De Antichrist in verleden, heden en toekomst - DeZevendeDag.nl

De antichrist in verleden, heden en toekomst
Voorwoord
Sola Scriptura (voorwoord 2)
1 De antichrist
2 Wie is het?
3 Daniël
4 Paulus
5 Johannes
6 De antichrist in het boek Openbaring
7 De hoer van Babylon
8 Waarop baseren zich de futuristen?
9 Daniël 9
10 De zeventigste week geamputeerd
11 De tekenen van Jezus’ komst
12 Vaticanum II
13 Terug naar Rome?
14 De Plaatsbekleder over Christus
15 En nu…

Voorwoord
Een boekje over de antichrist, dat is nog eens een leuk cadeau-idee. „Gefeliciteerd, Gert, en ik
dacht dat je dit wel een leuk boekje zou vinden.‟
Dus, menigte lezers, kijk mij vragend, smekend aan. Laat mij in jullie ogen de vermoeide
vraag lezen: waarom, David-Jan, waarom?
In het Oude Testament wordt wel gesproken van een „last‟, in de zin dat God een profeet iets
op het hart legde om aan het volk te zeggen, meestal iets niet heel leuks, en zodoende ervoer
de profeet dit als een last. Zoiets is hier ook het geval. Want wie gaat er nu uit eigen vrije wil,
uit hobbyisme of omdat hij het zo leuk vindt, of vanuit economisch, of carrièretechnisch
oogpunt een boekje schrijven over de antichrist? En bovendien: als iemand iets wil lezen over
de antichrist, dan kan hij/zij ook een heleboel andere, dikkere, geleerdere boeken dan dit
lezen. Of googelen en dan op 100.000 websites terechtkomen. Waarom dus uw boekenkast of
E-book vullen met deze pennenvrucht?
Nou, om het maar zonder „hoornen en tanden‟ te zeggen: ik meen iets te kunnen toevoegen
aan het bestaande concept over deze dingen. Beter gezegd: het is niet zozeer een toevoeging,
maar meer een heel nieuwe kijk op de zaak. Dat geldt althans voor de evangelische kerk,
waarmee ik vertrouwd ben. Een nieuwe kijk die, wel te verstaan, eigenlijk een heel oude kijk
is. Dat is, kort gezegd, mijn „last‟, waar u nu op uw beurt weer last van hebt.
De antichrist. Ach en wee! Moeizaam onderwerp. Taaie, onbuigzame, ondoorgrondelijke
materie, waarvan een beetje evenwichtig christen als het goed is verzucht dat we er nooit uit
zullen komen, tenzij de gebeurtenissen zich voor onze ogen voltrekken.
Wel, ik ben het hier tot op zekere hoogte mee eens: pas wanneer de beschreven
gebeurtenissen zich daadwerkelijk voltrekken, kunnen we er een goed begrip van krijgen.
Maar hierin verschil ik dan weer van de „meerderheid in moderne eindtijdleer‟ dat ik in de
veronderstelling verkeer dat veel gebeurtenissen zich al voor onze ogen en die van onze
voorouders hebben voltrokken. Als u echter van mening bent dat alles nog in de toekomst zal
plaatsvinden en wel in een tijdsbestek van exact zeven jaar, dan kan ik me de verzuchting
levendig voorstellen.
U kunt dus kiezen: diep blijven zuchten en kreunen, of uw nieuwsgierigheid laten prikkelen
en dit boekje lezen. Ik wil niet veel zeggen, maar als ik u was, dan wist ik het wel.
Voor meer informatie kunt u gebruikmaken van de website www.dezevendedag.nl. Daarop
vindt u een keur aan onderwerpen, waaronder ook dat waarover we al een inleiding lang
gesproken hebben.
De bijbeltekst in deze uitgave is ontleend aan de Bijbel in de Herziene Statenvertaling. Ik
waardeer de betrouwbaarheid van deze vertaling. Cursieve woorden in de tekst van de
Herziene Statenvertaling zijn aan de grondtekst toegevoegd om de betekenis van een zin te
verduidelijken.

Sola Scriptura (voorwoord 2)
Voordat we van start gaan, wil ik graag met u stilstaan bij een principe dat het fundament is
onder al mijn geloofskennis: Sola Scriptura. Dat wil zeggen: alleen de Schrift. Het is in onze
verlichte tijd misschien wel wat wereldvreemd en betreurenswaardig dat ik op dit punt de
boot heb gemist. De Schriftkritiek en de wetenschappelijke inzichten van de laatste, pakweg,
150 jaar hadden mij op zijn minst aan het denken moeten zetten. Denken, ergens over
nadenken, voorzeker, dat had mijn deel kunnen zijn – ware het niet dat ik mij wanhopig heb
vastgegrepen aan de strohalm van de vermeende goddelijke inspiratie van de Schrift. Ach, ik
had al lang spiritueel moeten evolueren richting „alles naast elkaar, alles vult elkaar aan, alles
is hetzelfde, de Bijbel is de heilige Veda en de heilige Veda is de Koran‟. Maar helaas, arme
ik! Ik ben een protestants christen en Sola Scriptura is voor mij onder en boven, voor en
achter, alles.
Dit is mijn beklemmende situatie! Ik heb besloten, als conclusie van eigen onderzoek en door
getuigenissen van anderen, of beter gezegd: door de genade van God, die hier doorheen heeft
gewerkt, dat ik de God van de Bijbel kan vertrouwen. Ik geloof het evangelie van Jezus
Christus hoewel ik Zijn opstanding niet met eigen ogen heb gezien. Jezus zei: „Zalig zijn zij
die niet gezien zullen hebben en toch zullen geloven.‟ (Joh. 20:29) Deze tekst slaat op mij! Ik
heb Jezus‟ opstanding uit de dood niet met eigen ogen gezien, maar toch geloof ik dat het
werkelijk gebeurd is. Ik kan mijzelf dus gelukkig prijzen. Hopelijk slaan de woorden ook op
u: als u het niet met eigen ogen hebt zien gebeuren (de kans daarop acht ik vrij groot), maar
toch gelooft, dan bent u gelukkig te prijzen.
We zijn minder gelukkig te prijzen als we Gods Woord niet meer zo geloofwaardig beginnen
te vinden. De Bijbel zegt niet voor niets: „Uw woord is een lamp voor mijn voet en een licht
op mijn pad.‟ (Ps. 119:105) En op een andere plaats: „En wij hebben het profetische woord,
dat vast en zeker is, en u doet er goed aan daarop acht te slaan als op een lamp die schijnt in
een duistere plaats…‟ (2 Petr. 1:19) Als we het Woord van God minder geloofwaardig gaan
vinden, zal het licht ervan dimmen. Misschien hebben we het in het begin nauwelijks door,
maar na verloop van tijd zal het echt donker worden.
Ik geloof dat we het licht van Gods Woord nodig hebben. Het zal u wellicht opgevallen zijn
dat hier en daar in de wereld stemmen klinken die vinden dat het licht van Gods Woord wat
moet dimmen. Ik wil echter achter Gods geopenbaarde Woord gaan staan. Niet dat ik alles
begrijp, maar God geeft genoeg licht om te weten wat we moeten doen, daarvan ben ik
overtuigd. „Ik onderwijs u en leer u de weg die u moet gaan; ik geef raad, mijn oog is op u.‟
(Ps. 32:8)
Omdat Gods Woord het fundament is van onze geloofskennis, en niet dit boek, wil ik u van
harte uitdagen het hieronder geschrevene zelf te beoordelen in het licht van de Schrift. David-
Jan en zijn boek betekenen niets, de Bijbel is alles.

1 De antichrist
Het was een wat duister, gevouwen kaartje. De meeste mensen die het in hun brievenbus
aantroffen, huiverden ervan, sommigen kickten erop. Op de envelop stonden deze
onheilspellende, ronduit verwarrende woorden: „Aan alle mensen die na de opname helaas op
aarde zullen leven.‟ Aan de binnenkant stond met akelige, bloederige letters: „En we noemen
hem antichrist.‟
Wat te denken van de antichrist?
Misschien hebt u een film gezien of een roman gelezen over „de laatste dingen‟. Dat zou goed
kunnen, want die zijn tegenwoordig bijna niet aan te slepen. Als u bijvoorbeeld De laatste
bazuin hebt gelezen (heb ik niet gedaan), dan weet u dat er eerst een geheime opname van de
gemeente komt, dat de wereld dan de periode van de antichrist beleeft, die zeven jaar duurt,
en dat de laatste 3,5 jaar van de wereld de periode van de grote verdrukking zal zijn. (Dat ik
ook op de hoogte ben, komt doordat ik er wel wat films over heb gezien.) Verder komen
Jeruzalem en Israël in het middelpunt van het wereldgebeuren te staan en wordt er weer een
tempel gebouwd op de plaats waar nu de Al Aksa-moskee staat. De antichrist sluit immers
een verbond met Israël, maar hij laat na 3,5 jaar zijn ware gezicht zien en dan breekt de grote
verdrukking uit, die we hierboven al noemden. In de vlakte van Megiddo, in Noord-Israël,
zullen immense strijdkrachten zich verzamelen. Daar zal de grote eindstrijd losbarsten.
Dit beeld (of delen ervan) komt niet alleen naar voren in alle mainstream eindtijdromans en
-films, maar ook in veel hedendaagse theologische boeken over de eindtijd. Op de site van
Dallas Theological Seminary, een van de grote promotors van deze visie, staat het volgende:
Wij geloven dat de opname van de kerk zal worden gevolgd door de vervulling van
Israëls zeventigste week (Dan. 9:27; Openb. 6:1-19:21) gedurende welke de kerk, het
lichaam van Christus, in de hemel zal zijn. De gehele periode van Israëls zeventigste
week zal een tijd van oordeel zijn over de hele aarde, met aan het eind de afsluiting
van de tijden van de heidenen. De laatste helft van deze periode zal de tijd van Jakobs
druk zijn (Jer. 30:7), die onze Heer de grote verdrukking noemde (Matth. 24:15-21). 1
De antichrist wordt hierin niet genoemd, maar bedoeld wordt dat de antichrist in de zeven jaar
na de opname zal regeren. In hoofdstuk 8, „Waarop baseren zich de futuristen?‟, komen we
hierop terug.
Over de antichrist zijn in hoofdlijnen drie visies:
- preterisme: alle profetieën van de antichrist zijn vervuld door Antiochus IV, een Griekse
koning die leefde in de tweede eeuw voor Christus;
- historische interpretatie: de antichrist is na het Romeinse rijk gekomen en is er tot aan de
terugkomst van Christus;
- futurisme: de antichrist komt in de toekomst.
1 Bron: www.dts.edu, articles of faith.

De eerste visie, het preterisme, heeft in de evangelische wereld geen aanhangers. Er zijn dus
voor ons twee visies van belang: de historische en de futuristische.
Laat ik eens wat verschillen op een rij zetten.
Historische visie Futuristische visie
De antichrist is een religieus systeem, met
een mens aan het hoofd
De antichrist is één enkele persoon
De antichrist bestaat verschillende eeuwen De antichrist zal er zeven jaar zijn
De grote verdrukking is een lange
tijdsperiode, met het zwaartepunt in de
Middeleeuwen
De kerk is op aarde tot aan de terugkomst
van Christus
De profetieën over de eindtijd zijn gefocust
op het hemelse Jeruzalem
De kerk is de tempel van God; profetieën
over een nieuwe tempel hebben geen
betrekking op een gebouw van steen
De kerk is Gods volk Israël is Gods volk
De grote verdrukking duurt 3,5 jaar en ligt
nog in de toekomst
De kerk wordt exact zeven jaar, dan wel
exact 3,5 jaar, voor de terugkomst van
Christus van de aarde weggenomen
De profetieën over de eindtijd zijn gefocust
op het aardse Jeruzalem
Er zal een aardse tempel in Jeruzalem
worden herbouwd – en dit is ook nodig
Ik weet zeker dat er allerlei op- en aanmerkingen op deze lijst te maken zijn. Sommige punten
die ik aan de rechterzijde noem, zullen discussie opwekken onder de futuristen.
Welke visie is nou het meest in overeenstemming met de bijbelse profetie? En wat heeft dat
voor ons te betekenen? Het gaat me nogal om flinke verschillen! En wie is volgens de
historische interpretatie eigenlijk de antichrist? Als hij er al lang is, dan moet hij immers aan
te wijzen zijn, met al de teksten die we over hem hebben in de Bijbel.

Tegenwoordig is men in de evangelische wereld zonder meer geneigd het futuristische spoor
te volgen. In dit spoor zijn de variaties bijna niet te overzien. De een zegt dat we voor het
begin van de zeven jaar worden opgenomen, de ander zegt dat de opname plaatsvindt voor de
grote verdrukking (dat is 3,5 jaar later), de ander erna, en sommigen zeggen dat er geen
geheime opname is. De een zegt dat de antichrist een Jood zal zijn (meestal uit de stam Dan),
de ander zegt een „Assyriër‟ (dat zou dan een Iraniër moeten zijn), weer een ander denkt aan
politieke leiders zoals de president van Amerika of prins Charles. Dit zijn allemaal variaties
op het futuristische spoor.
Het is niet altijd zo geweest in de protestantse wereld. Twee eeuwen terug wist geen enkele
christen iets van een geheime opname. Honderd jaar terug waren aanhangers van de
futuristische visie ook nog nauwelijks te vinden zijn. Vrijwel niemand dacht toen dat de
tempel zou worden herbouwd, en dat Christus niet terug kan komen voordat deze tempel er
staat. Niemand in de protestantse wereld zou u hebben verteld dat vanaf het moment waarop
de antichrist „zijn ware gezicht laat zien‟ er op de kop af 3,5 jaar zal verlopen tot aan Jezus‟
terugkomst. Toch had men in die tijd dezelfde bijbelteksten als wij. 2
2 Wie is het?
De protestantse kerk wist in vroeger tijden van slechts één antichrist, en die zat in zijn tempel
te Rome, waar hij zich liet aanbidden alsof hij God was. Het zou voor mij makkelijk zijn om,
in weerwil van de hervormers, de futuristische interpretatie te volgen. Met alle
eigenaardigheden is zij toch minder controversieel dan de historische interpretatie. Als ik het
futurisme zou volgen, zou ik de controverse ontlopen – al zou ik dan op een aantal punten niet
weten welke deelvisie ik zou moeten omarmen.
Ik zit echter niet meer op dat spoor. Voor mij geldt dus de linker kolom van bovenstaand
schema. Alle dingen die daar staan, horen bij mijn visie. Anders gezegd: voor mij geldt de
opvatting van de hervormers. Hiermee is de enorme controverse van dit boek alvast duidelijk
naar voren gebracht.
Het is, denk ik, wel bekend dat in de tijd van de Reformatie één antichrist met grote nadruk
werd aangewezen: het pausdom. De futuristen van tegenwoordig kunnen deze visie niet
langer ondersteunen. Zij zien het middeleeuwse pausdom hooguit als een voorloper van de
antichrist. Dus waarom zou ik, anno 2011, dan geloven dat de hervormers gelijk hadden?
Daar is maar één reden voor, en dat is dat het pausdom voldoet aan alle kenmerken die de
Bijbel ons meedeelt over dit obscure personage. En als ik zeg alle kenmerken, dan bedóel ik
ook alle kenmerken. Dat wil zeggen:
de profetieën van Daniël,
én de profetieën van Paulus,
alsook de profetieën van Johannes (inclusief het boek Openbaring).
2 Hoewel dat niet helemaal klopt. Sommige teksten hierover zijn in de moderne vertalingen anders dan in de
Statenvertaling, nl. Dan. 9:25, 27 en 1 Thess. 4:17. We zullen deze voorbeelden nog bezien.

Al deze bijbelgedeelten wijzen op dezelfde troon en op dezelfde macht.
Onze gedachten zijn echter geherprogrammeerd. We zijn zo gewend op dit punt in een andere
richting te denken, dat het een enorme schok voor ons is deze optie te overwegen. Niemand in
de evangelische kerk kan anders denken dan dat de antichrist nog moet komen. Een
evangelisch christen kan mij aanhoren als ik hem uitleg waarom ik alle profetieën over de
antichrist toepas op het pausdom, en dan zeggen: „Dus als ik het goed begrijp, denk jij dat de
tijd van de antichrist bijna aanbreekt?‟
Het is een totale omschakeling in onze gedachten: het gaat in deze visie niet om één enkele
persoon die in de toekomst zeven jaar gaat regeren, maar om een religieus-politiek systeem
dat al eeuwen bestaat en dat in onze dagen machtiger is dan ooit tevoren. Al zou je dat laatste
misschien niet zeggen.
Laten we zien wat Daniël, Paulus en Johannes te zeggen hebben over deze zaak. Hun
aanwijzingen geven ons meteen aanleiding om een onderzoek naar de grote mystery guest te
starten.
3 Daniël
Wat zei de profeet Daniël over de antichrist? In hoofdstuk 7 van het gelijknamige bijbelboek
worden heel wat kenmerken genoemd van een zekere „horen‟ die op de kop van een dier
groeit. Dit dier is het vierde van vier dieren. Deze volgen elkaar op, en dan is het de beurt aan
deze horen. Deze horen wordt in het bijbelboek Daniël niet „antichrist‟ genoemd, want die
term komt pas in het Nieuwe Testament voor. Maar deze profetie wordt in de protestantse
wereld algemeen aanvaard als betrekking hebbend op de antichrist.
In het visioen wordt uitgelegd dat deze vier dieren koninkrijken voorstellen (Dan. 7:17). Naar
de algemene protestantse visie stellen zij achtereenvolgens Babylon, Medo-Perzië,
Griekenland en Rome voor. Het vierde dier is dus het Romeinse rijk.
Hij (die „horen‟) zou volgens het visioen vanuit het Romeinse rijk groeien (vers 24: „na hen
zal een ander opstaan‟). Hij zou groter worden dan andere koningen en machthebbers (vers
20: „waarvan de verschijning groter was dan die van zijn metgezellen‟). Hij zou verschillend
zijn van de anderen (vers 24: „Die zal verschillen van die er eerder geweest waren‟).
Ziedaar enkele kenmerken van ons onderwerp: hij komt vanuit Rome, wordt groot en is
verschillend van de rest.
We gaan verder: hij zou grote woorden tegen God spreken (vers 25: „Woorden tegen de
Allerhoogste zal hij spreken‟). Wat wordt daarmee bedoeld? We kijken er zo naar. Hij zou de
heiligen vervolgen (vers 21: „Ik had namelijk toegekeken en gezien dat die horen oorlog
voerde tegen de heiligen en dat hij hen overwon‟). Hij zou menen Gods wet en feesttijden te
kunnen veranderen (vers 25: „Hij zal erop uit zijn bepaalde tijden en de wet te veranderen‟).

Deze kenmerken zijn allemaal vervuld door het pausdom. Voor een stapsgewijze
uiteenzetting van alle punten verwijs ik u naar de website. Hieronder gaan we een paar
opvallende kenmerken langs.
Grote woorden
Om te beginnen dat merkwaardige punt van het spreken van „grote woorden‟ tegen God.
„Woorden tegen de Allerhoogste zal hij spreken.‟ (Dan. 7:25) Deze uitdrukking wil zeggen
dat deze „horen‟ God zal lasteren. Hoe staat dit in verband met het pausdom?
In de Codex Iuris Canonici, het (huidige) Wetboek van Canoniek Recht van de roomskatholieke
kerk, staat:
En verder:
De bisschop van de kerk van Rome (…) is het hoofd van het Bisschoppencollege,
Plaatsbekleder van Christus en Herder van de gehele Kerk hier op aarde (…). 3
Tegen een uitspraak of decreet van de paus bestaat geen beroep of verhaal. 4
Deze uitspraken geven te denken.
Hier moeten we wat dieper ingaan op de ontwikkeling van het instituut van de roomskatholieke
kerk.
De bisschop van Rome stond in vroeger tijden in aanzien, maar niet boven andere
bisschoppen. Door verschillende omstandigheden vermeerderde de macht van Rome. Niet in
de laatste plaats speelde de bekering van keizer Constantijn de Grote (in 312) hierin een rol.
Hij bekleedde de Roomse bisschop (in die tijd Sylvester) met aanzien. Over deze
ontwikkelingen schrijft d‟Aubigné:
Rome dan deelde te dier tijd het patriarchaal oppergezag met de bedoelde drie
Kerken 5 . Maar toen de inval der volgers van Mohammed de zetels van Alexandrië en
van Antiochië had verwoest – toen het patriarchaat van Konstantinopel terug ging in
bloei, en later zich zelfs afscheidde van het Westen, bleef Rome alléén over; en de
omstandigheden des tijds bragten mede, dat al de Westersche Kerken zich vereenigden
rondom haren zetel, die van toen aan ook zonder mededinger is gebleven. 6
De Oost-Romeinse keizer Justinianus liet in 533 een decreet uitgaan, dat de bisschop van
Rome het hoofd van de kerk zou zijn en de corrigeerder van ketters. De stad Rome was toen
3
Codex Iuris Canonici, canon 331: „De bisschop van de kerk van Rome, in wie het door de Heer alleen aan
Petrus, de eerste van de Apostelen, verleende en aan diens opvolgers over te dragen ambt voortbestaat, is het
hoofd van het Bisschoppencollege, Plaatsbekleder van Christus en Herder van de gehele Kerk hier op aarde;
daarom bezit hij krachtens zijn ambt de hoogste, volledige, onmiddellijke en universele gewone macht in de
Kerk, die hij altijd vrij kan uitoefenen.‟
4
Codex Iuris Canonici, canon 333.
5
Alexandrië, Antiochië, Constantinopel.
6
Geschiedenis van de kerkhervomrin, boek 1, Merle d‟Aubigné, 6.

in handen van de Goten. Belisarius verdreef de Goten, na een beleg van ruim een jaar,
uiteindelijk in maart 538. Na deze herovering was de Heilige Stoel vrij om zich als een
onafhankelijke macht te gaan ontwikkelen.
De politieke macht van het pausdom werd realiteit in de achtste eeuw door de merkwaardige
„Schenking van Constantijn‟, een naderhand bewezen frauduleus document, dat niettemin de
Frankische Charlemagne misleidde. Tot op de dag van vandaag is dit document het
fundament van de pauselijke staat. Charlemagne schonk enkele gebieden aan het pausdom:
het begin van de pauselijke staten. Paus Gregorius VII (1073-1085) leverde een belangrijke
bijdrage aan het groeiende ego van de zelfverklaarde moederkerk. J.A. Wylie (zie onder aan
pag. en in literatuuropgave) schrijft hierover:
Vermetel en ambitieus, meer dan al zijn voorgangers, en meer dan de meeste van zijn
opvolgers op de pauselijke troon, greep Gregorius ten volle het grootse idee van
Theocratie. Hij was van mening, dat de regering van de paus een andere naam was
voor de regering van God, en hij besloot niet te rusten voordat dat idee was
gerealiseerd door de onderwerping van alle autoriteit en macht, geestelijk en aards, aan
de stoel van Petrus.
„Toen hij,‟ zegt Janus, „dit gehele systeem van pauselijke almacht uitschreef in 27
theses in zijn Dictatus, waren dit deels herhalingen van de Isodorische Dekretalen, en
deels probeerden hij en zijn vrienden het de schijn van traditie en antiquiteit te geven
door nieuwe verzinsels.‟ We kunnen het volgende als voorbeelden nemen. De 11e
stelregel zegt: „De naam van de paus is de grootste naam op aarde‟, de 12e leert „dat
het wettig is dat hij keizers mag onttronen‟, de 18e bevestigt dat „zijn beslissing door
niemand weerstaan mag worden, maar dat hij alleen die van alle mensen nietig mag
verklaren.‟
De 19e verklaart, dat hij „door niemand kan worden beoordeeld.‟ De 25e kent hemzelf
de absolute macht toe om bisschoppen af te zetten dan wel terug in het ambt te roepen,
en de 27e de macht om de loyaliteit van onderdanen nietig te verklaren.
Zodanig was de uitdaging die Gregorius naar de koningen en naties van de aarde
wierp. De wereld, zeggen we, want de pauselijke suprematie omvat iedereen die op
aarde woont. 7
In dit spoor gingen latere pausen verder, totdat zij zich verzekerd hadden van het geestelijke
zowel als het wereldlijke zwaard.
Van paus Innocentius III (begin 13 e eeuw) kennen we de uitspraak: „De paus heeft op deze
aarde een positie, niet slechts als een mens, maar als de ware God.‟ En Bonifatius VIII schreef
in zijn bul Unum Sanctam (18 nov. 1302): „…als de aardse macht zondigt, dient zij door de
7 The history of Protestantism, J.A. Wylie, boek 1, hfdst 4.

geestelijke macht te worden beoordeeld (…) maar als de opperste macht zondigt, kan zij
slechts door God beoordeeld worden, niet door een mens.‟ 8
Over de aanmatiging van het pauselijke Rome schreef de grote kerkhervormer Maarten
Luther:
Ten eerste, wanneer de wereldse macht aandringt, hebben zij bevestigd en
volgehouden dat de wereldse macht geen zeggenschap over hen heeft, maar dat in
tegendeel de geestelijke macht boven de wereldse macht staat.
Ten tweede, als wordt voorgesteld dat ze zich moeten laten vermanen door de
Schriften, werpen zij tegen dat niemand behalve de paus de Schriften mag
interpreteren.
Ten derde, als men hen bedreigt met een Concilie, laten zij het voorkomen alsof
niemand behalve de paus een Concilie bijeen mag roepen. 9
Het systeem had zichzelf dus immuun gemaakt voor correctie. Geestelijken konden volgens
Rome niet door de wereldse overheid voor het gerecht gedaagd worden. Men beroofde de
Bijbel van zijn autoriteit door simpelweg te stellen dat alleen de paus de Bijbel kon
interpreteren – en niemand anders. Als er een roep was om een concilie, was deze niet geldig
tenzij de paus het concilie samenriep.
Johannes Calvijn schreef over de kerkelijke hiërarchie van Rome:
Maar wat van alles het meest onverdraaglijk is, zij laten op aarde geen oordeel over
om hun willekeur te bedwingen en te breidelen, voor het geval ze zulk een onmetelijke
macht misbruiken. „Niemand,‟ zeggen ze, „zij het geoorloofd het oordeel van deze
zetel te herzien, vanwege het primaat der Roomse kerk.‟ Evenzo: „Noch door de
keizer, noch door de koningen, noch door de ganse geestelijkheid, noch door het volk
zal de rechter geoordeeld worden.‟
„De zaken van andere mensen heeft God door mensen tot een eind willen doen
brengen, maar de priester van deze zetel heeft Hij, zonder onderzoek, gesteld onder
zijn eigen oordeel.‟ Evenzo: „De daden der onderdanen worden door ons beoordeeld;
maar de onze door God alleen.‟ 10
Dit is de opvatting geweest van het pausdom sinds het zich als gebieder van de volken begon
op te stellen.
Wylie zegt:
Om ten slotte enkele duidelijke vragen over deze zaken te stellen, laat ons bezien waar
de kruistochten die twee eeuwen lang bij voortduring de schatten en het bloed van
zowel Europa als Azië verspilden vandaan kwamen. De geschiedenis antwoordt: van
8 Sleutelbewaarders, R. Collins, 259.
9 Aan de Christelijke adel van de Duitse natie, M. Luther, (eigen vertaling).
10 Institutie, J. Calvijn, Boek IV, hfdst. VII, 19.

de pausen. Monniken predikten de kruistochten, monniken registreerden de soldaten
die ten strijde zouden trekken, en als de menigte bijeengebracht was en alles klaar was
voor vertrek, plaatsten monniken zich aan het hoofd, en leidden zij de stoet voorwaarts
– hun route markerend door verwoesting – tot aan de stranden van Syrië, waar hun
furieuze fanatisme explodeerde in nog grotere verwoesting en gruwel. In deze
expedities waren de pausen altijd de aanvoerders; de keizers en koningen die aan hun
oproep gehoor hadden gegeven stonden onder hún banier en onder het commando van
hún legaten; het was door het pauselijk mandaat dat zij voortgingen om te slachten en
afgeslacht te worden…
Wij vragen verder: waar kwam de strijd tussen de mijter en het keizerrijk – de
Investituurstrijd – die het christendom anderhalve eeuw lang verdeelde en plunderde
vandaan? De geschiedenis antwoordt: van de paus – Gregorius VII. Waar kwamen de
kruistochten tegen de albigenzen vandaan, die in opeenvolgende stormen van vuur en
bloed over het zuiden van Frankrijk trokken? De geschiedenis antwoordt: van de paus
– Innocentius III. Waar kwamen de legers van moordenaars vandaan, die talloze malen
de waldenzen overvielen, woningen en heiligdom binnendrongen, en op de
ongewapende bewoners barbaarse wreedheden botvierden, die zo gruwelijk zijn dat ze
nooit bekend kunnen worden omdat ze te erg zijn om onder woorden te brengen? De
geschiedenis antwoordt: van de paus. Wie deden donaties in de vorm van koninkrijken
– Napels, Sicilië, Aragon, Polen, en andere – wetend dat zij aan wie zij ze gaven ze
alleen maar in bezit konden nemen door ze zelf te veroveren? De geschiedenis
antwoordt: de pausen. Wie zetten staatshoofden af en veroorzaakten oproer en oorlog
tussen hen en hun onderdanen? De geschiedenis antwoordt: de pausen. Wie verleidde
de Zwitsers zo vaak om hun bloed te komen verspillen op de vlakten van Italië? De
bisschop van Sion, die als legaat van de paus dienst deed. Wie waren het die, om zelf
het overwicht te bewaren, Italië verdeeld hielden, ten koste van bijna onophoudelijke
onderlinge vetes en oorlogen, en die de poorten naar het land onbewaakt lieten, ofwel
bewust open, zodat buitenlandse hordes binnen konden dringen? De geschiedenis
antwoordt: de pausen. Wie was het die, na met Frankrijk in oorlog te zijn geraakt, de
mijter omwisselde voor de helm en die, toen hij op een brug over de Tiber stond, de
sleutels in de rivier gooide omdat ze hem van zo weinig nut/waarde? waren, en om het
zwaard van St. Paulus vroeg? Paus Julius II. Wie organiseerde de opeenvolgende
campagnes tegen de hussieten en zond bij twee gelegenheden zijn legaat aan het hoofd
van de kruisvaarders? De geschiedenis antwoordt: de paus. 11
Zo luidt dus het getuigenis over hen die plaatsvervangers wilden heten van Degene die had
gezegd: „Mijn koninkrijk is niet van deze wereld.‟
De bovenstaande opsomming spreekt nog niet eens over de tijd van de Reformatie en de
Contrareformatie waartoe Rome uiteindelijk eenstemmig besloot.
11 The history of Protestantism, J.A. Wylie, boek 7, hfdst. 11.

