Chronologisch overzicht vragen van de week.pdf - Taaltelefoon.be ...

Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - 2002-2012
Dit overzicht van de taalvragen van de week is chronologisch ingedeeld. Er is ook een thematisch
overzicht beschikbaar.
Overnamerecht
Wilt u taaltips uit dit overzicht overnemen? Dat kan als u onder elke gepubliceerde tekst de bron
vermeldt: www.vlaanderen.be/taaltelefoon.
2002
Gedeputeerde
Voor een lid van de bestendige deputatie van een provinciebestuur worden verschillende
benamingen gebruikt: bestendig afgevaardigde, deputé, (bestendig) gedeputeerde. Wat is de
juiste term?
Volgens de Provinciewet is de juiste benaming lid van de bestendige deputatie. In de Franse tekst luidt de
vertaling député permanent. In juridische teksten is het aan te bevelen alleen deze officiële termen te
gebruiken.
Lid van de bestendige deputatie is in vergelijking met de Franse benaming vrij lang en weinig handzaam.
In de taalpraktijk zijn er kortere benamingen gangbaar geworden. De term gedeputeerde is daarvan de
beste, omdat gedeputeerde ook in Nederland de geijkte term is voor een lid van de Gedeputeerde Staten,
het college dat in Nederland belast is met het dagelijks bestuur van een provincie.
De termen deputé, bestendig gedeputeerde en bestendig afgevaardigde zijn niet aan te bevelen omdat
verschillende termen voor hetzelfde juridische begrip aanleiding kunnen geven tot verwarring. Vooral de
term bestendig afgevaardigde is ongeschikt, omdat hij geen verband legt met het woord deputatie. Bij
een herziening van de Provinciewet zou men er goed aan doen lid van de bestendige deputatie te
vervangen door de term gedeputeerde.
18 maart 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 1

Aftrekker / trekker / vloerwisser
Wat is het correcte woord voor het werktuig met onderaan één of twee rubberen repen
waarmee je vloeren schoonmaakt? Noem je dat een aftrekker in de standaardtaal?
Nee. Woorden als aftrekker, raclette en schraper worden in het dialect in deze betekenis gebruikt, maar
ze behoren niet tot de standaardtaal. Er zijn verschillende goede mogelijkheden: vloertrekker, trekker en
vloerwisser. Als u er de woordenboeken op naslaat, vindt u vloertrekker omschreven als een
schoonmaakwerktuig dat bestaat uit een steel met, loodrecht daarop bevestigd, een langwerpig rubberen
stuk waarmee we al trekkend water van vloeren weghalen. U kunt vloer- weglaten en het over een
trekker hebben. Dat is het meest gebruikelijke woord. Ook vloerwisser is mogelijk, maar dat woord lijkt
wat minder vaak voor te komen.
Het woord aftrekker wordt ook gebruikt om een flesopener, een kurkentrekker of zelfs een scheurkalender
aan te duiden. Ook dat is niet correct.
1 april 2002
Kozijn / neef
De zoon van een oom en een tante, is dat een kozijn of een neef?
Het correcte woord is neef. Veel dialecten maken een onderscheid tussen de termen kozijn en neef. Een
kozijn is dan een zoon van iemands oom of tante; een neef is een zoon van iemands broer of zus.
Hetzelfde onderscheid wordt gemaakt in het Frans (cousin, neveu) en in het Engels (cousin, nephew). In
de standaardtaal wordt voor beide betekenissen neef gebruikt. Een vrouwelijk equivalent van kozijn
bestaat niet: ook dialectsprekers gebruiken voor beide betekenissen het woord nicht.
Het verschil kan wel uitgedrukt worden met andere woorden, maar die zijn – vooral in België – niet erg
gebruikelijk. Voor de betekenis 'kind van iemands oom of tante' is in de standaardtaal oomskind mogelijk.
Voor de betekenis 'zoon of dochter van iemands broer of zus' zijn er de volgende alternatieven:
oomzegger of tantezegger, broederskind of zusterskind (zusterling), broederszoon of zusterszoon.
15 april 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 2

Hij kan dat niet hebben gezien / gezien hebben
Wat is de juiste volgorde: Hij kan dat niet hebben gezien of gezien hebben?
De twee volgordes zijn correct. Het voltooid deelwoord gezien kan zowel voor als na het werkwoord
hebben staan. Het is een hardnekkig misverstand dat het voltooid deelwoord alleen achteraan mag staan.
Als we praten, hebben we zelfs meer de neiging om te zeggen Hij kan dat niet gezien hebben dan Hij kan
dat niet hebben gezien. Ook in geschreven taal zijn beide volgordes even goed. De keuze wordt gewoon
bepaald door ons gevoel voor zinsritme.
Bij meer dan twee werkwoorden achteraan in de zin wordt de volgorde iets strikter. Het voltooid
deelwoord moet dan altijd helemaal in het begin staan van de werkwoordengroep of volledig aan het eind,
maar niet tussen de andere werkwoorden in. We schrijven dus Hij zou dat moeten hebben gezien of Hij
zou dat gezien moeten hebben. De volgorde Hij zou dat moeten gezien hebben komt vaak voor in de
spreektaal, maar is geen verzorgde schrijftaal.
22 april 2002
Niet in het minst / niet het minst
Wat is juist: niet het minst of niet in het minst?
Beide uitdrukkingen zijn correct, maar ze hebben een verschillende betekenis. Niet het minst wil zeggen
'het meest' en niet in het minst betekent 'helemaal niet'.
Niet het minst bevat een dubbele ontkenning (niet en het minst). De uitdrukking krijgt daardoor een
positieve betekenis: 'vooral', 'aanzienlijk'. Bijvoorbeeld: Iedereen is tevreden met de loonsverhoging, de
personeelsleden niet het minst.
Niet in het minst heeft een negatieve betekenis. Deze uitdrukking is een versterking van niet. Ze duikt
geregeld op in zinnen waarin eigenlijk niet het minst wordt bedoeld. Niet in het minst betekent: 'niet in de
geringste mate', 'totaal niet', 'volstrekt niet'. Bijvoorbeeld: De personeelsleden zijn niet in het minst
tevreden met de ontslagregeling die de directie hun aanbiedt.
Bij twijfel kunt u het best vooral (niet het minst) ofwel helemaal niet (niet in het minst) gebruiken.
29 april 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 3

U wilt / u wil
Wat is juist: u wil of u wilt?
Beide vormen zijn juist, maar in verzorgde schrijftaal kunt u beter consequent u wilt gebruiken.
De vorm met -t wordt beschouwd als neutrale standaardtaal en is in het hele Nederlandse taalgebied
gangbaar. De vorm zonder -t is in Nederland informeler. In België speelt het stijlverschil minder dan in
Nederland: de vorm zonder -t heeft er ook een neutraal karakter. Hetzelfde geldt voor u kunt / u kan en u
zult / u zal.
Ook het werkwoord hebben heeft twee vormen: u hebt en u heeft. Bij de keuze tussen u hebt en u heeft
kunt u uw eigen voorkeur volgen. In taaladviesboeken wordt meestal u hebt geadviseerd.
Zinnen als Ik hoor dat u hebt gebeld omdat u een probleem heeft en Als u wilt, kan u een catalogus
bestellen zijn stilistisch niet fraai omdat er verschillende vormen door elkaar worden gebruikt. In zakelijke
teksten kunt u beter consequent kiezen voor de neutrale vormen u wilt, u kunt, u zult en u hebt.
6 mei 2002
Kritisch / kritiek
Wat is juist: kritische succesfactoren of kritieke succesfactoren?
De correcte term is kritieke succesfactoren. Kritische succesfactoren is een foute vertaling van de Engelse
term critical success factors. Hoewel critical in het Nederlands vertaald kan worden door kritisch en
kritiek, is in deze context alleen kritiek correct.
De bijvoeglijke naamwoorden kritisch en kritiek zijn allebei afgeleid van het zelfstandig naamwoord
kritiek, maar ze hebben een verschillende betekenis. De algemene betekenis van kritisch is 'oordelend',
'nauwlettend', bijvoorbeeld een kritische opmerking. Kritiek wil zeggen: 'cruciaal', 'doorslaggevend'. U
spreekt dus over kritieke succesfactoren, omdat het gaat om factoren die van beslissend belang zijn voor
het behalen van succes.
Een soortgelijke verwarring treedt op bij fysisch en fysiek. Er wordt weleens gesproken over fysisch
gehandicapten. Fysisch heeft echter betrekking op natuurkundige fenomenen of op de natuur, terwijl
fysiek 'lichamelijk' betekent. De correcte term is dus fysiek gehandicapten. Ook geld bevindt zich niet
fysisch bij de bank, maar fysiek.
13 mei 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 4

Het lief kind / het lieve kind
Wat is juist: het lief kind of het lieve kind?
De correcte vorm is: het lieve kind. Bij een het-woord krijgt het bijvoeglijk naamwoord een buigings-e als
het wordt voorafgegaan door het, dit, dat, een bezittelijk voornaamwoord of een genitief. Bijvoorbeeld het
scherpe broodmes, dit lekkere ontbijt, dat toeristische product, haar mooie huis, vaders rommelige
kantoor.
Er zijn uitzonderingen op die algemene regel. De buigings-e valt meestal weg als het bijvoeglijk
naamwoord met het zelfstandig naamwoord een min of meer vaste verbinding vormt, zoals in het
medisch centrum, het hoger onderwijs, het openbaar vervoer. Ook bij officiële benamingen valt de -e
meestal weg, bijvoorbeeld het Europees Parlement, het Groot Begijnhof, het Centraal Station.
De buigings-e valt om welluidendheidsredenen ook vaak weg als het bijvoeglijk naamwoord eindigt op een
of meer toonloze lettergrepen, bijvoorbeeld het stedelijk beleid, zijn flexibeler gedrag, het armoedig
bestaan.
3 juni 2002
Geachte
Kan een brief beginnen met de aanspreking Geachte als die brief naar een ruime doelgroep
gaat met zowel mannen als vrouwen?
Nee, deze aanspreking behoort niet tot de verzorgde stijl. Een bijvoeglijk naamwoord kan niet zelfstandig
als aanspreekvorm worden gebruikt. We schrijven ook niet Beste, maar bijvoorbeeld Beste Els. Het
bijvoeglijk naamwoord moet dus gevolgd worden door een zelfstandig naamwoord.
De beste alternatieven zijn Geachte mevrouw, geachte heer op één regel, of Geachte heer en Geachte
mevrouw op twee aparte regels. U kunt daarbij volgens uw eigen voorkeur mevrouw of heer op de eerste
plaats zetten.
Andere formuleringen zoals Geachte heer/mevrouw, Geachte heer, mevrouw of Geachte heer of mevrouw
zijn minder aan te bevelen, omdat ze nogal technisch ogen of stilistisch wat minder verzorgd zijn.
Afhankelijk van de context zijn ook formuleringen zoals Geachte lezer, Geachte collega of Geachte klant
bruikbaar. Woorden zoals lezer, collega en klant hebben het voordeel dat ze zowel op mannen als op
vrouwen kunnen slaan.
10 juni 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 5

Gelieve
Is het woord gelieve correct in de formulering Gelieve de antwoordkaart voor 30 juni 2002
terug te sturen?
Ja, maar u kunt het woord gelieve beter niet meer gebruiken. In modern Nederlands schrijven we Wilt u
de antwoordkaart voor 30 juni 2002 terugsturen? of nog korter Stuur de antwoordkaart voor 30 juni 2002
terug.
Gelieve is een werkwoordsvorm van de aanvoegende wijs, die vergelijkbaar is met de subjonctief in het
Frans en de conjunctief in het Duits. In het moderne Nederlands komen de vormen van de aanvoegende
wijs alleen nog voor in religieus taalgebruik en in een aantal vaste combinaties. Bijvoorbeeld: Uw wil
geschiede, God zij dank, leve de koning, het koste wat het kost, als het ware, het ga je goed.
In andere contexten is het gebruik van de aanvoegende wijs erg formeel of ouderwets. Gebruik vormen
als gelieve of verzoeke dus niet als u uw lezer op een moderne manier tot actie wilt aansporen.
24 juni 2002
Houden aan
Kun je in de standaardtaal zeggen: Ik houd u eraan?
Ja, houden aan is correct als u wilt uitdrukken dat u verlangt dat iemand zijn woord of zijn belofte
nakomt. Als iemand u bijvoorbeeld belooft te zullen helpen met het werk, kunt u zeggen: Daar houd ik u
aan! Daarnaast kunt u houden aan ook gebruiken met een wederkerend voornaamwoord om uit te
drukken dat u iets naleeft of opvolgt. Bijvoorbeeld: Ik houd me aan de regels van de wet.
Soms hoor of lees je in België weleens een wat formeel klinkende zin als Ik houd eraan u te danken voor
uw medewerking. In die betekenis is houden aan niet correct. In de standaardtaal zeggen we: Ik wens /
sta erop / hecht eraan u te danken voor uw bereidwilligheid.
1 juli 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 6

Plantyn en haar personeel / zijn personeel
Wat is juist: Plantyn en haar personeel of Plantyn en zijn personeel?
Plantyn en zijn personeel. U verwijst naar namen van organisaties met het voornaamwoord zijn, tenzij in
de naam een betekenisvol vrouwelijk kernwoord te vinden is.
Plantyn is een bedrijfsnaam waarin geen betekenisvol kernwoord te vinden is. Als u een lidwoord voor de
naam zet, merkt u dat u spontaan het onzijdige lidwoord het gebruikt. Bijvoorbeeld: het Plantyn van de
jaren zestig. Voor het geslacht van Plantyn houdt u dus geen rekening met vrouwelijke woorden waarmee
u de bedrijfsnaam kunt associëren, zoals uitgeverij of vennootschap. Als zo'n vrouwelijk woord aan de
bedrijfsnaam voorafgaat, gebruikt u uiteraard wel een vrouwelijk verwijswoord: de uitgeverij Plantyn en
haar medewerkers, de vennootschap Plantyn en haar aandeelhouders.
Bij de meeste bedrijfsnamen is er geen vrouwelijk kernwoord. Bijvoorbeeld: Ford en zijn werknemers,
Agfa-Gevaert en zijn personeel, Siemens en zijn klanten. Een voorbeeld waarin een bedrijfsnaam wel een
betekenisvol vrouwelijk kernwoord bevat, is: de Standaard Uitgeverij en haar fonds.
8 juli 2002
Aanvinken / afvinken / uitvinken
Kun je afvinken gebruiken in de betekenis 'een vinkje verwijderen'?
U kunt het best uitvinken of uitklikken gebruiken. Het gebruik van afvinken in deze betekenis is niet aan
te raden, omdat het woord al in de tegenovergestelde betekenis gangbaar is.
Een vinkje is een V-vormig tekentje waarmee we een punt van een lijst merken. Afvinken en aanvinken
betekenen beide 'voorzien van een vinkje', maar er is een betekenisverschil. Afvinken doen we bij zaken
die we afgehandeld, gecontroleerd of in orde gebracht hebben. Iemand die zijn koffers pakt om op reis te
gaan bijvoorbeeld, vinkt af wat hij al heeft klaargelegd. Aanvinken doen we bij zaken die we aanvragen,
selecteren, nog in orde moeten brengen. Zo kunt u in een computerprogramma opties aanvinken of
aanklikken. Als u het instellen van een optie weer ongedaan wilt maken, vinkt of klikt u ze uit.
22 juli 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 7

Fruitariër
Hoe noem je iemand die uit overtuiging alleen maar fruit eet?
Een fruitariër. Fruitarisme is de extreemste vorm van vegetarisme. Vegetariërs eten geen voedsel waar
dieren voor gedood moeten worden, geen vlees en vis dus. Veganisten onthouden zich bovendien van
producten die van levende dieren afkomstig zijn, zoals zuivelproducten, eieren en honing. Fruitariërs zijn
van mening dat ook planten niet van hun leven beroofd mogen worden. Ze beperken hun dieet daarom
tot fruit, noten, en vaak ook vruchtgroenten zoals tomaat en paprika.
De woorden fruitariër en fruitarisme zijn nog niet in de naslagwerken te vinden. Het zijn bruikbare
vertalingen van de Engelse woorden fruitarian en fruitarianism. De woorden vruchteneter, fruiteter en
fructivoor zijn wel in de woordenboeken opgenomen. Ze worden gewoonlijk gebruikt om dieren aan te
duiden. Vruchteneter en fruiteter zijn ook bruikbaar voor iemand die (graag of veel) fruit eet, zoals in Vic
is niet echt een fruiteter.
5 augustus 2002
Noemen / heten
Deze regionale preventiecel noemt PREKO (Preventie Kleine Ondernemingen). Is het
werkwoord noemen in deze zin juist?
Nee, alleen heten is hier correct: Deze regionale preventiecel heet PREKO. Veel mensen hebben wat
moeite met het onderscheid tussen noemen en heten. In de volgende zin zijn deze werkwoorden correct
gebruikt: Hij heet Jean-Pierre, maar ik noem hem Jempi.
Heten betekent 'een naam dragen': Ik heet Robert; Zij heet Evelien; Hoe heet jij? Het werkwoord noemen
betekent 'iets of iemand een naam geven': Jij noemt mij Rob; Ik noem haar Lien; Hoe hebben ze jou
genoemd? Noemen moet dus een lijdend voorwerp bij zich hebben. Zeg dus niet: Ik noem Bert; Zij noemt
Evelien; Hoe noem jij?
12 augustus 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 8

Gezelschapsspelen / gezelschapsspellen
Verkoopt men in een speelgoedwinkel gezelschapsspellen of gezelschapsspelen?
Gezelschapsspellen. Spel wordt in het meervoud spellen als u het hebt over de benodigdheden zoals u die
in de winkel kunt kopen: Ik heb twee kaartspellen nodig om je die truc te kunnen tonen. Ook als het gaat
om een partij van een bepaald spel, is spellen de meervoudsvorm: Na zes spellen schaak kon hij niet
meer helder denken.
In de andere betekenissen heeft spel de meervoudsvorm spelen. We zeggen bijvoorbeeld Hou je van
gezelschapsspelen, of meer van balspelen? omdat we het over het soort van spel hebben. Om dezelfde
reden spreken we over de Olympische Spelen en noemen we Middelnederlandse toneelspelen uit de 14e
eeuw abele spelen.
Het lijkt tamelijk eenvoudig: spellen voor de voorwerpsnaam en om naar een partij te verwijzen, spelen in
de overige betekenissen. Toch zijn er contexten waarin het niet helemaal duidelijk is welke betekenis
bedoeld is. Als u een ontwijkstrategie nodig hebt, gebruik dan gezelschapsspelletjes. Dat is altijd juist.
19 augustus 2002
Tot / tot en met
Mijn collega heeft ziekteverlof tot dinsdag. Komt hij dan dinsdag of woensdag weer werken?
Dat is moeilijk te zeggen omdat tot soms de genoemde dag insluit en soms niet. In België wordt de
combinatie tot + een datum meestal zo opgevat dat de genoemde dag inbegrepen is: tot dinsdag wordt in
België meestal begrepen als 'tot en met dinsdag'. In Nederland is dat anders. Tot dinsdag betekent daar
meestal 'tot en met maandag'.
Om dubbelzinnigheid en misverstanden te vermijden, is het beter om tot en met te gebruiken als bedoeld
wordt dat de genoemde datum ingesloten is: Hij heeft ziekteverlof tot en met maandag (dinsdag is hij er
weer) of Hij heeft ziekteverlof tot en met 19 september (op 20 september is hij er weer).
26 augustus 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 9

