie: de
ontstaansgeschiedenis, aard,
structuur, inhoud en kritiek op de
Qur’an
3.2 De Qur’an. Praktijk: recitatie: stijlen
van Qur’anrecitatie en memorisatie
3.3 Tafsir (Qur’anexegese):
ontstaansgeschiedenis van de leer
van de tafsir, categorieën, tafsir in
de moderne tijd
Inleiding in de geloofsleer: geloof in
God en Zijn eigenschappen, engelen,
boeken, profeten, het hiernamaals en
de Qadar (Goddelijke voorzienigheid)
en wat dit inhoudt.
Uitleg over de verschillende
geloofconcepten en de redenen van het
ontstaan van verschillen.
Herinterpretatie van Qur’an en Sunna
en de invloed op theologie, Salfiyya,
Hizb at-Tahrir, Ikwan, Takfir en Hidjra,
Ahmadia.
a) De ontstaansgeschiedenis van de
fiqh-scholen. De rol, die de khilafaproblematiek
(de problematiek rond
de opvolging van de profeet (s) )en
de ontwikkeling van de Hadith
(overleveringen over en van de
profeet) en de Arabische taal daarin
heeft gespeeld?
b) De Hanafitische, Malikitische,
Shafi’itische, Hanbalitische,
Zahiritische, Shi’itische, Ibadiya
scholen
c) De collectieve fatwa counsels en de
geleerden die zich niet vasthouden
aan een vaste madhhab.
De uitvoering van de rituelen: ghusl en
wudu’ (de grote en de kleine wassing),
adhan en iqama (de oproep tot gebed),
salat (het gebed), sawm (vasten), de
zakat (armenbelasting), de hadj
(bedevaart).
De Mekkaanse en de Medinese periode.
De situatie voor de komst van de
Qur’an in Mekka, het op schrift stellen
van de Qur’an en de ontwikkeling en
verfijning van het Arabische schrift. De
verschillende manieren van openbaring.
Kritiek op openbaring.
De tadjwid (uitspraakregels van de
Qur’anrecitatie) zoals; maddun tabi’i,
maddun munfasil, maddun muttasil,
maddun ‘arid ‘an as-sukun, ahkam
an-nun, ahkam ar-ra, lafzatullah, iqlab,
ikhfa, idgham.
De belangrijkste verschillen tussen de
warsh en hafs recitatiestijlen zoals de
uitspraak van de hamza en de
schrijfwijze van de qaf en fa.
Hifz (memorisatie): minimaal: surat
at-Tariq tot en met surat an-Nas, eerste
5 ayat van surat al-Baqara de laatste
twee ayat van surat al-Baqara en ayat
al-Kursiy.
De bekendste tafsirgeleerden en
tafsirwerken zoals at-Tabari, al-Qurtubi,
Ibn Kathir.
De tafsirbewegingen o.a. die van
Muhammed Abduh, Said Nursi en de
Wetenschappelijke tafsirbenaderingen
Wat betekent het dat de moslims
geloven in de boeken van God?
Wat is het hoofdgedachtegoed van de
Djabriya school?
Wat zijn de uitgangspunten van
enerzijds de Takfir en anderzijds de
Hidjra groep?
Wat is het belangrijkste verschil tussen
de uitgangspunten van de shi’itische en
de sunnitische fiqh?
Wie is de eerste geleerde die nog
steeds door miljoenen moslims gevolgd
wordt?
Waarom zijn er geleerden die tegen een
Europese fatwa counsel zijn?
Hoe verricht je de wudu’?
Hoe lees je de iqama op?
Waarom is het belangrijk om te weten
of een sura Mekkaans of Medinees is?
Wat betekent wahy (goddelijke
openbaring) en hoe vond die plaats?
Hoe lees je de eerste aya’s van surat
al-‘Alaq volgens de warsh en hafs stijl?
Wat zijn de madd-letters?
Wat is het verschil tussen het
tafsirwerk van at-Tabari en ibn Kathir?
Wat is de bijdrage van Muhammed
Abduh wat betreft moderne inzichten
in tafsir? Noem een voorbeeld.
Wat bedoelen we met
wetenschappelijke tafsir? Geef een
voorbeeld.