Verzoening
De verzoening door de dood en opstanding van Christus werd in de loop van de eeuwen
aangevuld en langzaamaan vervangen door verzoening door de rooms-katholieke kerk. Zij
mat zichzelf heel nadrukkelijk de functie van middelares aan. De zeven sacramenten en vele
onbijbelse ideeën en riten die door Rome werden geleerd, moesten geloofd en toegepast
worden om iemands redding compleet te maken. Volgens de traditie – zo leerde men – was
het de paus die de sleutels tot het heil in handen had. Dat zijn belangrijke sleutels. Niemand
zat erop te wachten van het heil uitgesloten te worden; het was dus noodzakelijk niet alleen
naar Christus, maar ook naar Zijn stedehouder op aarde te luisteren. De stem van de paus
werd gehouden voor de stem van Christus zelf, de dogma‟s van de kerk werden gezien als een
voortzetting van de Bijbel, de besluiten van kerkelijke concilies als wezenlijke toevoegingen
aan de christelijke leer.
Terug naar het cruciale punt van vergeving van zonden. De kerkelijke hiërarchie, met aan het
hoofd de paus, nam via haar sacramenten steeds meer de plaats in van God – aan Wie het
alleen toekomt de zonden te vergeven. De Katechismus van de Katholieke Kerk zegt nog
altijd:
Er is geen enkele zonde, hoe zwaar ook, of de heilige kerk kan haar vergeven. 12
Dit is een gewichtig punt, dat de identiteit van de antichrist bepaalt. Hij gaat op de plaats van
Christus zitten – ja, hij noemt zichzelf de plaatsbekleder van Christus – en ondertussen schept
hij zijn eigen religieuze systeem, dat gebaseerd is op betaling van de mens aan God. De
gelovigen moeten goede werken doen, missen opdragen, op bedevaart gaan, relikwieën
vereren, geld betalen, et cetera. Wylie schrijft:
Kloosters verrezen voor wie ervoor koos te betalen door boetedoening; tempels en
kerken werden gebouwd voor wie ervoor koos te betalen in gebeden en missen; en
bijzondere schrijnen en biechtplaatsen voor wie liever met geld betaalde. De ene helft
van het Christendom floreerde in zonde omdat ze rijk was, en de andere helft van het
Christendom kreunde onder zelf-opgelegde kastijdingen omdat ze arm was. Toen
uiteindelijk het principe van het betalen van redding aan de kerk tot zijn volle groei
was gekomen, kwam het ten val. 13
Ja, het kwam uiteindelijk ten val door de Reformatie. Eindelijk!
De Bijbel centreert zich van begin tot eind rondom het reddingsplan van God. Het
plaatsvervangende lijden en sterven van Christus is het hart van de Bijbel, het is het hart van
het christendom. „Want ook de Zoon des mensen is niet gekomen om gediend te worden,
maar om te dienen, en Zijn ziel te geven als losprijs voor velen.‟ (Mark. 10:45) Haal dat hart
eruit, en alle organen sterven af. Er blijft niets over dan dode vorm.
12 Katechismus van deKatholieke Kerk, bij 982.
13 The history of Protestantism, J.A. Wylie, boek 4, hfdst. 4.

Godsdienstvervolging
De profetie zegt ook: „…de heiligen van de Allerhoogste zal hij te gronde richten.‟ (Dan.
7:25)
Het is misschien niet leuk om te zeggen en het mag dan tegen de oecumenische tijdgeest
ingaan, maar de geschiedenis leert ons dat deze profetie is vervuld door het pausdom. Ik kan
daar niets aan veranderen. Men hoort er nog weinig over, dat is waar. Deze dingen worden
zelfs algemeen gebagatelliseerd. Men moet in de wat oudere boeken over de Kerkhervorming
kijken om een realistisch beeld te krijgen van de manier waarop deze „horen‟ de heiligen van
de Allerhoogste te gronde heeft gericht. Wie iets weet van de geschiedenis van de waldenzen,
en van de Contrareformatie, kan zien dat het hier niet om een of twee incidenten gaat. Uit
betrouwbare bronnen, zoals de boeken van Merle d‟Aubigné en J.A. Wylie, wordt duidelijk
dat het aantal slachtoffers van de roomse Inquisitie en de kruistochten, waarvan vele werden
gevoerd tegen christenen, door de eeuwen heen geschat wordt op tientallen miljoenen. De
waldenzen en albigenzen zijn keer op keer opgejaagd en ten prooi gevallen aan de
onbegrijpelijk duistere haat van roomse prelaten. De christenen die in de dertiende eeuw in
Zuid-Frankrijk leefden, zijn bij tienduizenden weggevaagd. Het Inquisitieapparaat heeft met
boosaardige wreedheid de gewetens van mensen in een dodelijke beknelling gehouden, vele
eeuwen lang.
Gevangen
De geschiedenis van het pausdom is een geschiedenis van het gevangenzetten van gewetens.
In de Middeleeuwen was het bezit van een bijbel een vergrijp waarvoor je op de brandstapel
kon komen. Onvoorstelbare duisternis heerste in de kerk. Christus, de enige Middelaar tussen
God en de gevallen mens, was volledig ondergesneeuwd door talloze heiligen, door de heilige
Maagd, door riten en sacramenten. De priesterorde stelde zichzelf, onder de naam „kerk‟, op
tussen God en de mensen. Iedereen was door het sacrament van de biecht aan de kerk
gebonden. Het eeuwige heil was alleen verkrijgbaar via de genadige toereikingen van de paus.
Gepreekt werd er niet of nauwelijks meer. Priesters gaven geen onderwijs. Prekende priesters
waren uitzondering op de regel. In de tijd van de Reformatie was er nauwelijks een geestelijke
in staat om een bijbels weerwoord te bieden aan de hervormers. De Bijbel was voor het
overgrote deel van de geestelijke stand onbekend terrein. Wat had het volk dan nog te
verwachten? Een onverstaanbaar ritueel was het enige wat overbleef voor de eredienst.
De enige preken die het volk soms kreeg, waren die van de bedelmonniken. Zij vermaakten de
gelovigen met allerlei heiligenlegenden.
Wij weten niet meer uit wat voor rampzalige toestand de Reformatie de kerk heeft bevrijd.
Wij weten ook niet meer hoe de woede van Rome met vernieuwde, duivelse hevigheid over
losbarstte het protestantisme. Als iemand zijn kinderen het „Onze Vader‟ in zijn eigen taal
wilde leren, kon dat de doodstraf opleveren. De paus, die lieflijke stedehouder van Christus,

wist zijn zichzelf aangemeten ambt van herder van de hele kerk te verlagen tot vreselijke
tirannie. „Leer van mij,‟ zei hij, „want mijn juk is ondragelijk en mijn last is niet te tillen.‟
En behalve dat hij hun de wetten voorschreef, die even zoveel werken waren waardoor de
gelovigen behouden moesten worden, liet hij ook stromen van geld richting de Heilige Stoel
vloeien door middel van allerhande belastingen en – niet te vergeten – door die geweldige
uitvinding: de aflaat. De heiligen, zo leerde de kerk (niet Christus, maar de heiligen) hadden
zoveel goede werken verricht, dat zij na hun dood als het ware een overschot aan goede
werken hadden. Daar konden de levenden van profiteren. Uit deze schat van goede werken
die nodig zijn om gered te worden, deelde de kerk uit – tegen betaling! – aan de arme
zondaren. Je kocht de goede werken van de heiligen. Zo kon je zelfs je familieleden uit het
vagevuur bevrijden. Christus‟ verlossingswerk, zo zeiden de paus en al zijn bisschoppen en
priesters, was niet compleet. Dagelijks moest er verlossing aan toegevoegd worden. En na al
je goede werken en honderden missen moest je ook nog in het vagevuur worden gereinigd.
Als je de heilige Maagd maar genoeg had ingeschakeld als voorbidster, was de tijd die je in
het vagevuur moest doorbrengen misschien niet al te lang.
Het vertrouwen van mensen werd volledig op hun eigen werken gericht. De kerk gebruikte de
naam van Christus, maar Zijn offer, dat eens en voor altijd toereikend is voor vergeving van
zonden, raakte in vergetelheid. De paus trok de goddelijke macht van vergeving volledig naar
zichzelf toe. Hij droeg immers de sleutels van de hemel en de hel. De pauselijke tiara vertelde
de mensen dat hij macht had over hemel, aarde en hel.
Wat een erbarmelijke toestand heeft de kerk gekend. De paus bond de bruid van Christus aan
zijn eigen Decretalen, aan zijn eigen rituelen en wetten. De kerk was de middelares geworden.
Duisternis lag op de aarde. Wie niet gehoorzaamde, werd volgens het pauselijke decreet aan
een paal gebonden om zijn leven in vlammen te verliezen. De priesters en bisschoppen
werden voorgesteld als de kerk. Alle andere christenen waren slechts leken, die zonder de
kerk niet gered konden worden.
Er heeft altijd licht geschenen
Toch is nooit de hele kerk in deze duisternis geweest. De rooms-katholieke kerk begint men
goed en wel te onderscheiden in de zesde eeuw. Wil iemand hierover twisten, laat het dan op
zijn vroegst de vierde eeuw zijn. Eerder absoluut niet. Voor die tijd was er geen sprake van
dat de bisschop van Rome boven andere bisschoppen zou staan, laat staan dat hij de herder
van de hele kerk zou heten. Dit ondanks dat zij zelf ook zou willen zien dat wij haar wortels
tot de heilige „apostelenvorst‟ Petrus zouden traceren.
Vanaf de zesde eeuw begon zij haar zichzelf aangemeten macht als moeder van alle kerken uit
te oefenen. De duisternis nam alsmaar toe, voordat het licht van de Reformatie begon te
schijnen. Maar al lang voor de Reformatie waren er christenen die dezelfde „onoorbare‟
dingen leerden als Luther en daarom net als hij in conflict kwamen met de pauselijke

hiërarchie. En om deze zaak boven alle vaagheid te verheffen: de geschiedenis van de
waldenzen gaat terug tot de apostolische tijd.
In het noorden van Italië – juist in Italië, waar ook het pausdom zich ontwikkelde – was een
levende kerk, waarvan de leden zelf toegang hadden tot de Bijbel en die zich niet onder het
dwingende juk van Rome wenste te voegen. Pas in 1059 werden Milaan en Turijn onder het
pauselijke juk gebracht door paus Nicholas II.
De kerk van Noord-Italië, tot zover bekend onder de naam „Armen van Lombardije‟, vluchtte
de Alpen in. Zo ontstond de kerk van „waldenzen‟, genoemd naar de dalen waarin de leden
van deze kerk noodgedwongen leefden. Vanuit de waldenzendalen ging het evangelie Europa
in. Met grote, ja, met bovenmenselijke moed trokken de waldenzen er in tweetallen op uit,
onder het mom van verkopers, maar altijd met het heilige boek van God bij zich. Waar zij
kansen vermoedden, lieten zij het, gloeiend van enthousiasme, maar ook benauwd door angst
voor de gevolgen, zien en trachtten zij hun kopers deze schat op waarde te laten schatten.
Uit de zendingsactiviteiten van de waldenzen ontstond met name in Zuid-Frankrijk een grote
groep van gelovigen die albigenzen werden genoemd. De bekering van Petrus Waldus, eind
twaalfde eeuw, gaf een nieuwe impuls aan het geestelijke leven in die omstreken. Sommigen
willen de naam „waldenzen‟ op hem terugvoeren en daarmee bewijzen dat deze kerk pas toen
is ontstaan. Maar omdat deze kerk teruggaat tot apostolische tijden, lijkt dat me dat niet heel
logisch.
Later zijn de albigenzen beschuldigd van allerlei merkwaardige leringen. Misschien was dat
bij sommigen het geval, maar het merendeel bestond, blijkens de klachten die tegen hen
gericht zijn, uit christenen. De albigenzen zijn volkomen uitgeroeid. Iedereen die veertig
dagen meedeed in de kruistocht die (volgens het pauselijke voorschrift) tegen deze
bevolkingsgroep was gericht, had daarmee de hemel verdiend. Vanuit deze
godsdienstvervolging ontstond de Inquisitie.
In 1231 vaardigde paus Gregorius IX de constitutie Excommunicamus uit. Ketters die berouw
hadden over hun ketterij zouden hun hele leven penitentie moeten doen in de gevangenis,
eventueel ook geketend; voor de verstokte ketters was er de brandstapel, waarvoor de
wereldlijke macht zorg zou moeten dragen. Vanaf dat jaar werd de vervolging van ketters
vooral overgelaten aan de Inquisitie, de kerkelijke rechtbank. Deze rechtbank werd niet
gebruikt voor zaken als diefstal, moord en doodslag – daar was het wereldlijke gerecht voor –
maar strikt voor gevallen van ketterij, zoals het weigeren om te knielen voor een beeld van
Maria, het niet accepteren van de zeven sacramenten als weg tot verlossing, het bezitten van
een bijbel, tegenspreken dat de paus de plaatsvervanger van Christus is, et cetera, et cetera.
In 1252 werd foltering toegestaan en in 1256 verkregen de inquisiteurs het recht elkaar gratie
te verlenen, waardoor het systeem zo goed als onschendbaar werd. 14 Op het Derde Lateraanse
Concilie was bepaald dat alle goederen van de veroordeelde aan de kerk zouden vervallen. De
kerk heeft zich dan ook uitermate verrijkt door het Heilige Officie. Zelfs konden ketters
14 Gevangenen van de inquisitie, F. Max, 18.

postuum veroordeeld worden, waarna hun beenderen werden opgegraven en de overledene
alsnog officieel werd veroordeeld, waarna ook diens erfenis per direct aan de kerk verviel.
Het gezin van de (postuum) veroordeelde werd op deze wijze beroofd van alles wat het bezat.
Er is in Europa altijd een kerk geweest die de heerschappij van Rome niet heeft geaccepteerd.
waldenzen, albigenzen, wycliffieten, hussieten 15 , zij droegen de vlam van het geloof totdat het
tijd was voor de grote Reformatie.
Als wordt beweerd, zoals dat tegenwoordig gebeurt, dat protestanten en rooms-katholieken
1500 jaar van hun geschiedenis gemeen hebben, gaan er bij mij bellen rinkelen. Dat is
namelijk niet het geval. We hebben het hierboven gezien. Ten eerste is het pausdom niet zo
oud als het christendom. Ten tweede is er altijd een kerk geweest die zich niet heeft
onderworpen aan de paus. Als vervolgens aan dit veronderstelde gemeenschappelijke
verleden wordt toegevoegd, dat we terug zouden moeten keren naar onze oorspronkelijke
„eenheid‟, kan ik de logica daarvan niet volgen. Zelfs al zouden wij 1500 jaar van onze
geschiedenis gemeen hebben, ook dan is dit als argument niets waard, want de Reformatie
ging om inhoudelijke zaken. En het staat nog te bezien of de toenmalige tegenstellingen
tegenwoordig niet meer van kracht zijn.
De omschrijving uit Daniël 7, over de nieuwe horen, is van voor tot achter volledig toepasbaar
op het pausdom. Dit kan iedereen zelf nagaan. Ik heb het hierbij niet over individuele
gelovigen, ik heb het over de kerkelijke hiërarchie met de paus aan het hoofd. Als ik zeg dat
het pausdom de antichrist is (wat ik doe), dan bedoel ik ook precies dat. Ik bedoel dan niet dat
de rooms-katholieke persoon met wie ik samenwerk, of die toevallig naast mij woont, de
antichrist is. Het religieuze systeem, voorgezeten door de paus, dát noem ik de antichrist.
Dan nog dit: zelfs al zou mijn complete interpretatie van de profetieën (ik bedoel zowel deze
als de volgende) niet kloppen, en gaan zij eigenlijk over een volgende Amerikaanse president
of iets dergelijks, dan nog is het pausdom een antichrist. In zijn houding en in zijn werken
functioneert de paus als een middelaar die Christus vervangt, terwijl hij zegt in Diens naam te
operen.
4 Paulus
We hebben vanwege Daniëls profetie stilgestaan bij allerlei kenmerken van het pausdom. De
profetieën van Paulus vallen gedeeltelijk samen met de profetieën van Daniël (zie hieronder),
maar voegen ook informatie toe.
Eerst het samenvallende gedeelte. In zijn tweede brief aan de Thessalonicenzen omschrijft
Paulus hoe de volgorde van gebeurtenissen rondom het verschijnen van de antichrist zal zijn.
En u weet wat hem nu weerhoudt, opdat hij op zijn eigen tijd geopenbaard wordt.
Want het geheimenis van de wetteloosheid is al werkzaam. Alleen is er iemand die
15 wycliffieten, zo genoemd omdat zij de leringen van John Wycliffe volgden, en hussieten, genoemd naar
Johannes Hus, beiden kerkhervormers die eind 14 e , begin 15 e eeuw leefden.

hem nu weerhoudt, totdat hij uit het midden verdwenen is. En dan zal de wetteloze
geopenbaard worden. (2 Thess. 2:6-8)
Het onderwerp is de terugkomst van Christus. Paulus vond het raadzaam om de gelovigen nog
wat nader over deze zaak te schrijven. Hij hield hun daarom het profetische woord voor: er
zou voorafgaand aan Jezus‟ wederkomst immers eerst nog een „zoon van het verderf‟ worden
geopenbaard, een mens van wetteloosheid, iemand die zichzelf als God laat vereren. Dat was
de nieuwe horen uit de profetie van Daniël. En deze mens van wetteloosheid zou pas komen
als eerst datgene wat hem weerhield verdwenen was.
Over deze „weerhouder‟ schreef de kerkvader Tertullianus: „Hij die nu hindert moet hinderen
totdat hij uit de weg is gehaald. Welk obstakel kan dit anders zijn dan de Romeinse staat,
wiens wegvallen, en uiteenvallen in tien koninkrijken, de antichrist zal introduceren…‟
Gedateerd 200 na Christus. 16
In 390 na Christus schreef Chrysostomus, bisschop van Constantinopel: „Er is nu alleen één
die tegenhoudt, totdat hij wordt weggenomen, dat wil zeggen, wanneer het Romeinse rijk is
weggenomen zal hij [de antichrist] komen.‟
Edward Elliot schrijft in een commentaar op de Apocalyps: „We hebben het eenstemmige
getuigenis van de vroege vaders, van Irenaeus, de discipel van de heilige Johannes, tot aan
Chrysostomus en Jerome, dat het de keizerlijke macht betrof die in Rome resideerde.‟ En
verder: „Een eerste opvatting, die al bij Tertullianus voorkomt en die ook in onze tijd veel
voorstanders heeft, is deze, dat de weerhouder het Romeinse imperium of de Romeinse Keizer
is.‟ 17
De twee profetieën naast elkaar in schema:
Daniël Paulus Geschiedenis
Het vierde dier zal het vierde
koninkrijk op aarde zijn. (Dan.
7:23)
…en na hen zal een ander
opstaan. (Dan. 7:24)
Daarna zal het gerechtshof
zitting houden: men zal hem
zijn heerschappij ontnemen,
hem verdelgen en volledig
vernietigen. (Dan. 7:26)
Alleen is er iemand die hem nu
weerhoudt, totdat hij uit het
midden verdwenen is. (2 Thess.
2:7)
En dan zal de wetteloze
geopenbaard worden. (2 Thess.
2:8)
De Heere zal hem verteren door
de Geest van Zijn mond en hem
tenietdoen door de verschijning
bij Zijn komst. (2 Thess . 2:8)
16 Deze en volgende twee citaten gehaald van www.amazingdiscoveries.org.
17 Beknopte gereformeerde dogmatiek, J. van Genderen, W.H. Velema, 761.
Het Romeinse rijk.
Na de val van Rome
begon het pausdom zich
te ontwikkelen.
De terugkomst van
Christus, einde van
antichrist = toekomstig.

De woorden van Paulus en die van Daniël zijn met elkaar in overeenstemming:
- eerst moest het Romeinse rijk ten einde komen,
- dan zou de mens van wetteloosheid komen,
- en daarna pas zou de dag van Christus aanbreken.
Misleiding
Volgens Paulus zou de antichrist een misleidende macht zijn. Hier voegt hij informatie toe
aan wat we bij Daniël gelezen hebben:
En dan zal de wetteloze geopenbaard worden. (…) hem, wiens komst overeenkomstig
de werking van de satan is, met allerlei kracht, tekenen en wonderen van de leugen, en
met allerlei misleiding van de ongerechtigheid in hen die verloren gaan, omdat zij de
liefde voor de waarheid niet aangenomen hebben om zalig te worden. (2 Thess. 2:8-
10)
De kerk moest op haar hoede zijn. Allerlei „kracht, tekenen en wonderen‟ zouden haar van het
evangelie af kunnen trekken. En, niet te vergeten, allerlei misleiding van de ongerechtigheid.
En de droevige conclusie voor wat betreft hen die zich hebben laten misleiden, is dat „zij de
liefde voor de waarheid niet aangenomen hebben‟.
Van deze wetteloze schrijft Paulus vlak daarvoor dat hij „in de tempel van God gaat zitten‟.
Hij zal zich heel duidelijk voordoen alsof hij zelf God is. Dit stemt overeen met de woorden
uit Daniël: „En zie, in die horen waren ogen als mensenogen en een mond vol grootspraak.‟
(Dan. 7:8)
Dat de antichrist een wetteloze zou zijn, stemt overeen met deze woorden uit Daniël: „Hij zal
erop uit zijn bepaalde tijden en de wet te veranderen…‟ (Dan. 7:25) Ook zouden zijn daden in
conflict zijn met Gods geboden.
Maar wat betekent het eigenlijk dat de wetteloze zich „in de tempel‟ zal zetten „en zichzelf
voordoet als God‟? Moet er een nieuwe tempel in Jeruzalem worden gebouwd, om deze
profetie (ergens in de toekomst) te vervullen?
Ja, zeggen de futuristen. Er moet een nieuwe, echte tempel van hout en steen worden
gebouwd, en de toekomstige antichrist gaat daarin zitten.
Nee, zouden de hervormers hierop antwoorden. De gemeente van Jezus is de tempel van God.
Dáár woont immers Gods Geest.
Dat de kerk het tegenbeeld is van de tempel wordt in het Nieuwe Testament duidelijk
gemaakt. De gemeente is „gebouwd op het fundament van de apostelen en profeten, waarvan

Jezus Christus Zelf de hoeksteen is, en op Wie het hele gebouw, goed samengevoegd, verrijst
tot een heilige tempel in de Heere…‟ (Ef. 2:20,21 18 ) Deze zienswijze is door het hele Nieuwe
Testament heen verweven.
Voorheen woonde Gods heerlijkheid in de tempel van Jeruzalem, in de tijd van het Nieuwe
Testament woont Hij door Zijn Heilige Geest in de gelovigen. De gelovigen vormen samen de
tempel van de Heer; het is in deze tempel dat de antichrist zich zou opstellen. Waar Gods
gemeente „zuil en fundament van de waarheid‟ (1 Tim. 3:15) zou moeten zijn, wordt van de
antichrist en van wie hem volgen juist gezegd dat zij „een behagen hebben gehad in de
ongerechtigheid‟ (2 Thess. 2:12).
Wie van hen die in de kerk de goddelijke macht van vergeving en onfeilbaarheid naar zich toe
hebben getrokken, heeft dit meer gedaan dan de paus van Rome? Dat in oudere gereformeerde
uitleggingen het „gaan zitten in de tempel van God‟ toegepast wordt op het pausdom is niets
bijzonders. Dit was in vroegere tijden een gangbare uitleg onder protestantse christenen.
Johannes Calvijn schreef:
Dat zijn zetel in de tempel Gods geplaatst wordt, daarmee wordt te kennen gegeven,
dat zijn rijk zodanig zal zijn, dat het noch de naam van Christus, noch die der kerk te
niet maakt. 19
Oftewel: de antichrist zou in de kerk plaatsnemen, zich als hoofd van de kerk presenteren en
onder de naam van Christus opereren.
Een vergelijking van de historische interpretatie met de futuristische levert het volgende op:
2 Thessalonicenzen 2:7,8 Historische interpretatie Futuristische interpretatie
Alleen is er iemand die hem
nu weerhoudt, totdat hij uit
het midden verdwenen is.
En dan zal de wetteloze
geopenbaard worden.
Het Romeinse rijk moest
eerst eindigen.
Daarna kon het pausdom
groeien.
De Heilige Geest moet eerst
van de aarde worden
weggenomen, door een
geheime opname van
gelovigen.
Daarna zal de antichrist
komen.
Ik zal maar eerlijk toegeven dat ik het lastig vind om te begrijpen waarop de futuristen zich
hier baseren. Ja, ik weet eerlijk niet waarom zij denken dat deze weerhouder de Heilige Geest
is. Beoordeelt u daarom zelf deze dingen; vergelijk, bestudeer.
18 Zie ook 2 Kor. 6:16; 1 Tim. 3:15; 1 Petr. 2:5.
19 Institutie, boek IV, hfdst. II, 12.