Antipersoneelmijn / antipersonenmijn / antipersoonsmijn
Wat is correct: antipersoneelmijn, antipersonenmijn of antipersoonsmijn?
Als u voor een Belgische doelgroep schrijft, kunt u het best antipersoonsmijn of antipersonenmijn
gebruiken. In Nederland is het woord antipersoneelmijn gangbaar.
Een antipersonnel mine is een mijn die tegen personen – in het bijzonder tegen manschappen – gericht is.
Het Engelse woord personnel kan de militaire betekenis 'personele hulpmiddelen, troepen, manschappen'
hebben. Het Nederlandse zelfstandig naamwoord personeel heeft die betekenis niet.
Hoewel antipersoneelmijn een nogal letterlijke vertaling uit het Engels is, is dit woord in Nederland
ingeburgerd. Het komt onder meer voor in Nederlandse wetteksten. U vindt het woord ook in enkele
naslagwerken, een enkele keer met een tussenletter -s-: antipersoneelsmijn. Sommige naslagwerken
vermelden als tweede mogelijkheid antipersonenmijn. Dat woord wordt vooral in België gebruikt, maar
niet erg vaak. Het gebruikelijke woord in België is antipersoonsmijn.
2 september 2002
Een aantal leerlingen kwam / kwamen
Wat is juist: Een aantal leerlingen kwam te laat of Een aantal leerlingen kwamen te laat?
Beide zinnen zijn correct. De persoonsvorm kan zowel in het enkelvoud als in het meervoud staan. Als u
een enkelvoudige persoonsvorm gebruikt, is een aantal de kern van het onderwerp. Bij een meervoudige
persoonsvorm is leerlingen de kern en fungeert een aantal als voorbepaling, die 'enkele' of 'heel veel'
betekent.
Soms blijkt uit de context dat de nadruk ligt op het geheel of op de afzonderlijke delen. U kunt dan niet
vrij een enkelvoudige of een meervoudige persoonsvorm kiezen. In de zin Een aantal leerlingen kwam als
groep te laat binnen ligt de nadruk op het geheel en is een enkelvoudige persoonsvorm noodzakelijk. U
kunt een aantal in die zin niet vervangen door enkele of heel veel om de nadruk te leggen op de
afzonderlijke delen. Dat gaat wel in de zin In de loop van het eerste lesuur kwamen een aantal leerlingen
een voor een te laat binnen. In deze zin moet de persoonsvorm dan ook in het meervoud staan.
De keuze tussen een enkelvoudige en een meervoudige persoonsvorm is mogelijk bij een aantal en een
massa. Bij een groep en een menigte is de persoonsvorm enkelvoudig omdat groep of menigte altijd de
kern vormt. Als aantal of massa voorafgegaan wordt door een bepaald lidwoord, staat de persoonsvorm
ook altijd in het enkelvoud, bijvoorbeeld: Het aantal laatkomers was erg groot.
23 september 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 10

Onderwerpsregel van e-mails
Moet je het onderwerpsveld van een e-mail altijd invullen?
Ja, u kunt het best altijd het onderwerp invullen. Dat is duidelijker voor de ontvanger van de mail.
Bij zakelijke mails speelt het onderwerp een belangrijke rol. Het onderwerp komt namelijk in de mailbox
te staan en is dus het eerste wat de ontvanger te zien krijgt. Afhankelijk van het onderwerp zal de
ontvanger van de mail bepalen of hij het bericht leest of niet. Bij papieren correspondentie is het
onderwerp minder doorslaggevend omdat u de onderwerpsregel pas kunt lezen als u de brief al geopend
hebt.
Een goed mailonderwerp geeft duidelijk aan waarover het bericht gaat. Kies daarom zorgvuldig woorden
uit die het thema precies omschrijven en vermijd vage onderwerpen zoals Een vraagje of Verzoek om
hulp. Een onderwerpsregel moet ook kort zijn. Volzinnen als Kunt u gegevens verstrekken omtrent
huisvesting? kunt u beter vervangen door Gegevens huisvesting of kortweg Huisvesting. Schrijf het
onderwerp niet volledig in hoofdletters en gebruik geen uitroeptekens want dat komt schreeuwerig over.
14 oktober 2002
Aanhef en slotformule van e-mails
Heeft een zakelijke e-mail een aanhef en een slotformule nodig?
Ja, een e-mail zonder een begin- en eindformule maakt een onbeleefde indruk.
Voor de aanhef kunt u de formules van de papieren correspondentie overnemen: Geachte heer en
Geachte mevrouw, gevolgd door de familienaam van de lezer als u die kent. De elektronische post
verdraagt ook wel een iets lossere stijl. Als u uw zakenpartner goed kent, is het niet ongepast om uw
e-mail te beginnen met bijvoorbeeld Beste Jan of Jan.
Ook de manier van afsluiten is afhankelijk van de stijl waarin u de mail schrijft. Een erg formele mail kunt
u beëindigen met de slotformule Hoogachtend, maar de meest gebruikelijke afsluiter is (Met) vriendelijke
groet(en). Het is voor de lezer interessant dat u onder de slotformule en uw naam nog een aantal
relevante gegevens vermeldt zoals uw functie, mailadres, postadres, telefoon- en faxnummer. Bij veel
e-mailprogramma's kunt u die gegevens in een ondertekeningsbestand opslaan. Elke mail die u verstuurt,
bevat dan automatisch dezelfde afsluitingstekst.
21 oktober 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 11

Hen / hun
Wat is juist: Ik heb hen of hun gewaarschuwd voor de gevolgen?
Ik heb hen gewaarschuwd voor de gevolgen. De keuze voor hen of hun hangt samen met de
grammaticale functie. In de bovenstaande zin is hen een lijdend voorwerp. Doordat er vaak twijfel is over
het onderscheid tussen lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp, is het in gesproken taal moeilijk om
het onderscheid tussen hen en hun vol te houden. Bij twijfel kunt u het best hen kiezen. Als het
voornaamwoord door een voorzetsel wordt voorafgegaan, is hen altijd de enige correcte vorm,
bijvoorbeeld voor hen, aan hen, met hen, door hen.
In verzorgde schrijftaal wordt met de grammaticale functie nog iets meer rekening gehouden. Zoals in de
bovenstaande zin schrijft u hen als het om een lijdend voorwerp gaat. Als het om een meewerkend
voorwerp gaat, schrijft u hun, bijvoorbeeld Ik heb hun de folders toegestuurd. Bij een meewerkend
voorwerp kan hun vervangen worden door het voorzetsel aan in combinatie met hen: Ik heb aan hen de
folders doorgestuurd. Bij een lijdend voorwerp kan hen niet vervangen worden door aan hen.
De zin passief maken helpt meestal ook om te bepalen of u met een lijdend voorwerp of een meewerkend
voorwerp te maken hebt. Het lijdend voorwerp in een actieve zin wordt het onderwerp in een passieve zin
en krijgt dan de zij- of ze-vorm. De actieve zin Ik heb hen gewaarschuwd wordt in het passief Ze zijn
(door mij) gewaarschuwd. Bij meewerkende voorwerpen is zo'n omzetting in zij of ze meestal niet
mogelijk. De actieve zin Ik heb hun de folders toegestuurd wordt in het passief niet Ze werden door mij
de folders toegestuurd, maar wel De folders werden (door mij) toegestuurd.
28 oktober 2002
Doorgaan / plaatsvinden / plaatshebben
Zeg je dat een vergadering doorgaat, plaatsvindt of plaatsheeft?
In een uitnodiging voor een vergadering gebruikt u plaatsvinden of plaatshebben. U zegt dus bijvoorbeeld
De vergadering vindt/heeft plaats op 2 mei. Heel wat mensen gebruiken hier vaak het werkwoord
doorgaan. Doorgaan betekent dat iets niet plaatsvindt of ondanks moeilijkheden en bezwaren toch zal
plaatsvinden. U kunt dus bijvoorbeeld wel zeggen De vergadering gaat niet door of Hoewel de voorzitter
ziek is, gaat de vergadering toch door. Als er geen sprake is van moeilijkheden of bezwaren, gebruikt u
plaatsvinden of plaatshebben. Doorgaan is dus wel verwant met plaatsvinden en plaatshebben, maar is
geen synoniem van die werkwoorden.
U kunt doorgaan ook niet gebruiken als u wilt aangeven dat u na een vergadering (of een bezoek)
weggaat. U zegt dus niet Na de vergadering ging hij door, maar wel Na de vergadering stapte hij op, ging
hij naar huis of ging hij weg.
18 november 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 12

Opgehangen kunt u dit schilderij pas echt bewonderen
Is de volgende zin correct: Opgehangen kunt u dit schilderij pas echt bewonderen?
Nee, er zit een fout in de beknopte bijzin.
Een beknopte bijzin is een bijzin waarin het onderwerp en de persoonsvorm niet zijn uitgedrukt. In de
bovenstaande zin is opgehangen een beknopte bijzin. Het verzwegen onderwerp van die bijzin moet
hetzelfde zijn als dat van de hoofdzin. In de bovenstaande hoofdzin is u het onderwerp. Letterlijk moet u
de zin dus als volgt interpreteren: U moet uzelf eerst ophangen; daarna kunt u het schilderij pas echt
bewonderen. Een dergelijke eenmalige bewondering is hoogstwaarschijnlijk niet bedoeld.
U kunt de zin op twee manieren verbeteren. U past de hoofdzin zo aan dat het onderwerp wel identiek is
aan het impliciete onderwerp van de bijzin: Opgehangen kan dit schilderij pas echt bewonderd worden. Of
u herschrijft de bijzin: Als u dit schilderij ophangt, kunt u het pas echt bewonderen.
25 november 2002
Muskaatnoot / nootmuskaat
Wat strooi je over de aardappelpuree: muskaatnoot of nootmuskaat?
Over de puree strooit u nootmuskaat.
Wie het eten met muskaatnoten bestrooit, zou het weleens grondig kunnen verpesten. Een muskaatnoot
is immers de anderhalve centimeter grote vrucht van de muskaatboom, een laurierachtige boom die in
tropische landen gedijt. De kern van die vrucht kan geraspt worden tot een poeder dat als geurige
specerij wordt gebruikt: nootmuskaat, in België verkeerdelijk ook wel muskaatnoot genoemd.
In het Nederlands is het laatste deel van een samenstelling voor de betekenis het belangrijkst. Zo is een
werkpaard een paard dat hard moet werken voor de kost, maar paardenwerk is zwaar werk. Een raceauto
is een voertuig waarmee autoraces – wedstrijden dus – worden gereden. En van soepgroenten (prei,
wortelen enzovoort) maak je een appetijtelijke groentesoep. Daarom is een muskaatnoot dus een soort
noot, en niet de specerij die na het raspen van die noot overblijft.
2 december 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 13

Telefoonnummers
Wat is de officiële notatiewijze voor telefoonnummers?
De schrijfwijze van telefoon- en faxnummers is opgenomen in de norm NBN Z 01-002 over het Indelen en
opmaken van documenten. Op 30 september 2002 is de 3e uitgave van die norm gepubliceerd.
Nu we het netnummer ook voor oproepen binnen de zone moeten kiezen, zijn ronde haakjes niet langer
functioneel. Volgens de nieuwe norm is de spatie het scheidingsteken en worden er geen andere tekens
gebruikt: 02 345 67 89, 0486 98 76 54. Als een andere groepering van de cijfers gemakkelijker te
onthouden is, kunt u de spaties ook elders plaatsen: 0800 10 800, 016 655 655. Voor internationale
nummers geldt nog altijd de oude notatiewijze: + 32 2 345 67 89.
Organisaties wijken weleens af van de NBN-norm door een liggend streepje te gebruiken: 02-345 67 89.
Ook die notatiewijze is verdedigbaar. Door het liggend streepje wordt de structuur van een nummer
grafisch verduidelijkt zoals bij rekeningnummers: 000-0282275-05.
23 december 2002
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2002 14

2003
Komma na de aanhef
Moet er een komma staan na de aanhef in een brief of een e-mail?
Nee, de aanhef kan met of zonder komma, maar als u een komma zet, moet u dat ook na de slotformule
doen. Volgens de oude BIN-norm over het Indelen en opmaken van documenten (1991) staat er na de
aanhef en de slotformule geen komma. De nieuwe NBN-norm huldigt nog altijd hetzelfde principe, maar
zegt wel dat een komma ook mogelijk is. Ook volgens de Nederlandse NNI-norm wordt er een komma
geplaatst.
Er is niet echt een sluitende argumentatie te geven voor of tegen het gebruik van een komma na de
aanhef. Voorstanders wijzen erop dat na de aanspreking in een zin ook een komma staat: Els, ga je mee?
Tegenstanders wijzen op het onlogische gebruik van een hoofdletter na de komma van de aanhef en op
de trend om steeds minder leestekens te gebruiken.
3 januari 2003
De CD&V / het CD&V / CD&V
Is het de CD&V, het CD&V of CD&V zonder meer?
CD&V zonder meer. Duidelijke regels zijn er niet, maar het basisprincipe is dat een afkorting hetzelfde
woordgeslacht krijgt als het hoofdwoord uit de niet-afgekorte naam. CVP bijvoorbeeld stond voor
Christelijke Volkspartij. Iedereen sprak over de CVP, omdat het hoofdwoord in deze benaming partij is.
Bij CD&V is er geen hoofdwoord, want Christen-Democratisch en Vlaams bevat geen zelfstandig
naamwoord, alleen bijvoeglijke naamwoorden. Bij de naamswijziging van de CVP veranderde dus niet
alleen de benaming, maar ook het gebruik van het lidwoord. Als gevolg daarvan hoorde je in het begin de
drie mogelijkheden naast elkaar: de CD&V, het CD&V en CD&V zonder meer. Ondertussen is gebleken dat
de benaming overwegend zonder lidwoord gebruikt wordt. Die keuze is ook logisch omdat er geen
hoofdwoord in de benaming zit. We zeggen en schrijven dus: De voorzitter van CD&V is Stefaan De
Clerck.
Als er na CD&V nog een nabepaling volgt, kan zowel het lidwoord de als het lidwoord het gebruikt
worden: de CD&V van de toekomst, het CD&V van de toekomst.
7 januari 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 15

De openbaar aanklager / de openbare aanklager
Is het de openbaar aanklager of de openbare aanklager?
Beide zijn mogelijk. We hebben hier te maken met een min of meer vaste verbinding van een bijvoeglijk
naamwoord en een zelfstandig naamwoord waarmee een bepaalde functie of een bepaald beroep
aangeduid wordt. In dergelijke combinaties blijft het bijvoeglijk naamwoord meestal onverbogen.
Vergelijkbare gevallen zijn: een plastisch chirurg, de algemeen secretaris, de financieel directeur. In een
aantal gevallen komt de combinatie zowel met als zonder buigings-e voor: een openbaar/openbare
aanklager, de toeziend(e) voogd, de controlerend(e) geneesheer.
Door het weglaten of toevoegen van de buigings-e drukken we in sommige gevallen een betekenisverschil
uit, maar dat onderscheid speelt niet bij openbaar aanklager. Een voorbeeld waarbij wel een
betekenisverschil speelt, is zakelijk(e) leider. Een zakelijke leider is een leider die zakelijk is, maar een
zakelijk leider is iemand die een leidinggevende functie heeft op het zakelijke vlak.
Bij het meervoud van openbaar aanklager komt de vorm zonder buigings-e ook wel voor, maar is de vorm
met buigings-e het gebruikelijkst: de openbare aanklagers.
13 januari 2003
Klant / cliënt
Moet een bankdirecteur de relaties met zijn klanten onderhouden of met zijn cliënten?
Strikt genomen heeft een bankdirecteur cliënten, maar klanten is ook bruikbaar. Cliënten maken gebruik
van de diensten van bijvoorbeeld een advocaat, een notaris, een bankier, een therapeut. Klanten doen
aankopen bij winkeliers, ambachtslieden en fabrikanten. Architecten, psychologen en bankdirecteuren
hebben dus cliënten. De boekhandel en de kruidenierswinkel op de hoek krijgen elke dag klanten over de
vloer.
Het onderscheid tussen cliënt en klant is niet altijd even duidelijk. Sommige banken bijvoorbeeld
gebruiken in advertenties bewust klanten in plaats van cliënten omdat cliënten nogal afstandelijk klinkt.
20 januari 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 16

Cultureel centrum / cultuurcentrum
Wat is correct: cultureel centrum of cultuurcentrum?
In een tekst die juridisch correct moet zijn, kunt u het best cultuurcentrum gebruiken; in andere
contexten hebt u de keus.
In het decreet over het lokale cultuurbeleid van 13 juli 2001 wordt het woord cultuurcentrum gebruikt
voor een gemeentelijk complex van lokalen waar culturele activiteiten worden georganiseerd. Taalkundig
gezien is er geen reden om een voorkeur te hebben voor cultureel centrum of voor cultuurcentrum. Van
oudsher wordt in België vooral cultureel centrum gebruikt. Cultuurcentrum heeft meestal de algemenere
betekenis 'centrum van beschaving, centrum van culturele activiteit'. Vergelijkbare paren zijn
parochiecentrum - parochiaal centrum, provinciedomein - provinciaal domein en sportclub - sportieve
club. In principe zijn telkens beide vormen te verdedigen, maar gewoonlijk is een van beide meer
ingeburgerd dan de andere.
In bijvoorbeeld een beleidstekst of een subsidieaanvraag kunt u het best de juridisch vastgelegde term
cultuurcentrum gebruiken, maar in andere teksten of in de naam van zo'n centrum hoeft u cultureel
centrum zeker niet te vervangen door cultuurcentrum.
27 januari 2003
De soep, hij is koud / ze is koud
Wat is correct: De soep, hij is koud of ze is koud?
Zowel hij als ze is correct. U kunt het best uw eigen taalgevoel volgen. De naslagwerken vermelden bij
soep dat het een de-woord is, zonder verdere specificatie. Ook bij woorden als tafel, vaas, deur, fles en
stad wordt de knoop niet voor u doorgehakt. De meeste van die woorden zijn van oorsprong vrouwelijk en
worden in België meestal nog zo aangevoeld. Als dat ook voor u geldt, kunt u het best ze gebruiken.
Wat is er aan de hand? Minstens al vanaf de zeventiende eeuw is het Nederlands, vooral in Noord-
Nederland, aan het overgaan van een systeem met drie geslachten (mannelijke, vrouwelijke en onzijdige
woorden) naar een met twee geslachten (de- en het-woorden). Die ontwikkeling van de taal verloopt in
het zuiden van Nederland en in België veel trager, omdat veel mensen er nog een dialect kennen met een
driegeslachtensysteem. Wie in zijn dialect bijvoorbeeld ne stoel en die(n)e stoel zegt maar een tafel en
die tafel, gebruikt stoel als een mannelijk en tafel als een vrouwelijk woord.
3 februari 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 17

