Hoe beschrijf je communicatieve redzaamheid ? - Koninklijke Auris ...

Koninklijke Auris Groep minisymposium SAMEN STERK VOOR TAAL en SPRAAK
Hoe beschrijf je communicatieve redzaamheid ?
Bron: www. recmzw.nl
Deeldocument logopedie
Deeldocument gedragswetenschappen
CLUSTER 2: AUDITIEVE EN COMMUNICATIEVE STOORNISSEN EN BEPERKINGEN
Onderwijs en begeleiding in cluster 2 zijn gericht op leerlingen met gehoorproblemen (doven en
slechthorenden), leerlingen met spraak‐ en/of taalproblemen en leerlingen met een autisme
spectrum stoornis, bij wie de beperking primair ligt op het gebied van de communicatieve
vaardigheden.
De logopedische gegevens zijn noodzakelijk voor het aantonen van de stoornis en kunnen als bron
dienen voor het onderbouwen van een beperking in de onderwijsparticipatie op basis van een zeer
geringe communicatieve redzaamheid.
Ernstige spraaktaalmoeilijkheden (ESM)
Een recente beschrijving per deelaspect en een beschrijving van de communicatieve redzaamheid
zijn bij voorkeur niet ouder dan een half jaar waarmee deze aansluit bij de gegevens uit het
onderwijskundig rapport (die wettelijk niet ouder mógen zijn dan een half jaar).
Bij het aantonen van een zeer geringe communicatieve redzaamheid ten behoeve van de
indicatiestelling, kan het logopedisch onderzoeksverslag dienen als bron. Er dienen gegevens
aanwezig te zijn over de ernst van de verbaal communicatieve beperking.
Het betreft een beschrijving van aantoonbare tekorten in diverse situaties in het communiceren en
converseren. m.b.t.:
‐ Begrijpen van de mondelinge informatie en instructie.
‐ Zich (verstaanbaar en) begrijpelijk uitdrukken in de mondelinge taal.
‐ Pragmatische aspecten van de taalontwikkeling
Indien er sprake is van een meertalige ontwikkeling is het voor de indicatiestelling van belang een
onderscheid te maken tussen een primaire taalontwikkelingsstoornis en tweede
taalverwervingproblematiek .
handout bij de presentatie Beschrijven van Communicatieve Redzaamheid 1

Koninklijke Auris Groep minisymposium SAMEN STERK VOOR TAAL en SPRAAK
Autisme spectrum stoornis (ASS)
Bij het beschrijven van de aanwezige problematiek staat de verbale communicatieve beperking op de
voorgrond, blijkend uit onderzoeksgegevens die wijzen op een stoornis in de pragmatiek en/of
achterstanden groter dan 1.5 SD in de lexicaal‐semantische kennisontwikkeling;
Er dienen gegevens aangeleverd te worden die pragmatische aspecten van de taalontwikkeling
helder beschrijven. Het aanleveren van enkel testuitslagen is onvoldoende en dient gepaard te gaan
met een schriftelijke onderbouwing. Wanneer er gebruik wordt gemaakt van een beschrijving van de
pragmatische aspecten dient er tenminste informatie te worden geboden over
conversatievaardigheden
communicatieve functies
verhaalopbouw
voorwaarden voor communicatie
Slechthorendheid (SH)
Bij het aantonen van een zeer geringe communicatieve redzaamheid ten behoeve van de
indicatiestelling, kan het logopedisch onderzoeksverslag dienen als bron. Er dienen gegevens
aanwezig te zijn over de ernst van de verbaal communicatieve beperking.
Het betreft een beschrijving van aantoonbare tekorten in diverse situaties in het communiceren en
converseren. m.b.t.:
‐ Verstaan en begrijpen van de mondelinge informatie en instructie.
‐ Zich verstaanbaar en begrijpelijk uitdrukken in de mondelinge taal.
‐ De verbale interactie en de noodzaak van ondersteunende communicatiemiddelen.
‐ Pragmatische vaardigheden.
Slechthorend functionerend
Bij het aantonen van een zeer geringe communicatieve redzaamheid ten behoeve van de
indicatiestelling, kan het logopedisch onderzoeksverslag dienen als bron. Er dienen gegevens
aanwezig te zijn over de ernst van de verbaal communicatieve beperking.
Het betreft een beschrijving van aantoonbare tekorten in diverse situatie in het communiceren en
converseren. m.b.t.:
‐ Verstaan en begrijpen van de mondelinge informatie en instructie.
‐ Zich verstaanbaar en begrijpelijk uitdrukken in de mondelinge taal.
handout bij de presentatie Beschrijven van Communicatieve Redzaamheid 2