Kennisbasis docent islamgodsdienst | 7

Domein Subdomein Omschrijving subdomein Voorbeelden
8 | Kennisbasis docent islamgodsdienst
3.4 Hadith (overleveringen van en over
de profeet Muhammad): de
ontstaansgeschiedenis, aard,
structuur, inhoud en kritiek op de
Hadith
3.5 Arabisch: basiskennis van het
Arabisch (lezen, verklanken,
begrijpen, spreken en stellen) ten
behoeve van het raadplegen van de
islamitische bronnen en het
herleiden en correct gebruiken van
theologische termen
4. Geschiedenis 4.1 Sira (het leven van de profeet
Muhammad), de onstaansgeschiedenis
van de biografie, de
betrouwbaarheid daarvan en de
kritiek daarop
5. Ethiek en
spiritualiteit
4.2 De periode van de vier rechtgeleide
khalifen (leiders van de moslims na
de profeet Muhammed)
4.3 De geschiedenis van de moslims na
de rechtgeleide khaliefen tot heden
5.1 Tasawwuf (Mystiek): algemene
begrippen, grondleggers, bewijzen
en tegenstanders
Verschillende categorieën en termen in
de hadithwetenschappen. Bijvoorbeeld
een hadith ahad sahih (een
overlevering die authentiek is, maar
door slechts enkelen overleverd). De
manier waarop de verschillende
stromingen en rechtsscholen hiermee
omgingen.
De reden waarom Hanafiten en
Malikiten niet per se authentieke
overleveringen (hadith sahih) volgen.
Het bestuderen van gevocaliseerde
Arabische teksten. De grondbeginselen
van de Arabische grammatica en de
toepassing daarvan.
Inleiding op de levensgeschiedenis van
de profeet (zijn geboorte, kinderjaren,
zijn huwelijken, de boodschap, zijn
missie in Mekka, zijn vlucht naar
Medina, zijn strijd, zijn overlijden).
De bronnen van de sira de
betrouwbaarheid en de kritiek daarop.
De onduidelijkheid rond de opvolging
na de profeet: de eerste opvolgers die
de leiding hebben genomen: Abu Bakr,
`Umar, `Uthman en als laatste Ali.
Het ontstaan van de verdeeldheid in de
gemeenschap na Ali. Sunniten en
Shi`iten beweren allebei Ali te volgen.
De Umayyaden, de Abbasiden en
daarna verschillende moslimstaten
zoals de Seldjuken, de Fatimiden, de
Buwayhiden, de Ayyubiden, de
Ottomanen en de Muwahhiden
Verhoudingen tussen het christelijke
westen en islamitische oosten door de
eeuwen heen, handel, kruistochten,
kolonisatie, wetenschap, migratie,
moslims in minderheidspositie,
politieke islam en globalisering.
a) De begrippen tasawwuf, tariqa,
mystiek, dhikr, tazkiya, nafs.
b) De grondleggers van de invloedrijke
tasawwuf-scholen waaronder Hasan
Al-Basri, Ibn `Arabi, Al-Ghazali,
Jalaluddin Ar-Rumi, Muhammad
Bahauddin An-Naqshibandi. De
tegenstanders van tasawwuf en de
redenen, die zij aanvoeren zoals Ibn
Taymiya en Abdullah b. Wahhab.
Waarom is volgens sommige geleerden
een hadith sahih ahad niet de bron
voor een theologische
geloofsuitgangspunt?
Wanneer wordt een sahih hadith niet
gevolgd door Imam Malik?
Vertaal een gevocaliseerde tekst met
behulp van een woordenboek uit het
Arabisch in het Nederlands.
Geef in het Arabisch correct antwoord
op de volgende vragen.
Wanneer en waar is de profeet
Muhammad geboren?
Wat is het verschil tussen een siraboek
en een hadithboek?
Worden de vier rechtgeleide khaliefen
door alle moslims geaccepteerd?
Wat is het verschil tussen het volgen
van Ali door Shi’iten en Sunniten?
Wie waren de stichters van al-Andalus
en hoe lang heeft dit islamitische rijk
bestaan?