5 Johannes
De apostel Johannes is de enige in de hele Bijbel die de term antichrist gebruikt. „Anti‟ kan
betekenen „tegen‟, maar betekent veel vaker „in de plaats van‟. 20 De term antichrist kan dus
vertaald worden als „plaatsvervanger van Christus‟. De antichrist zou wel beweren namens
God te handelen, maar hij zou zelf de plaats van Christus innemen en de verzoening door Zijn
bloed vervangen door een namaak-evangelie. Johannes schrijft in zijn eerste brief:
Geliefden, geloof niet elke geest, maar beproef de geesten of zij uit God zijn; want er
zijn veel valse profeten in de wereld uitgegaan. (…) …dat is de geest van de antichrist,
waarvan u gehoord hebt dat hij komt, en die nu al in de wereld is. (1 Joh. 4:1,3)
In dit gedeelte wordt de antichrist opnieuw nadrukkelijk in verband gebracht met misleiding:
„…want er zijn veel valse profeten in de wereld uitgegaan.‟ Johannes vindt het belangrijk de
kerk te waarschuwen tegen de misleidingen van de antichrist. Als deze antichrist alleen maar
een politiek machthebber zou zijn, die de gelovigen onderdrukt, zou de kerk niet
gewaarschuwd hoeven te worden voor misleiding. Ook valt op dat hij „nu al in de wereld is‟.
Dat wil zeggen: de misleidingen waarvan de antichrist zich zou bedienen, waren in de eerste
eeuw al aanwezig.
Johannes noemt verder het volgende, bekende criterium op:
Hieraan leert u de Geest van God kennen: elke geest die belijdt dat Jezus Christus in
het vlees gekomen is, is uit God; en elke geest die niet belijdt dat Jezus Christus in het
vlees gekomen is, is niet uit God; maar dat is de geest van de antichrist, waarvan u
gehoord hebt dat hij komt, en die nu al in de wereld is. (1 Joh. 4:2,3)
De antichrist zou zeggen dat Jezus Christus niet in het vlees gekomen is. Ofwel: het evangelie
wordt onklaar gemaakt. Deze tekst wordt tegenwoordig gebruikt om te bewijzen dat het
pausdom niet de antichrist kan zijn. Het pausdom predikt Christus immers.
Maar nu ga ik bewijzen dat deze tekst mijn visie juist ondersteunt.
Petrus (wiens opvolger de paus zegt te zijn) schrijft:
Maar er zijn ook valse profeten onder het volk geweest, zoals er ook onder u valse
leraars zullen zijn, die heimelijk verderfelijke afwijkingen in de leer zullen invoeren.
Daarmee verloochenen zij zelfs de Heere (…). (2 Petr. 2:1)
De Bijbel zegt hier dat het verloochenen van Christus zich ook kan uiten in het verdraaien van
de leer. Het is dus mogelijk dat een kerk weliswaar zegt dat Jezus Christus de Messias is,
maar tegelijk de mensen toch van heel andere verlossingsmechanismen afhankelijk maakt.
In eerdergenoemde brief schrijft Johannes verder:
Kinderen, het is het laatste uur; en zoals u gehoord hebt dat de antichrist eraan komt,
zijn er ook nu al veel antichristen gekomen, waaruit wij weten dat het het laatste uur
20 Hiermee bedoel ik: in de Griekse Bijbeltekst betekent „anti‟ vaak „in plaats van‟.

is. Zij zijn uit ons midden weggegaan, maar zij waren niet uit ons; want als zij uit ons
geweest waren, dan zouden zij bij ons gebleven zijn. Maar het moest openbaar worden
dat zij niet allen uit ons zijn. (1 Joh. 2:18,19)
Johannes brengt de antichrist, of de antichristen, in verband met de kerk. „Zij zijn uit ons
midden weggegaan…‟ De antichrist zou een van hen lijken, maar „het moest openbaar
worden dat zij niet allen uit ons zijn‟. Ook in dit gedeelte bevestigt Johannes dat de
antichristelijke macht in zijn tijd al werkzaam is.
Zowel de aanwijzing dat de antichrist uit het midden van de kerk zou voortkomen als de
vermelding dat hij door misleiding het evangelie onklaar zou maken, ondersteunt luid en
duidelijk de geponeerde visie.
Paulus en Johannes waarschuwen voor de misleidende macht, ja, voor de wonderen en
tekenen van de antichrist. Hij zou zichzelf laten aanbidden, hij zou zijn misleidingen op sluwe
wijze de kerk binnen brengen en proberen zielen te vangen in zijn strikken. Hij zou het
evangelie onklaar maken. En dat alles om zelf de plek van Christus in te nemen. Daniël
waarschuwde dat wie niet naar deze macht zou willen luisteren, vervolging te wachten staat.
Maar Daniël zei ook, net als Paulus en Johannes, dat God Zelf een eind zou maken aan de
macht van de antichrist.
6 De antichrist in het boek Openbaring
In verschillende hoofdstukken van het boek Openbaring komt dezelfde symbolische taal terug
die we in Daniël zagen: beesten, horens. In hoofdstuk 13 ligt de link naar de profetie uit
Daniël. Johannes schrijft:
En ik zag uit de zee een beest opkomen, dat zeven koppen en tien horens had, en op
zijn horens waren tien diademen, en op zijn koppen een godslasterlijke naam.
(Openb.13:1)
Hier dus weer een beest. Een beest staat in de bijbelse profetie symbool voor een koninkrijk.
De zee staat symbool voor de volken. 21 Er zou dus een koninkrijk opkomen tussen de volken.
De overeenkomsten met de profetie uit Daniël 7 zijn overduidelijk. Maar er zijn ook
verschillen. In Daniël 7 kwam een beest voor met tien horens op zijn kop, maar dat dier had
geen zeven koppen. Bovendien groeide er een nieuwe horen op zijn kop en werden er drie
horens uitgeplukt. In Openbaring 13 krijgt het beest een dodelijke wond. Waar gaat het dan
over? De overeenkomsten zijn toch ook duidelijk: een beest, tien horens, en er wordt van
godslastering melding gemaakt.
Over het beest wordt dit gezegd:
21 Dier/beest: „Die grote dieren, die vier in getal zijn, zijn vier koningen, die uit de aarde zullen opstaan.‟ (Dan.
7:17) Zee: „De wateren die u gezien hebt (…) zijn volken, menigten, naties en talen.‟ (Openb. 17:15; zie ook bv.
Jes. 17:12)

En het beest dat ik zag, leek op een panter, en zijn poten waren als die van een beer, en
zijn muil was als de muil van een leeuw. (Openb. 13:2)
Een leeuw, een beer, een panter, en tien horens. Dit beest is opgebouwd uit verschillende
componenten: niet toevallig bestaat hij uit delen van alle vier de dieren uit Daniël 7. In
Daniëls visioen was Babylon de leeuw, Medo-Perzië de beer, Griekenland de panter en Rome
het vreselijke dier met de tien horens. Zij komen alle samen in dit visioen.
En het opende zijn mond om God te lasteren, om Zijn Naam te lasteren en Zijn tent en
hen die in de hemel wonen. En het beest werd macht gegeven om oorlog te voeren
tegen de heiligen en om hen te overwinnen, en hem werd macht gegeven over elke
stam, taal en volk. (Openb. 13:6,7)
Daniël: een horen Openbaring: een beest met tien horens
En zie, in die horen waren ogen als
mensenogen en een mond vol grootspraak.
(…) Woorden tegen de Allerhoogste zal hij
spreken… (Dan. 7:8,25)
Ik had namelijk toegekeken en gezien dat die
horen oorlog voerde tegen de heiligen en dat
hij hen overwon… (Dan. 7:21)
…en zij zullen in zijn hand worden
overgegeven voor een tijd, tijden en een
halve tijd. (Dan. 7:25)
En het werd een mond gegeven om grote
woorden en godslasteringen te spreken…
(Openb. 13:5)
En het beest werd macht gegeven om oorlog
te voeren tegen de heiligen en om hen te
overwinnen… (Openb. 13:7)
…en het werd macht gegeven om dit
tweeënveertig maanden lang te doen.
(Openb. 13:5)
Al deze kenmerken identificeren dit beest met de nieuwe horen uit Daniël 7. Hij lasterde God,
hij voerde oorlog tegen de heiligen, hij kreeg macht om hen te overwinnen, en hij kon dit
drieënhalf profetische jaren lang doen. Nieuw is de omschrijving dat hem macht werd
gegeven „over elke stam, taal en volk.‟ (Openb. 13:7) Ook nieuw is deze informatie:
En ik zag een van zijn koppen als dodelijk gewond, maar zijn dodelijke wond werd
genezen. En de gehele aarde ging het beest met verwondering achterna. (Openb. 13:3)
Een dodelijke wond
Volgens de profetie zou het beest een dodelijke wond oplopen. Wat is de betekenis daarvan?
De futuristen zeggen: in de toekomst zal de antichrist genade vinden in de ogen van de wereld
omdat er een wonderbaarlijke genezing aan hem plaatsvindt. De historische interpretatie zegt:
nee, deze profetie pakt de lijn uit Daniël op, de lijn van het pausdom. De politieke macht van

het rooms-katholicisme zou gebroken worden. Het pausdom zou een dodelijke wond oplopen.
Niemand zou nog verwachten dat het zou kunnen herleven. Ofwel: een dodelijke wond in een
van de koppen van het beest symboliseert het schijnbare einde van politieke macht.
Is dit patroon duidelijk te zien? Heeft de rooms-katholieke kerk na vele eeuwen van politiek
overwicht een dodelijke wond opgelopen? En is het verdere verloop van de profetie misschien
ook al zichtbaar geworden, namelijk dat de wond zou genezen en dat de hele aarde met
verbazing het beest achterna zou gaan?
Zelfs als de profetie iets anders zou betekenen, dan is het nog een feit dat de geschiedenis van
het pausdom precies dit beeld vertoont. Naarmate zijn macht groeide, groeide ook de
vervolging van de heiligen. Het bijbelgetrouwe christendom heeft eeuwenlang geen grotere,
meer verbeten vijand gekend dan het pausdom. Er kwam ten slotte ook een einde aan de
politieke macht van het rooms-katholicisme. Maar deze situatie is inmiddels weer omgekeerd.
Hoe zit het met de tijdsprofetie?
Laten we nu verder ingaan op het punt van de tijdsprofetie. De Bijbel noemt een tijdsperiode,
die in totaal zevenmaal voorkomt:
„…een tijd, tijden en een halve tijd.‟ (Dan. 7:25)
„…en vastgestelde tijd, vastgestelde tijden en een helft…‟ (Dan. 12:7)
„…tweeënveertig maanden…‟ (Openb. 11:2)
„…twaalfhonderdzestig dagen…‟ (Openb. 11:3)
„…twaalfhonderdzestig dagen…‟ (Openb. 12:6)
„…een tijd en tijden en een halve tijd…‟ (Openb. 12:14)
„…tweeënveertig maanden…‟ (Openb. 13:5)
„Tijd, tijden en een halve tijd‟ wordt algemeen gezien als 3,5 jaar. Dat gaat als volgt:
Tijd = 1 jaar
Tijden = 2 jaren
Halve tijd = half jaar
Het Hebreeuwse jaar had 360 dagen, daarom is 3,5 jaar gelijk aan 1260 dagen.
De Hebreeuwse maand had 30 dagen, daarom is 42 maanden ook gelijk aan 1260 dagen.
De gedeelten waarin deze tijdsperiode worden genoemd hebben duidelijk een verband met
elkaar.

De futuristen zeggen: deze 3,5 jaar zijn letterlijk te nemen. De grote verdrukking duurt 3,5
jaar. Driekwart van het boek Openbaring speelt zich af in 3,5 jaar. En volgens de
oorspronkelijke Bedelingenleer (zie hoofdstuk 9 over Daniël 9 voor meer uitleg) zijn wij dan
niet eens op aarde.
Wat zegt de rest? Sommigen zeggen: het is een symbolische tijdsperiode. Anderen zeggen:
het gaat om 1260 jaar. Reden dus om te wanhopen en te verzuchten dat we er nooit achter
kunnen komen.
Met betrekking tot de profetie van Daniël 9, de profetie over de zeventig „weken‟, wordt in de
protestantse wereld een dag algemeen als een jaar uitgelegd. Ik zal het even kort vertellen: in
deze profetie wordt gezegd dat er vanaf een bepaald moment 490 dagen zullen verstrijken
voordat de Messias komt. Een bijzonder mooie profetie. We moeten het er dadelijk nog wat
uitgebreider over hebben; niet omdat het zo‟n mooie profetie is (hoewel dat reden genoeg is),
maar omdat zij de basis geeft voor de futuristen.
Er wordt dus gezegd dat er 490 dagen zullen verstrijken. De protestantse wereld leest hier in
het algemeen 490 jaar, in plaats van 490 dagen. Dit worden dan ook wel de zeventig
„jaarweken‟ genoemd.
Snapt u? Als de profetie 490 dagen zegt, wordt er 490 jaar bedoeld. Ik heb het ook niet
bedacht. Maar het feit is dat met deze berekening een van de ongelofelijkste profetieën in de
hele Bijbel is verklaard. Met deze uitleg komt men op een perfecte tijdsrekening voor de
komst van de Messias.
Er zijn maar weinig tijdsprofetieën in de Bijbel. Het boek Daniël heeft er een paar, verder
staan ze alleen in het boek Openbaring. 22 Verder niet. En laatstgenoemde bouwt bijna
uitsluitend voort op eerstgenoemde.
Als in de ene profetie van Daniël een dag staat voor een jaar, zou dan in een andere profetie
uit hetzelfde boek, waar ook uitdrukkelijk een tijdsperiode wordt genoemd, datzelfde niet
gelden? Zouden we moeten veronderstellen dat de laatste opstandige macht uit Daniël 7 –
onze antichrist – in de geschiedenis slechts 3,5 jaar aan de macht zal zijn? De vergelijking met
Daniël 9 (over de 70 jaarweken) en de innerlijke logica van de uitleg die op deze interpretatie
volgt, zorgt ervoor dat ik kies voor de uitleg dat deze 3,5 jaar – 1260 dagen – staat voor 1260
jaar. 23 Maar u bent natuurlijk vrij om te overwegen dat het toch 3,5 letterlijke jaren betekent,
of dat het meer iets symbolisch te zeggen heeft.
Hieronder in schema de opkomst van het Vaticaan als onafhankelijke macht.
22 Het boek Jeremia heeft ook een profetie over een bepaalde tijd, maar daarin wordt gewoonweg gezegd 70
jaren. De profetie van Jeremia gaat ook niet over de „laatste dingen‟.
23 Het komt in de Bijbel vaker voor dat een profeet voor een dag een jaar rekent. Mozes moest het volk Israël
veertig jaar in de woestenij blijven leiden omdat de verspieders veertig dagen in het beloofde land waren geweest
voordat zij terugkwamen en het volk in oproer brachten (Num. 14:34). Ezechiël lag op zijn zij en droeg Israëls
ongerechtigheid symbolisch door voor elk jaar een dag te liggen (Ez. 4:4-6).

476 na Chr., einde West-
Romeinse rijk, nieuwe
horen begint te groeien.
533, Decreet van
Justinianus: Roomse
paus opperbisschop.
De opkomst van de nieuwe horen
538: Rome heroverd, het
katholicisme kan zijn macht
openlijk gaan toepassen
Hierboven staat 538 na Christus gemarkeerd als begin van ‟s pausen onafhankelijke macht.
Dit hebben we eerder onderbouwd, in hoofdstuk 3.
Maar eerst dit. De berekening van de 1260 dagen wordt door verschillenden afgedaan als
nogal triviaal; men voert aan dat er verschillende jaartallen genoemd zouden kunnen worden
en dat het jaar 538 en het jaar van het einde van deze periode zo zijn gekozen dat het plaatje
klopt. Toch lijkt het vanuit de profetie wel degelijk de bedoeling de tijdsperiode van de
antichrist te berekenen. Waarom zou de engel anders zo precies vermelden hoeveel tijd deze
machthebber zou krijgen? Zou God een tijdsprofetie geven over zo‟n belangrijk onderwerp,
en ons dan volledig in het ongewisse laten over de bedoeling ervan?
Dat de tijdsrekening begint in 538 na Christus vind ik een verantwoorde aanname. Als dat het
jaar is waarin het pausdom zijn macht als hoofd van de kerk kon gaan ontwikkelen, welk
beginpunt onder bescherming van generaal Belisarius werd gemarkeerd, dan kan ik dat zien
als het begin van de onafhankelijke macht van het pauselijke Rome. Vanaf daar kunnen we de
1260 jaar laten starten.
Gerekend vanaf 538 na Christus worden de 1260 jaren voleindigd in het jaar 1798. De vraag
is dus of er in dat jaar iets noemenswaardigs is gebeurd, iets wat een einde maakte aan de
macht van het pausdom.
In het jaar 1798 werd de paus (Pius VI) van zijn troon gehaald en in ballingschap gestuurd
door Napoleons generaal Berthier, in de nasleep en als gevolg van de Franse Revolutie. Het
pausdom werd ernstig van zijn macht, en uiteindelijk van zijn pauselijke staten beroofd – de
laatste staat verloor het Vaticaan in 1870 aan Italië, een voor de kerk uiterst gevoelige
gebeurtenis. Dat in het jaar 1798 een beslissende gebeurtenis plaatshad wat betreft de roomskatholieke
kerk, is volgens mij onomstotelijk. Ouweneel schrijft:
Zonderling is Napoleons verhouding tot de paus van Rome geweest. Hij maakte de
macht van de Gallische kerk – de Roomse kerk in Frankrijk – sterk afhankelijk van de
staatsmacht op een wijze die Rome diep geschokt heeft, zonder dat de paus de macht
of de moed had er iets tegen te ondernemen. (…) …en toen Pius VII naar zijn mening
zijn politiek niet genoeg ondersteunde, nam Napoleon eerst de pauselijke vesting
Ancona, en daarna de stad Rome in, herriep de zogenaamde Schenking van
Constantijn en bracht de staten van de paus onder bij het Franse keizerrijk. Toen de

paus hem in machteloze woede excommuniceerde, zette Napoleon hem laconiek voor
bijna vijf jaar gevangen. 24
De tijdsperiode tussen deze twee jaartallen beslaat precies 1260 jaar. Is dit toeval?
Terugkijkend kunnen we vaststellen dat de tijdsperiode waarin het rooms-katholicisme als
onafhankelijke, religieus-politieke macht functioneerde 1260 jaar is geweest. „…en het werd
macht gegeven om dit tweeënveertig maanden lang te doen.‟ (Openb. 13:5)
De profetie zegt niet dat het einde van deze tijdsperiode samenvalt met de terugkomst van
Christus; ze zegt wel dat de horen er zal zijn tot de terugkomst van Christus. De roomskatholieke
kerk heeft in 1798 een dodelijke wond opgelopen, maar zij ís er nog steeds.
De genezing van de wond
De profetie uit Openbaring zegt: „…maar zijn dodelijke wond werd genezen. En de hele aarde
ging het beest met verwondering achterna.‟ (Openb. 13:3) Het is een raadselachtig gegeven
dat deze wond weer zou kunnen herstellen én dat de hele wereld opnieuw het pausdom zou
kunnen vereren, zoals in vroegere tijden, maar zo is het wel gebeurd. Het herstel van de
politieke macht van het Vaticaan is duidelijk gemarkeerd in de geschiedenis. Het is niet
ergens in een vergeten hoek voorgevallen. In 1929 werd het Verdrag van Lateranen gesloten
tussen de Heilige Stoel en de Italiaanse leider Mussolini. Dat verdrag bezorgde Vaticaanstad
opnieuw een politieke status. Sindsdien is de Heilige Stoel weer een politieke identiteit. De
wond is genezen.
Vandaag de dag heeft de Heilige Stoel diplomatieke betrekkingen met 170 landen in de
wereld. Als men nagaat dat in de visie van de paus de kerkelijke macht boven de wereldlijke
macht uitgaat – een gegeven dat bij (in ieder geval de meeste van) deze 170 landen bekend
moet zijn – dan is hier in een notendop te zien hoezeer de macht van Rome in onze dagen is
hersteld.
538: begin van
r.-k. kerk als
onafhankelijke
machthebber.
Levensloop van het pausdom naar Openbaring 13.
24 De negende koning, W.J. Ouweneel, 215. Ouweneel deelt overigens de hier geponeerde mening over de
identiteit van de antichrist niet.
1798: dodelijke
wond, einde aan
politieke macht
r.-k. kerk.
Op zeker
moment: herstel
van politieke
macht (1929).
Hele wereld
gaat het
pausdom
achterna.

We vergelijken deze visie met de futuristische interpretatie:
Openbaring 13 Historische interpretatie Futuristische interpretatie
…tweeënveertig maanden…
(Openb. 13:5)
…als dodelijk gewond…
(Openb. 13:3)
… maar zijn dodelijke wond
werd genezen… (Openb.
13:3)
1260 jaar: 538-1798,
regering van het pausdom.
Tijdelijk einde van pauselijke
macht, in 1798.
Herstel van de politieke
macht van het pausdom
vanaf 1929.
3,5 jaar, regering van laatste
wereldleider, in de toekomst.
Gebeurtenis die ergens
tijdens de regeerperiode van
de laatste wereldleider
plaatsheeft.
Wonderbaarlijke genezing
die de toekomstige
wereldleider nog steviger in
het zadel zal helpen.
7 De hoer van Babylon
Het boek Openbaring heeft ons meer te zeggen over dit onderwerp. En het wordt er niet veel
beter op. De profetie spreekt namelijk over een hoer van Babylon. Twee kenmerken: zij is een
hoer en zij hoort bij Babylon; dat is in de Bijbel tweemaal het tegengestelde van een
aanbeveling.
Babylon staat vanaf het begin van de Bijbel voor het verzelfstandigen van de mens ten
opzichte van God. Babylon staat voor georganiseerde religie, waarin de mens boven God
wordt gesteld en waarin de voorschriften van de mens dus ook belangrijker zijn dan die van
God. Het oude Babylon is in de tijd van het boek Openbaring al lang van het toneel
verdwenen. Babylon is nu een symbool geworden voor opstand tegen God. De naam (zie Gen.
11:9) betekent zowel „verwarring‟ als „poort naar God‟.
De profetie van Openbaring besteedt veel aandacht aan deze hoer. Twee hoofdstukken lang
wordt zij omschreven. Op verschillende plaatsen elders in het boek komt zij ter sprake. Aan
geen andere vijand van Christus wordt zo veel aandacht besteed als aan haar. Het is kennelijk
belangrijk dat wij op dit punt kunnen onderscheiden waar het op aankomt. Het beest met zijn
tien horens, waarop de vrouw zit, brengt ons terug bij Openbaring 13. Als deze verbinding
klopt, worden we al aardig geholpen bij de identificatie.
Het is de vrouw die op dit beest zit, die alle aandacht trekt. Toen Johannes haar had gezien,
was hij verbijsterd. „En ik was bovenmate verwonderd toen ik haar zag.‟ (Openb. 17:6) De
vrouw die het beest berijdt wordt uitdrukkelijk een hoer genoemd. Deze vrouw was bestemd
om aan één Man toe te behoren, maar zij besloot uit vrije wil om de afgoden te dienen. Zij had
een zuivere kerk van Christus moeten zijn, maar is „een woonplaats van demonen geworden,
een schuilplaats voor allerlei onreine geesten en een schuilplaats voor allerlei onreine en

weerzinwekkende vogels‟ (18:2). Deze kerk heeft haar man verlaten en zich aan de afgoden
gegeven. Daarom wordt zij een hoer genoemd. Zij is een afvallige kerk.
Als het erom gaat een afvallige kerk te herkennen in een profetie, dan zijn er helaas wel meer
kanshebbers. Maar deze kerk zal het wereldtoneel bepalen,
want van de wijn van de toorn van haar hoererij hebben alle volken gedronken, en de
koningen van de aarde hebben hoererij met haar bedreven, en de kooplieden van de
aarde zijn rijk geworden door de kracht van haar losbandig leven. (18:3)
Dit zijn heftige, bijzonder heftige woorden. Deze hoer zou relaties hebben met de groten der
aarde.
Nu hoeven we ons in het kader van deze studie niet langer af te vragen welke kerk hier
volgens mij wordt bedoeld. Maar voor alle zekerheid wordt zij omschreven, zodat haar
identiteit boven alle twijfel verheven is. Dus moet ik in mijn beklagenswaardige profetenrol
nog meer smaad toevoegen aan onze moederkerk.
Wie zij is
Zij is, in bijbelse zin, een hoer: een afvallige kerk.
Zij is de grote stad, die heerschappij voert over koningen, en die ligt op zeven bergen of
heuvels (17:9). – Rome is bekend als de stad op zeven heuvels, en de rooms-katholieke kerk
heeft heerschappij gevoerd over koningen, en zal dat opnieuw doen.
Zij is schatrijk. – De kerk van Rome is het rijkste instituut op aarde.
Zij is dronken van het bloed van de heiligen (17:6). – De roomse kerk heeft door haar
Inquisitie en de kruistochten de kerk van Jezus vervolgd als geen ander.
De vrouw is bekleed met purper en scharlaken (17:4). – De rooms-katholieke hiërarchie is
bekleed met deze kleuren. Zij zijn symbolen van haar koninklijke voorkomen en rijkdom.
De koningen van de aarde hebben met haar hoererij bedreven. – Het pausdom heeft de
wereldse macht, waar het kon, ingezet voor zijn eigen doelen.
„Het beest was…‟ – de periode van 1260 jaar.
„…en is niet…‟ – de dodelijk wond na 1798.
„…en zal uit de afgrond komen…‟ – het Vaticaan werd opnieuw een politieke macht in 1929.
„…en naar de ondergang gaan.‟ (17:8)
„En de vrouw die u gezien hebt, is de grote stad, die koninklijke heerschappij voert over de
koningen van de aarde.‟ (17:18)