Een product of een service die / een product dat of een service die
Is de constructie een product of een service die wij aanbieden correct?
Nee, niet als die wij aanbieden ook op product moet slaan. Het is een product dat en een service die.
Doordat dat en die niet dezelfde vorm hebben, kunt u het eerste verwijswoord normaal gezien niet
weglaten. Als u dat toch doet, verwijst die strikt genomen alleen naar service.
Een product dat of een service die wij aanbieden is correct, maar nogal stroef. Een herschrijving is vaak
de beste oplossing. U kunt bijvoorbeeld een van de twee zelfstandige naamwoorden vervangen door een
synoniem zodat u twee de-woorden of twee het-woorden krijgt. U kunt ook proberen een van de twee
woorden weg te laten of een overkoepelende term te gebruiken. Soms zijn meervoudsvormen mogelijk in
plaats van enkelvoudsvormen; verwijzing met die is dan altijd correct. Ook andere herschrijvingen kunnen
uitkomst bieden. Mogelijke alternatieven voor een product dat of een service die wij aanbieden zijn:
producten of diensten die wij aanbieden, een product of een service waarvoor u bij ons terechtkunt, een
product of een service van onze firma.
10 februari 2003
Hergebruikbaar / herbruikbaar
Zijn melkflessen hergebruikbaar of herbruikbaar?
Ze zijn herbruikbaar. Dit bijvoeglijk naamwoord staat nog niet in de woordenboeken, maar het wordt in
het hele taalgebied gebruikt. Net als bruikbaar is herbruikbaar een uitzonderlijke vorm.
Een bijvoeglijk naamwoord op -baar is vrijwel altijd afgeleid van de werkwoordstam: bespreekbaar,
buigbaar, denkbaar, leesbaar, uitvoerbaar. Soms is het grondwoord van de afleiding een bijvoeglijk
naamwoord, zoals in openbaar. Bruikbaar is een uitzondering: bruik is noch een werkwoordstam, noch
een bijvoeglijk naamwoord. In het Nederlands hebben we geen andere afleidingen op -baar die we met
bruikbaar kunnen vergelijken. Hoewel het een uitzonderlijke vorm is wat de woordvorming betreft, is het
wel de gangbare vorm: gebruikbaar komt niet voor in de standaardtaal.
Het werkwoord hergebruiken – dat we hebben afgeleid van gebruiken – is nu ook ingeburgerd in de
standaardtaal. De taalgebruiker heeft als bijvoeglijk naamwoord heel spontaan herbruikbaar afgeleid van
bruikbaar.
10 maart 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 18

Bod
Wat is het meervoud van bod?
Het woord bod heeft geen meervoud in het Nederlands. We kunnen dus niet zeggen dat er verschillende
boden werden uitgebracht. Als we een meervoud nodig hebben, kunnen we dat van het synoniem bieding
gebruiken: biedingen. Een andere oplossing is de zin anders te formuleren. Bijvoorbeeld: Ik heb
verschillende keren een bod gedaan.
In het Nederlands zijn er nog een aantal – meestal abstracte – begrippen waarbij we het meervoud van
een synoniem gebruiken in plaats van het regelmatige meervoud. Enkele voorbeelden: aanbod -
aanbiedingen; beleg (militair) - belegeringen; dank - dankbetuigingen; gedrag - gedragingen; genot -
genietingen of geneugten; lof - loftuitingen of lofbetuigingen; raad - raadgevingen. Soms wordt ook een
regelmatig meervoud gebruikt: doel - doeleinden of doelen; onderzoek - onderzoekingen of onderzoeken;
rede - redevoeringen of redes.
17 maart 2003
Annulatie / annulering
Wat is juist: annulatie of annulering?
Beide vormen zijn correct. Bij afleidingen van werkwoorden die eindigen op -eren kunt u vaak kiezen
tussen de vorm op -atie en de vorm op -ering: annulatie - annulering, constatatie - constatering,
differentiatie - differentiëring. Soms is maar een van beide vormen gebruikelijk. Iedereen gebruikt
bijvoorbeeld riolering, advisering, combinatie, operatie maar niet riolatie, advisatie, combinering,
operering. In een enkel geval kunt u helemaal niet kiezen omdat er een betekenisverschil is tussen de
vorm op -atie en die op -ering, zoals bij situatie en situering. Er blijkt ook een geografisch verschil te zijn:
in België is er meestal een voorkeur voor de vorm op -atie en in Nederland wordt vaker de vorm op -ring
gekozen. Reservatie bijvoorbeeld komt in België vaker voor, in Nederland is reservering gebruikelijker.
24 maart 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 19

Redacteur / redactrice
Moet een vrouwelijke redacteur zichzelf redactrice of redacteur noemen?
Beide vormen zijn verdedigbaar. Nogal wat functies waren oorspronkelijk specifieke mannen- of
vrouwenberoepen, maar tegenwoordig worden de meeste beroepen door zowel mannen als vrouwen
uitgeoefend. Daardoor kregen heel wat mannelijke beroepsnamen er een vrouwelijke variant bij:
redacteur - redactrice, dirigent - dirigente, historicus - historica. Sommige functies hebben van oudsher
een vrouwelijk karakter, maar hebben nu ook een mannelijke variant: vroedvrouw - vroedman,
leesmoeder - leesvader, hostess - host.
Sommigen vinden dat het gebruik van vrouwelijke beroepsnamen naast mannelijke beroepsnamen de
gelijke behandeling van mannen en vrouwen bevordert. Als een vrouw bijvoorbeeld een garagehoudster
is, mag dat ook duidelijk blijken uit de vrouwelijke functiebenaming. Volgens anderen moet het
sekseverschil helemaal niet tot uiting worden gebracht in beroepsnamen. Zij kiezen voor sekseneutrale
benamingen zoals bewindspersoon, leidinggevende, vroedkundige, leesouder. Functiebenamingen hebben
echter niet altijd een overkoepelende neutrale term. Als u in dat geval toch geen taalkundig onderscheid
wilt maken tussen man en vrouw, fungeert de mannelijke beroepsnaam als sekseneutrale term,
bijvoorbeeld redacteur, coördinator, artiest, kunstenaar. Soms moet u zelfs noodgedwongen de
mannelijke vorm gebruiken omdat er geen vrouwelijke tegenhanger bestaat: minister, burgemeester,
pediater.
31 maart 2003
Structuur van e-mails
Heeft een zakelijke e-mail dezelfde structuur als een zakelijke brief?
De structuur van een e-mail is vergelijkbaar met die van een papieren brief, maar u moet er wel rekening
mee houden dat een mail op een andere manier wordt gelezen. E-mail is een snel, maar ook een vluchtig
communicatiemiddel. De ontvanger van een mail verwacht dat de kern van het bericht meteen in de
eerste alinea staat. In een inleidend zinnetje kunt u wel nog de aanleiding van uw boodschap vermelden,
maar daarna komt u meteen ter zake: Wij hebben uw bestelling ontvangen. Volgende week zullen wij u
de laserprinter bezorgen.
Een mail wordt in principe van het scherm gelezen en dat bevordert het leesgemak niet altijd. Een goede
alineaopbouw is daarom heel belangrijk. Verdeel de tekst in duidelijk afgebakende, korte alinea's en maak
de tekst niet te lang. De ontvanger kan wel de schuifbalk gebruiken om uw tekst door te lezen, maar zo
dreigt hij gemakkelijk het overzicht over de tekst te verliezen. Als uw mail de lengte van een
schermpagina overschrijdt, is het meestal beter om de informatie in een bijlage mee te sturen, vergezeld
van een begeleidend mailtje.
8 april 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 20

Voor zij die / voor hen die
Wat is correct: Voor zij die graag op reis gaan, is er een groot aanbod of Voor hen die graag op
reis gaan, is er een groot aanbod?
Het is aan te bevelen om te schrijven Voor hen die graag op reis gaan, is er een groot aanbod. Na een
voorzetsel gebruikt u de niet-onderwerpsvorm van het persoonlijk voornaamwoord, bijvoorbeeld van mij,
voor haar, zonder hem.
Het gebruik van de onderwerpsvorm zij in plaats van de niet-onderwerpsvorm hen na voorzetsels komt
geregeld voor in zinnen zoals de bovenstaande. Het betrekkelijk voornaamwoord die is onderwerp van de
bijzin die graag op reis gaan. Naar analogie daarvan staat het persoonlijk voornaamwoord zij waarnaar
het betrekkelijk voornaamwoord die verwijst, ook in de onderwerpsvorm.
Deze constructie duikt ook op als de persoonlijke voornaamwoorden hij en zij een algemene betekenis
hebben, bijvoorbeeld voor zij die er graag goed uitziet, voor hij die zich graag sportief kleedt. Het
voorafgaande voorzetsel voor lijkt dan geen invloed te hebben op de vorm van het persoonlijk
voornaamwoord. Voor veel taalgebruikers is het evenwel niet aanvaardbaar om na een voorzetsel de
onderwerpsvorm van het persoonlijk voornaamwoord te gebruiken. U kunt dus beter schrijven: voor haar
die er graag goed uitziet, voor hem die zich graag sportief kleedt.
28 april 2003
De eerste twee leerlingen / de twee eerste leerlingen
Wat is juist: De eerste twee leerlingen of de twee eerste leerlingen van de klas krijgen een
beloning?
Beide vormen zijn correct, maar er is een betekenisverschil. Als er twee klassen zijn waarvan telkens de
eerste leerling beloond wordt, kunt u alleen schrijven de twee eerste leerlingen. Is er maar één klas
waarin de twee beste leerlingen een beloning krijgen, dan komen beide volgorden voor, maar is de
volgorde de eerste twee aan te bevelen.
De volgorde van voorbepalingen bij een zelfstandig naamwoord wordt bepaald door de mate waarin de
genoemde eigenschap verbonden is met het zelfstandig naamwoord. De voorbepalingen die het
zelfstandig naamwoord het meest specificeren, staan er het kortste bij. U schrijft bijvoorbeeld de twee
rode fietsen, die drie dure Italiaanse restaurants en niet de rode twee fietsen, die Italiaanse dure drie
restaurants.
Bij de combinatie van een rangtelwoord en een hoofdtelwoord voor een zelfstandig naamwoord zijn twee
volgorden mogelijk: de eerste twee en de twee eerste leerlingen. Sommige taalgebruikers vinden de
formulering de twee eerste leerlingen een beetje onlogisch omdat er in een klas maar één leerling de
eerste kan zijn. Daarom kunt u het best schrijven de eerste twee leerlingen van de klas. Zo maakt u ook
het onderscheid duidelijk met de twee eerste leerlingen van verschillende klassen.
12 mei 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 21

Enkele van hen / enkelen van hen
Wat is juist: De meeste studenten zijn aan het blokken. Enkele of Enkelen van hen moeten al
examens afleggen?
U schrijft enkelen van hen, met een -n. Woorden zoals enkele, enige, beide, sommige krijgen een -n als
ze zelfstandig gebruikt worden en verwijzen naar personen. In de bovenstaande zin verwijst enkelen naar
de studenten uit de eerste zin en wordt enkelen zelfstandig gebruikt. U kunt de constructie enkelen van
hen niet aanvullen met een zelfstandig naamwoord uit de directe context, in dit geval studenten. U zegt
dus niet: enkele studenten van hen.
In de zin De meeste studenten studeren buiten met dit mooie weer, maar enkele zitten liever binnen
krijgt enkele geen -n. Enkele verwijst hier wel naar de studenten in het eerste deel van de zin, maar
wordt bijvoeglijk gebruikt. In het tweede deel van de zin is studenten weggelaten. U kunt enkele
aanvullen met het zelfstandig naamwoord studenten: De meeste studenten studeren buiten met dit mooie
weer, maar enkele (studenten) zitten liever binnen.
19 mei 2003
Gerechterlijk / gerechtelijk
Wat is juist: gerechtelijk of gerechterlijk?
Het correcte woord is gerechtelijk. Gerechterlijk is een verhaspeling van gerechtelijk en rechterlijk. Deze
woorden hebben elk een eigen betekenis.
Gerechtelijk betekent 'van het gerecht uitgaand, betrekking hebbende op of behorende tot het gerecht'.
Zo hebt u het onder andere over het gerechtelijk wetboek, een gerechtelijk onderzoek, een gerechtelijk
akkoord, de gerechtelijke politie. Rechterlijk betekent 'betrekking hebbende op de rechter of de
rechtspleging'. Zo spreekt u bijvoorbeeld over de rechterlijke macht, een rechterlijke organisatie of een
rechterlijke dwaling.
Het bijvoeglijk naamwoord rechtelijk komt ook voor en betekent 'volgens het recht, betrekking hebbende
op het recht', zoals in iets rechtelijk bezitten of geschillen van rechtelijke aard. Rechtelijk komt vooral
voor in samenstellingen, bijvoorbeeld strafrechtelijk, staatsrechtelijk, bestuursrechtelijk.
26 mei 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 22

Beginnen werken / beginnen te werken
Is de zin Ze is weer beginnen werken correct?
Nee. De correcte zin is: Ze is weer beginnen te werken. Vooral in de informele spreektaal wordt in België
het woordje te gemakkelijk weggelaten in dergelijke zinnen. In verzorgde spreek- en schrijftaal kunt u dat
beter niet doen.
In de voltooide tijden zijn zowel het voltooid deelwoord begonnen als de infinitief beginnen correct: Ze is
maandag begonnen / beginnen te werken. Als er een lijdend voorwerp in de zin staat, is er wel een
verschil tussen beide vormen: het lijdend voorwerp staat bij begonnen op een andere plaats dan bij
beginnen. Alleen de zinnen Ze is net begonnen Spaans te studeren en Ze is vorig jaar piano beginnen te
leren zijn voor alle taalgebruikers aanvaardbaar. Niet iedereen beschouwt de zinnen Ze is net Spaans
begonnen te studeren en Ze is vorig jaar beginnen piano te leren als standaardtaal.
Bij het werkwoord proberen kunt u te evenmin zomaar weglaten. Ook bij proberen is zowel het voltooid
deelwoord als de infinitief mogelijk: De dief heeft geprobeerd haar handtas te stelen of De dief heeft haar
handtas proberen te stelen.
16 juni 2003
Wier
Is de formulering de afdeling wier brief ik heb ontvangen correct?
Nee. Correct is: de afdeling waarvan ik een brief heb ontvangen.
Wier is een oude naamvalsvorm. Dergelijke archaïsche vormen kunt u beter vermijden in een vlotte tekst.
Alleen in een aantal staande uitdrukkingen zoals bij dezen, heden ten dage, terzelfder tijd, ten tijde van,
in naam der wet, ter ere van komen nog naamvalsvormen voor.
Wier is hier bovendien verkeerd gebruikt. Het is een oude naamvalsvorm die gebruikt wordt bij een
vrouwelijk enkelvoud of een meervoud, en die van wie of voor wie betekent. Wier kan, net als wie, alleen
op personen slaan. Het woord afdeling is wel een vrouwelijk woord, maar verwijst niet naar een persoon.
Correct, maar bijzonder ouderwets zou zijn: de afdeling welker brief ik heb ontvangen. U kunt dus beter
schrijven: de afdeling waarvan ik een brief heb ontvangen, of liever nog: de afdeling die mij een brief
heeft gestuurd.
7 juli 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 23

Sceptisch
Spreek je de sc in sceptisch uit als [s] of als [sk]?
U kunt kiezen: zowel de uitspraak [septies] als de uitspraak [skepties] is correct. Normaal gezien wordt
een c voor een e of een i uitgesproken als [s]; voor een a, een o of een u als [k]: centrum, citaat,
scenario; cabine, contact, sculptuur. De woorden scepsis, sceptisch en scepter vormen daarop een
uitzondering: ze kunnen op twee manieren worden uitgesproken. De uitspraak met [sk] gaat terug op de
Griekse woorden waarvan deze woorden zijn afgeleid: skepsis en skèptron.
Bij sommige vergelijkbare woorden vermeldt de Woordenlijst twee spellingen: ceramiek - keramiek,
cineast - kineast, centaur - kentaur. Bij scepsis, sceptisch en scepter is de spelling met k sinds de laatste
editie niet meer opgenomen.
Sommige taalgebruikers willen sceptisch niet met [s] uitspreken, omdat dan verwarring met septisch
mogelijk is. Dat hoeft geen bezwaar te zijn: de context wijst meestal uit welk woord bedoeld is; het
ergste wat u kan overkomen is dat iemand er een flauwe grap over maakt.
25 augustus 2003
Maatgesneden / op maat gesneden
Wat is correct: een maatgesneden dienstenpakket of een op maat gesneden dienstenpakket?
Correct is: een op maat gesneden dienstenpakket.
In het Nederlands kunnen we samengestelde bijvoeglijke naamwoorden vormen die bestaan uit een
zelfstandig naamwoord en een voltooid deelwoord. Hoewel sommigen samenstellingen volgens dit procedé
nog afkeuren, zijn dergelijke woorden in de praktijk niet ongewoon, denk maar aan gehoorgestoord,
luchtgekoeld, computergestuurd, zongedroogd en partijgebonden. Bij niet-ingeburgerde bijvoeglijke
naamwoorden van dit type is een omschrijving met een voorzetsel meestal beter. Een door de FIFA
goedgekeurde wedstrijdbal is bijvoorbeeld gewoner dan een FIFA-goedgekeurde wedstrijdbal.
Maatgesneden is afgeleid van de uitdrukking iets op de maat snijden van iemand. Zo'n uitdrukking laat
zich niet makkelijk samenballen tot een bijvoeglijk naamwoord van het luchtgekoeld-type.
Leestgeschoeide hitsingles en kaartgebrachte problemen doen bijvoorbeeld ook vreemd aan, terwijl op
dezelfde leest geschoeide hitsingles en in kaart gebrachte problemen heel gewoon zijn. In de praktijk
wordt maatgesneden soms als bijvoeglijk naamwoord gebruikt – bijvoorbeeld in maatgesneden
oplossingen –, maar op maat gesneden is nog steeds veel gebruikelijker.
15 september 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 24

Zowel talent als doorzettingsvermogen lagen / lag
Wat is correct: Zowel talent als doorzettingsvermogen lagen of lag aan de basis van zijn
succes?
De enkelvoudsvorm is hier aan te bevelen: Zowel talent als doorzettingsvermogen lag aan de basis van
zijn succes.
Het met zowel ... als ... aaneengeschakelde onderwerp van deze zin heeft twee enkelvoudige leden, talent
en doorzettingsvermogen. In zulke gevallen staat het werkwoord bij voorkeur in het enkelvoud. Veel
taalgebruikers twijfelen daarover en zijn geneigd het meervoud te gebruiken wegens de
meervoudsbetekenis van het onderwerp, maar niet iedereen vindt dat aanvaardbaar.
Soms moeten we wel het meervoud gebruiken, bijvoorbeeld wanneer de delen van het onderwerp een
verschillende persoonsvorm vragen. In de volgende zin gebruiken we dus niet heeft of heb, maar hebben:
Zowel mijn vader als ikzelf hebben hieraan gewerkt. Ook wanneer minstens een van de delen van het
onderwerp meervoud is, gebruiken we het meervoud: Zowel de trainer als de spelers erkenden dat de
tegenstander vandaag een klasse beter was. Ook bij de andere volgorde gebruiken we het meervoud:
Zowel de spelers als de trainer erkenden dat de tegenstander vandaag een klasse beter was.
22 september 2003
Aanhalingstekens bij titels
Zijn de aanhalingstekens nodig in de zin Bij ons kunt u een cursus 'Bedrijfsmanagement'
volgen?
Nee, het is aan te raden om in een zin titels van cursussen, lezingen, kranten, boeken, tijdschriften
enzovoort niet tussen aanhalingstekens te plaatsen. Door de hoofdletters in de titel is het voor de lezer
meestal duidelijk waar de titel begint en ophoudt. Bijvoorbeeld: U kunt de allerlaatste nieuwsberichten
van De Standaard per mail toegestuurd krijgen.
Als u toch vindt dat de titel in de zin nog duidelijker naar voren moet komen, kunt u hem cursiveren. Op
die manier krijgt hij extra klemtoon zonder dat het visueel storend wordt. Als de titel iets langer wordt, is
het voor de lezer soms niet meer duidelijk waar de titel eindigt en de zin voortgaat. Ook dan kunt u
kiezen voor cursivering: De lezing Nederlands voor anderstaligen in Gent kon rekenen op heel wat
belangstelling.
6 oktober 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 25