Wat was de reden voor de Europeanen
om Arabisch te leren in de
middeleeuwen?
Wie waren de Abbasiden?
Wat is de reden geweest van de komst
van de eerste moslims naar Nederland?
a) Noem drie belangrijke oorzaken die
hebben geleid tot het ontstaan van
de islamitische mystiek in de 7e
eeuw?
b) Leg het effect van gebed en vasten
op het gedrag uit.
c) Noem minstens twee kritiekpunten
die de tegenstanders van sufisme
(tasawwuf) en sufi-orden (tariqas)
noemen.

Domein Subdomein Omschrijving subdomein Voorbeelden
6. Islamitisch kunst
en cultuur
7. Wereld
godsdiensten
5.2 Adab (algemene regels van
etiquette) en akhlaq (ethiek) in de
islam
6.1 Traditionele islamitische
kunstuitingen, khatt (kalligrafie),
architectuur (gebouwen,
moskeeën, fonteinen, hamam)
miniatuur, ebru (verftechniek),
proza, poëzie, muziek en film in
relatie tot de islam
a) Begrippen zoals morele vorming
(akhlaq), etiquette (adab), opvoeding
(tarbiya), smeekbede (du’a),
zuiverheid (ikhlas), goedheid (ihsan),
rechtvaardigheid (qist of `adl),
verantwoordelijkheid, (taklif en
amana), barmhartigheid (rahma),
vergevensgezindheid (‘afwu)
betrouwbaarheid (sidq), geduld
(sabr), bescheidenheid (tawadu’),
schaamte (haya’) , hypocrisie (nifaq),
aalmoes, gift (sadaqa) en vroomheid
(birr) in de islamitische bronnen
(Qur’an en Sunna).
b) Islamitische omgangsvormen:
(groeten, wat zeg je als iemand niest,
een huisbezoek of ziekenbezoek,
condoleren).
De relatie tussen islamitische
spiritualiteit en de islamitische kunst.
Specifieke kenmerken van traditionele
islamitische kunstuitingen.
Controversie binnen de islam rondom
kunst en cultuur.
De symboliek in relatie tot de
zichtbaarheid van de religie en uitingen
van islamitische kunst.
7.1 Jodendom Basiskennis van het Jodendom
Boeken en verhalen: TeNaCH;
Mondelinge Tora (aggada en halacha);
middeleeuws denken; chassidische
verhalen; antisemitisme; verhalen van
vervolging (pogroms, Sjoa); Jodendom
in Nederland; Israël.
Personen: Hillel&Sjammai; Akiva;Rasji;
Maimonides; Spinoza; Herzl; Levinas
Gebouwen: synagoge; sjoel; leerhuis
Voorwerpen: menora; chanoekia;
mezoeza; tefiliem; kipa.
Feesten, rituelen en gebruiken: Pesach;
Sjavoe’ot; Soekot; Jom Kipoer;
besnijdenis; bar/bat mitswa; huwelijk;
begrafenis; kasjroet.
Stromingen: asjkenasisch en sefardisch
Jodendom; chasidisme, zionisme.
7.2 Christendom Basiskennis van het christendom
Boeken en verhalen: Bijbel; verhalen
van en over kerkvaders; reformatie en
contrareformatie.
Personen: Jezus; Paulus; Augustinus;
Luther; Calvijn; keizer Constantijn, Paus
Gregorius, Thomas van Aquino, Barth.
Gebouwen: tempel basiliek; orthodoxe
kerk; katholieke kerk; protestantse kerk
Voorwerpen: kruis; icoon; doopvont;
rozenkrans.
Feesten, rituelen en gebruiken: Kerst;
Pasen; Pinksteren; sacramenten,
begrafenis, vasten.
Stromingen: orthodox; rooms
katholieke kerk; protestants.
Wat wordt er van je verwacht als je
iemand hoort niezen?
Hoe condoleer je iemand in de islam?
Wat zeg je dan en hoe reageer je als je
wordt gecondoleerd?
Wat zijn de condities die een
kunstuiting islamitisch maakt?
Wat is de betekenis van islamitische
kunst voor het beroep leraar ?