Er zijn vele uitleggers die de conclusie die mij onontkoombaar lijkt ontkennen. U kunt voor
uzelf beslissen. Wie is deze hoer? Ik geloof dat deze profetie in het verlengde van Daniël 7 en
Openbaring 13 ligt. We krijgen hier meer details en bijzonderheden te zien. Het spijt mij dit te
moeten zeggen, maar ik kan niet anders: deze hoer is de rooms-katholieke kerk. Deze hoer is
het pausdom. We hebben gezien hoe het rooms-katholicisme heerschappij voerde over
keizers, koningen en prinsen. We hebben gezien hoe zij door de kruistochten en Inquisitie alle
ware volgelingen van Christus (zij die Christus hoger stelden dan het
pausdom),meedogenloos heeft buitengesloten, vervolgd, afgeslacht, verbrand.
En wat wordt tegen de kerk van Christus gezegd?
Ga uit haar weg, Mijn volk, opdat u geen deel hebt aan haar zonden, en opdat u niet
van haar plagen zult ontvangen. (18:4)
Ik weet niet of ik dit wel mag zeggen in een tijd van oecumene.
U zou het misschien niet zeggen als u mij alleen via dit boekje kent, maar ik ben van nature
uiterst voorzichtig, introvert, beschroomd van aard, ja, zelfs bijzonder subassertief. Maar
iemand moet het zeggen. Als (bijna) niemand het doet, dan doe ik het maar.
De hoer die aan Johannes werd getoond, zit aan vele wateren en de koningen van de aarde
hebben met haar gehoereerd. De hele aarde heeft van haar wijn gedronken. Bij haar
vernietiging zullen alle koningen en kooplieden huilen en rouw over haar bedrijven (18:9,11).
Dat wil zeggen, dat de macht van deze koningin-kerk in de laatste dagen enorm zal zijn.
De vrouw is rijk, ontzettend rijk, terwijl zij in haar hand een beker houdt „vol van gruwelen en
van onreinheid van haar hoererij‟ (17:4). Ze heeft een bijzondere naam op haar voorhoofd
geschreven, een geheimenis: „…het grote Babylon, de moeder van de hoeren en van de
gruwelen van de aarde‟ (17:5). In deze naam is de mysteriegodsdienst vervat die zij omarmt,
de afgoden waarvoor zij zich ontbloot heeft. In deze naam is het geheime karakter van haar
activiteiten vervat. De vrouw is dronken van het bloed van de heiligen en van het bloed van
de getuigen van Jezus, die zij overal waar zij kon gedood heeft. Wat een walgelijke vertoning!
Een engel roept: „Zij is gevallen, zij is gevallen, het grote Babylon!‟ (18:2) En – ik zeg het
nog een keer – een andere stem roept vol ernst en liefde: „Ga uit haar weg, Mijn volk, opdat u
geen deel hebt aan haar zonden, en opdat u niet van haar plagen zult ontvangen.‟ (18:4)
Hoewel de roomse kerk zich nu nog veilig rekent en vertrouwt op haar grote rijkdommen, op
haar machtige bondgenootschappen en haar tovenarij, is haar einde onontkoombaar. Zij die nu
baadt in weelde, zal dan van alles beroofd worden. Zij die velen het zicht op de hemelse Heer
ontnam, zal dan de wraak van deze Heer ontmoeten. Zij die zichzelf in de plaats van Christus
stelde, zal door Zijn adem overmand worden. „De Heere zal hem verteren door de Geest van
Zijn mond en hem tenietdoen door de verschijning bij Zijn komst.‟ (2 Thess. 2:8)
De Bijbel zegt:

Want Zijn oordelen zijn rechtvaardig, omdat Hij de grote hoer geoordeeld heeft, die de
aarde te gronde gericht heeft met haar hoererij, en omdat Hij het bloed van Zijn
dienstknechten aan haar gewroken heeft. (Openb. 19:2)
Ondertussen doet dit instituut, dat via de jezuïeten en zijn andere militaire ordes het grootste
totalitaire regime op aarde vertegenwoordigt, zich voor als kerk – zelfs als dé kerk – en hult
het zich in een mantel van eerbiedwaardige godsvrucht. Dit grote, duivelse systeem van valse
aanbidding, dat tevens de werkelijke gelovigen onderdrukt en onnoemelijk veel onschuldig
bloed heeft vergoten, zal de hele wereld uiteindelijk verleiden. De valse kerk zou volgens de
profetie (opnieuw) politieke macht hebben; het beest en de vrouw zouden bij elkaar horen; het
beest zou aan haar onderworpen zijn. Het beest, de politieke macht van de roomse kerk, „was
en is niet; het zal opkomen uit de afgrond en naar het verderf gaan‟ (17:8).
Openbaring 13: het beest uit de zee Openbaring 17: het beest waarop de hoer
rijdt
…het werd macht gegeven om dit
tweeënveertig maanden lang te doen. (13:5)
En ik zag een van zijn koppen als dodelijk
gewond… (13:3)
…maar zijn dodelijke wond werd genezen.
En de hele aarde ging het beest met
verwondering achterna. (13:3)
Het beest dat u gezien hebt, was… (17:8)
…en is niet… (17:8)
…en het zal opkomen uit de afgrond…
(17:8)
En zij die op de aarde wonen (…) zullen zich
verwonderen als zij het beest zien… (17:8)
En het beest werd gegrepen… (19:20) …en naar het verderf gaan. (17:8)
Ongelofelijk
En zo leidt onze zoektocht naar Rome, en via Rome terug naar Babel.
Het mag u ongelooflijk voorkomen, maar vergeet niet dat satan een levende realiteit is, die al
vele duizenden jaren wegen zoekt om zoveel mogelijk schade aan te richten. Vergeet niet, dat
de heerschappij van het pauselijke Rome werd voorzegd in de Bijbel, en dat in het boek
Openbaring wordt beschreven dat de koningen van de aarde met de hoer van Babylon hoererij
hebben bedreven, en dat alle kooplieden en groten van de aarde zullen huilen en treuren over
haar val.
De kerk van Babylon, de vrouw die zichzelf prostitueerde bij een andere god dan de God van
Abraham, Izak en Jakob, zien we aan het einde van de tijd volgroeid, en vrijwel geslaagd in
haar boze opzet. Babylon, dat altijd heeft gevochten tegen het ware Sion, heeft de volle maat

van haar ongerechtigheid bereikt. Zij zal worden geoordeeld. Het bloed van miljoenen
martelaren schreeuwt om gerechtigheid.
Alexander Hislop heeft in zijn werk „The two Babylons‟ aangetoond hoezeer de roomse
religie is gaan samenvallen met de oude religie van Babylon. Doet het ons geen zeer dat
honderden miljoenen kostbare mensen worden misleid tot een geloof van werken, in plaats
van dat hun wordt geleerd de genade van Christus te ontvangen? Kunnen wij ons er niet met
afschuw over verbazen dat het evangelie in haar zozeer vervormd is geraakt? Zouden wij ook
maar iets met haar te maken willen hebben, of met haar „apostolische traditie‟? De roomse
kerk voert bijbels gezien met recht de naam antichrist. Hoeveel zand ons ook in de ogen wordt
gestrooid, we moeten haar identiteit durven te benoemen.
Zij die eenvoudige volgelingen van Christus aan de paal bond om levend te worden verbrand,
moest haar schreden wel afwenden van de Man aan wie zij was verbonden. Een kerk die zo
naar heerschappij en rijkdom streefde, kon niet meer de dingen zoeken die boven zijn, waar
Christus is (Kol. 3:1). Nee, zij zocht de dingen die beneden zijn, waar de plaatsbekleder van
Christus is.
Johannes was verbijsterd toen hij de hoer zag. Bewerende rijk te zijn, is de roomse kerk arm
geworden. Bewerende wijs te zijn, is zij dwaas geworden. Bewerende de volheid van de
middelen tot het heil te bezitten, verloor zij alles.
8 Waarop baseren zich de futuristen?
Nu ik met donderend geraas een woord heb laten vallen in Israël (Jes. 9:7), rijst wellicht bij
deze of gene de volgende vraag: waarop baseren zich dan de futuristen? Waarom zeggen zo
velen vandaag de dag dat de antichrist nog moet komen?
De visie van de futuristen, met haar verre blik op de zeven-jaren-eindtijd, wordt breed
gedragen, zozeer zelfs dat ik de visie die ik in dit boek probeer te verdedigen nooit bespeur in
mijn kerk, zelfs niet in de verste uithoeken. Er zal dus wel een solide basis voor zijn.
Waarom moet de antichrist volgens hen nog komen?
Het waren geen protestantse predikers die als eersten met dit idee kwamen. Wij zijn een paar
jezuïeten hiervoor grote dank verschuldigd: Ribera van Salamanca, uit Spanje, en Bellarmine
van Rome wisten al in de zestiende eeuw te verkondigen dat de antichrist nog zou komen.
Tegelijk beweerde een andere jezuïet, Alcazar van Sevilla, dat de Griekse koning Antiochus
IV de antichrist was geweest.
De jezuïetenorde was de grote kampioen van de Contrareformatie. Opgericht in 1534 door
Ignatius van Loyola, gesanctioneerd door Paulus III in 1540, vlak na de inzet van de
Kerkhervorming, heeft zij met tomeloze kracht ingezet op de vernietiging van het
protestantisme. De Hervorming had het pauselijke Rome aangewezen als antichrist. De
hierboven genoemde jezuïeten zetten de profetische schijnwerpers op de toekomst. Rome was
niet de antichrist; de antichrist moest immers nog komen, ergens in de verre toekomst!

De futuristische opvatting vatte in de negentiende eeuw post binnen het protestantisme door
de leringen van John Nelson Darby (1800-1882). Deze man had ongetwijfeld de beste
bedoelingen. De jezuïeten hebben veel meer bereikt dan ze misschien wel zelf voor mogelijk
hadden gehouden: hun futuristische leer werd nu openlijk in de protestantse wereld
verkondigd.
Om het fundament van deze leer te begrijpen, zoals deze is uitgewerkt in de protestantse
wereld, moeten we, vrees ik, diep in een profetie duiken. Ik kan u nu alvast zeggen dat het
verschil in interpretatie hangt aan slechts één enkele tekst. Dat is niet veel. En voorts, dat deze
ene enkele tekst de complete basis is van het futurisme. Het vergt alleen wel enige uitleg om
dit te onderbouwen. Houd dus vol.
We hebben het over Daniël 9.
Nog eens Daniël
We gaan hieronder dus opnieuw naar het boek Daniël, om de basis voor de huidige
eindtijdleer te ontdekken. Dat wil dus zeggen: de zeven jaar, de geheime opname, de komende
antichrist, een nieuwe tempel in Jeruzalem, 3,5 jaar grote verdrukking, et cetera. Maar voordat
we bij deze onderbouwing komen, moeten we ons, zoals gezegd, buigen over een profetie die
een heel ander onderwerp heeft. We moeten eerst de tekst uitleggen en daarna pas kan ik
duidelijk maken waarom deze profetie als basis dient voor het futurisme. Kortom: we zullen
ons echt even moeten verdiepen in een onderwerp dat aanvankelijk weinig met de antichrist te
maken heeft. Maar we hebben het geluk dat het hier een van de mooiste profetieën van de
Bijbel betreft. Het is dus hopelijk een niet al te grote opgave om er aandacht aan te schenken.
Wat gebeurt er in Daniël 9? Daniël (een balling van Juda in Babel) las in het boek van
Jeremia dat de ballingschap van Juda zeventig jaar zou duren. Deze zeventig jaren waren
bijna voorbijgegaan. Het koninkrijk van de Babyloniërs was inmiddels overgegaan op de
Meden en de Perzen.
Daniël schrijft: „Ik richtte mijn gezicht tot de Heere God, om Hem te zoeken in gebed en met
smeekbeden, met vasten, en in zak en as.‟ (Dan. 9:3) Hij bidt en smeekt: „…wij werpen onze
smeekbeden niet voor U neer op grond van onze gerechtigheden, maar op grond van Uw grote
barmhartigheid. Heere, luister. Heere, vergeef.‟ ( 9:18,19)
En dan gebeurt het.
9 Daniël 9
De betrouwbaarheid van de tekst
Voordat we deze zaak gaan bestuderen, wil ik het volgende benadrukken: In de derde eeuw
voor Christus werd de Hebreeuwse Tenach, het Oude Testament, vertaald in het Grieks, op
last van een Grieks-Seleucische koning. Die vertaling heet de Septuagint („zeventig‟).

Volgens het verhaal hebben tweeënzeventig joodse geleerden eraan gewerkt. Na het afronden
van de Septuagint-vertaling was het Oude Testament zowel in de Hebreeuws- als in de
Griekssprekende wereld verbreid. Het is niet heel logisch om aan te nemen dat de tekst van
het Oude Testament later nog is aangepast. Dat geldt dus ook voor de tekst van onderstaande
profetie. Hij kan ook niet bijgevoegd zijn door christenen die hun zaak wilden bewijzen, want
dan zouden de rabbijnen van nu dit hoofdstuk zeker niet accepteren, terwijl het nog altijd in
de Tenach staat.
De kern van de profetie
Daniël bidt en smeekt. „…terwijl ik mijn gebed nog uitsprak, kwam de man Gabriël, die ik in
het begin in het visioen gezien had, snel aangevlogen en raakte mij aan, omstreeks de tijd van
het avondoffer.‟ (9:21) Daniël had Gabriël al eerder ontmoet, in een eerder visioen. Dat
visioen is opgetekend in hoofdstuk 8 van hetzelfde bijbelboek. In het visioen uit Daniël 8
waren veel zaken nog onduidelijk geweest. Gabriël zegt nu: „Daniël, nu ben ik eropuit gegaan
om u de betekenis te doen begrijpen.‟ (9:22)
We concentreren ons nu op Daniël 9:24-27. De profetie begint:
Zeventig weken zijn er bepaald over uw volk en uw heilige stad,
om de overtreding te beëindigen, de zonden te verzegelen,
de ongerechtigheid te verzoenen, om een eeuwige gerechtigheid tot stand te brengen,
om visioen en profeet te verzegelen, en om de Heiligheid van heiligheden te zalven.
(9:24)
Dit is groots. Het onderwerp van deze profetie kan alleen maar beschreven worden in de
mooiste woorden. Wat kan een mens nog meer wensen dan dat zijn overtreding wordt
beëindigd? Wat kan de gevallen Adam anders verlangen dan dat zijn zonde wordt afgesloten
en dat hem de toegang tot het paradijs niet langer wordt ontzegd?
Binnen zeventig weken komt de Messias
De profetie begint met een tijdsaanduiding: zeventig weken, of zeventig „zeventallen‟, zijn
door God bepaald. We hebben eerder al gezien dat deze zeventig weken wel „jaarweken‟
worden genoemd. Binnen deze periode zal iets moeten gebeuren „om de overtreding te
beëindigen, de zonden te verzegelen, de ongerechtigheid te verzoenen…‟ en alle dingen die
verder gezegd zijn.
Gabriël zegt: „U moet weten en begrijpen: vanaf de tijd dat het woord uitgaat om te laten
terugkeren en om Jeruzalem te herbouwen tot op Messias, de Vorst…‟ (Dan. 9:25)

Wat/Wie is het eigenlijke onderwerp van de profetie? Zij gaat over de Messias, de Christus. 25
Messias, de Vorst, zal „een eeuwige gerechtigheid‟ aanbrengen. Hij zal de overtreding
voleindigen. Dit is een oudtestamentische profetie waarin expliciet over de Messias wordt
gesproken. Zijn komst wordt aangezegd, zoals in andere bewoordingen ook in vele andere
profetieën was gebeurd, maar er wordt nu een tijdsperiode aan verbonden: zeventig weken.
Ook worden er meer details dan ooit tevoren gegeven.
Het beginpunt van de periode van zeventig weken zou een specifiek woord zijn „om te laten
terugkeren en om Jeruzalem te herbouwen‟ (vers 25).
Het startpunt van de profetie
Israël was nog steeds in ballingschap toen de engel deze profetie gaf. Er zou een „woord‟
komen dat de Israëlieten opnieuw politieke vrijheid zou geven. Dit woord is te traceren in de
geschiedenis; en gelukkig maar, anders hadden we niets met deze profetie kunnen beginnen.
Het was koning Artaxerxes (of Arthahsasta), koning van de Meden en Perzen, die hernieuwde
politieke vrijheid voor het Joodse volk inluidde. 26 Dit decreet werd uitgevaardigd in het jaar
457 voor Christus. De Perzische vorst Cyrus had eerder een decreet uitgevaardigd om de
tempel te laten herbouwen. Maar dit decreet van Arthaxerxes gaf het Joodse volk zijn
volledige vrijheid terug.
Het startpunt van deze profetie is daarom het jaar 457 voor Christus.
Indeling van de 70 weken
„U moet weten en begrijpen: vanaf de tijd dat het woord uitgaat om te laten terugkeren en om
Jeruzalem te herbouwen tot op Messias, de Vorst, verstrijken er zeven weken en tweeënzestig
weken. Plein en gracht zullen opnieuw gebouwd worden, maar wel in benauwde tijden.‟
(9:25)
De profetie deelt de periode van zeventig weken heel duidelijk in drie perioden in. Een
schemaatje, voordat we de draad helemaal kwijtraken:
7 weken 62 weken 1 week
Vervolgens concentreert zij zich op die laatste, ene week. De eerste 69 weken vormen de
periode tot aan het verschijnen van de Messias. In de laatste week vindt het werk van de
Messias plaats.
Het is duidelijk dat de bijbelse Messias niet 69 letterlijke weken na het decreet is gekomen.
Klopt de profetie dus niet? Of is hier iets anders aan de hand? We hebben het hier eerder over
25 Messias betekent „gezalfde‟, Christus is de Griekse equivalent van Messias.
26 Zie Ezra 7:12,13, 21.

gehad, en ik heb al aangevoerd dat protestantse uitleggers over het algemeen voor elke dag
een jaar rekenen.
De belangrijkste reden om voor elke dag uit de profetie een jaar te rekenen, is dat zij daardoor
haar meest logische betekenis krijgt. Op dit punt zijn, zoals gezegd, protestantse uitleggers het
eens (behalve dan de vrijzinnige). Ik ken ook nauwelijks een alternatieve interpretatie.
(Sommigen zien de zeventig weken als een symbolische voorstelling van een bepaalde
tijdsperiode. In ieder geval neemt niemand de dagen letterlijk.)
490 jaren
We kunnen vaststellen dat er in de protestantse wereld (nagenoeg) consensus is over de
berekening van de zeventig weken. Zeventig weken bevatten 490 dagen. Dat wil zeggen: 490
jaar.
We hadden deze indeling al gezien:
In dagen:
In jaren:
7 weken 62 weken 1 week
49 dagen 434 dagen 7 dagen
49 jaar 434 jaar 7 jaar
De eerste periode van zeventig weken zou een periode van opbouw van Jeruzalem zijn. De
herbouw zou 49 jaar in beslag nemen, naar de 49 dagen van zeventig weken.
Daarna zou er een periode van 434 jaar komen, naar de 62 weken. Jeruzalem zou bestaan in
de druk van de tijden.
Wanneer zou de Messias openbaar worden? Na 69 weken. Oftewel: 483 jaren later. Het
startpunt van de profetie was 457 voor Christus. Dat betekent dat de openbaring van de
Messias moest plaatsvinden in het jaar 27 na het begin van onze jaartelling.
Jaar Gebeurtenis Tijdsperiode
457 v. Chr. Start herbouw Jeruzalem, vrijheid 7 weken: 49 jaar.
408 v. Chr. Jeruzalem herbouwd, 62 weken: 434 jaar
blijft bestaan in druk
27 na Chr. Openbaar worden Messias na 69 zeventallen
Bediening in de 70 e week

Decreet,
457 v. Chr.
Het openbaar worden van de Messias
Jezus werd aan het begin van Zijn bediening gedoopt en met de Heilige Geest gezalfd. Dat
was het moment waarop Zijn missie openbaar werd (zie bv. Matth. 3:16,17; Luk. 4:18,19;
Hand. 10:37,38).
Was de doop van Christus op het goede moment? Als de profetie klopt, zou dat in het jaar 27
na Christus moeten hebben plaatsgevonden. In Lukas 3:1-3 wordt ons de tijd van Jezus‟ doop
verteld, namelijk het vijftiende jaar van keizer Tiberius, en het is bekend dat dit het jaar 27 na
Christus was. Dat was het moment waarop „Messias, de Vorst‟ openbaar werd.
Hoe kan de Bijbel zeggen dat Jezus dertig jaar oud was toen Hij zijn bediening begon? (Luk.
3:23) Hoe kan Jezus dertig jaar oud zijn in het jaar 27 na Christus? Het is een bekend gegeven
dat de westerse jaartelling niet helemaal klopt. Zij is pas in de vierde eeuw ingesteld en men is
het er algemeen over eens dat de telling een paar jaar achterloopt. Dat Jezus dertig jaar oud
was in 27 na Christus klopt dus precies.
Jezus kwam exact op het voorspelde moment. Het was 27 na Christus, de 69 weken waren
vervuld, en Hij verscheen.
Het ging zoals gezegd
Jeruzalem
herbouwd,
408 v. Chr.
70 weken/490 jaar bestemd voor Israël en de heilige stad
Openbaar
worden Messias,
27 na Chr.
Jeruzalem werd herbouwd en dit nam 49 jaar in beslag. Jeruzalem bestond in de druk der
tijden: de ontheiliging van de tempel door Antiochus IV en de opstand van de Makkabeeën
vonden in deze tijd plaats. De Messias verscheen precies op tijd, in 27 na Christus. Hij werd
gezalfd met de Heilige Geest om goed nieuws te verkondigen aan de armen en herstel voor de
verbrokenen van hart.
De profetie vermeldt ook het bijzondere feit dat de Messias uitgeroeid zou worden, maar dat
het niet voor Hemzelf zou zijn (Dan. 9:26). Aan deze gebeurtenis hebben we in bovenstaand
schema nog geen tijdsbepaling gegeven.

Wie is de ‘hij’ uit het laatste vers?
We zullen nu vers 27 bestuderen en zien of we uit het geheel een samenhangend plaatje
kunnen destilleren. Dit is het kritieke vers.
Hij zal voor velen het verbond versterken, één week lang.
Halverwege de week zal Hij slachtoffer en graanoffer doen ophouden.
Over de gruwelijke vleugel zal een verwoester zijn, zelfs tot aan de voleindiging, die,
vast besloten, uitgegoten zal worden over de verwoeste. (9:27)
Wie is de „hij‟ uit het laatste vers? Wie zal voor velen het verbond versterken? Wie zal de
offerdienst laten ophouden? Mijn antwoord: de Messias. Arme, eenzame ik! De futuristen
zeggen iets heel anders, namelijk: de antichrist.
Hoe kan één en dezelfde persoon nu tegelijk de Christus en de antichrist zijn? Over dit vers
bestaat dus een fenomenaal verschil van uitleg. Hieronder de verschillende interpretaties in
een schema; kijk er even goed naar:
Daniël 9:27 Historische interpretatie Futuristische interpretatie
Hij zal voor velen het
verbond versterken, één
week lang.
Halverwege de week zal Hij
slachtoffer en graanoffer
doen ophouden.
Over de gruwelijke vleugel
zal een verwoester zijn, zelfs
tot aan de voleinding, die,
vast besloten, uitgegoten zal
worden over de verwoeste.
Jezus heeft Gods verbond
versterkt met Zijn eigen
bloed.
Jezus heeft (na 3,5 jaar
openbaar optreden) de
offerdienst laten ophouden,
door het ware Offerlam te
worden.
Na al deze dingen is
Jeruzalem te gronde gericht
door de Romeinen, in 70 na
Christus.
De antichrist zal in de
toekomst een verbond met
Israël sluiten.
Na 3,5 jaar zal de antichrist
de tempel van Jeruzalem (die
er dan weer zal zijn)
ontheiligen.
De laatste 3,5 jaar is de grote
verdrukking. Aan het einde
van de zeven jaar komt Jezus
terug.
Omdat dit vers het probleemkind is, zal ik hieronder mijn redenen geven om de „hij‟ toe te
passen op Jezus (ten gunste van de historische interpretatie):
1) De overeenkomst in structuur tussen vers 26 en 27 wijst duidelijk in deze richting. Dit
is in de bijbelse tekst vaak van belang: overeenkomst in structuur geeft een verband
weer. Dat verband zit hier als volgt.