Ik wil de gegevens later aan kunnen passen / kunnen aanpassen
Wat is de juiste volgorde: Ik wil de gegevens later aan kunnen passen of Ik wil de gegevens
later kunnen aanpassen?
Beide volgordes zijn correct.
Het werkwoord aanpassen noemen we een scheidbaar samengesteld werkwoord. Samengesteld omdat
het werkwoord uit meer dan één deel bestaat, namelijk aan en passen. Scheidbaar omdat het eerste deel,
aan, kan worden gescheiden van passen: Ik pas de gegevens later aan. Als dergelijke werkwoorden in
een werkwoordgroep terechtkomen, kunt u het scheidbare deel voor de werkwoordgroep plaatsen (aan
kunnen passen) of aan het werkwoord zelf vastschrijven (kunnen aanpassen).
Beide volgordes komen voor, maar er is wel een verschil in gebruik. Splitsing komt namelijk vaker voor in
gesproken dan in geschreven taal. Er is ook een geografisch verschil: in Nederland wordt er vaker
gesplitst dan in België. Soms beïnvloedt de vorm van het werkwoord de keuze voor splitsing of nietsplitsing.
Als het scheidbaar samengesteld werkwoord de vorm heeft aangenomen van een voltooid
deelwoord, zijn we vaak niet meer geneigd om te splitsen. We kiezen dan bijvoorbeeld voor de volgorde
Ik zou de gegevens later hebben aangepast en niet voor Ik zou de gegevens later aan hebben gepast.
13 oktober 2003
De bewoners werden aangeraden / werd aangeraden
Is de volgende zin correct: De bewoners werden aangeraden ramen en deuren dicht te
houden?
Strikt genomen moet de persoonsvorm in het enkelvoud staan, maar het gebruik van het meervoud is
voor veel taalgebruikers heel gewoon.
In een zin komt het getal van de persoonsvorm overeen met dat van het onderwerp. Als het onderwerp
enkelvoudig is, moet de persoonsvorm ook in het enkelvoud staan. In de bovenstaande zin staat de
persoonsvorm in het meervoud omdat de bewoners voor het onderwerp wordt aangezien. Dat komt
doordat de bewoners op de eerste zinsplaats staat, de plaats waar gewoonlijk het onderwerp staat. Als u
de bewoners laat voorafgaan door het voorzetsel aan, wordt het duidelijk dat de bewoners geen
onderwerp is, maar meewerkend voorwerp: Aan de bewoners werd aangeraden ramen en deuren dicht te
houden. Datgene wat wordt aangeraden, namelijk ramen en deuren dicht te houden, blijkt het onderwerp
te zijn. Het onderwerp is enkelvoudig, dus strikt genomen is alleen een enkelvoudige persoonsvorm juist.
Uit de praktijk blijkt echter dat ook de meervoudsvorm door de meeste taalgebruikers als standaardtaal
wordt ervaren.
Nog een vergelijkbare zin is: De deelnemers wordt verzocht zo snel mogelijk te antwoorden.
20 oktober 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 26

Hij speelt trompet en ik piano
Is de volgende zin correct: Hij speelt trompet en ik piano?
Ja. Deze zin is voor iedereen aanvaardbaar, ook al gaat het hier heel strikt genomen om een foutieve
samentrekking.
Bij een samentrekking moeten de samengetrokken delen in principe dezelfde vorm hebben. In Hij speelt
trompet en zij speelt piano bijvoorbeeld is de persoonsvorm tweemaal speelt. U kunt dan zonder
probleem de persoonsvorm in het tweede deel weglaten. Als u het onderwerp zij echter vervangt door ik,
verandert ook de vorm van de persoonsvorm: Hij speelt trompet en ik speel piano. Hoewel er dan geen
volledige vormovereenkomst meer is, is die samentrekking niet fout.
Deze uitzondering geldt ook voor de samentrekking van zelfstandige naamwoorden: Filip kocht drie
dichtbundels en ik één. De vormovereenkomst is niet volledig want ik kocht maar één dichtbundel en
geen dichtbundels, maar ook deze samentrekking is heel gewoon.
27 oktober 2003
Gom'en / GOM's
Wat is het meervoud van GOM: Gom'en of GOM's?
De meervoudsvorm is GOM's.
De voluit geschreven benaming Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij krijgt er in het meervoud -en bij.
Als u de afgekorte vorm GOM in het meervoud zet, voegt u er 's aan toe.
Bij letters en afkortingen vormt u het meervoud door er 's aan toe te voegen. Als de klank van de letter of
de afkorting eindigt op een -s of een andere sisklank, voegt u evenwel als meervoudsuitgang 'en toe. U
schrijft dus d's, k's, tv's, CAO's, maar s'en, x'en, PS'en, twee sms'en. De letter c en afkortingen die op een
-c eindigen, krijgen de meervoudsuitgang 's omdat de klank [cee] niet op een sisklank eindigt, maar op
een [ee], bijvoorbeeld pc's.
Meervoudsvormen van afkortingen krijgen een apostrof, behalve als het ingeburgerde letterwoorden zijn
die met kleine letters geschreven worden. Letterwoorden zijn afkortingen die als één woord en niet letter
per letter worden uitgesproken. U schrijft dus GOM's, RAM's, ROM's, maar vips, radars, lasers. Een
koppelteken gebruikt u alleen in samenstellingen met letters of afkortingen, bijvoorbeeld s-klank, smsbericht.
4 november 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 27

Vermits / mits
Is er een betekenisverschil tussen mits en vermits?
Ja, mits leidt een voorwaarde in en vermits geeft een oorzaak aan. Omdat vermits niet door iedereen als
standaardtaal wordt beschouwd, kunt u vermits het best vervangen door aangezien of omdat.
Mits is een voegwoord en betekent 'als, indien, op voorwaarde dat, voor zover, alleen als'. Bijvoorbeeld:
Mits hij niet ziek is, gaat hij naar het feest. In België wordt mits ook vaak gebruikt als voorzetsel,
bijvoorbeeld: Overname van teksten uit het handboek is toegestaan mits bronvermelding. Dat gebruik is
af te raden. U kunt beter kiezen voor de voorzetseluitdrukking op voorwaarde van. De zin herformuleren
is natuurlijk ook mogelijk zodat mits de functie van voegwoord vervult: Overname van teksten uit het
handboek is toegestaan, mits u de bron vermeldt.
U kunt in deze zin ook de voegwoordelijke uitdrukking op voorwaarde dat of de voegwoorden als, indien
of tenzij gebruiken. Als u de zin herformuleert met tenzij, is het bijwoord van ontkenning niet in de zin
nodig omdat mits en tenzij het tegengestelde uitdrukken. Mits betekent 'alleen als', terwijl tenzij 'behalve
als' uitdrukt. De zin luidt dan als volgt: Overname van teksten uit het handboek is niet toegestaan, tenzij
u de bron vermeldt.
10 november 2003
Drie maand / drie maanden
Wat is juist: Hij wacht al drie maand of al drie maanden op zijn loon?
Correct is: Hij wacht al drie maanden op zijn loon. In België komt vaak de enkelvoudsvorm voor, maar
dat is geen standaardtaal. Een zelfstandig naamwoord dat een tijdsduur aangeeft, staat in het meervoud
als het gecombineerd wordt met een bepaald telwoord dat groter dan één is. Zo schrijft u bijvoorbeeld
tien seconden, dertien minuten, vijf dagen, twaalf weken. Ook na hoeveel, zoveel en een paar krijgen
tijdsaanduidende zelfstandige naamwoorden een meervoudsvorm, zoals in hoeveel dagen, zoveel eeuwen,
een paar weken.
Uitzonderingen op de regel zijn de zelfstandige naamwoorden jaar, uur en kwartier. Die krijgen gewoonlijk
de enkelvoudsvorm, bijvoorbeeld in hoeveel jaar, een paar uur, zoveel kwartier, drie kwartier. Als u de
nadruk wilt leggen op de afzonderlijke entiteiten, kunt u wel een meervoud gebruiken. In de zin Geef me
even die drie kilo's suiker vraagt u naar drie pakken suiker van een kilo. Ook als u een bepaalde tijdsduur
wilt benadrukken, die u meestal als vervelend ervaart, gebruikt u een meervoud, bijvoorbeeld An staat
elke morgen drie lange uren in de file.
1 december 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 28

Bijdehande / bijdehandte / bijdehante juffrouw
Wat is juist: de bijdehande, bijdehandte of bijdehante juffrouw?
Bijdehante is de correcte vorm. Bijvoeglijke naamwoorden die op een b of d eindigen, behouden
gewoonlijk die eindmedeklinker als ze door een buigings-e gevolgd worden. U schrijft dus de anaerobe
(anaeroob) bacterie en de brede (breed) weg. Als u die regel toepast op het bijvoeglijk naamwoord
bijdehand, zou u de bijdehande juffrouw moeten schrijven. Bijdehand vormt echter een uitzondering op
de regel en krijgt een t in de verbogen vorm. Het bijvoeglijk naamwoord bijdehand is ontstaan uit de
voorzetselgroep bij de hand, die gebruikt werd in zinnen als Mijn tante was erg bij de hand. Doordat de d
in bijdehand altijd als een t werd uitgesproken, wordt het woord in de verbogen vorm ook met een t
geschreven.
U schrijft dus de bijdehante juffrouw, maar een bijdehand kind in de onverbogen vorm. Ook de
vergrotende trap van bijdehand wordt met een t gespeld: bijdehanter. In de overtreffende trap schrijft u
dan weer een d, zoals in de bijdehandste leraar.
8 december 2003
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2003 29

2004
Weerhouden
Is de volgende zin correct: Na de eerste ronde werden maar drie kandidaten weerhouden?
Nee. Het gebruik van weerhouden in de betekenis 'selecteren, in overweging nemen' is niet juist. Een
correcte herschrijving is: Na de eerste ronde werden maar drie kandidaten geselecteerd of in aanmerking
genomen.
Weerhouden gaat doorgaans vergezeld van het voorzetsel van. Het betekent 'tegenhouden, afhouden
van, beletten': Zijn zwakke hart weerhield hem ervan beroepsrenner te worden. De weerhouden
kandidaten betekent dus precies het tegenovergestelde van wat bedoeld wordt, namelijk dat de
kandidaten niet door de selectieprocedure zijn geraakt.
Ook in andere contexten is weerhouden niet juist. Zo kunt u in de zinnen Hij is weerhouden voor die
vergadering en Hij wilde de aandacht van de toehoorders weerhouden, het werkwoord weerhouden beter
vervangen door een ander werkwoord, bijvoorbeeld: Hij is verhinderd voor die vergadering en Hij wilde de
aandacht van de toehoorders trekken of gaande houden.
5 januari 2004
Aflassen / afgelasten
Is de volgende zin correct: Na de bommelding wilden de organisatoren de wedstrijd aflassen?
Nee, de correcte infinitief is afgelasten. De vorm aflassen is waarschijnlijk ontstaan door een verkeerde
interpretatie van het voltooid deelwoord afgelast en door analogie met het werkwoord lassen. Het
werkwoord afgelasten heeft niets met dat laatste werkwoord van doen. Het is ontstaan uit de
samenstelling af+gelasten ('bevelen').
Ook in andere vormen van het werkwoord afgelasten mag u het voorvoegsel ge- niet weglaten: Telkens
als de controlearts doping vaststelt, gelast de wielrijdersbond de wedstrijd af of Na dat ongeluk gelastte
de organisator de rally af.
Het voltooid deelwoord van vernissen wordt ook vaak verkeerd gevormd. De correcte vorm is gevernist:
Hij heeft de antieke kast van zijn grootouders gevernist. Het voltooid deelwoord van andere werkwoorden
die met ver- beginnen, krijgt geen voorvoegsel ge-: veranderen - heeft veranderd en verhoren - heeft
verhoord. Wellicht wordt daardoor het voltooid deelwoord van vernissen vaak ten onrechte zonder ge-
geschreven.
12 januari 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 30

Best / het best
Is de zin Je kunt best stoppen met roken correct?
Deze zin is alleen correct als u bedoelt dat de aangesproken persoon er beslist toe in staat is om zijn
slechte gewoonte af te leren. Als u hem duidelijk wilt maken dat stoppen met roken zijn gezondheid ten
goede zal komen, zegt u: Je kunt het best stoppen met roken.
De vormen best en het best zijn in het Nederlands geen synoniemen. Best betekent dat iets goed mogelijk
is; het best(e) is de overtreffende trap van goed en betekent dus dat iets het meest gewaardeerd wordt.
Het best en het beste zijn wel evenwaardig. In de bovenstaande zin kunt u dus evengoed schrijven: Je
kunt het beste stoppen met roken.
De vorm het best(e) wordt in verzorgde spreektaal doorgaans gecombineerd met het hulpwerkwoord
kunnen: Je kunt het best een nieuwe fiets kopen. Een zin als Je koopt het best een nieuwe fiets is niet
voor iedereen aanvaardbaar. Ook bij de vergrotende trap beter hoort meestal het hulpwerkwoord kunnen:
Verpleegsters kunnen beter geen ringen dragen.
19 januari 2004
Voorzien
Is de De wet voorziet allerlei uitzonderingen correct?
Nee, voorzien is niet correct in de betekenis 'bepalen, vaststellen, voorschrijven'. De correcte zin kan
bijvoorbeeld luiden: De wet bevat allerlei uitzonderingen; In de wet staan allerlei uitzonderingen of In de
wet zijn allerlei uitzonderingen opgenomen. Voorzien is evenmin correct in een zin als Ons vertrek was
voorzien om zes uur. U kunt voorzien hier beter vervangen door gepland.
Het werkwoord voorzien kan zonder voorzetsel alleen gebruikt worden in de betekenis 'zien aankomen':
Hij kon toen nog niet voorzien dat zijn bedrijf failliet zou gaan.
Voorzien is ook correct als u het met bepaalde voorzetsels combineert. Zo kunt u voorzien van gebruiken
in de betekenis 'verschaffen': Hij voorzag de geboetseerde hond van poten en oren. Voorzien in betekent
'(van tevoren) zorgen voor iets': Ze kan eindelijk zelf in haar onderhoud voorzien. Met de zin Ik heb het
niet zo op die man voorzien, bedoelt u dat u die persoon niet helemaal vertrouwt.
26 januari 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 31

Een Chinees fotograaf / een Chinese fotograaf
Wat is juist: een Chinees fotograaf of een Chinese fotograaf?
Zowel een Chinees fotograaf als een Chinese fotograaf is correct.
Bij de-woorden krijgt het bijvoeglijk naamwoord in het enkelvoud een buigings-e, zowel bij het bepaald
als het onbepaald lidwoord: de/een mooie auto, de/een grote tafel. Op dat principe zijn er een aantal
uitzonderingen waarbij het bijvoeglijk naamwoord ook onverbogen kan blijven. Dat is onder andere het
geval bij het onbepaald lidwoord als het zelfstandig naamwoord een (meestal mannelijke) persoonsnaam
is die een beroep of een functie aanduidt, én het bijvoeglijk naamwoord eindigt op -s of -sch en van een
geografische naam is afgeleid. Andere voorbeelden zijn: een Duits(e) arts, een Russisch(e) dirigent.
Als het bijvoeglijk naamwoord bij de persoonsnaam een kwaliteit of eigenschap uitdrukt, kan het bij het
onbepaald lidwoord ook onverbogen blijven, maar er kan dan een betekenisverschil spelen. De
onverbogen vorm van het bijvoeglijk naamwoord heeft dan een figuurlijke of algemenere betekenis, de
verbogen vorm een letterlijke of specifiekere betekenis. Bijvoorbeeld: een groot man ('met grote
kwaliteiten') tegenover een grote man ('groot van gestalte'), een gewaarschuwd man (in de uitdrukking
een gewaarschuwd man telt voor twee) tegenover een gewaarschuwde man ('een man die op een bepaald
moment gewaarschuwd is').
2 februari 2004
Komma bij een uitbreidende zin
Moet er een komma staan in de volgende zin: Blikvanger van het project is de reusachtige tent,
waarin de bezoekers hun auto kwijt kunnen?
Als er in de context maar van één tent sprake is, moet er een komma staan na tent. De informatie die in
de betrekkelijke bijzin staat, kan dan weggelaten worden zonder dat de zin ingrijpend van betekenis
verandert. Je kunt dan ook een duidelijke pauze horen na tent. Er is dan maar één tent en die is de
blikvanger van het project. Zelfs als er in de context verschillende tenten een rol zouden spelen, ligt deze
betekenis hier het meest voor de hand omdat het bijvoeglijk naamwoord reusachtige al specificeert om
welke tent het precies gaat.
Het is niet erg waarschijnlijk, maar als er in de context sprake zou zijn van verschillende reusachtige
tenten, heeft de betrekkelijke bijzin een beperkende betekenis en mag er geen komma staan. In dat geval
zijn er verschillende reusachtige tenten en alleen de reusachtige tent waarin de bezoekers hun auto kwijt
kunnen, is de blikvanger van het project.
16 februari 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 32

De media geeft / geven
Wat is juist: De media geeft of geven veel achtergrondinformatie?
Alleen het meervoud is correct: De media geven veel achtergrondinformatie.
Het woord medium gebruiken we meestal in het meervoud als we het hebben over het geheel van
communicatiemiddelen waarmee kennis en informatie wordt verspreid, zoals radio, tv, kranten en
tijdschriften. Bijvoorbeeld: In de media werd veel aandacht besteed aan de speech van president Bush.
Hoewel media de meervoudsvorm van medium is en dus een meervoudige persoonsvorm vereist als het
woord onderwerp van een zin is, gebruiken sommigen het met een enkelvoudige persoonsvorm. Het is
dan een enkelvoudige verzamelnaam, zoals groep, leger en verzameling. In het Engels is dat gebruik van
het enkelvoud (the media is ...) al heel gewoon geworden, maar in het Nederlands wordt het nog altijd als
fout ervaren.
23 februari 2004
Vermeend
Wat betekent vermeend in de zin De vermeende dader is opgepakt?
De zin De vermeende dader is opgepakt is dubbelzinnig. De oorspronkelijke betekenis van vermeend is
'ten onrechte beschouwd als, gewaand'. In de bovenstaande zin drukt de schrijver dan uit dat de persoon
niet de eigenlijke dader is, maar dat hij ervoor wordt aangezien. Hoe langer hoe meer wordt vermeend
ook in de betekenis 'vermoedelijk, verondersteld, mogelijk' gebruikt. In dat geval drukt de schrijver alleen
maar uit dat de persoon als de dader wordt beschouwd, hij is dan de vermoedelijke dader.
Door deze betekenisontwikkeling heeft vermeend eigenlijk twee vrijwel tegengestelde betekenissen. Het
woord kan daardoor aanleiding geven tot verwarring. Als uit de context niet helemaal duidelijk is wat u
precies bedoelt, is het beter om vermeend niet te gebruiken in de betekenis 'vermoedelijk, verondersteld,
mogelijk'. In de volgende zin is vermeend wel ondubbelzinnig gebruikt: De vermeende dader is van alle
beschuldigingen vrijgesproken.
1 maart 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 33

