Download PDF

V itruvius
Forum
NAAR
EEN
juridisch dwingende
ERFGOEDTOETS?
ERFGOEDTOETS?SANCTUARY
WOOD
We kennen in Nederland al een habitattoets, een watertoets, een
welstandstoets, een luchtkwaliteitstoets en vele andere toetsen, maar er
bestaat nog geen wettelijke en dwingende erfgoedtoets. Nu we toch bezig
zijn met een moderniseringsoperatie monumentenzorg en er een algemene
trend is van integratie van wetgeving op het gebied van landschapsrecht en
natuurbeschermingsrecht is het wellicht te overwegen om te komen tot één
verplichte toets voor cultuurhistorie, landschap en natuur: erfgoed (heritage)
in ruime zin. Waardevolle, doch thans nog weerloze gebieden en objecten,
krijgen dan naast het stimulerend beleid ook een dwingend sturingsinstrument
en eindelijk de rechtsbescherming die ze verdienen.
De habitattoets voor Natura 2000 kan daarbij als voorbeeld gelden.
ij de evaluatie van Belvedere
merkt Royal Haskoning
terecht op dat dit tienjarig
impulsprogramma best wel
als geslaagd beschouwd kan
worden, maar dat het eindstation nog lang
niet bereikt is. Dankzij vooral het projectbureau
zijn we thans aanmerkelijk verder dan
in 1999, maar belangrijke partijen zoals de
vastgoedmarkt zijn nog steeds niet of nauwelijks
bekend met de betekenis van cultuurhistorie.
Dat hoeven ze ook niet te zijn want
de hardheid van cultuurhistorische waarden
ontbreekt nog steeds: men kan deze waarden
doorgaans straffeloos negeren1. B
De inbreng
van erfgoed vindt niet of althans niet vroeg
F.H. KISTENKAS
genoeg in het ruimtelijk proces plaats en
daardoor zou erfgoed aan de zijlijn staan.
Naast het ontbreken van juridische hardheid
legt het evaluatierapport de vinger op nog
een andere zere plek: de cultuurhistorische
wereld is van oudsher hulpeloos sectoraal
versnipperd georganiseerd. Je hebt archeologie,
je hebt monumenten en je hebt cultuurlandschap
en interne en ook externe integratie
met bijvoorbeeld het ruimtelijke
ordeningsrecht komt in de bestuurspraktijk
amper op gang 2.
Het evaluatierapport geeft aldus twee essentiële
gebreken aan: gebrek aan hardheid en
gebrek aan integratie. Het rapport geeft, nu
44
(HILL 62), IEPER
FOTO FRED KISTENKAS
de opdracht slechts evaluatie was, begrijperlijkerwijs
geen oplossing voor deze twee
gebreken, maar volgens mij is deze in de
nabije toekomst vrij simpel te geven. We
kunnen daarbij leren van aanpalende beleidsvelden
als natuur- en landschapsbeleid.
Natuurbeleid
Vaak wordt gedacht dat de strenge habitattoets
uit de Natuurbeschermingswet en de
EU Habitatrichtlijn alleen maar door ecologen
voor Europese natuurgebieden is uitgedacht
en slechts op Natura 2000 kan
worden losgelaten, maar volgens mij is het
eigenlijk een universele toets die je ook op
andere waardevolle doch weerloze gebieden
probleemloos kunt toepassen.
Bij significante effecten van een voorgenomen
project op de instandhoudingsdoelstellingen
van het gebied moet er nader onderzoek (een
zogenoemde passende beoordeling) volgen,
moet je op zoek naar alternatieven, moeten er
dwingende redenen van groot openbaar
belang voor het (bouw)plan zijn en zal
gekeken moeten worden naar kansrijke
compensatiemogelijkheden. Anders krijg je
geen toestemming van het bevoegd gezag.
Dat is een universele juridische toets die de
overheid meteen ook een gewichtige en tijdige
onderhandelingspositie geeft aan het begin
van de bouwplanontwikkeling. 3