Vers 26:
Eerst de Messias: „Na de tweeënzestig weken zal de Messias uitgeroeid worden, maar
het zal niet voor Hemzelf zijn.‟
Dan de vijand: „Een volk van een vorst, een volk dat komen zal, zal de stad en het
heiligdom te gronde richten. Het einde ervan zal zijn in de overstromende vloed en tot
het einde toe zal er oorlog zijn, verwoestingen waartoe vast besloten is.‟
Vers 27:
Eerst de Messias: „Hij zal voor velen het verbond versterken, één week lang.
Halverwege de week zal Hij slachtoffer en graanoffer doen ophouden.‟
Dan de vijand: „Over de gruwelijke vleugel zal een verwoester zijn, zelfs tot aan de
voleindiging, die, vast besloten, uitgegoten zal worden over de verwoeste.‟
De overeenkomst in structuur van beide verzen wijst erop dat het begin van vers 27 net
als het begin van vers 26 over de Messias gaat.
2) De profetie over de zeventig weken heeft als onderwerp de komst van de Messias.
Daarom lijkt het mij voor de hand liggen „hij‟ uit vs. 27 als de Messias te zien.
3) Vanwege inhoudelijke redenen is het onontkoombaar dat het eerste deel van de tekst
over de Messias gaat. „Hij zal voor velen het verbond versterken, één week lang.
Halverwege de week zal Hij slachtoffer en graanoffer doen ophouden.‟ Niemand
anders dan de Messias kan deze profetieën vervullen. Hieronder gaan we daar dieper
op in.
4) De alternatieve uitleg gaat uit van een discontinuïteit tussen de eerste 69 weken en de
laatste week. Maar de tekst geeft zelf geen aanleiding tot een onderbreking van de
tijdsperiode.
Om deze redenen geloof ik dat het eerste deel van vers 27 op de Messias slaat. Ik bevind mij,
als ik voorgaande eeuwen meereken, gelukkig in goed gezelschap: alle protestantse uitleggers
tot aan het ontstaan van de Bedelingenleer (zie later) zijn het op dit punt met mij eens.
Het verbond versterkt
Daniël 9:27 luidt:
Hij zal voor velen het verbond versterken, één week lang…
De Bijbel zegt dat Christus een nieuw verbond zou brengen, of, beter gezegd, dat Hij het
bestaande verbond zou vernieuwen door met Zijn eigen bloed garant te staan voor Gods
beloften (bv. Hebr. 8:6). „En hij zal velen het verbond versterken‟ werd zo vervuld door
Christus‟ werk op aarde. Paulus schrijft hierover:

Het verbond, dat tevoren door God rechtsgeldig is gemaakt met het oog op Christus…
(Gal. 3:18)
De beloften van het oude verbond werden bekrachtigd door Christus. De vloek van het eerste
verbond werd op Hem afgewenteld. Maar daarover gaat het volgende deel van Daniël 9:27.
Christus versterkte het verbond van God.
Johannes Calvijn schreef: „Thans zet de engel zijn preek over de Gezalfde (Christus) voort
door te zeggen, dat Hij het verbond voor velen in één week zal bevestigen.‟ 27
En op een andere plaats schrijft hij: „Want ofschoon ze dagelijks met nieuwe offers moesten
naderen om God te verzoenen, belooft Jesaja toch (53:5), dat door een enige offerande al hun
zonden verzoend zullen worden, en Daniël (9:26,27) stemt daarmee overeen.‟ 28
Het einde van de offerdienst
De tekst uit Daniël (Dan. 9:27) vervolgt:
Halverwege de week zal Hij slachtoffer en graanoffer doen ophouden.
De laatste week van de profetie wordt nadrukkelijk opgedeeld. Halverwege de zeventigste
week zou de offerdienst ophouden, en wel door toedoen van Degene over Wie het hier gaat.
De helft van de week is 3,5 dag, dat zijn 3,5 profetische jaren. De vraag is dus deze: is er 3,5
jaar na het begin van Christus‟ bediening iets gebeurd waardoor Hij de offerdienst liet
ophouden? Dat zou in 31 na Christus moeten zijn.
De profetie voorspelde dat de Messias uitgeroeid zou worden, maar dat het niet voor Hemzelf
zou zijn (vers 26). Het hoofdonderwerp van de profetie is dat de zonden en overtredingen
afgesloten zouden worden en dat er een eeuwige gerechtigheid zou worden aangebracht. Na
3,5 jaar van bediening stierf Christus, namelijk in het jaar 31 (een jaar dat door velen als het
jaar van de kruisiging wordt gezien), maar het was niet voor Hemzelf. Het was een daad die
voor velen de vergeving van zonden zou worden; vanuit de hemel gezien was het nu immers
voor iedereen mogelijk om vergeving te ontvangen. Er was „een eeuwige gerechtigheid‟
aangebracht door Degene die zelf de „Heiligheid der heiligheden‟ was. Het Woord zegt:
En nogmaals:
…maar deze Priester is, nadat Hij één slachtoffer voor de zonden geofferd had, tot in
eeuwigheid gezeten aan de rechterhand van God. (Hebr. 10:12)
Want met één offer heeft Hij tot in eeuwigheid volmaakt hen die geheiligd worden.
(Hebr. 10:14)
De hele Bijbel getuigt: het offer van Christus is het enige offer dat de zonden werkelijk
wegneemt. De offerdienst van Israël wees vooruit naar het eenmalige offer van Jezus. Nu Hij
27 Verklaring van de Bijbel door Johannes Calvijn – Daniël, 198.
28 Institutie, Johannes Calvijn , boek 2, hoofdstuk 7, 2.

was verschenen en Zichzelf als plaatsvervangend offer had aangeboden, was er geen
offerdienst meer nodig. Hij heeft het slachtoffer en het spijsoffer laten ophouden.
Johannes Calvijn schreef bij deze tekst uit Daniël: „Nadat Christus dus was verschenen en alle
zonden der wereld verzoend had, móesten alle offers wel ophouden!‟ 29
En een andere uitlegger, Matthew Henry, schrijft hierover: „Door zichzelf eens vooral te
offeren zal Hij een einde maken aan al de levietische offers, ze overbodig maken en ter zijde
stellen.‟ 30
Waarom scheurde het voorhangsel?
In de evangeliën is opgetekend dat het voorhangsel in de tempel scheurde toen Christus
stierf. 31 Het voorhangsel maakte scheiding tussen het eerste deel van de tempel, het heilige, en
het tweede deel, dat het heilige der heiligen heette.
Niemand kwam in het heilige der heiligen, behalve de hogepriester. En dat maar eenmaal per
jaar, op de Grote Verzoendag. „Daarmee maakte de Heilige Geest dit duidelijk dat de weg
naar het heiligdom nog niet openbaar gemaakt was, zolang de eerste tabernakel nog in gebruik
was.‟ (Hebr. 9:8)
Waarom scheurde het voorhangsel? Omdat de offerdienst ten einde was gekomen. Er was één
volmaakt offer voor de zonde gebracht.
In nog weer een andere tekst uit Hebreeën wordt gezegd dat Christus een eeuwige
gerechtigheid heeft aangebracht: „Hij is niet door bloed van bokken en kalveren, maar door
Zijn eigen bloed voor eens en altijd binnengegaan in het heiligdom en heeft daardoor een
eeuwige verlossing teweeggebracht.‟ (Hebr. 9:12)
Zo voorzegt deze profetie dat in het jaar 27 de Messias openbaar zou worden en dat Hij in het
jaar 31 omgebracht zou worden, maar niet voor Hemzelf. Het zou zijn om de zonde af te
sluiten, de offerdienst te laten stoppen en voor velen Gods verbond te versterken. De
offerdienst van de tempel werd beëindigd omdat Christus het Lam werd. „Zie het Lam van
God, dat de zonde van de wereld wegneemt!‟ (Joh. 1:29)
En na de zeventig weken, wat dan?
Het tweede deel van Daniël 9:27 voorspelt Jeruzalems einde in oorlog en chaos:
Over de gruwelijke vleugel zal een verwoester zijn, zelfs tot aan de voleinding toe, die,
vast besloten, uitgegoten zal worden over de verwoeste.
Volgens de profetie zou Christus eerst komen, en zouden daarna de stad en het heiligdom te
gronde worden gericht.
29 Verklaring van de Bijbel door Johannes Calvijn – Daniël, 200
30 Letterlijke en practicale verklaring van het Oude Testament, M. Henry, dl. 6, 338.
31 Matt. 27:51.

Zeventig weken waren bepaald over Gods volk. Drieënhalf jaar na de opstanding van
Christus, aan het einde van de zeventig jaarweken in 34 na Christus, verspreidde het evangelie
zich buiten de grenzen van het joodse volk. Dit gebeurde niet lang na de steniging van
Stefanus (Hand. 7:59-8:4). De bekering van Cornelius markeerde het begin van deze nieuwe
fase (Hand. 10 e.v.). Terwijl een groot deel van het joodse volk Hem afwees, werd Christus
een licht voor alle volken. „En op zijn naam zullen de heidenen hopen.‟ (Matt. 12:21)
Het totaalplaatje
We kunnen het profetische schema dus als volgt afmaken:
Jaar Gebeurtenis Tijdsperiode
27 na Chr. Openbaar worden Messias Begin 70 e week
Bediening van Messias Eerste helft 70 e week
31 na Chr. Messias gedood, maar niet Op de helft van de 70 e week
voor Hemzelf, offerdienst stopt
34 na Chr. Evangelie naar de heidenen Aan einde van de 70 e week
70 na Chr. Verwoesting van Jeruzalem Enige tijd na de 70 weken
Decreet,
457 v. Chr.
69 weken/483 jaar 1 week/7 jaar
70 weken/490 jaren bestemd voor Israël en de heilige stad
Slechts één Persoon
Openbaar
worden Messias,
27 na Chr.
Kruisdood Messias,
31 na Chr., einde
van offerdienst
34 na Chr.,
het Evangelie
gaat naar de
heidenen
Er is slechts één Persoon die voldoet aan deze messiaanse profetie. Er is er slechts Eén die
precies op het juiste moment optrad, er is slechts één Persoon met de volmacht om de
offerdienst te laten ophouden: Jezus Christus. Er is geen andere Messias. „Want al zijn er ook
die goden genoemd worden, hetzij in de hemel of op de aarde (zoals er vele goden en vele
heren zijn), toch is er voor ons maar één God: de Vader, uit Wie alle dingen zijn – en wij zijn

er voor Hem – en één Heere: Jezus Christus, door Wie alle dingen zijn en wij door Hem.‟ (1
Kor. 8:5,6)
10 De zeventigste week geamputeerd
We hebben nu de profetie uit Daniël 9 bekeken. We hebben gezien hoe vers 27 de splijtzwam
is tussen de historische en de futuristische interpretatie. Een stukje geschiedenis nu, over de
oorsprong van de futuristische leer binnen het protestantisme.
De futuristische interpretatie is afkomstig uit het Dispensationalisme van John Nelson Darby
(1800-1882). Deze leer is in Nederland bekend onder de naam Bedelingenleer. J.N. Darby
was een priester in de Church of England. Hij verliet deze staatskerk en startte de kerk van
Plymouth Brethren. In Nederland is deze denominatie bekend als de Vergadering van
Gelovigen. De futuristische leer is mede ontstaan door een profetie in Schotland door een
zekere vrouw, Margeret McDonald. Darby kwam met deze leer in aanraking. Hij was hetdie
een Amerikaanse jurist, genaamd dr. Scofield, wist te overtuigen van de Bedelingenleer. Deze
jurist maakte op zijn beurt een bijbelvertaling, die naar zijn naam de Scofield-vertaling wordt
genoemd. In deze vertaling waren kanttekeningen verwerkt die de Bedelingenleer
ondersteunden. Op deze manier begon de leer zich te verspreiden binnen de christelijke
wereld.
Bedelingen
Wat is nu deze Bedelingenleer, en hoe beïnvloedt zij de interpretatie van het profetische
woord? De Bedelingenleer gaat ervan uit dat er verschillende bedelingen zijn in de
heilsgeschiedenis. Volgens de oorspronkelijke leer zijn er zeven perioden in de geschiedenis.
In elke periode gaat God op een andere basis om met mensen. Zij worden op verschillende
manieren gerechtvaardigd.
Dat de geschiedenis in zulke bedelingen werd opgedeeld, was grotendeels gebaseerd op de
volgende tekst: „Doe uw uiterste best om uzelf welbeproefd voor God te stellen, als een
arbeider die zich niet behoeft te schamen en die het Woord van de waarheid recht snijdt.‟ (2
Tim. 2:15) De Engelse King James-vertaling gebruikt voor „recht snijden‟ het woord ‘divide’,
dat „verdelen‟ betekent. Dat woord kan gelezen worden in een context van ploegen. Maar dit
woord werd de aanleiding om het Woord van God te verdelen (‘to divide’) in zeven
perioden. 32
Het is een merkwaardige gedachte dat mensen in de verschillende bedelingen behouden
zouden worden op grond van verschillende criteria. Ik geloof dat God de mensen altijd op
grond van Zijn genade heeft behouden. Altijd was er een plaatsvervangend offer en geloof in
de genade van God nodig. In het Oude Testament gebeurde dit in type – door middel van
32 De bedeling van Adam was de bedeling van de onschuld. De bedeling van Kaïn tot Henoch wordt de bedeling
van zelfbeschikking genoemd, de zondvloed maakte er een einde aan. De derde bedeling is die van de menselijke
overheid. Daarna de bedeling van de aartsvaders. Toen die van de wet van Mozes. Vervolgens de bedeling van
het Nieuwe Testament van de genade. De zevende bedeling is die van het Millenium.

okken en rammen –, in het Nieuwe Testament werd Degene geopenbaard om Wie het
allemaal ging en naar Wie alle offers altijd al hadden verwezen.
Bedelingen en eindtijd
De implicatie die de Bedelingenleer heeft gehad op de interpretatie van het profetische woord
hebben we al verschillende malen gezien. De Bedelingenleer ziet een aparte rol voor Israël.
Volgens deze leer zal God Zijn weg met Israël weer oppakken, en afronden, tijdens de laatste
zeven jaar. Dit dus gebaseerd op Daniël 9:27. Volgens de Bedelingenleer zal op zeker
moment de gemeente van Jezus in het geheim worden weggenomen van de aarde, het „Laatste
bazuin‟-scenario. Deze geheime opname is een onlosmakelijk onderdeel van de leer. Als dat
is gebeurd, wordt de antichrist geopenbaard. De antichrist is volgens deze leer één persoon,
die (en dat zal inmiddels wel genoeg gezegd zijn) voor zeven jaar de macht in handen zal
hebben.
De zeventigste week is door Darby geamputeerd. De eerste 69 weken zijn afgerond, toen is er
op „pauze‟ gedrukt. Deze pauze duurt nu al bijna tweeduizend jaar. Daniël 9:27 zal volgens
deze leer in de toekomst worden vervuld. De aanhangers van de Bedelingenleer moeten dit zo
zien, omdat deze leer ervan uitgaat dat heel Israël behouden zal worden aan het einde der
tijden, en dat Daniël 9:24-27 daar over gaat. Na deze zeven jaar zal Christus terugkomen en in
het aardse Jeruzalem koning zijn over heel de aarde.
Voor alle duidelijkheid: ook de Bedelingenleer interpreteert de profetische dagen als jaren en
tot vers 27 zijn de beide interpretaties gelijk.
Interessante gedachte: als het Joodse volk zijn Messias wel en masse had aangenomen, zou
dus daags na Jezus‟ opstanding de antichrist zijn verschenen en zou zeven jaar later alles
afgelopen zijn.
De profetie kan volgens de futuristen pas vervuld worden als heel Israël zich bekeert tot
Christus. De zeventigste week – ofwel de laatste zeven jaar van de profetie – wordt
losgemaakt van het voorgaande en in de toekomst geplaatst. God ging eerst verder met de
heidenen. Als de tijd van de gemeente vervuld is, wordt deze in het geheim weggenomen van
de aarde, en gaat de zeventigste week in; God zal dan Zijn weg met Israël vervolgen.
De eindtijd volgens de Bedelingenleer
Wij nu
Eindtijd
Gemeente
opgenomen, tijd
van de antichrist
begint, ofwel de
70 e week
Na 3 ½ jaar:
ontheiliging van
tempel, begin
Grote
Verdrukking
Na zeven jaar:
Christus komt terug,
samen met gemeente,
om Jeruzalem te
bevrijden, begin
1000-jarig vrederijk
op aarde

Vertalingen
We bekijken Daniël 9:27 nog een keer, maar nu vanuit de NBV:
Hij zal een sterk bondgenootschap sluiten met velen, één week lang. De helft van de
week zal hij offers noch gaven laten brengen, en boven op het altaar zal een
verwoesting brengende gruwel te zien zijn, totdat het aangekondigde einde van die
verwoestende kracht komt. (Dan. 9:27)
Een groot verschil in vertaling. Waar de (Herziene) Statenvertaling zegt dat de persoon in
kwestie het verbond voor velen zou versterken, heeft de NBV, zoals geciteerd:
Hij zal een sterk bondgenootschap sluiten met velen, één week lang.
Bovendien heeft de NBV het eindigen van de offerdienst en de komende verwoesting aan
elkaar gekoppeld, door het woordje „en‟.
En de NBG:
En hij zal het verbond voor velen zwaar maken, een week lang.
„Versterken‟ is toch ook wel anders dan „zwaar maken‟.
Beide vertalingen ondersteunen de uitleg van de Bedelingenleer. 33 Dit is een zeer
opmerkelijke vertaalkwestie. Ik heb persoonlijk een grote voorkeur voor de Statenvertaling.
Ook in deze kwestie geloof ik dat de Statenvertaling het meest getrouw de grondtekst (d.w.z.
de Textus Receptus) weergeeft. Het is in ieder geval een feit dat de nieuwe vertalingen anders
zijn dan de Statenvertaling.
Bedenk hierbij, dat deze nieuwere vertalingen er nog niet waren toen de Bedelingenleer werd
ontworpen. Dus op grond van de tekst zoals we die aantreffen in de Statenvertaling
(vergelijkbaar met de Engelse King James-vertaling) werd dit onderdeel van de Bedelingleer
ontworpen. 34
Boeken en films
Veel hedendaagse boeken en films over de eindtijd gaan uit van de futuristische visie. Merk
op dat er een herbouwde tempel in Jeruzalem moet staan voor dit scenario. Christus kan
33 Het Boek maakt het nog bonter: „Deze koning zal een verbond van zeven jaar sluiten, maar halverwege zal hij
de Joden dwingen te stoppen met het brengen van slacht- en spijsoffer. En dan – ter bekroning van zijn vreselijke
misdaden – zal de vijand in het heiligdom van God een ontzettende gruwel plaatsen. Maar God zal op Zijn beurt
deze verwoester treffen met Zijn vonnis, dat nu al vaststaat.‟
34 In de nieuwere vertalingen wordt zelfs nog meer verwarring geschept doordat zij de 69 weken uit de profetie
van de 70 weken uit elkaar trekken. De NBG geeft Daniël 9:25 als volgt weer: „Weet dan en versta: vanaf het
ogenblik, dat het woord uitging om Jeruzalem te herstellen en te herbouwen tot op een gezalfde, een vorst, zijn
zeven weken; en tweeënzestig weken lang zal het hersteld en herbouwd blijven…etc.‟ Volgens deze vertaling
komt de gezalfde dus al na zeven weken en zodoende kan deze profetie nooit op Jezus slaan.
De NBV heeft de twee getallen zelfs nog veel verder uit elkaar gezet in de zin, zodat elk verband ontbreekt.

volgens deze visie niet terugkomen voordat er een tempel is herbouwd én voordat er na de
voltooiing van die tempel nog tenminste zeven jaar voorbij zijn gegaan. Toch moeten de
christenen wel voorbereid zijn op Christus‟ komst, want volgens de Bedelingenleer zal er,
zoals gezegd, een geheime opname van de gelovigen zijn. In de oorspronkelijke leer wordt
deze geheime opname geplaatst aan het begin van de zeven jaar, maar tegenwoordig
verschillen de meningen hierover.
En het geval wil dat juist binnen de Vergadering van Gelovigen veel uitleggers bezig zijn met
deze dingen. Veel publicaties rondom de „laatste dingen‟ volgen daarom dit spoor. De
eerdergenoemde Scofield-Bijbel doet ook zijn gewichtige duit in het zakje.
U moet maar voor uzelf beslissen welke uitleg u het meest aannemelijk vindt. Maar let wel:
het idee dat er een antichrist zal komen, die zeven jaar zal regeren over de wereld, is op
Daniël 9:27 gebaseerd en op dit vers alleen. Alle populaire films en verhandelingen over de
komende antichrist en de Grote verdrukking van 3,5 jaar zijn gebaseerd op dit ene vers.
Misschien zult u zeggen: in Openbaring wordt toch ook over 3,5 jaar, of 1260 dagen,
gesproken? Zeker, maar dan nog wordt er in Openbaring nergens over zeven jaar gesproken.
Naar mijn idee is het vreemd dat de Bedelingenleer in Daniël 9 wel de dagen als jaren rekent,
maar in andere profetieën de dagen neemt voor letterlijke dagen. Als Daniël het heeft over
zeventig weken, dan zegt de Bedelingenleer: dat zijn 490 jaren. En als Daniël of Johannes het
heeft over 1260 dagen, dan zegt de bedelingenleer: dat zijn 1260 dagen.
Geheime opname
De geheime opname is misschien wel het merkwaardigste onderdeel van de leer. David
Pawson merkt, m.i. terecht, op dat voor 1830 niemand dacht dat er een geheime opname zou
komen. 35 In de Bijbel vindt men geen concrete ondersteuning voor het idee dat totaal
onverwachts honderden miljoenen mensen van de aardbodem worden weggeflitst, terwijl de
rest nog zeven jaar te gaan heeft. Of het moet zijn in dit vers: „…daarna zullen wij, levenden,
die achterbleven, samen met hen op de wolken in een oogwenk weggevoerd worden, de Here
tegemoet in de lucht…‟ (1 Thess. 4:17, NBG)
Maar het vinden van ondersteuning voor de geheime opname in deze tekst lukt alleen als u de
NBG-vertaling neemt. Want zowel in de Statenvertaling, als in de NBV, zult u tevergeefs
zoeken naar deze „oogwenk‟. Maar ook als we uitgaan van de oogwenk levert deze tekst grote
problemen op voor de leer van een geheime opname. Het is namelijk duidelijk dat dit gedeelte
gaat over de terugkomst van Christus, die luid en duidelijk voor iedereen te horen en te zien
zal zijn. Er wordt gesproken over het „roepen van een aartsengel‟ (ik gebruik de NBG) en „het
geklank ener bazuin‟, en ook het feit dat Jezus Zelf bij deze gelegenheid zal „nederdalen van
de hemel‟. Hier is geen geheime opname te bespeuren. De terugkomst van Jezus wordt voor
Hem uitgebazuind; ja, in grote heerlijkheid zal Hij terugkomen, en dan zullen wij tot Hem
gevoerd worden in de lucht.
35 Toespraak „Hoofdgebeurtenissen‟ van David Pawson, 1995.

Op die dag zal dus onze Heer en Heilang met grote heerlijkheid terugkeren om ons tot Zich te
nemen. Er zal een geroep zijn van een aartsengel, een klank van een bazuin; Jezus Zelf keert
terug met grote macht en heerlijkheid. Zijn engelen gaan voor Hem uit en komen ons halen,
op weg naar een ontmoeting met Christus in de lucht (Matt. 24:31; 1 Thess. 4:16,17). Met
verblindende pracht voeren de heilige engelen dit langverwachte werk uit; zij hebben er
reikhalzend naar uitgezien. Gods gemeente wordt tot Hem vergaderd, in de hemel. Maar…
een wonder! De rest van de mensen heeft niets in de gaten! Het luide bazuingeschal ontgaat
hun volkomen. De roep van de aartsengel klinkt voor dovemansoren. De oogverblindende
aanblik van Christus in al zijn heerlijkheid blijft voor hen onzichtbaar. Ziedaar wat de leer van
de geheime opname ons wil laten geloven.
De opname van de gemeente staat in de Bijbel altijd in rechtstreeks verband met de
terugkomst van Christus, die volkomen openbaar en volkomen duidelijk, zichtbaar en
hoorbaar zal zijn. Het is bij Zijn terugkomst dat Jezus Zijn gemeente opneemt om naar het
Vaderhuis te gaan, niet eerder, niet later.
Alle bijbelse onderbouwingen van de geheime opname zijn indirect. Bijvoorbeeld in
Openbaring 4, waarin wordt gezegd dat Johannes tijdens het visioen in de hemel werd
opgenomen. Hieruit wordt geconcludeerd dat in de persoon van Johannes de gemeente wordt
opgenomen voordat zo ongeveer het hele boek Openbaring wordt vervuld.
Zou God zo handelen? Zou Hij ons, terwijl we in verantwoordelijke posities zijn, als in een
oogwenk wegnemen van de aarde, zodat zij daardoor als een puinhoop achterblijft? Zullen
alle mensen die níet zijn opgenomen nog een tweede kans krijgen? Wie moeten er verdrukt
worden in de Grote verdrukking, als de gemeente in de hemel is?
Dus, futuristen: toon mij een bijbeltekst waaruit duidelijk blijkt dat wij enkele jaren voor de
terugkomst van Christus in een geheime opname worden weggenomen van de aarde. En
bewijs dan daarbij dat alle bijbelgedeelten die duidelijk zeggen dat wij pas bij de terugkomst
van Christus onze ontmoeting met Hem in de lucht zullen hebben, in alle bijbelvertalingen
verkeerd weergegeven zijn. Als dat allemaal hard gemaakt kan worden, dan kan ik kan
accepteren.
In een notendop
Van Dallas Theological Seminary hebben we eerder gehoord. Ik wil deze school hier niet te
kijk zetten. Wie ben ik?! Ik ben ook maar een of andere arme ziel, die denkt dat hij wat weet.
En wat deze school betreft: ik weet zeker dat er godsvrucht wordt gekweekt. Maar de
futuristische eindtijdleer daarentegen die door hen wordt gepromoot – daarvan geef ik grif toe
dat ik probeer haar te kijk te zetten. Ik citeer hier daarom nogmaals de woorden uit hun
geloofsbelijdenis, waarmee we dit boek begonnen. Nu kunt u de gedachtegang misschien
beter volgen, en nu valt het u op – ik zeg het maar – welke tekst wordt genoemd in verband
met „Israëls zeventigste week‟. Ik bedoel Daniël 9:27, waarover we al een flinke boom
hebben opgezet.
Dallas Theological Seminary:

Wij geloven dat de opname van de kerk zal worden gevolgd door de vervulling van
Israëls zeventigste week (Dan. 9:27; Openb. 6:1-19:21) gedurende welke de kerk, het
lichaam van Christus, in de hemel zal zijn. De gehele periode van Israëls zeventigste
week zal een tijd van oordeel zijn over de hele aarde, met aan het eind de afsluiting
van de tijden van de heidenen. De laatste helft van deze periode zal de tijd van Jakobs
benauwdheid zijn (Jer. 30:7), die onze Heer de grote verdrukking noemde (Matth.
24:15-21). 36
Hier heeft u het in een notendop. Let op dat de zeventigste week volgens hen Openbaring 6:1
tot en met 19:21 omvat. Dat zou betekenen dat driekwart van het boek Openbaring is
geschreven voor gelovigen die dan niet eens op aarde zijn. Lijkt het logisch dat een profetisch
visioen dat Jezus Christus Zelf getoond heeft om Zijn gemeente toe te rusten, in hoofdzaak
gaat over slechts 3,5 jaar? En dat in deze 3,5 jaar Zijn gemeente niet eens op aarde is?
Dallas Theological Seminary heeft leraren als Hall Lindsey voortgebracht, die weer een
leerling was van John F. Walvoord. Zij hebben in grote mate bijgedragen aan de verspreiding
van het futuristische gedachtegoed. Ook een evangelische voorman als Billy Graham volgt dit
spoor.
Er is geen andere tekst in de Bijbel die handelt over deze zeven jaar. Als u wilt geloven dat de
antichrist in de toekomst zal komen om zeven jaar lang over de wereld te regeren, zult u zich
moeten baseren op Daniël 9:27 en verder op niets anders.
11 De tekenen van Jezus’ komst
Het futurisme heeft nog meer wonderen verricht aan de tekst van de profetie. Er worden in de
Bijbel namelijk tekenen genoemd die de komst van Christus aankondigen. Deze tekenen zijn
door het futurisme in de toekomst geplaatst. Het gaat om de volgende gebeurtenissen:
Want dan zal er een grote verdrukking zijn, zoals er niet geweest is vanaf het begin
van de wereld, tot nu toe, en zoals er ook nooit meer zijn zal. En als die dagen niet
ingekort werden, zou er geen vlees behouden worden; maar ter wille van de
uitverkorenen zullen die dagen ingekort worden… En meteen na de verdrukking van
die dagen zal de zon verduisterd worden en de maan zal haar schijnsel niet geven en
de sterren zullen van de hemel vallen en de krachten van de hemelen zullen heftig
bewogen worden. (Matt. 24:21,22,29, mijn cursivering)
In de profetie van het boek Openbaring zien we dezelfde dingen (Openb. 6:12,13):
…er kwam een zware aardbeving, en de zon werd zwart als een haren zak, en de maan
werd als bloed, en de sterren van de hemel vielen op de aarde, zoals een vijgenboom
zijn onrijpe vijgen afwerpt, als hij door een harde wind wordt geschud.
Het is opmerkelijk dat het gedeelte uit Openbaring volgt op een beschrijving van christelijke
martelaren; het wordt daardoor als het ware na de Grote verdrukking geplaatst.
36 Bron: www.dts.edu, articles of faith.