Achternaam voornaam / voornaam achternaam
Zeg je eerst je voornaam of eerst je familienaam als je jezelf voorstelt?
De woorden zeggen het zelf: de voornaam komt eerst, dan de achternaam of familienaam. Alleen bij
namen die gealfabetiseerd staan of moeten worden, is het nuttig om de familienaam vooraf te laten gaan;
anders niet. Het is niet omdat uw naam vroeger in de klas (van een alfabetisch lijstje) werd afgeroepen
met de familienaam eerst, dat u zich nu bij elke gelegenheid zo moet voorstellen. Zeg dus niet Ik ben of
mijn naam is Nachtergaele Tom als u deelneemt aan een quiz op televisie, maar Ik ben of mijn naam is
Tom Nachtergaele. Overigens kunt u ook ik ben woonachtig te en ik ben werkzaam te het best vervangen
door ik woon of ik werk in. Kortom, doe gewoon, en spreek niet alsof u een (ouderwets opgesteld)
formulier aan het voorlezen bent.
8 maart 2004
Heeft moeten komen / is moeten komen
Zeg je Ik heb of ik ben moeten komen?
Beide mogelijkheden zijn correct. Als moeten in de plaats van het voltooid deelwoord gemoeten komt én
gevolgd wordt door een werkwoord dat met zijn vervoegd wordt, kunt u in principe kiezen of u hebben of
zijn gebruikt. Het hulpwerkwoord hebben of zijn kan zich dus naar het hulpwerkwoord moeten (ik heb
gemoeten) of het zelfstandig werkwoord komen (ik ben gekomen) richten.
Behalve bij moeten kan dat ook bij de werkwoorden kunnen, mogen, durven, proberen, trachten, weten
en willen. Nog enkele voorbeelden: Hoe heeft/is het kunnen mislukken?; Het heeft/is niet mogen zijn;Zij
heeft/is weten te vluchten; Ze hebben/zijn op tijd willen beginnen; Ik heb/ben nog naar de apotheker
proberen te gaan. Hebben is bij zulke gevallen altijd correct, maar zijn kan in veel gevallen evengoed. De
voorkeur voor hebben of zijn kan van geval tot geval en van spreker tot spreker verschillen. De variant
met zijn komt over het algemeen vaker voor in België dan in Nederland.
15 maart 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 34

Voor / om brood op de plank te krijgen
Wat is correct: voor of om brood op de plank te krijgen?
Om brood op de plank te krijgen. In de standaardtaal kunt u voor niet gebruiken om een beknopte bijzin
in te leiden die een doel uitdrukt. Het correcte voegwoord is om: Ze moet hard werken om brood op de
plank te krijgen; Ik kom om een bankrekening te openen; 't Was maar om te lachen. In België wordt in
deze gevallen vaak voor gebruikt, wellicht onder invloed van het Franse pour.
Voor kan wel een doel aanduiden als het als voorzetsel bij een zelfstandig naamwoord (of een als
zelfstandig naamwoord gebruikte infinitief) staat of als het een combinatie vormt met een bijwoord als er
of daar. Bijvoorbeeld: Ik kom voor brood; Ik kom voor een bankrekening; Dat is een doekje voor het
bloeden; Daar is een goede reden voor te geven.
22 maart 2004
Niet alleen zijn verwezenlijkingen, maar ook zijn charisma maakten /
maakte
Wat is juist: Niet alleen zijn verwezenlijkingen, maar ook zijn charisma maakten of maakte
hem populair bij de gewone man?
In deze zin is het enkelvoud correct: Niet alleen zijn verwezenlijkingen, maar ook zijn charisma maakte
hem populair bij de gewone man.
Wanneer het onderwerp een nevenschikking is met het voegwoord maar, komt de persoonsvorm overeen
met het tweede lid van de nevenschikking: Niet wij, maar Jan heeft dat gedaan; Niet Jan, maar wij
hebben dat gedaan. Hetzelfde geldt voor zinnen waarvan het onderwerp een nevenschikking is met niet
alleen ... maar ook. Omdat charisma in bovenstaande zin enkelvoudig is, gebruiken we dus de
enkelvoudige persoonsvorm. Als we het meervoudige zijn verwezenlijkingen na maar ook zetten, wordt de
persoonsvorm meervoudig: Niet alleen zijn charisma, maar ook zijn verwezenlijkingen maakten hem
populair bij de gewone man.
Nog enkele voorbeelden: Niet alleen haar moeder, maar ook haar vader was erbij; Niet alleen Celine en
Sander, maar ook Ineke komt logeren; Niet alleen Ineke, maar ook Celine en Sander komen logeren.
5 april 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 35

Achttien procent van de stemmers zijn tegen / is tegen
Moet het werkwoord in het enkelvoud of het meervoud staan in Achttien procent van de
stemmers is / zijn tegen het voorstel?
De enkelvoudsvorm is altijd correct.
Procent is een zelfstandig naamwoord dat een rekeneenheid aanduidt, vergelijkbaar met meter, liter,
dozijn, miljoen en kilo. Na een geheel getal blijven die woorden in de enkelvoudsvorm staan, hoewel ze
naar de betekenis toch meervoudig zijn. Als zulke woorden in een zin onderwerp zijn, worden ze
gecombineerd met een persoonsvorm in het enkelvoud: Tien procent antwoordde negatief; Achttien
procent is tegen het voorstel.
Als procent door een van-nabepaling gevolgd wordt, kan de persoonsvorm volgens sommige
naslagwerken ook in het meervoud staan. Het hangt er dan van af welk zelfstandig naamwoord u als kern
van het onderwerp opvat. Als u in achttien procent van de stemmers het woord stemmers als kern
beschouwt, is de persoonsvorm meervoudig: Achttien procent van de stemmers zijn tegen het voorstel.
Maar niet iedereen is het eens over die meervoudsvorm. Gebruik bij twijfel dus de enkelvoudsvorm, die is
altijd correct: Achttien procent van de stemmers is tegen het voorstel.
26 april 2004
Omdat / doordat
Wat is correct: Ik kwam te laat op het werk doordat of omdat er een treinstaking was?
In deze zin is zowel doordat als omdat correct. Een oorzakelijk verband kunt u met doordat uitdrukken,
maar ook met omdat. Voor een reden kunt u alleen omdat gebruiken.
Een oorzaak ligt buiten de menselijke wil, is iets onontkoombaars. Als ik op mijn werk te laat kom door
een treinstaking, is dat geen eigen beslissing, het is iets onvermijdelijks. Een reden heeft te maken met
de vrije wil, is iets subjectiefs. Bijvoorbeeld: Omdat ik helemaal geen zin had in een feestje, bleef ik
lekker thuis. Ik heb een negatieve mening over dat feestje en daarom beslis ik om er niet naartoe te
gaan. Nog enkele voorbeelden: Hij miste zijn vliegtuig naar Rome doordat / omdat hij in een ellenlange
file was terechtgekomen (oorzaak); Omdat ze haar Franse taal wat wil bijschaven, gaat ze een maand
naar Frankrijk (reden).
10 mei 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 36

Op internet / op het internet
Welke zin is correct: U vindt De Standaard ook op internet of U vindt De Standaard ook op het
internet?
Beide zinnen zijn correct. De verbindingen op internet en op het internet kunnen naast elkaar worden
gebruikt, zonder betekenisverschil.
U kunt op (het) internet vergelijken met andere verbindingen van het voorzetsel op met een
communicatiemedium die zowel met als zonder lidwoord voorkomen. Bijvoorbeeld: De interne vacatures
worden op (het) intranet geplaatst; Bijna elke avond kunt u op (de) televisie kijken naar een docusoap.
Bij een aantal andere vergelijkbare verbindingen bent u wel verplicht om het lidwoord te gebruiken.
Bijvoorbeeld: Op het net vindt u heel wat nuttige informatie; De reclame op de radio vind ik vaak heel
ergerlijk. Een enkele keer kunt u het lidwoord niet gebruiken: Op teletekst kunt u de uitslagen van de
lottotrekking nog eens nalezen.
17 mei 2004
Te overhalen / over te halen
Is de volgende zin correct: Ik zal proberen hem te overhalen om toch naar mijn feestje te
komen?
Nee, correct is: Ik zal proberen hem over te halen. In de betekenis 'bepraten, overreden' is het
werkwoord overhalen een scheidbaar werkwoord. De klemtoon ligt op het eerste deel: iemand óverhalen.
Bij de vervoeging wordt het eerste deel over gescheiden van het tweede deel halen. Bijvoorbeeld: Hij
haalde hem gemakkelijk tot zijn partij over. Ook bij het voltooid deelwoord worden de twee delen
gescheiden door het voorvoegsel ge-. U schrijft bijvoorbeeld: Misschien wordt de minister overgehaald om
zijn ontslag in te dienen.
Sommige werkwoorden kunnen scheidbaar en niet-scheidbaar worden gebruikt, afhankelijk van het
woordaccent en de betekenis. Bijvoorbeeld: Loop maar vlug dóór - Hij is daar heel snel dóórgelopen en
Doorlóóp eens vlug dat artikel - Ik heb dat artikel doorlópen. In de eerste twee voorbeelden wordt het
scheidbare werkwoord dóórlopen gebruikt in de betekenis 'verder lopen'. In de laatste voorbeelden is
doorlópen een niet-scheidbaar werkwoord met de betekenis 'snel doornemen'.
24 mei 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 37

Efficiënt / effectief
Wat is correct: een efficiënt formulier of een effectief formulier?
Beide formuleringen zijn mogelijk. Efficiënt betekent 'doelmatig, zó dat het de minste middelen,
inspanningen enzovoort vergt'. Een efficiënt formulier is een formulier dat heel gemakkelijk ingevuld en
verwerkt kan worden. Een effectief formulier is een doeltreffend formulier waarmee een bepaalde
procedure of regeling correct wordt toegepast zodat het de gewenste resultaten oplevert.
Efficiëntie verwijst dus naar de manier waarop een bepaald resultaat is bereikt, terwijl effectiviteit alleen
rekening houdt met het resultaat. Iemand kan bijvoorbeeld heel veel resultaten boeken op het werk,
maar tijdens de werkuren veel tijd verliezen aan onbelangrijke details. Het werk wordt dan heel effectief
uitgevoerd, maar aan efficiëntie moet het inboeten. Of iemand kan bijvoorbeeld een nieuw
wonderwasmiddel gebruiken dat effectief is om wijnvlekken te verwijderen. Als de kleuren van de kleren
tijdens het wassen ook vervagen, werkt dat wasmiddel duidelijk niet zo efficiënt.
1 juni 2004
Kwartaal
Is een kwartaal een periode van drie maanden of een periode van vier maanden?
Het woord kwartaal komt van het Latijnse quartale anni, wat 'een vierde deel van het jaar' betekent.
Aangezien een jaar twaalf maanden telt, is een vierde deel van een jaar gelijk aan drie maanden.
Trimester verwijst ook naar een periode van drie maanden (tri mensis) en is dus een synoniem van
kwartaal.
Voor een periode van vier maanden bestaat er geen specifiek woord. Naar een periode van zes maanden
kunt u verwijzen met het woord semester (sex mensis).
De afgeleide bijvoeglijke naamwoorden van trimester en semester zijn trimestrieel en semestrieel. Zo is
een trimestrieel rapport een driemaandelijks rapport, en verschijnt een semestrieel tijdschrift
zesmaandelijks. Van kwartaal bestaat er geen afgeleid bijvoeglijk naamwoord. U kunt kwartaal wel
gebruiken als eerste deel van een samenstelling, bijvoorbeeld kwartaalbericht, kwartaalhuur.
7 juni 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 38

Grote nieuwe huizen / nieuwe grote huizen
Welke formulering is correct: grote nieuwe huizen of nieuwe grote huizen?
Beide formuleringen zijn correct. De volgorde van de bijvoeglijke naamwoorden wordt bepaald door de
mate waarin de genoemde eigenschap karakteristiek is voor het zelfstandig naamwoord. Het bijvoeglijk
naamwoord dat het zelfstandig naamwoord het meest specificeert, staat er het kortste bij. U schrijft
bijvoorbeeld de rode wollen trui, het grote glazen kantorencomplex.
In het voorbeeld zijn de eigenschappen groot en nieuw even specifiek voor het zelfstandig naamwoord
huizen. De volgorde is dan vrij, tenzij u een contrast wilt uitdrukken. Om in een nieuwbouwwijk een
onderscheid te maken tussen grote en kleine huizen, spreekt u van grote nieuwe huizen en kleine nieuwe
huizen. In een villawijk waar alleen kasten van huizen staan, hebt u het over nieuwe grote huizen en oude
grote huizen.
Als u geen contrast wilt uitdrukken en de bijvoeglijke naamwoorden even specifiek zijn, is de volgorde
vrij. U kunt dus spreken van een zachte, speelse hond of van een speelse, zachte hond. Tussen de
bijvoeglijke naamwoorden staat dan een komma. Die komma kunt u ook vervangen door en: een
ontspannende en leuke reis of een leuke en ontspannende reis.
21 juni 2004
Gekend / bekend
Is Hugo Claus een gekend of bekend auteur?
Hij is een bekend auteur. Bekend is een bijvoeglijk naamwoord en betekent hier 'beroemd'. In België
wordt in die betekenis vaak ten onrechte gekend gebruikt. Dat geldt ook voor de andere betekenissen van
bekend. Als iedereen van een bepaalde zaak op de hoogte is, zegt u dat die zaak algemeen bekend is, en
niet algemeen gekend. Als de dader van een misdaad nog niet geïdentificeerd is, zegt u dat hij nog niet
bekend is.
Gekend is het voltooid deelwoord van kennen en wordt alleen gebruikt in de verschillende betekenissen
van dat werkwoord. Eentje daarvan is 'weten wat iemand, iets is': zo kunt u iemand jaren goed gekend
hebben. Als u het over een goed gekende les hebt, bedoelt u daarmee dat u die les goed kent omdat u er
goed voor gestudeerd hebt.
28 juni 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 39

Genieten van / genieten
Betekenen genieten van iets en iets genieten hetzelfde?
Nee, genieten van iets betekent 'plezier aan iets beleven'. Zo kunt u genieten van een mooie
zonsondergang of van een lekker kopje koffie. Iets genieten betekent dat u in het bezit bent van iets,
meestal met de betekenis dat wat u hebt voordelig is, bijvoorbeeld: Jef geniet een ruim pensioen; Het
kind heeft een goede opvoeding genoten. In dat geval kunt u genieten beter vervangen door gewone
werkwoorden als hebben, in aanmerking komen, krijgen en bezitten. Zeg dus liever: Jef krijgt een ruim
pensioen; Het kind heeft een goede opvoeding gehad.
In België wordt genieten van iets ook in de betekenis 'tot zijn voordeel hebben' gebruikt, bijvoorbeeld in
de zin Als erelid van de boekenclub geniet hij van heel wat voordelen. Dat gebruik behoort niet tot de
standaardtaal: u kunt dus het voorzetsel van in deze zin beter weglaten of een ander werkwoord
gebruiken.
5 juli 2004
Voor de pc / achter de pc
Zit je voor of achter je pc?
Beide zijn mogelijk, maar als u voor uw pc zit, kijkt u er veeleer passief naar, en als u achter uw pc zit,
bent u er ijverig mee aan het werk. In de regel zeg je dat je voor een toestel zit als je er passief naar
kijkt. Wie bijvoorbeeld de hele avond voor televisie zit, is niet meteen druk bezig. Het voorzetsel achter
gebruikt u voor alles waar u actief mee bezig bent. Zo zit een chauffeur achter het stuur van zijn
vrachtwagen en een typiste achter haar typemachine. In sommige gevallen kunt u achter ook vervangen
door aan, bijvoorbeeld aan de pc, aan het stuur of aan de piano.
Als u voor of achter combineert met voorwerpen die geen toestel zijn, volgt u bij de keuze van het
voorzetsel het perspectief van de spreker. Zo zit iemand voor het raam vanuit zijn eigen perspectief, maar
achter het raam als je van buitenaf naar hem kijkt.
19 juli 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 40

Drie kwart van de kinderen werd bevangen / werden bevangen
Wat is correct: Drie kwart van de kinderen werd of werden bevangen door de chloordamp?
Correct is: Drie kwart van de kinderen werd bevangen door de chloordamp.
Als het onderwerp van een zin een breukgetal is, staat de persoonsvorm in het enkelvoud. Als de
klemtoon op de afzonderlijke delen ligt, gebruikt u toch de meervoudsvorm. In dat geval krijgt de noemer
van het breukgetal een meervouds-n: Ze verdeelde de taart in acht gelijke stukken en drie achtsten
belandden al meteen in haar eigen bord.
Ook bij procentaanduidingen gebruikt u bij voorkeur de enkelvoudsvorm: 80% van de Vlamingen denkt
dat de pensioenen over enkele jaren niet meer betaalbaar zullen zijn; 46% van de mails is na twee dagen
nog niet beantwoord.
2 augustus 2004
Vervoegen / zich vervoegen
Is de volgende zin correct: Bulgarije staat klaar om in 2007 de EU te vervoegen?
Nee, de correcte formulering is: Bulgarije staat klaar om zich in 2007 bij de EU te vervoegen.
Vervoegen kan als overgankelijk werkwoord (iets vervoegen) alleen gebruikt worden als een taalkundige
term: werkwoorden kunt u vervoegen.
In de andere betekenissen is vervoegen een wederkerend of reflexief werkwoord: zich vervoegen. Er staat
gewoonlijk ook een voorzetsel bij. Het meest gebruikelijke voorzetsel is bij: De Vlaamse meisjes
vervoegden zich bij de Waalse damesploeg. Ook de voorzetsels in en op zijn soms bruikbaar: Voor een
heerlijke cocktail en snack kunt u zich vervoegen in de bar; Zolang de vreemdelingen Spanje als
verblijfplaats hadden, moesten ze zich iedere woensdag op het hoofdkwartier van de Seguridad
vervoegen.
Zich vervoegen is een nogal deftig werkwoord, dat vaak ironisch gebruikt wordt. In een neutrale context
kunt u het beter vervangen door bijvoorbeeld aansluiten bij, opzoeken, zich voegen bij, zich aanmelden.
Bijvoorbeeld: Bulgarije staat klaar om in 2007 lid te worden van de EU.
16 augustus 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 41

Accountmanager
Wat is een accountmanager, en bestaat er ook een Nederlands alternatief voor dit woord?
Volgens de woordenboeken is een accountmanager iemand die bij een bank of een bedrijf advies verleent
over bijvoorbeeld geldbeleggingen of reclamecampagnes. Het woord account is de laatste tijd in de
bedrijfswereld zo populair geworden dat het in deze context een algemenere betekenis heeft gekregen.
Account slaat nu in ruime zin op de klanten of cliënten van een organisatie of op hun dossiers bij de
organisatie, bijvoorbeeld in de vorm van een rekening, een abonnement, een dienstverlenings- of
samenwerkingscontract. Accountmedewerkers coördineren en onderhouden dan de relaties met de
klanten of cliënten.
Andere benamingen voor een accountmanager zijn klantmanager, cliëntmanager, klantbeheerder,
relatiemanager en relatiebeheerder.
23 augustus 2004
Disclaimer
Wat is een disclaimer, en bestaat er ook een Nederlands alternatief voor dat woord?
Een disclaimer is een kort stukje tekst waarin een organisatie erop wijst dat de informatie in een
boodschap alleen voor de geadresseerde is bedoeld en dat de organisatie niet aansprakelijk kan worden
gesteld voor verkeerd gebruik van de informatie. Als een klant bijvoorbeeld informatie naar anderen
doorstuurt of reproduceert, is hij zelf aansprakelijk voor de problemen die daardoor kunnen ontstaan, en
niet de organisatie. Disclaimers zijn zeer gebruikelijk geworden aan het einde van fax- en e-mailberichten
omdat de informatie daaruit zeer gemakkelijk gemanipuleerd en verspreid kan worden en zo in verkeerde
handen terecht kan komen.
Het woord disclaimer staat nog maar in een paar Nederlandse woordenboeken, maar is wel al vrij
ingeburgerd. Goede Nederlandse alternatieven zijn aansprakelijkheidsbeperking en vrijwaringsclausule.
Ook exoneratieclausule wordt weleens gebruikt, maar dat woord is minder aan te bevelen omdat de
betekenis van het juridische begrip exoneratie ('ontlasting, vrijwaring') bij de meeste lezers niet bekend
is.
30 augustus 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 42