Waarom zijn sommige geleerden tegen
het bespelen van muziek instrumenten?
Wat is, zijn resp. de overeenkomst(en)
en het (de) verschil(len) tussen
Schriftelijke Tora en Mondelinge Tora?
Beschrijf zo duidelijk mogelijk de
verschillen tussen een menora en een
chanoekia?
Het begrip ‘rituelen’ komt zowel ter
sprake in religieus taalgebruik als in
hedendaags taalgebruik. Zo is er
bijvoorbeeld het religieuze ritueel ‘een
kaarsje branden, kaarsje aansteken
voor iemand’ en spreken mensen ook
over het dagelijks ritueel van
bijvoorbeeld ‘tandenpoetsen’. Leg uit
waaruit het verschil tussen beide
‘rituelen’ bestaat. Gebruik hiervoor de
theorie, begrippen uit de gebruikte
literatuur.
Noem minimaal 5 feesten die bij alle
(christelijke) stromingen voorkomen.
Beschrijf kort wat er bij dit feest wordt
gevierd. Zet deze feesten in volgorde
van het kerkelijk jaar.
Kennisbasis docent islamgodsdienst | 9

Domein Subdomein Omschrijving subdomein Voorbeelden
10 | Kennisbasis docent islamgodsdienst
7.3 Hindoeïsme Basiskennis van het hindoeïsme
Boeken en verhalen: Veda’s;
Oepanisjads; Bhagavadgita;
Mahabharata, Ramajana;
godenverhalen.
Personen: (goden) Sjiva, Visjnoe, Rama
Krisjna, Laksjmi, Sita, Durga, Parvati;
(personen) Sjankara, Gandhi.
Aurobindo, Ramakrisjna, Vivekananda
Gebouwen: tempel.
Voorwerpen: vuuraltaar, godenbeelden.
Feesten, rituelen en gebruiken:
holifeest, divalifeest, Puja-ritueel,
rondom geboorte, trouwen en dood;
regels rondom het voedsel
Stromingen: sanaatan dharma, arya
samaj.
7.4 Boeddhisme Basiskennis van het boeddhisme
Boeken en verhalen: Pali-canon,
Dhammapada, Tibetaans dodenboek,
Lotus Sutra, 4-waarheden, 8-voudig pad.
Personen: Boeddha, Maitreja, Amitabha
(Amida), keizer Asjoka, Nagarjuna,
Dogen, Dalai Lama.
Gebouwen: stoepa.
Voorwerpen: boeddhabeelden,
bedelnap, gebedsmolen
Feesten, rituelen en gebruiken:
monnikswijding, meditatietechnieken;
regels rondom het voedsel.
Stromingen: mhayana, hinayana,
zenboeddhisme, taoïsme,
confucianisme.
7.5 Humanisme Basiskennis van het humanisme
Boeken en verhalen literatuur m.b.t.
levenskunst uit Griekse oudheid,
historisch humanisme, georganiseerd
humanisme in Nederland. Teksten:
universele verklaring van de rechten
van de mens, Van Praag; Grondslagen
van het humanisme / Piko della
Mirandola, over de menselijke
waardigheid / Montagne, essays.
Personen: Socrates, Cicero, Ceneca,
Erasmus, Montaigne, Rousseau, Kant,
Mill, Nietzsche, Sartre, Van Praag,
Taylor, Nussbaum en Smith.
Gebouwen: Geen specifieke gebouwen.
Voorwerpen: de mens als logo van het
humanisme, verder kiezen mensen hun
eigen voorwerpen ter inspiratie, waar
ontleen jij betekenis aan?
Feesten, rituelen en gebruiken:
geboorte, huwelijk, herdenkingsvieringen,
21 juni internationale
humanisme dag.
Stromingen:expliciet humanisme
(georganiseerd humanisme, HV):
atheïstisch humanisme, agnostisch en
religieus humanisme, impliciet
humanisme en performatief
humanisme.
Verbind in een voor hindoes zinvolle zin
de woorden karman, atman, samsara,
moksja en brahman.
Geef een beschrijving van hetzij Holi
feest hetzij van het Divali feest.