Zijn dit tekenen die in de toekomst zullen gebeuren? De historische visie zal hier vast een
ander voorstel voorhanden hebben… En dat klopt.
Aan het einde van de grote verdrukking
Er kwam een Reformatie, in de zestiende eeuw. Maar het pausdom was nog niet verslagen.
De Contrareformatie brak los. Vele malen werd dit woord van de Heiland vervuld: „…de tijd
komt dat ieder die u doodt, denkt God een dienst te bewijzen.‟ (Joh. 16:2)
Maar in het jaar 1798 had het pausdom een dodelijke wond opgelopen. Haar politieke macht
verminderde dramatisch. Dit was in overeenstemming met de bijbelse profetie: eeuwenlang
zou de macht van de antichrist gelden tegen de bruid van Christus, maar de lange periode zou
ook een einde kennen. De 1260 jaren werden voleindigd in het jaar 1798.
Het werd er niet alleen maar beter op in de wereld. De Franse Revolutie, die op zeer bloedige
wijze de bestaande orde omverwierp, bracht een nieuw wereldbeeld, een wereldbeeld waarop
de humanisten van vandaag zich beroepen. Er kwamen in de negentiende en twintigste eeuw
ook andere filosofieën de wereld in, die de twintigste eeuw tot een eeuw van verschrikkingen
zou maken. Maar dat is een onderwerp apart.
Terug naar de verdrukking door het pauselijke Rome. Rond het einde van de periode van
grote verdrukking, dus rond het jaar 1798, waren er tekenen in de natuur. Er was een
ongewoon sterke aardbeving in 1755, er was een donkere dag in 1780 en er was een
meteorietenregen in 1833. Hieronder zullen we zien dat deze verschijnselen in de seculiere
geschiedschrijving bekend zijn.
1755: aardbeving van Lissabon
Op 1 november 1755 – 43 jaar voor 1798 – kwam totaal onverwachts de grootste aardbeving
tot dan toe: de aardbeving van Lissabon. Deze aardbeving verwoestte vrijwel de gehele stad
Lissabon en bracht ook elders verwoesting, mede door tsunami‟s. De schok werd op vele
plaatsen in de wereld gevoeld. Lissabon gold als een van de hoofdsteden van het roomskatholicisme.
1780: De Donkere dag van New England
Op 19 mei 1780 was er een groot teken in de Nieuwe Wereld, dat bekendstaat als de Donkere
dag van Nieuw Engeland. Net na zonsopkomst kwam er een duisternis over het land, zodanig
dat niemand zijn gewone werk kon doen. De mensen werden bevangen door angst en beven.
De hele dag lang was er een Egyptische duisternis. Met kaarslicht kon men nog enige arbeid
verrichten. Tegen het einde van de dag werd het even schemerig, maar de duisternis van de
nacht was nog dikker dan die van de dag. Sterren waren niet te zien; slechts de volle maan,
die geen licht gaf, maar bloedrood aan de hemel stond.
Op Wikipedia kan men bij het jaar 1780 vinden:
19 mei - Over geheel Nieuw Engeland valt een onverklaarbare duisternis. Die duisternis
wordt door sommigen in verband gebracht met de Bijbelse profetie in Amos 8:9.

Dit bericht vond ik op een wetenschappelijke website 37 (eigen vertaling), gedateerd 9 juni,
2008.
Midden op de dag was het zwart als de nacht. Het was 19 mei 1780 en sommige
mensen in Nieuw Engeland dachten, dat de dag des oordeels aanstaande was.
Verslagen van die dag, die bekend werd als de Donkere dag van Nieuw Engeland,
bevatten meldingen van middagmalen bij kaarslicht, nachtvogels die naar buiten
komen om te zingen, bloemen die hun bladeren vouwen, en vreemd gedrag van dieren.
Het mysterie van die dag is opgelost door onderzoekers van de Universiteit van
Missouri, die zeggen dat bewijsmateriaal van boomringen massieve bosbranden als
meest waarschijnlijke oorzaak onthullen, één van de vele theorieën die werd
voorgesteld na de gebeurtenis, maar die men verwierp als „simpel en absurd‟.
Onderzoekers hebben het mysterie dus opgelost, zo wil dit bericht beweren. Nu, het is
natuurlijk onprettig om geconfronteerd te worden met een onverklaarbare gebeurtenis zoals
deze Donkere dag. En voor degenen onder ons die eraan gewend zijn om alles te verklaren
vanuit ons bekende, natuurlijke mechanismen, is het onbestaanbaar dat de volle omvang van
dit mysterie ooit wordt onderkend. Want dan zouden we ook moeten erkennen dat onze
kennis maar klein is én dat er zich misschien toch een Godheid bevindt waaraan de
ontzagwekkende schepping, waar wij in mogen leven, toebehoort.
Wat zouden wij doen, als wij een dergelijke dag zouden meemaken? Zou er vrees op ons
vallen? Zouden velen zich plotseling afvragen waarom zij nooit eerder naar Hem hebben
gezocht? „Op die dag zal de mens de blik richten op Hem Die hem gemaakt heeft, en zijn
ogen zullen zien op de Heilige van Israël.‟ (Jes. 17:7)
Wat er gebeurde op 19 mei 1780 is, menselijk gezien, een onverklaarbaar mysterie. Het was
een dag waarop de zon niet door kon dringen tot een heel continent omdat God duisternis
schiep, net als in Egypte destijds. Christenen dachten aan de profetieën. Mensen werden
vervuld van vrees. Een apocalyptische sfeer hing over het continent. De Donkere dag van
Nieuw Engeland is een groot en angstwekkend, maar ook ontroerend teken van de komst van
Jezus Christus. Hij zei dat het komen zou, en God heeft het gedaan. Aan het einde van de
periode van de verdrukking die Zijn gemeente geleden had, maakte Hij de hemel duister.
En in de nacht volgend op de donkere dag liet Hij niet toe dat de sterren schenen, maar
maakte Hij de duisternis nog dikker, en liet Hij de volle maan rood als bloed aan de hemel
staan.
1833: meteorietenregen
Op 13 november 1833 was er een ander teken aan de nachtelijke hemel. Er was een
meteorietenregen zoals nog nooit iemand had gezien. Urenlang werd de hemel fel verlicht
door de schitterende regen, waarbij het scheen alsof de sterren vanaf één plek over de hemel
werden geslingerd. Getuigenverslagen vertellen dat het nauwelijks mogelijk is om een beeld
te vormen van de pracht van dit natuurverschijnsel. Niemand had ooit zoiets gezien en tot op
37 www.sciencedaily.com.

de dag van vandaag is zoiets ook niet meer gebeurd. Het was alsof de sterren van de hemel
vielen als rijpe vijgen van een boom.
Men mag nog zo op zoek zijn naar een rationele verklaring voor de wonderlijke
meteorietenregen van 1833 en de Donkere dag van Nieuw Engeland in 1780, toch zou het een
stuk logischer te zijn om over al deze dingen eenvoudigweg te zeggen: dit zijn tekenen van
Jezus‟ komst.
Velen letten er niet op, omdat zij de profetieën in de toekomst plaatsen. Zij zien niet dat de
verdrukking waar Jezus van sprak al geweest is, en dat Zijn tekenen ook al zijn gezien. Zij
kijken slechts naar de toekomst en denken dat in de jaren voorafgaand aan Jezus‟ komst alles
vervuld wordt wat in Openbaring is voorzegd, waarschijnlijk zelfs als de christenen er niet
eens meer zijn.
Maar de antichrist is geweest en hij is er nog steeds. De 1260 jaar van verdrukking zijn
voorbij, maar dat is niet het einde van de godsdienstvervolging.
538 AD, begin van
1260 jaren, grote
verdrukking
De laatste acte word voorbereid
1 nov. 1755,
aardbeving van
Lissabon
19 mei 1780, de
donkere dag van
Nieuw Engeland
1798 AD, einde van
1260 jaren, einde van
grote verdrukking
13 nov. 1833,
meteorietenregen
In het grotere geheel van de geschiedenis zien we de tekenen van het aanbreken van de dag
van het oordeel, die hebben plaatsgevonden na de grote verdrukking. De tekenen van God
waren een bemoediging voor de gelovigen en een waarschuwingssignaal aan de wereld. Maar
de wereld stond op het punt om juist nog meer op haar eigen verstand te gaan vertrouwen,
terwijl Gods woord zo duidelijk zegt: „…en steun op eigen inzicht niet.‟ (Spr. 3:5) Ik bedoel
hier de Franse Revolutie.
De wereld had de volgelingen van Jezus vervolgd en verdreven. De kerk van deze wereld, de
Babylonische kerk van Rome, had de christenen vervolgd met de woede van de draak. De
vorst van Babylon had de kerk van Christus willen verwijderen van deze aarde. Hij voerde
strijd tegen de heiligen en dwong hen in onherbergzame gebieden te wonen. Hij pleegde op

allerlei manieren verraad aan de waarheid. De openlijke verdrukking was nu tijdelijk ten
einde. Hemelse tekenen begeleidden het einde van de grote verdrukking.
Maar ik moet de kwestie wat u betreft open laten: oordeelt u daarom zelf of de gebeurtenissen
die hierboven staan beschreven de tekenen zouden kunnen zijn waarover de Bijbel spreekt. Zo
niet, dan zullen al deze tekenen mogelijk plaatsvinden in de 3,5 jaar die volgens het futurisme
de laatste jaren van deze tegenwoordige wereld zullen zijn.
12 Vaticanum II
Terug naar onze antichrist. Waar bevindt hij zich, waar bevinden wij ons? Wat doet hij, wat is
onze reactie? Om de huidige relatie tussen het protestantisme en het pausdom te begrijpen, is
het raadzaam een blik te werpen op Vaticanum II.
Op 11 oktober 1962 opende paus Johannes XXIII (1958-1963) het Tweede Vaticaans
Oecumenisch Concilie (1962-1965), ook bekend onder de Latijnse naam Vaticanum II. Dit
concilie was in bepaalde opzichten revolutionair. Het is van grote invloed geweest op de
oecumenische beweging. De rooms-katholieke kerk, zo zegt het voorwoord van Gaudium et
spes 38 , voelde sterk de behoefte om zichzelf nadrukkelijk te plaatsen in het geheel van
culturen en tradities:
Want het concilie verlangt ernaar om aan iedereen uit te leggen hoe het de
aanwezigheid en activiteit van de kerk in de wereld van vandaag ziet. Daarom focust
het concilie zijn aandacht op de wereld van de mensen, de gehele menselijke familie.
Tijdens Vaticanum II omarmde het pausdom openlijk de evolutieleer. Ook zag Rome een
vriend in de hogere Schriftkritiek. Dit zijn geen kleinigheden. Zoals gezegd was er veel
nadruk op oecumene, en zelfs een religieus neutrale staat kon worden geaccepteerd. 39
Liturgie kreeg grote aandacht van het concilie. Diensten mochten aantrekkelijk worden
gemaakt door zang en muziek, en door allerlei andere kunstvormen. De gelovigen moesten
aangemoedigd worden zelf meer deel te nemen aan het ritueel. De mis mocht vanaf nu in de
eigen taal gehouden worden. Rooms-katholieken mochten voor het eerst officieel een bijbel in
huis hebben.
Tien jaar later was het Vaticaan er klaar voor om de Charismatische vernieuwing te
verwelkomen.
Een Nederlandse bijdrage vlak na het concilie zei:
38 www.vatican.va; Pastorale beginselverklaring omtrent de kerk in de moderne wereld, Gaudium et spes,
uitgevaardigd door paus Paulus VI op 7 december 1965; één van 19 documenten van Vaticanum II.
39 „Met de Dogmatische Constitutie over de Goddelijke Openbaring werd een kritische benadering van de Bijbel
aanvaard… In het Decreet over de oecumene begroette het concilie van harte de Oecumenische beweging…
Wat de betrekkingen tussen kerk en staat betreft accepteerde de Verklaring over de godsdienstvrijheid de
religieus neutrale staat… Op het gebied van de theologie van wereldse realiteiten aanvaardde de Pastorale
constitutie over de kerk in de wereld van deze tijd een evolutionistische opvatting van de geschiedenis…‟
In het Vaticaan, T. J. Reese, blz. 55, een citaat van Avery Dulles.

Het tweede Vaticaanse concilie heeft niet alleen diep-ingrijpende veranderingen in de
Rooms-Katholieke Kerk gebracht, maar in principe ook de verhouding van andere
kerken tot deze kerk veranderd. 40
Een ander protestants dogmatisch werk stelt:
Het door paus Johannes XXIII bijeengeroepen Tweede Vaticaanse Concilie (1962-65),
dat de toenadering tot de andere kerken bevorderde zonder de eigen identiteit prijs te
geven en dat de grondslag legde voor een veranderde relatie tussen Israël en de Kerk,
kan gelden als een onverwachte omwenteling in het antithetische denkpatroon en als
antwoord op Christus‟ gebed om eenheid. 41
Welke diepgaande veranderingen zijn er dan aangebracht? Is de Roomse catechismus
diepgaand gewijzigd? Is het bidden tot heiligen afgekeurd? Wordt er soms gewaarschuwd
tegen verschijningen van Maria? Wordt er toegegeven dat de Roomse eucharistie in de Bijbel
geen grond heeft? Wordt er soms toegegeven dat het geloof in Christus Jezus iemand behoudt
voor alle eeuwigheid, en dat de sacramenten van Rome daartoe geen enkele bijdrage meer
kunnen leveren?
Verandering?
Tijdens Vaticanum II is geen enkele dogmatische wijziging aangebracht! En hoe zou het
concilie dat ook kunnen? De paus is immers onfeilbaar in geloofszaken verklaard tijdens
Vaticanum I (1870), en daarom kan niets dat door hem als dogma is geponeerd ooit weer
ongedaan worden gemaakt, zonder dat daarmee wordt toegegeven dat de paus toch feilbaar is.
Er is slechts sprake van uiterlijke veranderingen. In het rooms-katholicisme zijn de gelovigen
altijd afhankelijk gehouden van de bisschoppen en priesters. Buiten de katholieke clerus
bestond geen uitleg van de Schrift en zonder de priester kon geen misoffer worden
opgedragen en geen vergeving voor de gelovige plaatsvinden. En zo is het nog steeds.
Rooms-katholieken mogen dan een bijbel in huis hebben, het kritisch bestuderen ervan wordt
allesbehalve gestimuleerd. En mocht een rooms-katholieke gelovige iets in de Bijbel
ontdekken wat in tegenspraak is met de rooms-katholieke traditie, en zich aan de Bijbel willen
vasthouden, dan is hij – getuige de Katechismus – geen rooms-katholiek meer.
Het Concilie van Trente (1545-1563) – voorgezeten door onfeilbare pausen – ontkende in alle
hevigheid, met banvloeken, dat iemand alleen door geloof in Christus de gave van eeuwig
leven zou kunnen ontvangen. Dit is nooit herroepen. Katholicisme is altijd een geloof van
werken geweest. Hoewel er treffende formuleringen zijn gevonden waarin het woord
„genade‟, en trouwens ook het meervoud daarvan, rijkelijk wordt gebruikt, is de onderlaag
altijd dat men door middel van de sacramenten en door middel van de voorspraak van heiligen
– in het bijzonder door de voorspraak van Maria – en door een langdurige reiniging in het
vagevuur toegelaten wordt in de hemel. Het is de officiële leer van het rooms-katholicisme dat
men buiten haar om niet behouden kan worden.
40 Protestantse verkenningen na Vaticanum II, achterzijde.
41 De kerk als het saamhorige volk Gods, Dogmatiek deel 4b, B. Wentsel, 264.

Redding buiten de kerk
Maar, zal men zeggen, heeft Vaticanum II geen verandering gebracht in die lering?
Vaticanum II heeft immers verklaard dat er ook redding kan zijn in andere religies. John
Courtney Murray, jezuïet, was een van de architecten van Vaticanum II, en ontwierp de tekst
van Dignitatis Humanae Personae, waarin godsdienstvrijheid wordt gepromoot.
Maar let op de adder onder het gras. Dit is de positie van de Heilige Stoel: alle kerken mogen
bij hun confessies blijven, als ze het primaat van de paus maar erkennen. Er kan dus redding
zijn buiten de kerk, als de gelovigen maar erkennen dat God de roomse bisschop heeft
aangesteld als bedienaar van alle genade. Een hindoeïstische gelovige die dat erkent, is in de
ogen van de moederkerk meer met haar verbonden dan een protestants christen die weet van
de claims van Rome en toch buiten haar „moederschoot‟ blijft.
Het concilie stuurde Karl Rahner, een jezuïet, erop uit om op het theologische vlak de breuk
tussen de protestantse wereld en de Heilige Stoel te herstellen.
Het is opmerkelijk dat de jezuïeten wel de architecten van Vaticanum II worden genoemd. De
jezuïetenorde is destijds immers opgericht (1540) om de Contrareformatie met grote kracht te
bevorderen.
Vaticanum II heeft de roomse kerk een ander gezicht gegeven. Mede door deze uiterlijke
transitie kunnen protestantse christenen het idee dat het Vaticaan de antichrist is slecht
verdragen. We mogen ons echter nooit door uiterlijke schijn laten leiden. Geschiedenis pleit
met alle heftigheid voor de identificatie van het Vaticaan als antichrist, en een korte
gedaanteverwisseling voorafgaand aan Christus‟ komst zou ons niet zo gemakkelijk van ons
stuk moeten brengen.
En hoe kan het toch, dat men Vaticanum I (1870) zo snel vergeten is? Dat concilie was een
poppenspel van de jezuïeten, die het dogma van de onfeilbaarheid van de bisschop van Rome
erdoor drukten. Ook werd de Syllabus Errorum (1864) van Píus IX bekrachtigd, waarin onder
andere gewetensvrijheid en het opzetten van bijbelgenootschappen in de meest krachtige
termen werd verworpen.
Oecumenisch directorium
Dat de jezuïeten overal opduiken waar de dialoog wordt gezocht met andere kerken is een
opvallend verschijnsel. Zij drukken hun stempel op de accenten die in deze oecumenische
dialoog worden gelegd. De jezuïeten worden tegenwoordig gekarakteriseerd door hun werk
op het zendingsveld, hun werk voor mensenrechten en sociale gerechtigheid, en ook het
besturen van hogere opleidingen. Alleen al in de Verenigde Staten hebben zij meer dan vijftig
hogescholen en universiteiten. De tendensen in de christelijke wereld worden steeds meer
bepaald door deze thema‟s: samen zending bedrijven, de inzet voor mensenrechten en de
nadruk op sociale gerechtigheid.

In de rooms-katholieke opvatting is verdeeldheid in de kerk het gevolg van onverstand en
zonde. Hieronder is een gedeelte geplaatst uit het document Oecumenisch directorium, waarin
rooms-katholieke leiders worden geïnstrueerd in het oecumenische denken.
De verdeeldheden onder Christenen en het herstel van de eenheid
Menselijk onverstand en zonde hebben zich echter zo nu en dan verzet tegen de op
eenheid gerichte wil van de heilige Geest. (…) Het decreet van het Tweede Vaticaans
Concilie over de Oecumenische beweging geeft toe dat er geschillen zijn ontstaan
„soms niet zonder schuld van beide partijen‟. (…) de volle eenheid van de kerk van
Christus is gehandhaafd gebleven in de r.-k. kerk. 42
Wat verstaat de rooms-katholieke kerk, volgens dit Oecumenisch directorium, onder de
oecumenische beweging? Een beweging van andere kerken in haar richting. Want: „De volle
eenheid van de kerk van Christus is gehandhaafd gebleven in de r.k.-kerk.‟ Zíj is immers de
moeder, de andere zijn haar dochters.
Het feit dat de rooms-katholieke kerk van de Middeleeuwen een religieus doolhof had
gecreëerd, waarbij Christus in geen velden of wegen te bekennen was en het gegeven van
tienduizenden brandstapels die al lang vóór de Reformatie weerspannige ketters tot zwijgen
brachten – dit alles wordt teruggebracht tot de uitdrukking „soms niet zonder schuld van beide
partijen‟. Moest Sion niet uit Babylon wegtrekken? Maar Rome zegt dat deze afscheiding het
gevolg is van „menselijk onverstand en zonde‟. 43
Jesaja zegt over Babel dat zij, die zichzelf als koningin der koninkrijken beschouwt, denkt
geen verlies van kinderen te zullen kennen.
42 ‘Menselijk onverstand en zonde hebben zich echter zo nu en dan verzet tegen de op eenheid gerichte wil van
de heilige Geest, en hebben de liefde verzwakt die de spanningen, eigen aan het kerkelijke leven, weet te
overwinnen. Vanaf het begin van de kerk zijn er scheuringen geweest. Daarna kwamen er ernstigere geschillen,
en sommige kerken in het Oosten waren niet langer meer in volledige gemeenschap met de Stoel van Rome en
de kerk van het Westen. In latere tijd waren in het Westen diepgaander verdeeldheden oorzaak van het ontstaan
van andere kerkelijke gemeenschappen. Deze meervoudige breuk had te maken met vraagstukken van
leerstellige en kerkordelijke aard en betrof zelfs het wezen van de kerk. Het decreet van het Tweede Vaticaans
Concilie over de Oecumenische beweging geeft toe dat er geschillen zijn ontstaan “soms niet zonder schuld van
beide partijen”. Hoezeer echter ook de menselijke schuld aan de gemeenschap schade moge hebbe berokkend,
toch werd deze nooit volledig teniet gedaan. Immers, de volle eenheid van de kerk van Christus is gehandhaafd
gebleven in de r.-k. kerk, terwijl andere kerken en kerkelijke gemeenschappen weliswaar niet meer in volledige
gemeenschap leven met de Katholieke kerk, maar toch in werkelijkheid een zekere gemeenschap met haar
bewaren.‟ Oecumenisch directorium, 18.
43 Ik vond dit ook bij de Nederlandse bisschop Gerard de Korte, die in een dialoog met Willem Ouweneel
opmerkt dat de Kerk gewond is geraakt door breuken en afscheidingen. „In onze dagen mogen wij dankbaar zijn
voor de voortgang van de oecumene. De oprichting van de Wereldraad van kerken (1948) en het Tweede
Vaticaanse Concilie (1962-1965) zijn belangrijke mijlpalen op de Oecumenische weg. Het verlangen om de
eenheid onder alle christenen opnieuw te vinden, vormt een gave van Christus en een oproep van de Heilige
Geest.‟ Rome en Reformatie, W.J. Ouweneel en G. de Korte, blz. 83
Als dit waar is, dan was de Reformatie het gevolg van menselijke zonde en is de Oecumenische beweging een
herstelbeweging van Gods Geest. Maar in dit boek komt een heel ander beeld naar voren: juist de Reformatie
was het gevolg van een herstelbeweging van Gods Geest, en de Oecumenische beweging tapt uit een heel ander
vaatje.

Ik ben het, en niemand anders dan ik, ik zal niet als weduwe neerzitten of verlies van
kinderen kennen. (Jes. 47:8)
Rome verloor veel van haar kinderen door de Reformatie en sindsdien streeft zij naar de
wederopbouw van de macht die zij vroeger had. Ondertussen raakt zij steeds meer in
harmonie met de oude Babylonische religie – vooral door het dogma over de onfeilbaarheid
van de paus en het dogma rondom de heilige Maagd, die tegenwoordig officieel als koningin
van het heelal wordt vereerd.
De oecumene gaat verder
De twee pausen die Vaticanum II hebben voorgezeten, Johannes XXIII en Paulus VI,
brachten mensen als de Dalai Lama, Anwar el-Sadat (moslim) en secretaris-generaal van de
Verenigde Naties U Thant (boeddhist), ertoe om de Temple of Understanding op te richten.
De Temple of Understanding is een organisatie die te vergelijken is met bijvoorbeeld het
United Religions Initiative (een instelling die door de VN wordt gepromoot) en ook in zekere
zin met de Wereldraad van Kerken. Het basisidee ervan is dat men de religie van de ander met
respect bekijkt. Bijgevolg wordt verwacht dat geen van de religies bekeerlingen maakt onder
volgelingen van een andere religie. Dit is de nieuwe trend in de wereld.
Men mag over alles praten, als het maar niet gaat over Christus‟ terugkomst, en over ons
geloof dat God een dag bepaald heeft „waarop Hij de wereld rechtvaardig zal oordelen door
een Man Die Hij daartoe aangesteld heeft. Daarvan heeft Hij aan allen het bewijs geleverd
door Hem uit de doden op te wekken‟ (Hand. 17:32). Zoals Paulus‟ toehoorders op de
Areopagus alleen maar konden spotten met deze boodschap, zo is het ook nu. Men heeft
begrip voor slangaanbidders, maar niet voor verkondigers van de waarheid. De brief aan de
Thessalonicenzen vervolgt: „Maar u, broeders, bent niet in duisternis, zodat die dag u als een
dief zou overvallen.‟ (1 Thess. 5:3)
Een interreligieuze conferentie in 1986
De incorporatie van andere religies door het Vaticaan zou nog verdergaande vormen
aannemen. In 1986 vond de Vaticaanse interreligieuze Conferentie plaats in Assisi. De plaats
Assisi was uitgekozen omdat men in de geest van de „heilige‟ Franciscus gezamenlijk wilde
bidden voor vrede. Er kwamen 120 leiders van twaalf belangrijke religies. Zij baden allen op
hun eigen wijze voor vrede: boeddhisten, hindoestanen, zoroastrianen, Amerikaanse
inboorlingen, Afrikaanse animisten, zelfs slangaanbidders. Ook de Dalai Lama, een
persoonlijke, goede vriend van paus Johannes Paulus II, was aanwezig. 44 Deze paus werd in
1994 genomineerd als „Man van het jaar‟ door Time magazine. In een vraaggesprek,
opgetekend in zijn boek Over de drempel van de hoop, vertelde Johannes Paulus II dat het
werk van de Geest ook buiten de kerk plaatsvindt. Hij zei dat hij dat heeft gemerkt „…vooral
tijdens de historische ontmoeting in Assisi, toen wij elkaar bijeen troffen om samen voor de
vrede te bidden‟. 45
44 Esoterici beschouwen de Dalai Lama als één van de belangrijkste occulte meesters van de wereld.
45 Over de drempel van de hoop, Johannes Paulus II, blz. 88.