Onze uiterste best / ons uiterste best
Is het Wij doen onze uiterste best of Wij doen ons uiterste best?
Correct is: Wij doen ons uiterste best.
Best is hier een onzijdig zelfstandig naamwoord, een het-woord. Bij enkelvoudige het-woorden wordt het
bezittelijk voornaamwoord ons gebruikt. Bijvoorbeeld: ons huis, ons paard, ons verleden. Enkelvoudige
de-woorden en zelfstandige naamwoorden in het meervoud worden met onze gecombineerd: onze
woning, onze koe, onze wensen, onze hoofden. Voor bijvoeglijke naamwoorden gelden andere regels dan
voor bezittelijke voornaamwoorden. Dat verklaart dat uiterste wel een -e krijgt en ons niet.
Blijkbaar twijfelen sommige taalgebruikers aan het geslacht van best. Dat lijkt vooral het geval te zijn als
best wordt voorafgegaan door uiterste: Wij doen onze/ons best zorgt voor veel minder onzekerheid.
Perfect vergelijkbaar met ons uiterste best is (op) ons uiterste gemak.
20 september 2004
Klantentevredenheid / klanttevredenheid
Is het klantentevredenheid of klanttevredenheid?
Voor de keuze tussen klantentevredenheid en klanttevredenheid zijn er geen duidelijke regels te geven.
Beide vormen zijn te verdedigen; klanttevredenheid is het gebruikelijkst.
Voor de spelling van de tussenklank e zijn er regels: de Woordenlijst geeft aan wanneer u deze
tussenklank met -e- moet weergeven en wanneer met -en-. Maar om te weten óf er in een bepaald woord
zo'n tussenklank e voorkomt, kunt u zich niet baseren op duidelijke woordvormingsregels. U hoeft zich
bijvoorbeeld niet af te vragen of het om één klant of meer klanten gaat. Een tussenklank e kan wel
teruggaan op een meervoudsuitgang, maar evengoed op bijvoorbeeld een overgangsklank die de
uitspraak vergemakkelijkt. Omgekeerd kan bij een vorm als klanttevredenheid het eerste deel
probleemloos een meervoudige betekenis hebben. Zo hoedt een schaapherder gewoonlijk meer dan één
schaap.
Het gaat er dus om te achterhalen welke vorm gebruikelijk is. In dit geval is het woord niet in de
woordenboeken opgenomen. Als verschillende vormen correct zijn, kunt u het internet gebruiken om na
te gaan welke vorm het vaakst voorkomt. Bij klant(en)tevredenheid is dat de vorm zonder -en-.
27 september 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 43

Vergeet niet dat te doen / vergeet dat niet te doen
Wat is correct: Vergeet het formulier niet te ondertekenen of Vergeet niet het formulier te
ondertekenen?
Beide formuleringen zijn correct. De volgorde in de eerste formulering kan in bepaalde gevallen wel
problematisch zijn.
In de tweede formulering slaat niet duidelijk op vergeten. De betekenis is: 'Je mag niet vergeten het
formulier te ondertekenen'. Van de zin Vergeet het formulier niet te ondertekenen zou je kunnen zeggen
dat hij in principe betekent: 'Je moet vergeten het formulier niet te ondertekenen'. Niet slaat dan op
ondertekenen in plaats van op vergeten. Toch hoeven zulke zinnen niet afgekeurd te worden. Een zin als
Vergeet dat niet te doen is erg gebruikelijk, en ook de volgende zinnen zijn in de praktijk heel gewoon:
Vergeet hem niet te bellen; Vergeet die rekening niet te betalen; Vergeet uw Proton niet op te laden. De
andere volgorde kan bij deze voorbeelden zelfs wat geforceerd overkomen.
Maar er zijn ook gevallen waarbij het beter is de negatie niet van de hoofdzin naar de bijzin te
verplaatsen. Vergeet uw formulier niet op tijd in te leveren bijvoorbeeld kunt u het best vervangen door
Vergeet niet uw formulier op tijd in te leveren, omdat niet anders bij op tijd lijkt te horen.
4 oktober 2004
'En wat dan nog', schokschouderde hij
Is de volgende zin correct: 'En wat dan nog', schokschouderde hij?
In deze zin wordt een citaat gecombineerd met een werkwoord dat niet rechtstreeks een spreekhandeling
uitdrukt: schokschouderen. Zulke constructies zijn niet voor iedereen aanvaardbaar, maar er hoeft geen
principieel bezwaar tegen gemaakt te worden.
Vergelijkbare voorbeelden zijn: 'Dat is niet nieuw', kwam moeder tussenbeide; 'Had ik dat maar nooit
gezegd', snikte ze. In deze zinnen komen werkwoorden die geen lijdend voorwerp kunnen hebben – je
kunt niet 'iets schokschouderen' bijvoorbeeld – toch met een lijdend voorwerp voor. Of misschien toch
niet, want een mogelijke verklaring is dat het om elliptisch taalgebruik gaat. We kunnen immers aanvullen
wat geïmpliceerd is: (Terwijl hij zei:) 'En wat dan nog', schokschouderde hij; (Door te zeggen / Met de
woorden) 'Dat is niet nieuw', kwam moeder tussenbeide.
Auteurs gebruiken zulke werkwoorden om variatie in te bouwen en hun tekst wat levendiger te maken.
Het gebruik ervan hoeft niet altijd afgekeurd te worden – het is een kwestie van stijl – maar overdrijven
kan nooit de bedoeling zijn. Een zin als de volgende zal bij weinigen in de smaak vallen: 'Niet iedereen is
gemaakt om kampioen te zijn', keek hij vanuit de hoogte op ons neer.
11 oktober 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 44

Komen te
Is het gebruik van komen te correct in de volgende zin: De bondscoach kwam onder grote druk
te staan?
Ja, komen te is hier correct gebruikt. In de betekenis 'in een bepaalde toestand raken' kan komen worden
gebruikt als hulpwerkwoord, gevolgd door te + infinitief. De infinitief drukt dan uit om welke toestand of
werking het gaat, in dit geval 'onder druk staan'. Het gebruik van de infinitief met te geeft aan dat het
onderwerp geen invloed uitoefent op de werking, of dat er iets toevalligs of voorbeschikts meespeelt.
Soms maakt het gebruik van te dus het verschil. Vergelijk Jan kwam naast Piet te zitten en Jan kwam
naast Piet zitten: in de eerste zin belandt Jan daar door de tafelschikking, in de tweede zin kiest hij zelf
zijn plaatsje.
In het Frans wordt 'venir de' gebruikt voor iets wat zopas is gebeurd. Als u in een dergelijke context in het
Nederlands komen te + infinitief gebruikt, is dat niet correct. In plaats van dat boek komt te verschijnen
en ik kom te vertrekken gebruikt u dus dat boek is pas verschenen en ik ben net vertrokken.
18 oktober 2004
Rood en geel worden oranje / wordt oranje
Wat is correct: Rood en geel worden oranje of Rood en geel wordt oranje?
Correct is: Rood en geel wordt oranje.
Als het onderwerp uit meerdere delen bestaat en verbonden wordt met het voegwoord en, plaatst u de
persoonsvorm gewoonlijk in het meervoud. Bijvoorbeeld: Jan en Mieke hebben me een bezoekje
gebracht; Uw naam en uw abonneenummer moeten op het formulier staan.
Als het meerledige onderwerp echter als één geheel beschouwd wordt, plaatst u de persoonsvorm in het
enkelvoud. Vergelijk de volgende zinnen: Rood en geel zijn mooie kleuren en Rood en geel wordt oranje.
In de eerste zin wordt over elke kleur afzonderlijk gezegd dat die mooi is. De persoonsvorm staat dan in
het meervoud. In de tweede zin gaat het over de combinatie van rood met geel. Om deze
eenheidsbetekenis weer te geven, zet u de persoonsvorm in het enkelvoud. Vergelijkbare zinnen zijn:
Spek en eieren zijn vette voedingsmiddelen (de afzonderlijke producten) en Spek en eieren is lekker (de
combinatie).
25 oktober 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 45

Hoofdletter na een dubbele punt
Moet er altijd een hoofdletter staan na een dubbele punt?
Nee, afhankelijk van wat er na de dubbele punt volgt, schrijft u soms een hoofdletter, soms niet.
Als er na de dubbele punt een citaat of een aanhaling komt, krijgt het eerste woord steeds een
hoofdletter. Bijvoorbeeld: Willem Kloos zei ooit: 'Kunst is de allerindividueelste expressie van de
allerindividueelste emotie'; Hij riep boos: 'Kom van dat dak af!'
Een dubbele punt kan ook worden gevolgd door een opsomming. Bij een puntsgewijze opsomming met
meerdere volzinnen, begint u elke volzin met een hoofdletter. In alle andere gevallen krijgen de delen van
de opsomming geen hoofdletter. Bijvoorbeeld: Er komen twee partijen aan de onderhandelingstafel
zitten: de directie van het bedrijf en de vakbondsafgevaardigden.
Een dubbele punt kan ook een toelichting of een conclusie inleiden. Na de dubbele punt schrijft u dan een
kleine letter. Bijvoorbeeld: Bewegingsnorm: dertig minuten bewegen per dag; Hij vindt de Europese
economische situatie behoorlijk positief: het marktaandeel van veel bedrijven is gestegen; Eén ding is
duidelijk: we hebben nog heel wat werk voor de boeg.
16 november 2004
Menig bezoeker / menige bezoeker
Wat is correct: Dit kunstwerk prikkelde de nieuwsgierigheid van menig bezoeker of menige
bezoeker?
Zowel menig bezoeker als menige bezoeker is hier correct. De keuze tussen de vorm met -e en de vorm
zonder -e is hier in principe vrij.
Het onbepaald voornaamwoord menig heeft een onverbogen vorm (menig) en een verbogen vorm
(menige). De onverbogen vorm wordt gebruikt voor het-woorden (menig meisje, menig huis, menig
bezoek), voor persoonsnamen die voorafgegaan worden door een onverbogen bijvoeglijk naamwoord
(menig beroemd politicus, menig wijs man) en voor mens (menig mens). In combinatie met sommige
andere persoonsnamen kunnen beide vormen voorkomen, bijvoorbeeld bij menig(e) auteur, menig(e)
spreker, menig(e) bezoeker. In de andere gevallen wordt alleen de vorm menige gebruikt: menige auto
(niet-persoonsnaam), menige beroemde politicus (combinatie met een verbogen bijvoeglijk naamwoord).
Na menig volgt trouwens steeds een zelfstandig naamwoord in het enkelvoud: het is dus menig(e)
bezoeker en niet menig(e) bezoekers.
22 november 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 46

Om te paardrijden / om paard te rijden
Wat is correct: Je kunt langskomen om te paardrijden of Je kunt langskomen om paard te
rijden?
Correct is: Je kunt langskomen om paard te rijden.
Als onderschikkend voegwoord leidt om bijzinnen in. In dit geval gaat het om een beknopte bijzin met 'om
te + infinitief'. Deze infinitief kan een scheidbaar of een onscheidbaar werkwoord zijn. Een scheidbaar
werkwoord heeft de eigenschap dat het eerste deel los kan komen van het tweede deel, bijvoorbeeld
paardrijden: we rijden al heel lang paard. Een onscheidbaar werkwoord blijft daarentegen altijd een
geheel vormen, bijvoorbeeld overzien: we overzien de situatie niet goed.
Als de infinitief in een beknopte bijzin met 'om te + infinitief' een scheidbaar werkwoord is, staat te
verplicht tussen de twee leden van het werkwoord in. Bijvoorbeeld: Je kunt langskomen om paard te
rijden (niet: om te paardrijden); Dat is leuk om mee te nemen (niet: om te meenemen); Hij is geschikt
om les te geven (niet: om te lesgeven).
29 november 2004
Uitrijdkaart / uitrijkaart
Wat is correct: Gebruik je uitrijdkaart of uitrijkaart om de parkeergarage te verlaten?
De correcte vorm van deze samenstelling is uitrijkaart, zonder d: Gebruik je uitrijkaart om de
parkeergarage te verlaten.
Als het eerste deel van een samengesteld zelfstandig naamwoord wordt gevormd door de stam van een
van de werkwoorden rijden, glijden, snijden of wijden, laten we de slot-d van de stam weg. Dat heet
stamreductie. Enkele voorbeelden daarvan zijn rijbewijs, rijverbod, glijbaan, glijmiddel, snijboon, snijtafel,
wijgeschenk, wijwater.
Ook bij werkwoorden die zijn samengesteld met rijden, snijden, glijden en wijden – zoals inrijden,
uitglijden en voorsnijden – zien we dat de stam gereduceerd wordt als hij het eerste deel vormt van een
samengesteld zelfstandig naamwoord. We krijgen dus bijvoorbeeld: uitrijkaart, oprijlaan, uitglijrisico,
afglijproces, houtsnijwerk en voorsnijmes.
6 december 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 47

Rechts heeft voorrang / voorrang van rechts
Is voorrang van rechts correct?
Ja, die uitdrukking wordt in het hele taalgebied gebruikt en begrepen.
Vroeger – en ook nu nog soms – werd weleens beweerd dat voorrang van rechts niet correct zou zijn en
vervangen moet worden door voorrang rechts of rechts heeft voorrang. Die stelling klopt niet. Voorrang
van rechts komt zowel in België als in Nederland veelvuldig voor in verzorgd taalgebruik. Van de
zogenaamde alternatieven wordt voorrang rechts noch in België, noch in Nederland gebruikt. De
omschrijving rechts heeft voorrang is voornamelijk in Nederland gangbaar.
Bij een ongeval in België kunt u de verkeersregel die zo vaak voor discussie zorgt dus het best voorrang
van rechts noemen. In Nederland kunt u bij een ongeval kiezen tussen voorrang van rechts en rechts
heeft voorrang.
13 december 2004
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2004 48

2005
Honderdenvier / honderdvier
Wat is correct: honderdenvier of honderdvier?
Beide zijn correct. Bij telwoorden boven honderd gaat het grootste getal (honderd) vooraf aan het kleinste
(een, twee enzovoort). Tot en met 112 (en ook 1012) kan er tussen die twee delen en geplaatst worden,
maar dat is niet verplicht. U kunt dus zowel honderdentwee zeggen als honderdtwee. Vanaf 113 (en
1013) zijn de vormen met en heel ongewoon. Het is dus honderddertien, honderdveertien, duizend
zestien enzovoort.
In België is de gebruikelijke uitspraak honderdeneen, honderdentwee, tweeduizend en vier enzovoort,
maar je hoort tegenwoordig steeds meer honderdeen, honderdtwee, tweeduizend vier enzovoort. Hoewel
die uitspraak minder voorkomt, is die zeker niet fout.
Soms is de invoeging van en verplicht. Dat geldt voor enkele vaste combinaties. U kunt en bijvoorbeeld
niet weglaten in een zin als Ik kan honderdeneen redenen bedenken waarom ik liever geen luxevakantie
in Irak zou winnen of als u het hebt over de sprookjes van duizend-en-een-nacht.
10 januari 2005
Moest ik nog tijd hebben / mocht ik nog tijd hebben / als ik nog tijd
heb
Wat is correct: Moest ik nog tijd hebben, dan ga ik mee een kop koffie drinken of Mocht ik nog
tijd hebben, dan ga ik mee een kop koffie drinken?
Alleen de constructie met mocht ik nog tijd hebben is correct.
Veronderstellende bijzinnen worden over het algemeen ingeleid met als/indien in combinatie met een
tegenwoordige of verleden tijd, of met zou + infinitief: als ik nog tijd heb, als hij te laat zou zijn, indien er
nog tijd is. Als de veronderstelling in de bijzin reëel, maar niet erg waarschijnlijk is, kunt u ook mocht in
combinatie met een infinitief gebruiken: mocht ze niet op tijd zijn en mocht hij zijn kaartje vergeten
hebben.
In België worden ook weleens veronderstellende bijzinnen met moest gebruikt, zoals moest ze niet komen
opdagen. In de spreektaal hebben weinig mensen een probleem met een dergelijke bijzin, maar in
verzorgd taalgebruik kunt u zulke constructies beter vermijden.
Er zijn natuurlijk ook correcte constructies met moest. Zo kunt u moest wel gebruiken om een
mogelijkheid uit te drukken met de implicatie van een verrassing: Je moest eens weten hoe gelukkig ik
ben. Ook als verledentijdsvorm van moeten is moest correct: Ze moest nog examen afleggen.
17 januari 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 49

Ik maak nooit geen fouten
Wat is er mis met een zin als Ik maak nooit geen fouten?
In deze zin wordt een dubbele ontkenning gebruikt. Constructies met nooit geen, nergens geen, nooit
niet, nooit niks enzovoort komen vooral in de spreektaal voor. U kunt dergelijke constructies beter
vermijden, omdat ze niet voor iedereen aanvaardbaar zijn.
Vroeger werden dubbele ontkenningen als in Ik mag nooit niks en Dat heb ik nooit niet meegemaakt
afgekeurd omdat daarmee het tegendeel beweerd zou worden van wat men bedoelt. Net zoals in een
wiskundige vergelijking zou de ene ontkenning de andere opheffen. Ondertussen is men tot het besef
gekomen dat dubbele ontkenningen – althans in de spreektaal – eigenlijk een versterkende functie
hebben. Door twee ontkennende woorden wordt de negatie beklemtoond, niet opgeheven. Veel
taalgebruikers blijven zo'n dubbele ontkenning echter als niet-correct ervaren.
Het fenomeen van dubbele ontkenningen is overigens niet beperkt tot het Nederlands. Ook in andere
talen worden ze gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan het Engelse You don't know nothing ('Jij weet niets').
24 januari 2005
Spookgereden
Wat is het juiste voltooid deelwoord: gespookrijd of spookgereden?
Sommige taalgebruikers gebruiken het voltooid deelwoord spookgereden, al wordt dat niet door iedereen
aanvaard. U kunt uw zin daarom beter met een infinitiefvorm formuleren.
Het voltooid deelwoord van een samengesteld werkwoord kan op verschillende manieren gevormd
worden. Scheidbaar samengestelde werkwoorden krijgen doorgaans een voltooid deelwoord waarin getussen
de delen van de samenstelling wordt geplaatst, bijvoorbeeld Paul heeft zich dood-ge-lachen. Bij
niet-scheidbaar samengestelde werkwoorden staat ge- helemaal vooraan: Linda heeft naar mij
ge-glimlach-t.
Bij sommige samengestelde werkwoorden komt eenvoudig geen voltooid deelwoord voor. Wellicht voelt u
aan dat zowel ge-globetrot en ge-buikspreekt als globe-ge-trot en buik-ge-sproken in het Nederlands erg
twijfelachtige voltooide deelwoorden zijn.
Bij een aantal samengestelde werkwoorden is het niet duidelijk of ze al dan niet vervoegd kunnen worden
en volgens welke regel dat gebeurt. In het geval van spookrijden komt weleens spookgereden voor. U
kunt dit voltooid deelwoord omzeilen door een formulering met de infinitiefvorm te gebruiken: Piet was
weer aan het spookrijden.
1 februari 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 50

