Spelling - de regels op een rij.pdf - Taaltelefoon.be

met -n-
• het linkerdeel eindigt niet op een toonloze /e/
en heeft een meervoud op -en: apenstreken,
flessengroen, giraffennek (linkerdeel: giraf), huizenhoog,
klassenraad (linkerdeel: klas), koninginnenhapje,
leeuwenmoed, lerarenopleiding, mijlenver,
paardenbloem, paddenstoel, perensap, ravenzwart,
reuzenformaat, reuzenstoet, spinnenweb, urenlang,
wiegendood
• het linkerdeel eindigt op een toonloze /e/ en heeft
alleen een meervoud op -en: armenbuurt,
invalidenwagen, jongerencafé, linzensoep, opgavenboek
(linkerdeel: opgave), zedenles
zonder -n-
• het linkerdeel eindigt op een toonloze /e/ en heeft
zowel een meervoud op -en als op -es: eindejaar
(linkerdeel: einde), groenteafval, secondelang,
Secretaressedag, weidevogel
• het linkerdeel is een zelfstandig naamwoord dat
geen meervoud op -en heeft: aspergesoep,
campagneleider, modeshow
• het linkerdeel is een zelfstandig naamwoord dat
geen meervoud heeft: gerstenat, pikkedonker
(pik = pek), rijstebrij, zijdeteelt
• het linkerdeel is een bijvoeglijk naamwoord of een
woord met een vergelijkbare functie: klassespeler,
kloteweer, reuzemop, rodekool, vollemaan
• het linkerdeel is een werkwoordsstam: brekebeen,
knarsetanden, spinnewiel, wiegelied
130 UITZONDERING 1: Schrijf -e- in bijvoeglijke naamwoorden
met als versterkend linkerdeel ape, bere, boorde,
rete, reuze of steke.
apetrots, beresterk, boordevol, retegoed, reuzeleuk,
stekeblind
131 UITZONDERING 2: Schrijf -e- als de betekenis van de
samenstellende delen nauwelijks of niet meer herkenbaar
is versteende samenstelling, of als het woord
slechts in schijn een samenstelling is.
apekool, bakkebaard, bolleboos, bruidegom, hazewind,
kattebelletje (haastig geschreven briefje), kinnebak,
klerezooi, nachtegaal, petekind, ruggespraak, schattebout,
sikkepit, wielewaal
132 UITZONDERING 3: Schrijf -e- in woorden met als linkerdeel
hel, maan, zon, (onze)lievevrouw en (Onze-)Lieve-
Vrouw, en in het woord Koninginnedag. Het linkerdeel is
in deze woorden uniek in de context.
hellevuur, maneschijn, zonnestraal, lievevrouwebeestje,
onzelievevrouwebedstro, Lieve-Vrouwekapel,
Onze-Lieve-Vrouwekerk
1
133 UITZONDERING 4: Schrijf -en- als het linkerdeel een
vrouwelijke persoonsnaam is die van de mannelijke
persoonsnaam is afgeleid door toevoeging van het
achtervoegsel -e.
agentenuniformrokje, studentenzwangerschap
134 UITZONDERING 5: Behoud de oorspronkelijke spelling
in samenstellingen met oude naamvalsvormen.
‘s anderendaags, goedendag, grotendeels,
inderminneregeling, ingebrekestelling, meestentijds,
merendeel, tenlastelegging
In afleidingen
135 VOORAF: Behoud de schrijfwijze van het grondwoord
als dat zelf al op -en eindigt. Er is dan geen tussenletter.
→ 2
eigendom, gelegenheid, gewetenloos, leugenachtig, wetenschap,
wezenlijk
136 Schrijf een tussenletter -e- als er tussen het grondwoord
en het achtervoegsel een extra klank een
toonloze /e/, zoals in de wordt uitgesproken. Sommige
afleidingen komen zowel met als zonder tussenklank voor.
Of we een tussenletter -n- schrijven, hangt niet van de
uitspraak af, maar van de onderstaande regels.
ongelooflijk/ongelofelijk, woordloos/woordeloos
137 Schrijf -e- in de afleidingen met de achtervoegsels -lijk
en -loos.
bisschoppelijk, huiselijk, ideeëloos, zorgeloos
138 Schrijf -en- in de afleidingen met de achtervoegsels
-achtig, -dom en -schap als het grondwoord een zelfstandig
naamwoord is met een meervoud op -en, maar
niet op -es. Schrijf -e- in de andere gevallen. → 129
met -nsterrendom,
vorstendom
zonder -nheideachtig,
lenteachtig, vedettedom, zijdeachtig
Tussenletter -s-
139 VOORAF: Behoud de schrijfwijze van het linkerdeel of
van het grondwoord als dat zelf al op -s eindigt. Er is
dan geen tussenletter. → 2
fietsslot (zoals fietspomp), fietsster (zoals arbeidster)