Koninklijke Auris Groep minisymposium SAMEN STERK VOOR TAAL en SPRAAK
‐ De verbale interactie en de noodzaak van ondersteunende communicatiemiddelen.
‐ Pragmatische vaardigheden.
Daarnaast dienen gegevens aangeleverd te worden waaruit blijkt dat de leerling wat betreft de
communicatie is aangewezen op het gesproken Nederlands aangevuld met gebaren. Dit houdt in dat
de leerling om betekenis te kunnen geven aan geluid en om te kunnen reageren middels spraak
afhankelijk is van NmG.
Doof functionerend
Naast audiometrische gegevens, dient met logopedisch onderzoek te worden aangetoond in
hoeverre de leerling tot spraakverstaan en foneemdiscriminatie in staat is.
Hieruit moet blijken in hoeverre betekenis kan worden gegeven aan geluid en of de leerling niet of
nauwelijks in staat is om door middel van spraak te reageren. De mate waarin de leerling afhankelijk
is van NGT dient te worden aangegeven.
handout bij de presentatie Beschrijven van Communicatieve Redzaamheid 3

Koninklijke Auris Groep minisymposium SAMEN STERK VOOR TAAL en SPRAAK
Aandachtspunten voor verslaglegging door de gedragskundige
met betrekking tot de Communicatieve Redzaamheid
Bij het aantonen van zeer geringe communicatieve redzaamheid gaat het om het in kaart brengen
van aantoonbare tekorten in het communiceren en converseren. Er is daarbij sprake van een ernstig
beperkt vermogen om wederkerig te communiceren met behulp van woorden, gebaren of symbolen.
Dit beperkt vermogen kan een gevolg zijn van slechthorendheid, een spraak/taalstoornis of een
stoornis in het autismespectrum. Onderstaande vragen kunnen helpen om de zeer geringe
communicatieve redzaamheid in kaart te brengen tijdens een gesprek en /of een psychologisch
onderzoek.
o Aandacht en luistervermogen
- Is er voldoende aandacht bij het gespreksonderwerp en de instructies?
- Kan de leerling informatie voldoende goed volgen?
- Spelen omgevingsfactoren een rol?
- In hoeverre belemmert een verminderd luistervermogen de leerling tijdens het onderzoek/
het gesprek?
- In hoeverre kan de leerling zelf vragen om verduidelijking, om extra uitleg of herhaling?
o Taalbegrip en taalverwerking
- Begrijpt de leerling voldoende van het gespreksonderwerp?
- Begrijpt de leerling de bedoeling van de ander voldoende?
- Heeft de leerling moeite met het begrijpen van woorden en begrippen/ uitdrukkingen?
- Is er herhaling nodig?
- In hoeverre belemmert een beperkt taalbegrip de leerling tijdens het onderzoek/ het
gesprek?
- Is er frustratie merkbaar wanneer iets niet begrepen wordt? Hoe uit de leerling dat?
o Uitdrukkingsvaardigheid
- In hoeverre belemmert een beperkte gespreksvaardigheid de leerling tijdens het onderzoek/
het gesprek?
handout bij de presentatie Beschrijven van Communicatieve Redzaamheid 4

Koninklijke Auris Groep minisymposium SAMEN STERK VOOR TAAL en SPRAAK
- Heeft de leerling in zijn verhaal een logische opbouw?
- Hebben de zinnen in zijn verhaal direct betrekking op het onderwerp (topic‐handhaving)?
- In hoeverre houdt de leerling rekening met de voorkennis van de luisteraar?
- Kan de leerling eigen gevoelens en gedachten voldoende begrijpelijk uitdrukken?
- In hoeverre is de leerling in staat om onderwerpen buiten het hier en nu te bespreken?
o Communicatieve weerbaarheid
- Kan de leerling contact maken en dit ook onderhouden tijdens het onderzoek/het gesprek?
- Is er voldoende durf om te spreken? Hoe komt de leerling voor zichzelf op?
- Spreekt de leerling makkelijker spontaan dan op verzoek?
- Kan de leerling een mening geven?
- Kan de leerling aangeven dat hij iets nodig heeft of iets anders nodig heeft?
- Is er vermijding van het verbale contact? Zo ja, hoe laat de leerling dat merken?
- In hoeverre kan de leerling nieuwe informatie geven?
o Wederkerigheid in het contact
- Is er sprake van voldoende oogcontact?
- Beantwoordt de leerling verbaal contact positief?
- In welke mate neemt de leerling initiatief en beantwoordt hij initiatief?
- Is de leerling voldoende goed te volgen in het gesprek ( bij een voldoende
verstaanbaarheid)?
- In hoeverre is er sprake van een echt gesprek?
- Reageert de leerling teruggetrokken of blokkeert hij in een communicatieve situatie?
- Hoe is de sociale gepastheid in de interactie?
- Zijn er misverstanden in de communicatie?
- Is er sprake van voldoende beurtgedrag?
handout bij de presentatie Beschrijven van Communicatieve Redzaamheid 5