Wouen / wouden / wilden
Zijn wouen en wouden correcte vormen van het werkwoord willen, of is in de verleden tijd
alleen wilden correct?
De correcte vorm voor de verleden tijd is wilden. In de spreektaal wordt voor het meervoud weleens
wouden of wouen gebruikt, maar in verzorgd taalgebruik kunt u die vormen beter vermijden.
Het werkwoord willen kan in het enkelvoud zowel zwak als sterk vervoegd worden. Naast Ik wilde geen
dt-fouten maken is ook Ik wou geen dt-fouten maken correct. De sterke vervoeging wou is de oudste
vorm, die ontstaan is uit de Oudnederlandse vorm wolde. Door een klankverschuiving in het
Oudnederlands werd de vorm wolde omgezet tot woud, net zoals old en gold omgezet werden tot oud en
goud. Wat later is de d van woud weggevallen, zodat de vorm ontstond die wij vandaag nog steeds
gebruiken: wou. De zwakke vervoeging wilde werd pas in het Middelnederlands gangbaar, en is gevormd
volgens de regel van de zwakke werkwoorden: stam + de. Die vorm is vandaag het gebruikelijkst.
In de verleden tijd meervoud heeft willen maar één correcte vervoeging: Ze wilden niet naar het feestje
komen. De oudere vormen wouden en wouen komen af en toe nog voor, maar die zijn ondertussen
beperkt tot de spreektaal.
7 februari 2005
Twee keer zo groot dan / als
Wat is correct: De hond is twee keer zo groot dan de kat of als de kat?
Correct is: De hond is twee keer zo groot als de kat.
Als er in een vergelijking sprake is van een ongelijkheid, gebruikt u in verzorgd taalgebruik bij voorkeur
dan, zoals in groter dan, kleiner dan, meer dan. Bij een gelijkheid is als correct, bijvoorbeeld (hij werkt)
zoveel als (zij), (hij is) even oud als (zij), (hij is) zo groot als (ik).
In de voorbeeldzin is er een ongelijkheid, want de hond en de kat zijn niet even groot. Toch gebruikt u het
voegwoord van vergelijking als omdat zo, zoveel, zozeer en even altijd gevolgd worden door als. Er is dan
sprake van een gelijkheid (zo groot als) binnen een ongelijkheid (twee keer).
14 februari 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 51

Beter dan ik / mij
Wat is correct: Hij vindt haar beter dan ik voor die baan of Hij vindt haar beter dan mij voor die
baan?
Beide vormen zijn correct, maar er is een verschil in betekenis.
De zin Hij vindt haar beter dan ik voor die baan betekent dat hij haar als een goede kandidate beschouwt
voor die baan, maar dat ik haar niet zo geschikt vind. Als u de zin aanvult, staat er Hij vindt haar beter
dan ik haar vind voor die baan.
Als u de tweede zin vervolledigt, luidt die als volgt: Hij vindt haar beter dan hij mij vindt voor die baan.
Volgens deze zin heb ik ook gesolliciteerd naar die baan, maar geeft hij de voorkeur aan de andere
kandidate.
Meestal is er maar één betekenis mogelijk en gebruikt u de onderwerpsvorm van het persoonlijk
voornaamwoord na een vergelijking. U schrijft dus: Hij is groter dan ik (ben); Hij werkt evenveel als ik
(werk); Hij woont ruimer dan ik (woon).
28 februari 2005
Hele lekkere taart / heel lekkere taart
Wat is correct: een heel lekkere taart of een hele lekkere taart?
De correcte vorm is een heel lekkere taart. Heel is een graadaanduidend bijwoord dat bij het bijvoeglijk
naamwoord lekkere staat. Het geeft aan hoe lekker de taart is. Andere mogelijkheden zijn bijvoorbeeld
een erg lekkere taart, een zeer lekkere taart, een ongelooflijk lekkere taart, een enorm lekkere taart. De
graadaanduidende bijwoorden worden niet verbogen in verzorgd taalgebruik.
In informeel gesproken taalgebruik komt hele lekkere taart wel voor om te verwijzen naar een erg lekkere
taart. Hele is dan eigenlijk net als lekkere een bijvoeglijk naamwoord bij taart. De verbogen vorm hele in
hele lekkere taart is evenwel niet voor alle taalgebruikers aanvaardbaar.
7 maart 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 52

België en haar inwoners / zijn inwoners
Wat is correct: België en haar inwoners of België en zijn inwoners?
Correct is: België en zijn inwoners.
België is een onzijdig woord, net als andere namen van werelddelen, landen en gemeenten. U zegt
bijvoorbeeld: In het België van de negentiende eeuw werkten veel kinderen in de fabriek of De Vlaamse
Primitieven illustreerden het dagelijkse leven in het laatmiddeleeuwse Brugge.
Naar het-woorden verwijst u met het bezittelijk voornaamwoord zijn: het kind en zijn ouders. Alleen als u
met een het-woord expliciet naar een vrouwelijk wezen verwijst, moet u haar gebruiken: Het meisje
speelt met haar pop; Bij gevaar verstopt een hamstervrouwtje haar jongen in haar wangzakken.
De namen van de gewesten in ons land zijn ook het-woorden. U schrijft dus: het Vlaamse Gewest en zijn
landbouwbeleid, het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en zijn taalperikelen. Bij de namen van de
gemeenschappen gebruikt u wel haar, omdat gemeenschap een vrouwelijk de-woord is: de Vlaamse
Gemeenschap en haar bevoegdheden, de Franstalige Gemeenschap en haar cultuurbeleid.
14 maart 2005
De gemeente Kessel-Lo en zijn abdijkerk / haar abdijkerk
Wat is correct: de gemeente Kessel-Lo en zijn abdijkerk of de gemeente Kessel-Lo en haar
abdijkerk?
Correct is: de gemeente Kessel-Lo en haar abdijkerk.
Namen van werelddelen, landen, steden en gemeenten zijn onzijdig. Bij die woorden gebruikt u dus het
bezittelijk voornaamwoord zijn: Kessel-Lo en zijn abdijkerk. Bij die eigennamen kan ook een zelfstandig
naamwoord staan: het werelddeel Amerika, de stad Antwerpen, de gemeente Mol. In dat geval gebruikt u
het bezittelijk voornaamwoord dat bij dat kernwoord behoort: gemeente is een vrouwelijk woord, dus
gebruikt u het bezittelijk voornaamwoord haar.
In de combinatie het koninkrijk België is het kernwoord koninkrijk een onzijdig woord. U spreekt dus van
het koninkrijk België en zijn gemeenschappen en gewesten.
Als u als kernwoord stad gebruikt, kunt u kiezen tussen zijn of haar: de stad Brugge en zijn toeristen of
de stad Brugge en haar pittoreske reien. Het kernwoord stad kan zowel een mannelijk als een vrouwelijk
woord zijn.
21 maart 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 53

Andere / anderen
Wat is correct: Sommige vertellers improviseren. Anderen of andere vertellen verhalen van
grote auteurs?
Correct is: andere.
Woorden zoals andere, sommige, enkele, beide, vele, verscheidene, weinige, ettelijke, enige krijgen een
meervouds-n als ze naar personen verwijzen en bovendien zelfstandig gebruikt worden: Velen zijn
geroepen, maar weinigen uitverkoren.
Bij bijvoeglijk gebruik krijgen die woorden dus geen meervouds-n. Er staat dan een zelfstandig
naamwoord achter (andere meisjes), of u kunt het zelfstandig naamwoord waarnaar ze verwijzen, weer in
de zin aanvullen. In de zin Sommige vertellers improviseren en andere vertellen verhalen van grote
auteurs, is het woord vertellers in het tweede deel van de zin weggelaten. U kunt het gewoon weer
toevoegen: andere vertellers vertellen verhalen van grote auteurs. Ook als andere in een nieuwe zin staat
en u een zelfstandig naamwoord uit de vorige zin kunt aanvullen, laat u de meervouds-n weg: Sommige
vertellers improviseren. Andere vertellen verhalen van grote auteurs.
De uitdrukking onder andere kan ook een meervoudsuitgang-n krijgen. In de zin Ik heb taakjes gelezen
van onder anderen Karel, Trees, Mien en Jens, verwijst anderen naar personen en wordt dat woord
zelfstandig gebruikt. Als u naar zaken verwijst, schrijft u andere: Ik heb werkjes gelezen over onder
andere Japan, China, India en Pakistan.
29 maart 2005
Wie is dat / wie zijn dat
Wat is correct: Wie is dat allemaal of Wie zijn dat allemaal?
Beide mogelijkheden zijn correct.
Het vragend voornaamwoord wie krijgt doorgaans een werkwoord in het enkelvoud bij zich, ook als het
om meer dan één persoon (of dier) gaat, bijvoorbeeld: Wie schreef Honderd jaar eenzaamheid?
(antwoord: Gabriel García Márquez); Wie heeft mijn bloemen vertrapt? (antwoord: de honden van de
buren).
Toch is ook de meervoudsvorm mogelijk als vaststaat dat er meer personen in het geding zijn: Weet jij
wie daar werken? Als het woordje allemaal in de zin voorkomt, suggereert de vraagsteller al dat het om
meer dan één persoon gaat. In zo'n zin kan de persoonsvorm dus zowel in het enkelvoud als in het
meervoud staan: Wie komt / komen er allemaal? In de zin Wie zijn die dames die daar wandelen? is het
meervoud zelfs verplicht omdat het onderwerp (die dames die daar wandelen) in het meervoud staat.
4 april 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 54

Geschept / geschapen
Wordt een precedent geschept of geschapen?
Een precedent wordt geschapen.
In het Nederlands zijn er twee werkwoorden scheppen: een met een zwakke en een met een sterke
vervoeging. Het zwakke werkwoord scheppen betekent 'putten, ergens uit halen' of 'zich verwerven,
opdoen'. Bijvoorbeeld: Hij schepte een emmer water; Hij heeft troost geschept uit haar hulp. Als sterk
werkwoord betekent scheppen 'creëren', zoals in sfeer scheppen, duidelijkheid scheppen. Als u een
precedent schept, creëert u een situatie waarop iemand anders zich kan beroepen bij een latere
beslissing. In de verleden tijd zegt u dus dat iemand een precedent schiep, in de voltooide tijd gebruikt u
het voltooid deelwoord geschapen.
18 april 2005
Heeft vergeten / is vergeten
Wat is correct: Ik heb mijn krant vergeten of Ik ben mijn krant vergeten?
Ik heb mijn krant vergeten, maar in toenemende mate wordt in gesproken taal ook de vervoeging met
zijn gebruikt.
Het werkwoord vergeten heeft twee betekenissen: 'verzuimen te doen, er niet aan denken' en 'iets niet
meer weten'. Bij vergeten in de eerste betekenis gaat het om de gebeurtenis van het vergeten. In dat
geval heeft de vervoeging met hebben de voorkeur. Ik heb mijn krant vergeten betekent dan zoveel als
'ik heb er niet aan gedacht ze mee te nemen'. In gesproken taal wordt in dat geval ook steeds vaker zijn
gebruikt.
Bij vergeten in de betekenis 'niet meer weten, zich niet meer herinneren' gaat het om het resultaat van
het vergeten. Het werkwoord wordt in de voltooide tijd gecombineerd met zijn, bijvoorbeeld: Ik ben de
regels vergeten ('ik ken de regels niet meer').
25 april 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 55

Komma voor de persoonsvorm
Is de komma correct in de zin In het kader van onze samenwerking, kunnen de leden van beide
verenigingen gratis aan de sportactiviteiten deelnemen?
Nee, er mag in deze zin geen komma staan. Als het eerste zinsdeel niet de vorm van een bijzin heeft,
komt er bij zinnen met inversie geen komma tussen het eerste zinsdeel en de persoonsvorm. Sommigen
hebben wel eens de neiging om daar toch een komma te plaatsen. Ze doen dat wellicht onder invloed van
het Engels of het Frans, waarin er vaak wel een komma voor het onderwerp staat als er een
bijwoordelijke bepaling aan voorafgaat. Bijvoorbeeld: In the first case, he learned that one of his students
was deaf; Dans le cadre de sa participation au programme, le ministre a présenté son plan d'action.
Als het eerste zinsdeel de vorm van een bijzin heeft, is een komma meestal wel noodzakelijk. Dat is
bijvoorbeeld het geval in de vorige zin omdat het eerste zinsdeel een voorwaardelijke bijzin is. Bij zo'n
als-zin schrijven we altijd een komma na de bijzin. Als het eerste zinsdeel een wat langere beknopte bijzin
is, kunnen we ook een komma voor de persoonsvorm zetten om de bijzin af te zonderen: Uitgerust met
de modernste snufjes uit de wereld van de navigatie, voer het schip de haven binnen. Bij een korte
beknopte bijzin laten we de komma weg: Strompelend kwam hij de kamer binnen.
9 mei 2005
Wegens te agressief
Is een combinatie van het voorzetsel wegens met een bijvoeglijk naamwoord correct, zoals in
de zin Hij werd geweigerd wegens te agressief?
In welke mate combinaties als wegens te agressief, wegens te druk, wegens ziek, wegens beu
standaardtaal zijn, is niet helemaal duidelijk. Daarom kunt u in verzorgde schrijftaal beter na het
voorzetsel wegens een zelfstandig naamwoord laten volgen (wegens zijn agressiviteit) of een bijzin
gebruiken (omdat hij te agressief is).
Normaal gezien kan een voorzetsel niet gecombineerd worden met een bijvoeglijk naamwoord, maar bij
wegens is er – vooral in informeel taalgebruik – een tendens om dat wel te doen, wellicht omdat het een
kernachtige manier van uitdrukken is. Er is daarnaast ook een tendens om niet of geen te gebruiken na
het voorzetsel wegens: wegens niet relevant, wegens niet thuis, wegens geen tijd, wegens geen geld.
Zulke combinaties worden ook niet algemeen aanvaard. Wel aanvaard in de standaardtaal is de
combinatie wegens overcompleet, die vooral in Nederland in kranten en advertenties gebruikelijk is.
17 mei 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 56

Solliciteren naar een baan / solliciteren voor een baan
Wat is juist: solliciteren naar een baan of solliciteren voor een baan?
Beide voorzetsels zijn correct in combinatie met het werkwoord solliciteren in de betekenis 'zich kandidaat
stellen voor een bepaalde functie'. In woordenboeken en naslagwerken over voorzetsels wordt voor deze
betekenis alleen het voorzetsel naar vermeld, maar in de praktijk komen beide voorzetsels naast elkaar
voor, zowel in België als in Nederland.
In de betekenis 'zich op de hals halen, min of meer bewust aansturen op' is alleen het voorzetsel naar
correct: Zij solliciteerde naar haar ontslag; Hij solliciteerde naar bitsige reacties.
Daarnaast komen bij het werkwoord solliciteren ook nog de voorzetsels op en bij voor: Hij solliciteerde op
een advertentie van de Vlaamse overheid; Zij solliciteerde bij Belgacom.
23 mei 2005
Dat het aantal moeilijke woorden was beperkt / beperkt was
Wat is correct: Zij beweerden dat het aantal moeilijke woorden was beperkt of Zij beweerden
dat het aantal moeilijke woorden beperkt was?
Beide zinnen zijn correct, maar er speelt een betekenisverschil. In de eerste zin is was beperkt een
passieve vorm. De zin kan als volgt aangevuld worden: Zij beweerden dat het aantal moeilijke woorden
door iemand was beperkt. In de actieve vorm luidt de zin: Zij beweerden dat iemand het aantal moeilijke
woorden had beperkt.
De tweede zin heeft dezelfde betekenis als de eerste (... dat het aantal moeilijke woorden door iemand
beperkt was), maar kan daarnaast ook nog een andere betekenis hebben. In de tweede betekenis is zijn
een koppelwerkwoord en beperkt het naamwoordelijk deel van het gezegde. In die betekenis kan de zin
als volgt geparafraseerd worden: Zij beweerden dat het aantal moeilijke woorden klein was. Als we het
koppelwerkwoord combineren met de volgorde zoals in de eerste zin, krijgen we een ongrammaticale zin:
Zij beweerden dat het aantal moeilijke woorden was klein.
30 mei 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 57

Zinseindepunt na een afkortingspunt
Schrijf je na enz. aan het eind van een zin nog een tweede punt om de zin af te sluiten?
Nee. Als de zin al op een afkortingspunt eindigt, komt er geen tweede punt. Bijvoorbeeld: Petra werkt
voor Jansens B.V. John is gespecialiseerd in aandelen, obligaties e.d. Samen willen ze een bedrijf
oprichten dat foto's afdrukt op T-shirts, muismatten, bekers enz. Ook na de drie puntjes van het
beletselteken volgt er geen extra punt. Bijvoorbeeld: Als je eens wist ... Vraagtekens en uitroeptekens
blijven wel staan na een afkortingspunt of een beletselteken. Bijvoorbeeld: Komt hij zaterdag a.s.?;
Reageer a.u.b.!
In veel gevallen is het overigens aan te raden de afkorting voluit te schrijven of de zin zo te herschrijven
dat u geen afkorting nodig hebt. Bijvoorbeeld: John is gespecialiseerd in aandelen, obligaties en
dergelijke. Samen willen ze een bedrijf oprichten dat foto's afdrukt op onder andere T-shirts, muismatten
en bekers.
6 juni 2005
Vraagteken na verzoek
Komt er een vraagteken na een zin als Mogen wij u vragen het bijgevoegde formulier terug te
sturen voor 26 juli 2005?
Nee, dat hoeft niet. Naslagwerken zeggen nogal vlug dat je bij zinnen met een vraagstructuur altijd een
vraagteken moet gebruiken. Alleen voor uitroepen van verbazing – zoals Hoe is het mogelijk! – wordt een
uitzondering gemaakt. Maar ook in andere gevallen is een punt of een uitroepteken soms goed te
verdedigen.
Een zin als de bovenstaande is een verzoek in de vorm van een vraag. Er wordt als reactie geen antwoord
maar een handeling verwacht. Vergelijkbare voorbeelden zijn: Mag ik u verzoeken dit nooit meer te
doen!; Mogen wij u daarom uitnodigen over te gaan tot betaling. Zinnen als deze krijgen doorgaans geen
vragende intonatie. Door het gebruik van mag ik of mogen wij ligt de nadruk bovendien meer op de
spreker dan op de toegesprokene. Dat is een verschil met een verzoek als Kunt u het bijgevoegde
formulier terugsturen voor 26 juli 2005?, waarbij we meestal wel een vraagteken zullen gebruiken.
Het vraagteken kan ook wegblijven bij zinnen die beginnen met een vraag, maar eindigen met een
mededeling. Bijvoorbeeld: Kun je ons je opmerkingen bezorgen, dan kunnen wij de tekst aanpassen en
publiceren. U kunt het leestekenprobleem ook vermijden door zulke zinnen op te splitsen: Kun je ons je
opmerkingen bezorgen? Dan kunnen wij de tekst aanpassen en publiceren.
13 juni 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 58

Wie is Atlas Copco / wat is Atlas Copco
Is Wie is Atlas Copco? correct als titel van een stukje tekst waarin een bedrijf wordt
voorgesteld, of moet het Wat is Atlas Copco? zijn?
Zowel Wat is Atlas Copco? als Wie is Atlas Copco? is te verdedigen. Wat is Atlas Copco? ligt het meest
voor de hand omdat u niet naar een persoon verwijst. Als antwoord op de vraag Wat is Atlas Copco? kan
er iets komen als: Atlas Copco is een bedrijf dat zich bezighoudt met de verkoop en de verhuur van
industriecompressoren, sloophamers en stroomgeneratoren.
Als u verwijst naar de mensen die achter het bedrijf zitten, is de vorm met wie te verdedigen. Onder de
titel Wie is Atlas Copco? kan bijvoorbeeld uitgelegd worden wie de oprichters van het bedrijf waren of wie
er op dit moment werkt of leidinggeeft. Als u de combinatie van wie met een zaaknaam zoals Atlas Copco
wat vreemd vindt, kunt u ze altijd vervangen door bijvoorbeeld Wie zijn wij? of Wie werkt er bij Atlas
Copco?
20 juni 2005
Het gaat hem om / het gaat om
Wat is correct: Het gaat hem om het principe of Het gaat om het principe?
Beide zinnen zijn correct. De eerste zin kan wel op twee manieren geïnterpreteerd worden. De eerste
interpretatie is die waarin hem niet naar een persoon verwijst. In die betekenis komt de vorm met hem
vooral in spreektaal voor. In verzorgde schrijftaal kunt u het best Het gaat om het principe gebruiken.
In deze interpretatie is het persoonlijk voornaamwoord hem onbeklemtoond en wordt het gewoonlijk met
een toonloze e uitgesproken. Naast hem is ook de spelling 'm mogelijk. Hem fungeert hier als loos
element: het heeft geen eigen betekenis en het verwijst nergens naar. Hem wordt op dezelfde manier
gebruikt in vaste uitdrukkingen als Hij is 'm gesmeerd; Ik zat 'm toen echt te knijpen en Daar zit 't 'm in.
Bij die uitdrukkingen kan hem niet of moeilijk worden weggelaten.
In de tweede interpretatie verwijst hem in Het gaat hem om het principe wel naar een persoon. In die
betekenis is hem vervangbaar door mij (me), ons enzovoort. Hem kan zowel met de e van bed als met
een toonloze e uitgesproken worden. In het laatste geval is de spelling 'm ook mogelijk.
27 juni 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 59