Wanneer een boeddhist gaven legt voor
een beeld in een tempel, welke zijn dat
dan? Noem er minstens drie. Wat is de
betekenis van dit ‘neerleggen’? Maak
bij je antwoord onderscheid tussen
hinayana en mahayana!
Ritueel heeft in het boeddhisme niet
dezelfde belangrijkheid, betekenis, rol
en werking als in het hindoeïsme. Leg
uit wat het verschil is?
Noem drie stromingen binnen het
humanisme?
Beargumenteer waarom er wel of niet
spraken is van een humanistische
traditie?

Domein Subdomein Omschrijving subdomein Voorbeelden
8. Mens,
levensbeschouwing
en samenleving
8.1 Sociologische ontwikkelingen De samenleving in historisch perspec tief:
Renaissance, Reformatie, Verlichting,
modernisme, postmoder nisme, individualisme,
individualisering, subjectivering,
autonomie als zelfbeschikkingsrecht,
rationalisme, emancipatie, positie
van de vrouw vanuit islamitisch
perspectief en het perspectief van
het westen, verzuiling en ontzuiling,
abstracte samenleving, differentiatie,
rolsegmentatie, institutio nalisering,
pluraliteit, plura lisme, sociale
differentiatie en secularisatie.
8.2 Sociologie van de islam en moslims
in de Nederlandse context
8.3 Godsdienstpsychologische
ontwikkelingen
8.4 Godsdienstpedagogische
ontwikkelingen
8.5 Islamitische pedagogiek en
pedagogen
8.6 Opvoeding en
Identiteitsontwikkeling van
moslimjongeren in Nederland
8.7 Burgerschapsvorming,
verenigingsleven en
maatschappelijke betrokkenheid
van moslimjongeren
Religieuze kaart van moslims in
Nederland, culturele diversiteit in de
samenleving.
Functionele en substantiële definitie van
godsdienst; dimensies van godsdienst;
intrinsieke en extrinsieke motivatie;
psychologische stromingen en godsdienst.
Zelfbeeld-Godsbeeld: emotioneel,
cognitief, dynamisch, cultuurhistorisch
bepaald, projectie en overdracht.
Religieuze ervaring: ervaring en geloof,
voorwaarden voor een religieuze
ervaring; modellen; cognitief, dynamisch
en pragmatisch; effecten religieuze
ervaring; het fenomeen bekering.
Ontwikkeling van het vak godsdienstpedagogiek:
Comenius, Rousseau,
Herbart, Egan en Vygotsky geesteswetenschappelijke
pedagogiek,
empirisch-analytische pedagogiek,
kritische pedagogiek, cultuurpedagogiek,
humaan-spirituele
pedagogiek, waardegericht leren.
De islamitische pedagogiek en
pedagogen zoals Ibn Sina, Ibn Khaldun,
Ibn Sahnun, al-Ghazali, Ikhwan as-Safa,
Al-Attas, pedagogische bijdrage van
Unesco en andere moderne bijdrage.
Ontwikkelingspsychologische theorieën
en de relatie hiervan met ontwikkeling
van moslimjeugd in de diaspora.
De processen van identificatie met en
de vervreemding van de samenleving.
8.8 Secularisatie Secularisatie, verlichting, gevolgen
voor de inrichting van de samenleving,
anti-seculiere groeperingen.
8.9 Pluraliteit Religieuze stromingen en seculiere
stromingen, multiculturaliteit, new age,
feminisme.
Kan er binnen een ontzuilde
samenleving sprake zijn van
institutionalisering?
Analyseer de reacties van de
samenleving op het vestigingsproces
van de islam als nieuwe godsdienst in
Nederland met behulp van de
secularisatietheorieën enerzijds en de
functionalistische sociologie anderzijds.
Bespreek specifiek voorkomende
kwesties zoals, zwemen, hand geven
aan de andere sekse, alcohol,
varkensvlees, mode, muziek enz. op
een dialogische manier.
het verschil tussen functionele en
substantiële dimensies van godsdienst
is …
Coping is …
Comenius is de grondlegger van de
godsdienstpedagogiek …
Participerend leren voor
communicatieve processen binnen de
godsdienstpedagogie betekent: …
Noem de namen van tenminste drie
belangrijke islamitische pedagogen in
het verleden.