Lang leve de oecumenische beweging dus! Als het primaat van de paus maar wordt erkend,
zal men het Vaticaan niet horen klagen over inhoudelijke verschillen. Als de paus de eer maar
ontvangt, is het grote doel van de Contrareformatie bereikt. Het gaat er toch in eerste instantie
om dat de gevolgen van de Reformatie worden vernietigd.
Vaticanum II betekende het begin van de interreligieuze dialoog van de roomse kerk met
andere religies. Het woord „dialoog‟ is momenteel erg populair. Van belang voor de dialoog is
dat geen van de religies een absolute waarheidsaanspraak maakt. Ons wordt voorgehouden dat
het houden van een dialoog tussen de verschillende religies een teken van hoge moraal is, ja,
zelfs de enige zelfrechtvaardiging van een religie. Er wordt verondersteld dat het heilzaam is
dat geestelijke afstammelingen van miljoenen protestantse martelaren een dialoog gaan
houden met het instituut dat hun dit heeft aangedaan, zonder dat laatstgenoemde
gesprekspartner daar ooit vergeving voor heeft gevraagd. Het woord „dialoog‟ is een
interessante benaming: het Vaticaan gaat, zoals al opgemerkt, namelijk nooit werkelijk een
dialoog aan. Zegt het Oecumenisch directorium niet: „De volle eenheid van de kerk van
Christus is gehandhaafd gebleven in de r.k.-kerk‟? Het primaat van de bisschop van Rome zal
altijd blijven staan. Tenzij de bisschop van Rome zich bekeert en de rooms-katholieke kerk
opgedoekt wordt – helaas niet een heel waarschijnlijk scenario.
13 Terug naar Rome?
Sion heeft niets gemeen met Babylon. Babylon is niet veranderd, ook niet na Vaticanum II.
Sion moet niet worden betoverd en gaan geloven dat het nu veilig is om samen met Babylon
op te trekken. Alle christenen moeten de stad Babylon verlaten. Of zij nu in naam roomskatholiek
zijn, protestants, orthodox of anglicaans, of wat dan ook. Deze stad, het grote
Babylon, die het geduld van onze Heer tot in het oneindige op de proef heeft gesteld, die
bestemd is „ten verderve‟, moet op ons niet de minste aantrekkingskracht hebben. We moeten
niets op hebben met haar tovenarij. We moeten ons hart er niet op zetten om onszelf via haar
te verrijken, zoals de groten der aarde dat volgens de profetie hebben gedaan. En we mogen
nooit, nóóit terugkeren naar deze verfoeide stad – de stad Babylon in geestelijke zin: het
Vaticaan en haar gehele werkterrein – die een woonplaats is geworden van demonen (Openb.
18:2). Wij mogen geen deel hebben aan haar zonden. „Want haar zonden hebben zich
opgestapeld tot aan de hemel en God herinnerde Zich haar ongerechtigheden.‟ (Openb. 18:5)
De profeet Jeremia stuurde Israëls ballingen in Babel een profetie over de val van Babel. Hij
zei tegen Seraja:
Zodra u in Babel komt, zult u het bezien en al deze woorden voorlezen, en zeggen:
HEERE, U hebt Zelf over deze plaats gesproken dat U het zult uitroeien, zodat er geen
inwoner meer in is, van mens tot dier, maar dat het zal worden tot eeuwige
woestenijen.
Dan zal het gebeuren, zodra u het voorlezen van deze boekrol beëindigt, dat u daaraan
een steen zult binden en hem midden in de Eufraat zult werpen. Dan moet u zeggen:
Zo zal Babel wegzinken en niet meer boven komen, vanwege het onheil dat Ik erover
zal brengen. En zij zullen afgemat zijn. (Jer. 51:61-64)

Deze profetie wordt herhaald met het oog op het geestelijke Babylon:
En een sterke engel hief een steen op als een grote molensteen, en wierp die in de zee,
en zei: Zó zal Babylon, de grote stad, met geweld neergeworpen worden en zij zal
nooit meer gevonden worden. (Openb. 18:21)
Babylon schittert nu nog in al haar pracht. Haar verblindende schoonheid leidt ons af van de
gouden beker die zij in haar hand houdt, vol van het bloed van alle heiligen. Laten we aan de
steen denken, die in het visioen door de engel in de zee wordt gesmeten.
Babel herleeft in onze tijd. Moge ook Sion stralen te midden van de duisternis van de wereld.
Sta op, word verlicht, want uw licht komt en de heerlijkheid van de HEERE gaat over
u op. Want zie, de duisternis zal de aarde bedekken en donkere wolken de volken,
maar over u zal de HEERE opgaan en Zijn heerlijkheid zal over u gezien worden. (Jes.
60:1,2)
En een andere engel volgde, die zei: Zij is gevallen, zij is gevallen, Babylon, de grote
stad, omdat zij alle volken van de wijn van de toorn van haar hoererij heeft laten
drinken. (Openb. 14:8)
Ga uit haar weg, mijn volk… (Openb. 18:4)
‘Zijn protestanten katholieken geworden?’
Erg veel haast lijken veel kerkleiders niet te hebben om uit haar weg te gaan. In zijn
nieuwsbrief in 2005 46 schreef Gary Kah: „Zijn protestanten katholieken geworden?‟ Paus
Johannes Paulus II was juist overleden en vanuit de protestantse kerken kwam lofzang op
lofzang op de verscheiden kerkleider.
Het was alsof de sluisdeuren waren geopend en religieuze leiders zich vrij voelden om
voor het eerst hun werkelijke loyaliteit publiekelijk bekend te maken (…). Chuck
Colson, Billy Graham, Benny Hinn, Paul Chrouch, Pat Robertson, James Dobson,
Robert Schuller en veel anderen schenen elkaar te willen overtroeven om het meest
vleiende commentaar te geven. (…) Ik realiseerde me dat de cirkel voor het
Amerikaanse Christendom rond was. Christenen zijn vergeten dat hun voorvaders naar
dit land kwamen om de godsdienstvervolging te ontvluchten (die vooral door de
anglicaanse en de rooms-katholieke kerk werd uitgevoerd). De meeste Amerikanen
hebben vandaag de dag geen idee meer van de duistere totalitaire greep die het
Rooms-katholicisme had in de tijd van de Donkere Eeuwen.
Er is iets veranderd in de relatie tussen de rooms-katholieke kerk en de kerken van de
Reformatie. In plaats van het onderscheid tussen menselijke traditie en bijbelse godsdienst
duidelijk neer te zetten en elke mogelijke binding met „Rome‟ te verbreken, hebben vele
protestantse predikers het idee dat we ons juist weer met haar zouden moeten verbinden.
46 Hope for the world, summer 2005, Gary Kah (eigen vertaling).

Een argument in het voordeel van deze gedachte is dat de kerk van Jezus haar innerlijke
verdeeldheid moet opgeven. Het is waar – en het is droevig – dat de protestantse kerk al vrij
snel werd opgedeeld in groepen. Al moet hier ook gezegd worden dat zich over het geheel
genomen vooral in het begin van de Hervorming een grote eenheid vertoonde onder de
protestantse christenen. De eerste verdeeldheid was die tussen de lutheranen en de calvinisten.
De situatie van de protestantse kerk op het gebied van eenheid is niet overal zo best. Dat er
een roep om eenheid klinkt, is daarom enerzijds goed en kan een vrucht zijn van de Heilige
Geest, die immers aan alle gelovigen in gelijke mate is gegeven. Anderzijds heeft ook de paus
een roep om eenheid gedaan, met name in zijn encycliek Ut unum sint („Opdat zij één zijn‟,
1995). We moeten goed onderscheiden wat het doel achter een bepaalde beweging is. Wie
„Rome‟ heeft leren kennen, weet dat zij alles zal doen om de harten van de gelovigen weer
terug te buigen naar de moederkerk.
Een gezamenlijke verklaring over de leer van rechtvaardiging
Ik verkondig u een blijde boodschap: er is werkelijk een groot probleem opgelost tussen de
lutheranen en de rooms-katholieken, namelijk het probleem dat lang geleden de Reformatie
inluidde: de leer over rechtvaardiging. In 1999 werd een Gezamenlijke Verklaring over de
Leer van Rechtvaardiging ondertekend door de (door jezuïeten bestuurde) Pauselijke Raad ter
Bevordering van Eenheid onder Christenen enerzijds en de Lutherse Wereldfederatie
anderzijds. De leer over rechtvaardiging, zoals Luther die vond in de Bijbel, was het begin
van de geweldige opleving van de kerk in de zestiende eeuw, en het begin van een
godsdienstvervolging zoals die er nog niet eerder was geweest. De vervolger was „Rome‟, de
slachtoffers waren zij die beweerden dat iemand door zijn geloof in Christus wordt behouden.
In het document, deze Gezamenlijke Verklaring, wordt uitgelegd dat de beide visies veel meer
met elkaar gemeen hebben dan eerder gemeend werd, en dat er op dit punt eigenlijk geen
sprak zou mogen zijn van onenigheid tussen de beide kerken. Kortom, er was eerder gewoon
sprake van een misverstand. De beide partijen beloven dat zij de andere partij zullen
respecteren in die gevallen waar de leer afwijkt en dat zij nooit vijandig tegenover die andere
leer zullen staan. Als er onbegrip is, moet dit worden opgelost door dialoog. Met dit document
is de Reformatie ongedaan gemaakt.
In het document wordt gezegd dat de excommunicaties die op het Concilie van Trente zijn
uitgesproken ten opzichte van lutherse leringen niet gelden voor de lutherse leer zoals
verwoord in het document, en de andere partij, de lutherse zijde dus, heeft de aantekening
opgenomen dat de veroordelingen in de lutherse Geloofsbelijdenis niet slaan op het roomskatholieke
verhaal zoals opgetekend in het document. Er zijn lutheranen die de Gezamenlijke
Verklaring verwerpen – en gelukkig maar. Ik moet onwillekeurig denken aan deze tekst:
„Maar u hebt ook te Sardis enkele personen die hun kleren niet bevlekt hebben, en zij zullen
met Mij wandelen in witte kleding, omdat zij het waard zijn.‟ (Openb. 3:4)
Op 18 juli 2006 hebben leden van de Wereldraad van Methodisten ook voor het document
gestemd.

De Gezamenlijke Verklaring eindigt met deze woorden: „We geven dank aan de Heer voor
deze beslissende stap vooruit op de weg om de scheiding in de kerk te overwinnen.‟
Volgens deze woorden heeft de Reformatie een jammerlijke scheiding teweeggebracht binnen
de kerk, dezelfde woorden als in het Oecumenisch directorium. Maar volgens onze studie was
deze scheiding noodzakelijk: Gods volk móest uit Babel trekken.
De betekenis van de Gezamenlijke Verklaring is bijna niet te overzien. In ieder geval mag
geen van de beide kerken de ander meer aanspreken op een verkeerde uitleg. Er wordt
nadrukkelijk gesteld dat alle verschillen acceptabel zijn en dat de consensus altijd het
uitgangspunt moet zijn. Consensus, dat wat we gemeen hebben; het is een meesterzet.
In dialoog
De pauselijke Raad ter Bevordering van Eenheid onder Christenen is momenteel in dialoog
met deze kerken:
De Oosters Orthodoxe kerk
De Koptisch Orthodoxe kerk
De Malankara Orthodoxe kerk
De anglicaanse gemeenschap
De Lutherse Wereldfederatie
De Wereldbond van Gereformeerde kerken
De Wereldraad van Methodisten
De Wereld Baptistenbond
De Christelijke kerk (Discipelen van Christus)
Sommige Pinksterkerken.
De dialoog met de evangelische kerken komt nog wat minder op gang.
Voor meer informatie over de huidige ontwikkelingen in de relatie tussen het protestantisme
en het katholicisme, verwijs ik u opnieuw vriendelijk naar de website.
14 De plaatsbekleder over Christus
We zagen hiervoor (in hoofdstuk 12) dat de oecumenische beweging, wat de pauselijke
hiërarchie betreft, verdergaat dan de hereniging met haar afgescheiden dochters. Hoe staat het
eigenlijk met het geloof bij de pauselijke stoel?
Joseph Ratzinger, die nu paus is onder de naam Benedictus XVI, schreef in 1968 een boek,
De kern van ons geloof. Ik vond het in de bibliotheek (een herdruk van 2006) en nam het mee.

Ik had gedacht dat het boek als handreiking naar de protestantse kerken zou moeten dienen.
Zijn huidige boeken (ik bedoel Jezus van Nazareth 1 & 2) worden binnen de protestantse
gelederen immers aardig positief ontvangen.
Laat me u meenemen naar enkele opmerkelijke conclusies over Christus, die Jezus‟
plaatsbekleder heeft getrokken.
Hij die niet aan zichzelf vasthield maar zuiver verhouding is, valt daardoor samen met
de Absolute, en wordt daardoor tot Heer. 47
Laat me uitleggen wat Benedictus XVI hier bedoelt. Jezus was een volmaakt voorbeeld van
geven, dienen, er voor de ander zijn, niet op zichzelf gericht zijn. Dit is wat hij bedoelt met
„Hij die niet aan zichzelf vasthield maar zuiver verhouding is…‟ Omdat Jezus zo‟n leven
leidde, daarom noemt de Bijbel Hem Zoon van God. Door zijn dienende houding viel Hij
samen met „de Absolute‟.
…volgens het geloof is Jezus van Nazareth de exemplarische mens... Jezus Christus
nu is de volledig boven zichzelf uitreikende en daardoor de werkelijk tot zichzelf
gekomen mens. 48
Al lezend concludeerde ik: volgens Benedictus XVI is Jezus „de exemplarische mens‟, dus
het grootste voorbeeld, en ook niet méér dan dat. Jezus is van nature evenmin goddelijk als u
en ik.
Benedictus haalt niemand minder dan Pierre Teilhard du Chardin naar voren in zijn
benadering van de verlossingsleer. Teilhard du Chardin, een jezuïet, werd in zijn tijd op
afstand gehouden door de Roomse kerk. Hij is de meest geciteerde schrijver in New Ageliteratuur.
Maar tegenwoordig is de cirkel rond: de paus zelf verkondigt de denkbeelden van
Du Chardin.
Hoe zag Teilhard du Chardin de mensheid? Hij geloofde in evolutie, die bestuurd wordt door
de „geest‟. We zijn inmiddels een aantal kritische stadia in onze evolutie gepasseerd, maar we
zijn nog onderweg, en wel naar een staat die het „punt Omega‟ wordt genoemd. De mens
moet opgaan in een super-ego, een besef van totale verbondenheid. En Jezus was de
exemplarische mens. Benedictus XVI schrijft:
Het geloof ziet in Jezus de mens in wie biologisch gezien de eerstkomende fase van
evolutie als het ware al is bereikt; de mens die ons beperkte mens-zijn, het gebonden
zijn aan de monade, reeds heeft doorbroken; de mens in wie het persoon-zijn en het
opgaan in de gemeenschap geen probleem meer is, maar al tot werkelijkheid is
geworden… 49
Verder stelt Benedictus XVI dat hemel noch hel bestaat als werkelijke plaats. „Niemand zal
tegenwoordig in ernst zulke opvattingen bestrijden. Dat de wereld uit drie plaatselijk bepaalde
47 De kern van ons geloof, Joseph Ratzinger, 154.
48 Ibid., 162, 163.
49 Ibid., 165, 166.

lagen zou bestaan, gelooft niemand meer.‟ 50 Er bestaat helemaal geen hemel en geen hel. Wat
wordt er in de Bijbel dan bedoeld met de hemel? „De realiteit hemel ontstaat allereerst door
het samentreffen van God en mens. We kunnen de hemel definiëren als de aanraking van het
wezen mens met het wezen God.‟ 51 En wat betreft de hel: „…de hel echter is de eenzaamheid
van hem die dit niet wil accepteren, die weigert bedelaar te zijn en zich in zichzelf terugtrekt.‟
Dat Christus na zijn opstanding naar de hemel is gegaan, slaat dus op het feit dat Hij in zijn
exemplarische leven het ideaal „hemel‟ heeft bereikt, door volledig te dienen, nederig te zijn,
et cetera.
Hoe zit het trouwens met de opstanding?
Dat Jezus is verrezen, houdt volgens Benedictus XVI in dat de liefde sterker is dan de dood.
Dat is op zijn minst wat cryptisch. Jezus is gestorven, terwijl Hij „met de ogen van het geloof
als verrezen wordt gezien‟. 52
„De verrijzenisverhalen van het Nieuwe Testament tonen ons dan ook zeer duidelijk dat het
leven van de Verrezene niet binnen de bios-historie ligt, maar daarbuiten en daarboven.‟ 53 Hij
bedoelt hier, volgens mij, te zeggen dat Christus niet lichamelijk is opgestaan. Als hij iets
anders probeert te zeggen, heeft hij dat in ieder geval niet heel duidelijk gedaan.
Wat betreft de evolutie van de mensheid die op weg is naar het punt Omega, beschrijft hij het
volgende geheimenis:
Indien de kracht van de liefde tot de ander zo sterk zou zijn dat ze niet alleen de
herinnering aan hem, de schaduw van diens ik, maar ook hemzelf levend wist te
houden, dan was er een nieuwe trap van leven bereikt, die het terrein van de
biologische evoluties en mutaties achter zich liet en de sprong betekende naar een heel
ander niveau, waarop de liefde niet meer onder de bios stond maar zich ervan
bediende… De laatste trap van de evolutie die de wereld nodig heeft om haar doel te
bereiken, zou dan niet meer op het biologische vlak liggen, maar uitgaan van de geest,
de vrijheid, de liefde. 54
De hoop van Benedictus XVI is dat de liefde op een dag zo sterk aanwezig zal zijn dat de ene
mens daardoor de andere in leven houdt. Dit is de hoop op de „wederkomst‟:
Het geloof in de wederkomst van Jezus Christus en de voltooiing der wereld daarin
kunnen we op grond hiervan duiden als de overtuiging dat onze geschiedenis naar een
punt Omega gaat. 55
Hieronder nog een wat ingewikkelde formulering, die ik daarna zal proberen uit te leggen:
50 Ibid., 214.
51 Ibid., 216, ook volgend citaat over de hel.
52 Ibid., 152.
53 Ibid., 211.
54 Ibid., 210.
55 Ibid., 221.

Wanneer de kosmos geschiedenis is en de materie een moment vertegenwoordigt in de
geschiedenis van de geest, dan bestaat er geen eeuwig neutraal naast elkaar bestaan
van materie en geest, maar een laatste „complexiteit‟, waarin de wereld haar Omega en
haar eenheid vindt… Dan bestaat er een „jongste dag‟, waarop het lot van iedere mens
afzonderlijk voltooid wordt, omdat het lot van de mensheid is vervuld. 56
Het volgend beeld wordt geschetst: deze kosmos ontwikkelt zich evolutionair, volgens de
gedachten van Teilhard du Chardin. De laatste fase in de evolutie is een samengaan van
materie en geest (de laatste complexiteit): de mens is dan onsterfelijk geworden. Beter
gezegd: de mens is dan God geworden.
Jezus was de meest exemplarische mens, het beste voorbeeld. Hij liet de laatste fase van het
evolutieproces zien. Hij was een mens, maar Hij werd „Zoon van God‟ genoemd omdat zijn
leven „spreken van God‟ was. Hij is gestorven. Hij is weliswaar niet zozeer of zo duidelijk
opgestaan en zal ook niet als persoon terugkeren om allen te oordelen, maar het geloof ziet
Hem als verrezen, omdat de liefde immers sterker is dan de dood.
Wie niet kan geloven dat deze dingen hier en nu worden gezegd door de paus, moet het boek
zelf maar halen en doorlezen. Ik meen geen enkele inlegkunde te hebben toegepast; ik heb de
hoofdzaken weergegeven van het betoog van Christus‟ plaatsbekleder op aarde over Christus.
Er is geen plaatsvervangend offer gebracht; in ieder geval niet een plaatsvervangend offer
zoals de protestantse traditie dat ziet. Deze zogenaamde leer van de „satisfactie‟ wordt in het
boek enigszins karikaturaal voorgesteld en vervolgens afgewezen. 57 Jezus was niet van nature
God, maar door zijn houding. Wij moeten meegaan in het evolutionaire proces van de wereld;
dat wil zeggen dat we steeds meer één worden en worden genezen van onze afgescheidenheid
van elkaar. Bijbelse verlossing heeft ook met niets anders te maken dan met het doorbreken
van eenzaamheid en afgescheiden-zijn van elkaar. „Om alleen het individu te redden is er
geen kerk nodig en geen heilsgeschiedenis, geen menswording en geen goddelijk lijden op
aarde.‟ 58
Dan zal de jongste dag aanbreken, het punt Omega, waarin het lot van de mensheid is vervuld.
De kern van ons geloof is het boek waarvan Joseph Ratzinger zelf zegt, dat het op Johannes
Paulus II zo‟n goede indruk heeft gemaakt. 59
Jezus van Nazareth
Ik weet dat Jezus van Nazareth, het nieuwe boek (in twee delen) van de paus, een heel ander
beeld naar voren brengt. Ik help u dus hopen dat de paus van gedachten is veranderd. Maar
het feit dat hij in juli 2010 heeft gezegd, dat zijn boek De kern van ons geloof zo‟n goede
indruk op Johannes Paulus II heeft gemaakt, laat hier weinig ruimte voor.
56 Ibid., 248.
57 Blz. 160-162.
58 Blz. 169.
59 Licht van de wereld, een gesprek met Peter Seewald, blz. 18.

Waarom is Jezus van Nazareth dan zo‟n ander boek? Waarom stemt dit nieuwe boek van
Benedictus zozeer overeen met de protestantse theologie?
Allereerst, als men Jezus van Nazareth leest door de bril van De kern van ons geloof, vallen
sommige dingen toch wel op. Het sterkst is dat bij het onderwerp van Jezus‟ offer. Ook in
Jezus van Nazareth wordt, zij het veel omzichtiger, het idee van satisfactie opzijgezet, ten
bate van het idee dat Jezus‟ liefde en gehoorzaamheid zélf het offer waren. Op zijn soms wat
ingewikkelde manier schrijft hij: „Het is de liefde tot het uiterste die de onmogelijk lijkende
“metabasis” bewerkstelligt: het uittreden uit de beperkingen van de gesloten individualiteit,
dat is de agape, de doorbraak naar het goddelijke.‟ 60 „Zijn hele leven en sterven is vervat in
het woord “voor”; het is (…) “pro-existentie”.‟ 61
Over de kruisdood schrijft hij: „Hier wordt niet als het ware iets eindeloos geëist door een
wrede God. (…) God zelf “drinkt de kelk” van alle verschrikkingen leeg en herstelt zo het
recht door de grootte van zijn liefde.‟ 62 Noot: de kelk die Jezus leegdrinkt, is volgens deze
uitleg gevuld met alle ellende en zonde van de wereld, en niet met de toorn van God. Hier
wordt opnieuw de leer van het plaatsvervangende offer van Christus vervormt. Het idee van
„satisfactie‟ (dat is: Christus draagt de straf die wij hadden verdiend) wordt onderuit gehaald.
„…zijn gehoorzaamheid tot in zijn lichaam is het nieuwe offer.‟ 63 En ook deze uitspraak is
merkwaardig: „Hij is nu bij ons, heel dichtbij in de eucharistische aanwezigheid.‟ 64 Ook wordt
het primaat van Petrus bevestigd 65 (deel 2, blz. 233).
Het boek is zo indringend geschreven en bevat zo veel gedegen kennis, dat het moeilijk voor
te stellen is dat het uit een onzuivere bron komt. Maar een enkele opmerking aan het einde
van Jezus van Nazareth (deel 2) vat precies samen waarom ik mij nooit meer kan laten
verleiden om terug te keren tot het pausdom. Hier schrijft Joseph Ratzinger hoe Christus in de
geschiedenis steeds op een nieuwe manier zijn kerk binnenkwam: „De uitstraling van de beide
grote figuren Franciscus en Dominicus bij de overgang van de twaalfde naar de dertiende
eeuw was een manier waarop Christus opnieuw en anders in de geschiedenis binnenkwam, en
opnieuw zijn woord en zijn liefde openbaarde; een manier waarop hij zijn Kerk vernieuwde
en de geschiedenis naar zich toe bracht.‟ 66
Franciscus stichtte de franciscaner orde. Hij wenste een kerkhervorming, maar bleef
onderworpen aan het pausdom. In de franciscaner kloosters brachten de monniken hun tijd in
leegheid door, in eindeloze liturgie, zonder enig nut voor de maatschappij. Er waren oprechte
gelovigen, die meenden als monnik God het beste te kunnen dienen, maar in de latere
Middeleeuwen stonden monnikenordes niet zozeer bekend om hun godvruchtige uitstraling.
Naast alle kerkelijke belastingen om, gingen de monniken ook zelf bedelend langs de deuren
(terwijl de geestelijken zelf vrijgesteld waren van belasting). Er werd in de kloosters goed
60 Jezus van Nazareth, deel 2, J. Ratzinger, 61.
61 Ibid., 159.
62 Ibid., 208.
63 Ibid., 210.
64 Ibid., 259.
65 Ibid., 233.
66 Ibid., 261.