Wat maakt Ibn Khaldun belangrijk
binnen de pedagogiek?
Noem 3 sociaal-culturele
ontwikkelingen die invloed hebben op
de ontwikkeling van moslimjongeren in
Nederland
Welke begrippen zijn door Erikson
gekoppeld aan de
identiteitsontwikkeling van de jeugd?
Noem drie burgerschapstheorieën?
Wat is het verschil tussen de
secularisatie van Frankrijk en
Nederland?
Het verschil in opvatting tussen een
agnost en een atheïst is: …
Kennisbasis docent islamgodsdienst | 11

Domein Subdomein Omschrijving subdomein Voorbeelden
9. Vakdidactiek 9.1 Concepten Verschillende typen of benaderingen
binnen de religieuze vorming:
godsdienstonderwijs of
levensbeschouwing. Vier scenario’s: 1.
vak; 2. samenwerking met andere
vakken; 3. vakoverstijgend werken; 4.
niet vakgebonden projectmatig werken.
10. Vakspecifieke
vaardigheden
12 | Kennisbasis docent islamgodsdienst
9.2 Modellen Verschillende modellen van
levensbeschouwelijke vorming:
normatief-deductief model;
teleologisch model, funderingsmodel,
emancipatiemodel, inductief model,
abductief model.
Monoreligieus, multireligieus en
interreligieus leren.
9.3 Lesmethodes Lesmethodes voor het vak
levensbeschouwing en islam en uitleg
over de concepten die zijn gebruikt.
9.4 Curriculum-ontwikkeling Ontwikkelen van een curriculum op
basis van concept en model binnen
bestaande kaders aan de hand van de
volgende componenten:
conceptbeschrijving, modelbeschrijving,
doelstellingen, inhouden, werkvormen
en opdrachten.
9.5 Toetsbeleid (vak) Ontwerpen van toetsen op basis van
concepten en modellen.
10.1 Overdracht Theorieën en modellen van overdracht
van de bovengenoemde
kennisgebieden en begrippen op het
niveau van de leerling.
10.2 Integriteit De relatie tussen de islamitische akhlaq
(ethiek) en de algemene bekende adab
regels en de consequenties die dat
heeft voor het handelen.
10.3 Vertellen Methode bij levensbeschouwelijke
leerprocessen waarbij wordt geleerd
om uit te drukken wat men persoonlijk
bezighoudt, ziet, hoort, voelt,
kernbegrip: authenticiteit, actief en
participatief.
10.4 Levensbeschouwelijk gesprek Conceptuele en methodische kennis
van het levensbeschouwelijk gesprek;
ermee kunnen werken of te verwijzen.
10.5 Drama Drama heeft te maken met uitspelen.
Drama is een manier van werken die
mensen uitnodigt in een verhaal of
dilemma te stappen en het van binnen
uit te verkennen en te onderzoeken.
Noem een conceptueel verschil tussen
de vakken godsdienst en
levensbeschouwing.
Beschrijf de kenmerken van een
normatief-deductief model van levensbeschouwelijk
leren.
Het model xx past het beste bij een
heterogene, interreligieuze
schoolpopulatie binnen een
postmoderne cultuur. Leg uit waarom.
Beschrijf methode xx in een recensie
van 1 A4. Zeg iets over de interne
consistentie van de methode en of deze
methode voldoet aan de theorie van
effectief onderwijs.
Welk gevolg heeft een thematische
opbouw voor je curriculum?
Beschrijf aan welke leerlingcompetenties
je structureel kunt
werken als docent bij de
leeftijdscategorie 13-14 jaar.
Welk gevolg heeft een conceptvorm
voor de wijze van toetsen? Betrek in je
antwoord twee vakconcepten.
Zijn reproductieve vragen zinvol bij een
abductief onderwijsmodel? Motiveer je
antwoord.
Als kinderen in een klas een
lagerhuisdebat oefenen, is daar dan
sprake van vertellen?
Is vertellen hetzelfde als getuigen?
Juist of onjuist: bij een
levensbeschouwelijk gesprek draait het
om de verifieerbare waarheid.