gegeten – dit vond men ook veel belangrijker dan onderwijs aan het volk. De regel van de
orde (met zijn geloftes en liturgie) was veel belangrijker dan Gods woord. En het celibatair
bestaan van de monniken leverde vaker wel dan niet talrijke ongeoorloofde situaties op. Dit
alles was weliswaar een verbastering van het oorspronkelijke ideaal van een leven in armoede
en kuisheid, zoals Franciscus dat voor zich zag, maar de Hervorming van Franciscus miste
geestelijke diepgang en kracht, omdat hij zich niet losmaakte van het godsdienstige systeem
van Rome. Het ideaal werd al snel tot leegheid en zondigheid in de realiteit van het
monnikenbestaan.
Maar misschien kan iemand toch het nut van de franciscaner orde inzien. Laten we dan kijken
naar Dominicus: hij stichtte de dominicaner orde. Hij was het die zich uit alle macht tegen de
waldenzen verzette. Hij trad met hen in discussie, en toen dat niet hielp, bewoog hij de kerk
tot andere middelen. In het begin van de dertiende eeuw kwamen de kruistochten in Zuid-
Frankrijk op gang, met volle instemming van Dominicus. De later gestichte Inquisitie (1231)
werd steevast geleid door dominicanen.
U ziet dus hoe Gods liefde, door middel van de heilige Dominicus, op een nieuwe manier
onze geschiedenis binnenkwam. Maar we zijn er nog niet. „Iets soortgelijks geldt voor de
heiligenfiguren van de zestiende eeuw: Teresa van Avila, Johannes van het Kruis, Ignatius
van Loyola en Franciscus Xaverius laten de Heer nieuw en anders verschijnen in de verwarde
geschiedenis van hun eeuw die mensen van Hem wegdrijft.‟ 67
Wat gebeurde er ook weer in de zestiende eeuw - de eeuw van Loyola? Er was toen een grote
Reformatie. Die dreef de mensen bij God weg, als ik het citaat van Benedictus goed begrijp.
Dát was, als we de plaatsbekleder van Christus mogen geloven, de verwarring van die eeuw.
Hoe hielp Ignatius in deze verwarrende situatie? Door een orde te stichten die was ingericht
om de Contrareformatie te leiden. Inquisitie en kruistochten, laster, gifbeker – niets was te
gek. Vandaag de dag legt de orde, zoals gezegd, zich onder andere toe op het tot stand
brengen van een oecumenische christenheid die de paus erkent als hoofd, of spreekbuis, van
de kerk.
U ziet dus hoe Gods liefde op een nieuwe manier onze geschiedenis binnenkwam, door het
gezegende werk van Ignatius van Loyola. Franciscus Xaverius, die ook wordt genoemd, was
onder de eerste jezuïeten. Het was Xaverius die de Inquisitie in India bracht.
Ik noem deze afsluitende opmerkingen van Benedictus, niet omdat ik ze nodig heb om mijn
eigen plaats te bepalen, maar ter illustratie van een eeuwenlange geschiedenis, die niet met
één, of met tien, of met honderd boeken ongedaan kan worden gemaakt. Dit moet duidelijk
zijn: als de paus deze dingen schrijft, ondersteunt hij de zaak van de Contrareformatie, en
veroordeelt hij de Reformatie als „verwarring‟ die mensen bij God vandaan dreef. Bovendien
mogen we nooit vergeten dat Joseph Ratzinger – wat hij ook schrijft – het zelfverklaarde
hoofd blijft van een kerk waarin verlossing gebaseerd is op het doen van werken, en die
vervuld is van bijgeloof en vermenging met het heidendom. Als u op basis van een boek van
Benedictus tot het besluit komt dat het binnen de poorten van het Vaticaan nu veilig toeven is,
67 Ibid., 261

moge die wens dan uitkomen. Maar ik zal mij nooit onderwerpen aan een ander mens in
zaken van geloof. Ik kan geen plaatsbekleder van Christus erkennen.
En ik vergeet ook De kern van ons geloof niet.
15 En nu…
Veel protestantse kerken herinneren zich het „Sola Scriptura‟, maar de identiteit van de
antichrist is naar de achtergrond gedrongen. Als er in onze kerk zou worden gepredikt over de
antichristelijke identiteit van de kerk van Rome, zouden de meesten daar waarschijnlijk geen
touw aan vast kunnen knopen. Er wordt liever juist toenadering gezocht tot de roomskatholieke
kerk.
De profetieën over de antichrist zijn naar de toekomst geschoven. 68
Terwijl de antichrist al vele eeuwen zijn schijnreligie voorhoudt aan de mensen, kijken de
protestantse christenen vandaag, met enige verwarring, naar de toekomst, en wachten zij af
wanneer de mens der wetteloosheid zich nou eens gaat openbaren. Niet dat we er erg op zitten
te wachten; immers, het vooruitzicht van een microchip in onze hand of ons voorhoofd – wat
schijnbaar de uitleg is van het teken van het beest – en de vervolging bij weigering, zijn niet
heel aantrekkelijk. Maar als de Bedelingenleer klopt, zijn we er dan toch niet meer.
Elke protestantse christen zou moeten letten op de infiltrerende bewegingen van de vijand. En
nogmaals: de vijand is niet de individuele rooms-katholieke gelovige, maar het roomskatholicisme,
dat, onderworpen aan het pausdom, de mens terugbrengt naar eigen werken in
plaats van naar de genade van God. Ik hoop dat dit punt duidelijk is: ik schrijf niet over
mensen die rooms-katholiek zijn, maar over het geloofssysteem en over het pausdom.
Natuurlijk heeft dit een direct verband met de gelovigen uit het betreffende systeem, maar die
gelovigen noem ik geen antichrist – en de Bijbel doet dat ook niet.
Charles Haddon Spurgeon (1834-1892) had een uitgesproken visie over het christendom dat
de pausen hebben gecreëerd:
Preekten de apostelen het offer van Christus? De apostelen van de duivel preekten het
offer van de mis. Hielden de heiligen het kruis omhoog? De dienstknechten van de
duivel hielden het crucifix omhoog. Spraken de dienstknechten van God over Jezus als
het enige onfeilbare Hoofd van de gemeente? De knechten van de duivel verkondigden
dat de valse priester van Rome op diezelfde plaats stond. Het Rooms-katholicisme is
een zeer vindingrijke imitatie van het Evangelie. 69
Het pausdom heeft 1260 jaar als despoot over de gewetens van mensen geheerst. De
Reformatie was olie op het vuur van haar godsdienstvervolging. „En het bloed van profeten en
heiligen en van allen die geslacht zijn op de aarde, is in deze stad gevonden.‟ (Openb. 18:24)
„Rome‟ raakte dodelijk verwond in 1798, toen de paus in ballingschap werd gestuurd, en in de
68 Bijv. A woman rides the beast, Dave Hunt.
69 De macht over satan, C.H. Spurgeon, 67.

nasleep ervan. Maar zij vond steun bij wat de profetie het tweede beest noemt. Daarover heb
ik nog niets gezegd. Hieronder een enkele opmerking hierover. Deze twee supermachten
zullen de wereld leiden in de laatste rebellie tegenover de Schepper – tenzij zij zich bekeren.
Mocht het zo zijn…
Vandaag de dag zijn de oren van protestantse christenen moe geworden. Oordelend spreken
over de praktijken van de grote moederkerk is niet gewenst. Maar met Maarten Luther zeg ik,
in zijn kenmerkende duidelijk taal:
Ik zal zelf mijn geest bevrijden en mijn geweten verlossen, door luid en duidelijk
tegenover de paus en de Papisten te verklaren, dat, tenzij zij al hun wetten en tradities
overboord gooien, en vrijheid herstellen in de kerken van Christus, en ervoor zorgen
dat die vrijheid wordt onderwezen, dat zij schuldig zijn aan de dood van alle zielen,
die verloren gaan in deze miserabele slavernij, en dat het pausdom in waarheid niets
anders is dan het koninkrijk van Babylon en van de antichrist zelf. Want wie is de man
van zonde en verderf anders, dan hij die door zijn onderwijs en zijn instellingen de
zonde laat toenemen, en ook het verloren gaan van zielen in de kerk; terwijl hij in de
kerk zit alsof hij God was? Al deze kenmerken zijn nu al eeuwenlang vervuld door de
pauselijke tirannie. Het heeft het geloof uitgedoofd, de sacramenten verduisterd, het
Evangelie vernietigd; terwijl het haar eigen wetten eindeloos heeft uitgebreid, die niet
alleen boosaardig en onheilig zijn, maar ook heel ongeleerd en barbaars. 70
De populaire protestantse uitleg over de antichrist is een vrucht van Rome, niet van de Bijbel.
Deze interpretatie helpt bepaald niet mee aan het verhelderen van ons toekomstperspectief.
Ook stimuleert zij ons niet om kerkgeschiedenis te bestuderen. Velen weten weinig meer van
de waldenzen, de albigenzen, van de wycliffieten, van de hussieten, van de protestanten, van
de Hugenoten; ze worden bovenal weggenomen van de vreselijke vervolgingen door de
rooms-katholieke kerk, het verbieden van bijbels, het verbranden van ketters, de
godsdienstoorlogen; onze blikken worden afgekeerd van de keiharde Contrareformatie.
Samenzweringstheorieën hebben we te veel gehoord; het komt op ons speculatief,
onrealistisch, ja, waanzinnig over. En als we de samenzwering wel zien, kunnen we Rome
niet ontwaren als centrum van alle machtspolitiek en van de Babylonische mysteriereligie.
Anderen zien wel dat de Roomse kerk een plaats moet krijgen in de uitleg van het profetische
woord, maar missen de link naar haar identiteit als antichrist. Het Vaticaan is het kanaal voor
alle Babylonische religie geworden. De paus is het spirituele hoofd voor alle grote afvallige
religies geworden. De schade die de Reformatie aanbracht aan het imago van „Rome‟ leek
onherstelbaar groot, maar het blijkt dat tijd en de juiste aanpak toch heel veel goed kunnen
maken.
Als wij verdragen met de Heilige Stoel gaan sluiten, mogen we niemand meer oproepen om
uit haar religieuze systeem weg te trekken. Een verdrag met het pausdom brengt dus al
meteen ongehoorzaamheid aan God met zich mee. Bovendien zullen we langzaam worden
meegezogen in de leerstellige dwalingen van onze lieve vrouwe, de „moederkerk‟. We zullen
70 Over de Babylonische ballingschap van de Kerk, Over de doop, M. Luther.

ontvankelijker worden voor Schriftkritiek, en voor de gezegende filosofie die evolutieleer
genaamd wordt. We mogen – om nog maar eens wat te noemen – de bijbelse profetie niet
meer hardop uitleggen. We mogen geen vinger leggen op zere plekken (eucharistie, Mariaverschijningen,
aflaten – die nog altijd bij speciale gelegenheden worden uitgevaardigd, etc.).
Dat alles omwille van de samenwerking. Samen evangeliseren, dat mag. Maar welk evangelie
breng je dan? Hoe kunnen Babylon en Sion samen evangeliseren? Samenwerken voor sociale
gerechtigheid, dat mag. Als we dat doen, gaat het goed en stoten we de heilige apostelenvorst
niet voor het hoofd. „En bedroeft de Heilige Stoel niet.‟
Deze antichrist zou niet alleen grootspreken en de heiligen vervolgen, maar ook zorg dragen
voor het vervullen van deze profetie: „Hij zal erop uit zijn bepaalde tijden en de wet te
veranderen…‟ (Dan. 7:25) Dit onderwerp verdient wat mij betreft een aparte behandeling.
Met Gods hulp zal ik die in een ander boekje geven.
Wat verder nog geen aandacht heeft gehad in dit boekje is, zoals gezegd, het tweede beest, of
de valse profeet, welke in de profetie van Openbaring zo nauw in verband wordt gebracht met
het eerste beest. In dit boek heb ik mij willen richten op de identiteit van de antichrist. Dat
heeft potentie genoeg om in de evangelische wereld veel stof te doen opwaaien. Naar mijn
gevoel was dit niet de plaats om ook in te gaan op de identiteit van het tweede beest. Wel kunt
u op de website informatie vinden over dit onderwerp. Ik hoop dat u, voor dit moment,
hiermee genoegen neemt.
Niemand is voor God rechtvaardig omdat hij in een bepaalde kerk zit. Iemand die lid is van
een protestantse of evangelische gemeente is niet daardoor automatisch behouden. Iemand die
lid is van een rooms-katholieke parochie is niet automatisch verloren. Christus is Degene die
redt. Ieder die in ernst zijn offer aanneemt als een plaatsvervangende schuldbetaling, is
overgeplaatst in het rijk van de Zoon van Gods liefde. Maar wie heeft ingezien dat het
pausdom een antichristelijk, Babylonisch geloofssysteem op aarde vertegenwoordigt, kan
mijns inziens niet in de rooms-katholieke kerk blijven. Voor iedereen die op een of andere
wijze aan de Heilige Stoel verbonden is, geldt dit woord van Christus: Ga uit haar weg. Voor
wie geen lid is van de rooms-katholieke kerk geldt: hij kan geen verdragen met Rome sluiten,
want dan vernietigt hij zijn eigen protestantse grondbeginselen.
Alle eer aan Christus.
„Laat uw hand rusten op de man van Uw rechterhand,
Op de mensenzoon, die U voor Uzelf kracht verleend hebt.‟
(Ps. 80:18)

Bijlage: Apostolische opvolging
De rooms-katholieke kerk kent een hiërarchische opbouw, met aan het hoofd de paus. Als
fundament voor deze hiërarchie wordt verwezen naar Mattheüs 16:18.
Hij zei tegen hen: Maar u, wie zegt u dat Ik ben?
Simon Petrus antwoordde en zei: U bent de Christus, de Zoon van de levende God.
En Jezus antwoordde en zei tegen hem: Zalig bent u, Simon, Barjona, want vlees en
bloed hebben u dat niet geopenbaard, maar mijn Vader, Die in de hemelen is.
En Ik zeg u dat u Petrus bent, en op deze petra zal Ik Mijn gemeente bouwen, en de
poorten van de hel zullen haar niet overweldigen. (Matt. 16:15-18)
De katholieke uitleggers zeggen: „Jezus zegt hier tegen Petrus dat Hij op “deze petra” zijn
kerk zal bouwen. Dat wil dus zeggen, dat Jezus zijn kerk op Petrus wil bouwen.‟
De hervormers zeiden: „De kerk wordt niet op een mens gebouwd, maar op de belijdenis die
Petrus zo-even gaf.‟ Calvijn bijvoorbeeld:
Petrus had in zijn naam en in de naam zijner broederen beleden, dat Christus de Zoon
Gods is. Op deze petra bouwt Christus zijn kerk: want dit is het enige fundament,
zoals Paulus zegt (1 Co. 3:11), buiten hetwelk geen ander gelegd kan worden. 71
De katholieke uitleggers trekken hun lijn vervolgens door: Petrus was volgens hen in de oude
tijd het hoofd van de kerk, krachtens deze uitspraak van Jezus. Petrus heeft zijn apostolische
volmacht doorgegeven aan een opvolger. Deze heeft dat ook weer gedaan, en zo is er tot op
de dag van vandaag een ononderbroken apostolische lijn tot aan de huidige paus. Met andere
woorden: de paus is nu wat Petrus vroeger was. Dus wordt de kerk van Christus volgens deze
leer op de paus gebouwd. Deze uitleg van één tekst in de Bijbel is de basis van de complete
hiërarchische structuur van de rooms-katholieke kerk.
Petrus zelf schrijft in zijn eerste brief: „Daarom staat er in de Schrift: Zie, Ik leg in Sion een
hoeksteen die uitverkoren en kostbaar is; en: Wie in Hem gelooft, zal niet beschaamd
worden.‟ (1 Petr. 2:6) Petrus kent maar één fundament voor de kerk, en dat is Christus Zelf.
En Paulus schrijft: „Want niemand kan een ander fundament leggen dan wat er ligt, dat is
Jezus Christus.‟ (1 Kor. 3:11)
Wat de speciale positie van Petrus als „eerste van de apostelen‟ verder onmogelijk maakt, is
dat enkele hoofdstukken verder dezelfde dingen tegen alle leerlingen worden gezegd. Kijk en
vergelijk:
In reactie op de belijdenis van Petrus: „En Ik zal u de sleutels van het koninkrijk der
hemelen geven; en wat u bindt op de aarde, zal in de hemelen gebonden zijn; en wat u
ontbindt op de aarde, zal in de hemelen ontbonden zijn.‟ (Matth. 16:19)
71 Institutie, J. Calvijn, boek IV, hfst. VI, 6.

Tegen alle leerlingen: „Voorwaar, Ik zeg u: Alles wat u op de aarde bindt, zal in de
hemel gebonden zijn; en alles wat u op de aarde ontbindt, zal in de hemel ontbonden
zijn.‟ (Matth. 18:18)
Verder zien we in het boek Handelingen niet dat Petrus de „eerste van de apostelen‟ is. Hij is
wel een van de pilaren van de vroege kerk, maar niet belangrijker dan anderen. Ook is hij
geen paus in Rome, die verordent dat mensen die het niet met hem eens zijn verbrand moeten
worden.
‘Hoed de kudde van God…’
Zelfs als God Zijn kerk op Petrus zou willen bouwen – een heel merkwaardige gedachte – dan
nóg zou de leider van de kerk net als Jezus moeten zijn, nederig van hart en zonder liefde voor
wereldse macht. De pausen hebben veel liefde voor de wereld gehad. Had de „Stedehouder
Gods op de stoel van Petrus‟ de brieven van zijn geestelijke vader maar ter harte genome!.
Dan had hij bijvoorbeeld dit gelezen: „Hoed de kudde van God die bij u is en houd daar
toezicht op, niet gedwongen, maar vrijwillig; niet uit winstbejag, maar bereidwillig; ook niet
als heersers over het erfdeel van de Heer, maar als mensen die voorbeelden voor de kudde
geworden zijn.‟ (1 Petr. 5:2,3)
Een herder van de kudde moet niet een heerser zijn, maar iemand die in een geest van
dienstbaarheid en door een goed voorbeeld zijn kudde leidt. Uit deze tekst blijkt trouwens
duidelijk dat Petrus zichzelf op één hoogte zag met de opzieners die hij in zijn brief
aanspreekt. Ook schreef hij veel over het aannemen van een nederige houding en over het
lijden van christenen, waarin zij delen in het lijden van Christus. Hadden de pausen ook maar
een glimp van deze dingen opgevangen, dan was het pausdom nooit geworden zoals het
geworden is.
In een eerdergenoemd citaat schrijft de apostel over valse leraren, en waarschuwt hij dat deze
„heimelijk verderfelijke dwalingen in de leer zullen invoeren.‟ (2 Petr. 2:1) Zij zouden de
Heer, die hen gekocht heeft, verloochenen, en vanwege hun hebzucht de mensen uitbuiten.
Wat Petrus schreef is precies wat er is gebeurd. De bouw van de Sint Pieter (een kerk die over
Petrus‟ vermeende graf werd gebouwd) in Rome ten koste van de gelovigen, zou de directe
aanleiding zijn voor de Reformatie.
Petrus als bemiddelaar?
Petrus zou nooit beweren dat verlossing alleen via zijn bemiddeling tot stand kan komen. Hij
zegt zelf: „En de zaligheid is in geen ander, want er is onder de hemel geen andere Naam
onder de mensen gegeven waardoor wij zalig moeten worden.‟ (Hand. 4:12). En daarvoor
zegt hij: „Deze Jezus is de steen die door u, de bouwers, veracht werd, maar Die de hoeksteen
geworden is.‟ (Hand. 4:11) Er is er maar een die de sleutels heeft van de dood en het
dodenrijk, en dat is Jezus Christus (Openb. 1:18).
In Handelingen 10:25 wordt verhaald dat Cornelius en de zijnen voor Petrus op de knieën
vallen. „Maar Petrus richtte zich op en zei: Sta op, ik ben zelf ook maar een mens.‟ (Hand.
10:26) De paus is „ook maar een mens‟, net als Petrus. Niemand zou voor de paus moeten

knielen of zijn ring kussen. Zijn uitspraken kunnen de Schrift niet veranderen. Hij heeft geen
speciale verlossingsmacht. Niemand zou de menselijke maat boven de goddelijke moeten
plaatsen.
In de NBV is Matt. 16:18 merkwaardigerwijs vertaald ten gunste van de rooms-katholieke
opvatting. 72 Jezus zegt in deze vertaling letterlijk dat Hij op Petrus zijn gemeente zal bouwen.
Het is alsof dit langzaam weer gezegd mag worden in de protestantse wereld. In de
multimedia-productie „The Passion‟, een samenwerking van de Evangelische Omroep en de
rooms-katholieke kerk, die met Pasen 2011 werd opgevoerd in Gouda, werd het onomwonden
gezegd: „…Petrus, op wie Jezus Zijn kerk heeft gebouwd…‟
En in het Nederlands Dagblad mag een bisschop in een eigen column rustig spreken over het
Petrusambt van de paus (bv. het ND van 21-05-2011).
Opvolging
Ik hoop u met deze woorden duidelijk gemaakt te hebben dat het zeer onwaarschijnlijk is –
zeg maar: onmogelijk – dat Jezus heeft bedoeld dat er een paus zou komen, die zou bepalen
wat de gelovigen moeten geloven. Het is niet af te leiden uit de tekst, zeker niet in het verband
van andere uitspraken, dat Petrus een hogere functie ontvangt dan de andere apostelen.
Dat Petrus zich erg thuis zou voelen op „zijn‟ stoel in Rome is ook niet zo waarschijnlijk. Zou
Petrus met wereldleiders in gesprek gaan en proberen het rooms-katholicisme te bevorderen?
Zou hij de voorspraak van Maria inroepen? Zou hij de Maltezer Ridder, Opus Deï en de
jezuïeten in dienst willen nemen? Zou hij van zijn vrouw willen scheiden om celibatair te
gaan leven? Zou hij iemand die zegt dat het geloof in Christus een mens rechtvaardig maakt
op de brandstapel zetten? Deze dingen lijken alleen logisch als je de tekst uit Mattheüs 16:18
isoleert van de rest van de Bijbel, het woordspel van Jezus negeert, ervan uitgaat dat er een
ononderbroken opvolging van deze functie heeft plaatsgevonden en als je alle gezond
verstand hebt verloren.
Als men kijkt naar vele vroege en middeleeuwse pausen, die ondanks hun eed van kuisheid
dikwijls kinderen hadden, die eigen legers hadden, pausen waarvan sommigen zijn vermoord
door tegenpausen, die schisma‟s veroorzaakten, die allerlei ongelofelijke en schandelijke
situaties creëerden, dan is het moeilijk aan te nemen dat hierin een heilige, ononderbroken
apostolische opvolging is te zien. En als deze opvolging er wel zou zijn geweest, is het
moeilijk je voor te stellen dat Petrus zou willen dat zijn leringen worden verdedigd door een
Inquisitie.
Welke logica steekt er in dit dogma? Is de paus werkelijk de wettige opvolger van Petrus en
heeft hij daarom een speciale volmacht op aarde? Zowel exegetisch, als theologisch, als
moreel gezien kan ik dit niet geloven. Ik noem dit aanmatiging van de hoogste orde.
Maar natuurlijk staat het u vrij om desondanks anders over deze dingen te denken.
72 De NBV is, evenals de NBG, in samenwerking met de Katholieke Bijbel Stichting tot stand gekomen.

Bibliografie
De Bijbel (uitgangspunt [herziene] Statenvertaling)
Aalders, G.Ch., Daniël, korte verklaring der Heilige Schrift, Kampen z.j.
Calvijn, J., Institutie, vertaling: Dr. A. Sizoo, Delft 1949
Calvijn, J., Verklaring van de Bijbel door ~, – Daniël, Kampen 1990
Collins, Roger, Sleutelbewaarders, De geschiedenis van het pausdom, van Petrus tot
Benedictus XVI, Amsterdam 2009
Genderen, J. van, Velema, W.H., Beknopte Gereformeerde Dogmatiek, Kampen 1992
Glashouwer, W., en Verweij, Huib, De komst van Jezus Christus, Heinenoord 1985
Griesinger, Theodor, The Jesuits, a complete history of their open and secret proceedings
from the foundation of the order until the present time, London 1885
Heemstede, A. van, Historie der martelaren die, om de getuigenis der evangelische waarheid,
hun bloed gestort hebben, van Christus onze Zaligmaker af tot het jaar 1655, Utrecht 1980,
herdruk van 1881
Henry, Matthew, Letterlijke en practicale verklaring van het Oude Testament: opnieuw uit het
Engelsch vertaald; vermeerderd met een voorrede van H. Bavinck, dl. 6, Ezechiël-Maleachi,
1977
Hislop, Alexander, The two Babylons, or the papal worship proved to be the worship of
Nimrod and his wife, UK 1835, uitgebreid in 1858
Hoddenbagh, H.W., Het boek Openbaring, Een leidraad voor bijbelgesprekskringen en
zelfstudie, Driebergen 1997
Hoekstra, E.G., Het einde der tijden, over Christelijke eindtijdverwachtingen, Kampen 1997
Hroch, Miroslav en Skýbová, Anna, Inquisitie en Contrareformatie, Alphen a/d Rijn 1988
Hunt, Dave, A woman rides the beast, Harvest House Publishers 1994
Johannes Paulus II, Over de drempel van de hoop, Amsterdam 1994
Jongenburger, P., Hier zal Ik wonen, de toekomstige tempel volgens Ezechiël, Vaassen 1993
Koffeman, Leo J., De Oecumenische beweging, Kampen 2005
Kooten, R. van, De dingen die met haast geschieden moeten, praktisch commentaar op de
Openbaring van Jezus Christus aan Johannes, Heerenveen 2002
Lindeijer, S.J. (red.), De weg van de pelgrim, jezuïeten en hun spiritualiteit, Kampen 2006
Loyola, Ignatius, Geestelijke oefeningen, vertaling van P. Penning de Vries
Luther, Maarten, First principles of the Reformation, or the Ninety-five Theses and the Three
Primary Works of Dr. Martin Luther – 1) To the Christian Nobility of the German Nation
Respecting the Reformation of the Christian Estate, 2) Concerning Christian Liberty, 3) On
the Babylonish Captivity of the Church (Wittenberg, 1520), London 1883
Luther, Maarten, Ik zal niet sterven maar leven, Portret van de reformator in het licht van zijn
brieven, Kampen 1995
Max, Frédéric, Gevangenen van de Inquisitie, Baarn 1991
Merle d‟Aubigné, Geschiedenis der Kerkhervorming, Rotterdam 1857-1859
Ouweneel, Willem J., De Negende Koning, Heerenveen 1997
Ouweneel, Willem J., De openbaring van Jezus Christus, Bijbelstudies over het boek
Openbaring, deel 1 en 2, Vaassen 1988 en 1990
Ouweneel, Willem J., Jeruzalem, de stad van de grote Koning, Vaassen 1999

Ouweneel, Willem J. & Gerard de Korte, Rome en Reformatie, Overeenkomsten en
verschillen na vijfhonderd jaar Hervorming, Heerenveen 2010
Pirenne, H., Geschiedenis van Europa. z.j.
Poot, Henk, Daniël, de visioenen, Amsterdam 2007
Ratzinger, Joseph, (Benedictus XVI), De kern van ons geloof, Tielt 2006, oorspr. 1968
Ratzinger, Joseph, De toekomst van het geloof, Tielt 1971
Ratzinger, Joseph, (Benedictus XVI), Jezus van Nazareth, deel 2, Tielt 2011
Reese, Thomas J., In het Vaticaan, De organisatie van de macht in de katholieke kerk,
Amsterdam 1998
Simon, Edith, De Reformatie, Amsterdam 1967
Seewald, P., Licht van de wereld, Den Bosch 2011
Selderhuis, Herman J., Calvijn, een mens, Kampen 2008
Spijker, W. van ‟t, Eschatologie, handboek over de christelijke toekomstverwachting, Kampen
1999
Spijker, W. van ‟t, Luther, belofte en ervaring, Kampen 2002
Spurgeon, Charles Haddon, De macht over satan, Utrecht 2007
Studiebijbel Nieuwe Testament, Bijbelcommentaar Openbaring, Veenendaal 2000
Thulin, Oskar (red.), De Reformatie in Europa, Leipzig 1967, Baarn 1968
Tourn, Giorgio, De Waldenzen, Franeker 1988
Velde, M. te (red.), Confessies, Gereformeerde geloofsverantwoording in zestiende-eeuws
Europa, Heerenveen 2009
Veith, Walter, Truth matters, Amazing discoveries 2007
Weerd, Gert A. v.d., De profeet Daniël, deel 2, Veenendaal 2001
Wentsel, B., De kerk als het saamhorige volk Gods, Dogmatiek deel 4b, Kampen 1998
Westerink, J., Daniël, profeet van het rijk van God, 1988
White, E.G., Het grote conflict, Winterswijk 1880
Wylie, J.A., The history of Protestantism, Engeland 1878
Woodrow, Alain, De jezuïeten, Geschiedenis van een macht, Baarn 1993
Yallop, David, De kracht en de heerlijkheid, de duistere zijde van het Vaticaan onder
Johannes Paulus II, Utrecht 2007
Wereldrijken in verval, 200-600 na Christus, Amsterdam 1988
Een volk van martelaren, De Waldenzen en hunne geschiedenis, Rotterdam, z.j.
Documenta Reformatoria, deel I, Kampen 1960
Lutherse teksten, belijdenisgeschriften van een kerk, Den Haag 1987
Protestantse verkenningen na Vaticanum II, verschillende auteurs, 1967
Belijdenisgeschriften van de Protestantse Kerk in Nederland, Heerenveen 2009
Bepalingen van het Concilie van Trente (1545-1563)
Katechismus van de Katholieke kerk
Codex Iuris Canonici, Wetboek van Kanoniek Recht voor de Katholieke Kerk
Oecumenisch directorium
Charta Oecumenica, Handvest voor groeiende samenwerking voor kerken van Europa

A Revelation seminair, Walter Veith, Amazing Discoveries
Rekindling the Reformation, Walter Veith, Amazing Discoveries
A lamp in the dark, video-documentair, Adullam films
The Indestructible Book, The story of the Bible, video-documentaire
The secrets of the Jesuits, Jim Arrabito, video
Hope for the world, summer 2005, Gary Kah
Geciteerde websites:
Amazing Discoveries (ZDA): amazingdiscoveries.org
Dallas Theological Seminary: dts.edu
sciencedaily.com
Vaticaan: vatican.va