Noem en beschrijf minstens drie
kenmerken van een
levensbeschouwelijk gesprek
Bij drama is sprake van hermeneutisch
bezig zijn. Is dit juist of onjuist?
Wat is het onderscheid tussen drama
en bibliodrama?

Domein Subdomein Omschrijving subdomein Voorbeelden
10.6 Beelddidactiek Systematische inzet van beeld bij
levensbeschouwelijke leerprocessen,
waarbij beeld systematisch wordt
ingezet bij de kennisverwerving en
kennisverwerking.
10.7 Narrativiteit De manier waarop een tekst als
vertelde tekst kan worden beschreven.
De narrativiteit wordt daarbij bepaald
door de onderlinge relaties binnen de
tekst zelf, de betekenis van die tekst en
de geschiedenis of reeks gebeurtenissen
die er in de grondslag van
vormen. De mens is een vertellend
wezen en komt op verhaal. De mens is
een drager van verhalen, van het eigen
verhaal en van het verhaal waarin het
is opgenomen.
10.8 Apologetiek Verantwoording en verdediging van het
geloof. De theologische onderbouwing
van geloofsverdediging en geschriften
waarin geloofsverdediging voorkomt
duiden.
Beschrijf kernachtig de functie van de
volgende drie soorten beelden:
cartoons, symbolische foto’s en
grafieken. Waarin onderscheidt
beelddidactiek zich van kunstanalyse
bij beeldende vorming?
Juist of onjuist. Bij narrativiteit gaat
het om een éénduidige betekenisgeving
van het verhaal.
Juist of onjuist. Narrativiteit heeft een
voorkeur voor logisch /argumentatieve
taal.
Noem twee argumenten die gebruikt
werden in de polemiek rond
creationisme en evolutieleer.
Noem tenminste drie argumenten, die
gebruikt worden bij de tafsir al-`ilmi (de
wetenschappelijke uitleg van
Qur’anverzen.
Kennisbasis docent islamgodsdienst | 13

Redactie
14 | Kennisbasis docent islamgodsdienst
drs. Bahaeddin Budak hoofdredacteur, coördinator en docent Domein Onderwijs,
Leren en Levensbeschouwing, Lerarenopleiding
Islamgodsdienst Hogeschool Inholland
drs. Hasan Yar docent Domein Onderwijs, Leren en Levensbeschouwing,
Lerarenopleiding Islamgodsdienst Hogeschool Inholland
dr. Stella van de Wetering docent VU en Domein Onderwijs, Leren en
Levensbeschouwing, Lerarenopleiding Islamgodsdienst
Hogeschool Inholland
drs. Niek de Wilde docent / supervisor, Domein Onderwijs, Leren en
Levensbeschouwing, Lerarenopleiding Godsdienst en
Levensbeschouwing Hogeschool Inholland
De volgende personen hebben kritisch meegelezen en de redactie geadviseerd:
Rimke van der Veer manager afdeling Theologie en Levensbeschouwing
Hogeschool Inholland
Najat Boudount docent Domein Onderwijs, Leren en Levensbeschouwing,
Legitimeringspanel
Lerarenopleiding Islamgodsdienst Hogeschool Inholland
dr. Muhammed Ghaly Universiteit Leiden, Islam studies
Yusuf Altuntas Directeur ISBO/Voorzitter CMO
drs. Bechir Gam Ibn Ghaldoun, docent Islamgodsdienst
drs. Bastiaan Verberne Mexit, godsdienstantropoloog

Colofon
Kennisbasis
docent islamgodsdienst
Vormgeving Studio MM, Eck en Wiel
Omslagontwerp Gerbrand van Melle, Auckland
Druk Altijddrukwerk, Utrecht
www.10voordeleraar.nl
© HBO-raad, vereniging van hogescholen
Den Haag, juni 2012
Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde
uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveel voudigd, opgeslagen
in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden
gemaakt, zonder de uitdrukkelijke, voorafgaande en schriftelijke toestemming
van de uitgever.
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed.
Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden
de auteurs, redactie en uitgever geen aansprakelijkheid voor de
gevolgen daarvan.
Kennisbasis docent islamgodsdienst | 15