Benedictus XVI
Hoe lees je de naam Benedictus XVI: als Benedictus Zestien of als Benedictus de Zestiende?
De correcte uitspraak van Benedictus XVI is Benedictus de Zestiende.
Net als bij koningen en keizers gebruiken we bij pausen Romeinse cijfers om hun plaats in de rij uit te
drukken: Albert II, Karel V, Johannes Paulus II. De cijfers fungeren als rangtelwoorden en worden in de
uitspraak altijd voorafgegaan door het lidwoord de: Albert de Tweede, Karel de Vijfde, Johannes Paulus de
Tweede. Het lidwoord en het rangtelwoord maken deel uit van de eigennaam, net als het lidwoord en het
bijvoeglijk naamwoord bij namen als Karel de Stoute, Pepijn de Korte en Johanna de Waanzinnige.
Als het niet om vorst- of pausnamen gaat, wordt het Romeinse cijfer vaak als hoofdtelwoord en niet als
rangtelwoord gelezen: de kabinetsnaam Martens VIII wordt uitgesproken als Martens acht, voetbalclub
Willem II als Willem twee en de film Rocky IV als Rocky vier. Voor vorst- en pausnamen wordt de
uitspraak van het Romeinse cijfer als hoofdtelwoord afgekeurd.
4 juli 2005
Gps-systeem / gps
Is gps-systeem een pleonasme? De s in de afkorting staat toch al voor system?
Gps staat voor global positioning system. Gps-systeem is dus dubbelop: als je de afkorting uitschrijft,
staat er global-positioning-systemsysteem. We zien dit soort pleonasmen wel vaker in samenstellingen
met anderstalige afkortingen, denk maar aan RAM-geheugen (random access memory), hiv-virus (human
immunodeficiency virus), ISBN-nummer (International Standard Book Number), LCD-scherm (liquid
crystal display), DAT-tape (digital audio tape), ADSL-lijn (asymmetric digital subscriber line) en B-Fast-
team (Belgian First Aid and Support Team). Er zijn ook Nederlandse voorbeelden, zoals pms-syndroom
(premenstrueel syndroom) en bom-moeder (bewust ongehuwde moeder).
Zulke pleonastische samenstellingen hoeven niet altijd te worden afgekeurd. Het kan communicatief zelfs
verstandig zijn om het kernwoord te herhalen, bijvoorbeeld omdat niet iedereen weet waar de afkorting
voor staat, of omdat de zuinige vorm (hi-virus, gp-systeem) meer vraagtekens oproept dan het
ingeburgerde pleonasme. Maar enige voorzichtigheid is geboden: btw-belasting, pc-computer en cd-disc
zullen gefrons opleveren, net als de moedervader die verstopt zit in bom-vader.
12 juli 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 60

Het duo presenteert hun nieuwe voorstelling / zijn nieuwe voorstelling
Wat is correct: Het duo presenteert hun nieuwe voorstelling of Het duo presenteert zijn nieuwe
voorstelling?
Beide zijn mogelijk, maar omdat we het duo hier als een eenheid voelen, ligt zijn wat meer voor de hand
dan hun: Het duo presenteert zijn nieuwe voorstelling.
Het gaat hier om een verschil in verwijzing. In Het duo presenteert zijn nieuwe voorstelling verwijst het
bezittelijke voornaamwoord naar duo, het zogeheten antecedent. Maar we kunnen ook rechtstreeks
verwijzen naar de twee personen die met duo bedoeld zijn. In dat geval gebruiken we hun: Het duo
presenteert hun nieuwe voorstelling.
Ook in andere gevallen waarin het antecedent een verzamelnaam is, kunnen we rechtstreeks naar de
leden van de verzameling verwijzen. De verzamelnamen zijn weliswaar enkelvoudige woorden, maar de
gedachte aan de verschillende mensen waaruit ze bestaan, kan een enkelvoudig voornaamwoord minder
gepast doen lijken. Enkele voorbeelden: De tweeling is gek van hun nieuwe nichtje; De familie ontving
ons gastvrij in hun huis; Het koninklijke paar en hun kinderen wuifden ons toe.
Als de verzamelnaam in de context veeleer als een eenheid wordt gevoeld, gebruiken we de enkelvoudige
voornaamwoorden, bijvoorbeeld: Het bestuur blijft bij zijn besluit; Het koninklijke paar nam zijn intrek in
de villa.
18 juli 2005
Scampi / scampi's
Wat is het meervoud van scampi: scampi of scampi's?
Scampi en scampi's zijn in het Nederlands allebei correcte meervoudsvormen.
Het woord scampi hebben we ontleend aan het Italiaans, waarin het de meervoudsvorm van scampo is.
Maar scampo wordt in het Nederlands niet gebruikt, waardoor velen scampi als enkelvoud aannemen en
er – geheel volgens het Nederlandse systeem – een s aan toevoegen om het meervoud te vormen:
scampi's. Daarnaast wordt ook de Italiaanse meervoudsvorm scampi gebruikt. Iets vergelijkbaars zien we
bij collo. Dat heeft het meervoud colli, maar de woordenboeken vermelden colli ook als enkelvoudsvorm,
met als meervoud colli's.
Als we de enkelvoudsvorm op -o hebben ontleend, zien we vaak het Italiaanse naast het vernederlandste
meervoud: concerto - concerti of concerto's; saldo - saldi of saldo's; putto - putti of putto's; cello - celli of
cello's. Meestal heeft het s-meervoud dan de voorkeur. Soms gebruiken we alleen het Nederlandse
meervoud – stiletto's, scenario's en motto's –, maar bij recentere ontleningen zien we in een aantal
gevallen alleen het Italiaanse meervoud, zoals bij paparazzi, maffiosi en pentiti.
25 juli 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 61

Je hebt goede cijfers, maar je kunt beter
Is er een betekenisverschil tussen Je hebt goede cijfers, maar je kunt beter en Je kunt beter,
maar je hebt goede cijfers?
Er is niet echt een betekenisverschil, maar de informatie wordt op een andere manier voorgesteld. In
beide zinnen worden er twee feiten gegeven: 'je hebt goede cijfers' en 'je kunt beter'. In de deelzin die op
het woord maar volgt, wordt de eerste deelzin afgezwakt of genuanceerd door een ander aspect te
belichten. In de eerste zin (Je hebt goede cijfers, maar je kunt beter) wordt het feit dat je goede cijfers
hebt, afgezwakt door eraan toe te voegen dat je wel beter kunt. In de tweede zin (Je kunt beter, maar je
hebt goede cijfers) wordt het feit dat je beter kunt, genuanceerd door eraan toe te voegen dat je toch
goede cijfers hebt.
De toehoorder zal de deelzin die op het woord maar volgt, ervaren als de belangrijkste brok informatie.
De tweede deelzin krijgt met andere woorden steeds het meeste gewicht. Als u bijvoorbeeld wilt
benadrukken dat uw reis toch niet zo bijzonder was, kiest u voor de volgorde Ik vond die reis wel leuk,
maar er zijn mooiere plekken. Als u wilt beklemtonen dat het een aangename reis was, kiest u de andere
volgorde: Er zijn mooiere plekken, maar ik vond die reis wel leuk.
8 augustus 2005
Nameloos / naamloos
Waren de kinderen van prinses Máxima en prins Willem-Alexander de eerste dagen van hun
leven nameloos of naamloos?
De kinderen hadden nog geen naam en waren dus naamloos.
Sommige woorden die eindigen op -loos, hebben daarnaast ook een vorm die eindigt op -eloos. De vorm
zonder -e- heeft gewoonlijk een letterlijke betekenis, de vorm met -e- een figuurlijke. Zo heeft het woord
naamloos de letterlijke betekenis 'zonder naam' en betekent nameloos 'onnoemelijk groot'. Bijvoorbeeld:
Ze draagt een nameloos leed. Nog enkele vergelijkbare gevallen zijn stroomloos - stromeloos en
smaakloos - smakeloos. Wie bijvoorbeeld zonder elektriciteit leeft, leeft stroomloos. Iemand die geen doel
heeft, loopt stromeloos rond. Als u uw soep zonder zout, peper of andere kruiden eet, eet u smaakloos.
Als u de woonkamer hebt geverfd in knalgeel en knalgroen, bent u smakeloos.
Het betekenisverschil tussen de vorm met -loos en -eloos wordt niet altijd zo consequent gemaakt. De
vormen werkloos en werkeloos bijvoorbeeld worden in de spreektaal allebei gebruikt voor de letterlijke
betekenis 'zonder werk', maar in de formele schrijftaal heeft werkloos de voorkeur. In de betekenis
'zonder iets te doen' is werkeloos de enige juiste vorm. Bijvoorbeeld: Hij kon niet langer werkeloos
toezien.
16 augustus 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 62

Brief aan een homokoppel
Hoe adresseer je een brief aan een homokoppel?
Voor twee mannen zijn er verschillende mogelijkheden. U kunt schrijven: De heer Brône en de heer
Meers, De heer S. Brône en de heer G. Meers of De heren Brône en Meers. Bij gehuwde homokoppels
kunt u ook kiezen voor De heren Brône-Meers. U kunt de voornamen natuurlijk ook altijd voluit schrijven.
Voor gehuwde heterokoppels is het gebruikelijk om een liggend streepje te gebruiken tussen de
achternamen van de echtgenoten: De heer en mevrouw Goossens-Crabeels. U kunt dus naar analogie
daarvan ook voor getrouwde homokoppels een koppelteken schrijven: De heren Brône-Meers.
Voor samenwonende heterokoppels wordt het liggend streepje doorgaans niet gebruikt: De heer K.
Goossens en mevrouw S. Crabeels. Voor samenwonende homokoppels kunt u dus een vergelijkbare
constructie als De heer Brône en de heer Meers gebruiken of u kunt kiezen voor De heren Brône en
Meers.
In het geval van een samenlevend of gehuwd lesbisch koppel zijn alleen Mevrouw Brouckaert en mevrouw
Nivelle mogelijk, al dan niet gecombineerd met (een initiaal van) de voornaam. De meervoudsvorm
mevrouwen (of dames) wordt in de adressering namelijk niet gebruikt.
22 augustus 2005
In het algemeen / over het algemeen
Wat is correct: In het algemeen is ons dochtertje zindelijk of Over het algemeen is ons
dochtertje zindelijk?
Correct is: Over het algemeen is ons dochtertje zindelijk.
In het Nederlands komt zowel in het algemeen als over het algemeen voor, maar er is een licht
betekenisverschil tussen de twee uitdrukkingen. Over het algemeen wordt gebruikt in de betekenis
'doorgaans', 'meestal'. Vandaar dat u kunt zeggen dat uw dochtertje over het algemeen zindelijk is of dat
u over het algemeen goedgeluimd bent.
In het algemeen betekent 'in algemene zin, bijzonderheden buiten beschouwing gelaten'. Zo kunt u
zeggen dat iemand in het algemeen gelijk heeft, maar dat hij of zij enkele belangrijke zaken over het
hoofd ziet, of dat de evolutietheorie van Charles Darwin in het algemeen niet tegen te spreken valt.
Vaak zijn beide uitdrukkingen mogelijk in dezelfde context. Zo is het mogelijk van de evolutietheorie te
zeggen dat die over het algemeen (doorgaans) of in het algemeen (in algemene zin, als men niet naar
bepaalde bijzonderheden kijkt) goed toepasbaar is.
29 augustus 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 63

Ruitster / ruiteres / ruiter
Wat is de vrouwelijke vorm van ruiter: ruitster of ruiteres?
Geen van beide.
In het Nederlands zijn er een aantal achtervoegsels die gebruikt kunnen worden om vrouwelijke
persoonsnamen te vormen. Bij nieuwe woorden zijn nog alleen de achtervoegsels -e en -ster mogelijk.
Voorbeelden van op die manier gevormde vrouwelijke persoonsnamen zijn consulente, therapeute,
sadomasochiste, bodybuildster, serveerster en stalkster. Andere achtervoegsels die in het Nederlands
veelvuldig voorkomen, zijn -es en -in, maar die worden niet meer spontaan gebruikt voor nieuwe
woorden. Voorbeelden van dergelijke afleidingen zijn meesteres, minnares, bazin en slavin. Een oud
achtervoegsel dat nog maar in één woord voorkomt is -egge, in dievegge. Daarnaast zijn er nog een
aantal achtervoegsels gangbaar uit vreemde talen (zoals -euse of -(t)rice), maar die laten we hier even
buiten beschouwing.
Hoe zit het dan met ruiter? Om een vrouwelijke ruiter aan te duiden, kunt u geen van de bovenstaande
achtervoegsels gebruiken. Dat komt mogelijk doordat er al een specifiek woord bestaat dat een
vrouwelijke ruiter benoemt, namelijk amazone. Dat woord hebben we via via uit het Grieks ontleend, dat
het woord gebruikte om een lid van een krijgshaftig vrouwenvolk te benoemen.
5 september 2005
Heeft diep gedoken / is diep gedoken
Wat is correct: ik ben diep gedoken of ik heb diep gedoken?
Zowel de vervoeging met zijn als die met hebben is correct. Het betekenisverschil is erg subtiel.
Werkwoorden van beweging, zoals rennen, springen, vliegen en duiken, worden in de regel met het
hulpwerkwoord hebben vervoegd. De door het werkwoord uitgedrukte handeling staat dan centraal: Hij
heeft voor het eerst in zijn leven gevlogen; Ik heb nog nooit gedoken.
Als de klemtoon op een plaatsverandering of richting ligt, worden bewegingswerkwoorden doorgaans met
het hulpwerkwoord zijn vervoegd. Het einddoel van de beweging treedt dan op de voorgrond: Hij is
meteen van Madrid naar Mexico gevlogen; Ik ben nog nooit naar de gezonken Titanic gedoken.
In de zin Ik heb diep gedoken legt de spreker de nadruk op de handeling van het duiken. In de zin Ik ben
diep gedoken wordt de aandacht gevestigd op de plaatsverandering die bij de handeling te pas komt. In
het bijwoord diep is namelijk impliciet een richtingsbepaling aanwezig: diep betekent 'ver naar beneden'.
19 september 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 64

Landen in Zaventem / op Zaventem
Wat is correct: We landen op Zaventem of We landen in Zaventem?
Beide voorzetsels zijn correct.
Doorgaans gebruikt u landen op als op het werkwoord de naam van een vliegveld volgt: We landen op
Schiphol om 18 uur; De president is vannacht op Charles de Gaulle geland. Landen in is gebruikelijk als
de naam van een land, streek, stad of gemeente volgt. Enkele voorbeelden: Vandaag zijn vier vliegtuigen
met levensmiddelen geland in Afghanistan; Het ruimteveer Discovery is veilig geland in Californië.
De gemeentenaam Zaventem wordt vaak gebruikt om naar de nationale luchthaven te verwijzen. U kunt
dus zeggen dat u op Zaventem zult landen.
Als Zaventem niet verwijst naar de luchthaven maar naar de gemeente, is landen in gangbaar,
bijvoorbeeld: We zijn om 11 uur in Zaventem geland en moesten toen nog met de trein naar Gent.
26 september 2005
Meest origineel / origineelst
Wat is correct: de meest originele film of de origineelste film?
U gebruikt bij voorkeur de origineelste film. Als u wilt beklemtonen dat de film werkelijk alle
verwachtingen overstijgt, kunt u ook de omschreven vorm met meest gebruiken.
In het Nederlands wordt de overtreffende trap van bijvoeglijke naamwoorden in het algemeen gevormd
door het adjectief plus -st(e): mooiste, origineelste, saaiste. In een beperkt aantal gevallen is de vorm
met -st(e) onmogelijk of is die vorm moeilijk uit te spreken. In dergelijke gevallen gebruikt u de
omschreven vorm met meest: meest gelezen, meest robuuste, meest verbaasde.
Vermoedelijk onder invloed van het Engels wordt in het Nederlands steeds vaker de overtreffende trap
met meest gebruikt, ook bij woorden die een overtreffende trap met -st(e) hebben. Dergelijke
omschrijvingen met meest kunt u gebruiken bij bijvoeglijke naamwoorden met meerdere lettergrepen
wanneer u ergens een sterke nadruk op wilt leggen: de meest onbeschofte kerel die ik ken en een van de
meest originele films die ik gezien heb. Omschrijvingen met meest gebruikt u liever niet bij korte woorden
die al een vorm hebben op -st(e). Een zin als Dat is de meest saaie les die ik ooit gekregen heb kunt u
dus beter vermijden.
3 oktober 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 65

Objectief / doelstelling
Is objectief correct in een zin als Het objectief van de vereniging was niet erg ambitieus?
Nee. U kunt het zelfstandig naamwoord objectief beter niet gebruiken in de betekenis 'doel, doelstelling'.
Om datgene te benoemen waarnaar gestreefd wordt, gebruikt men in de standaardtaal doel, doelstelling
of bedoeling. Ook oogmerk, doelwit en doeleinde zijn gangbare alternatieven. Correct is dus onder
andere: De doelstelling van de vereniging was niet erg ambitieus.
Het zelfstandig naamwoord objectief betekent in de standaardtaal 'lens of lenzenstelsel van een optisch
instrument'. Objectief is dus correct in: Een telescoop van goede kwaliteit herken je aan het objectief.
Objectief is ook standaardtaal als het als bijvoeglijk naamwoord of bijwoord gebruikt wordt, met als
betekenis 'niet subjectief'. Voorbeelden daarvan zijn: De informatie op de website is objectief en
betrouwbaar; Als je dat programma objectief bekijkt, zul je inzien dat het inhoudsloos is.
10 oktober 2005
On line / on-line / online
Wat is de correcte schrijfwijze: on line, on-line of online?
Volgens de nieuwe Woordenlijst wordt online aan elkaar geschreven en niet meer in twee woorden zoals
de oude Woordenlijst voorschreef. Online wordt nu beschouwd als een ingeburgerde samenstelling van
Engelse woorden. Andere voorbeelden zijn offline, allrisk, aftershave, bungeejumping.
Samenstellingen van de hierboven beschreven combinaties en een ander woord schrijft u net als andere
Nederlandse samenstellingen aan elkaar, bijvoorbeeld onlineverbinding, offlinerekeningoverzicht,
allriskverzekering, aftershavelotion, bungeejumpingkick. U gebruikt in samenstellingen alleen een liggend
streepje bij klinkerbotsing, bijvoorbeeld online-installatie, demi-john, of als een van de delen een
afkorting, letter, cijfer of symbool is, zoals in e-mail en pay-tv.
20 oktober 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 66

Kattekruid / kattenkruid
Wat is de correcte schrijfwijze: kattekruid of kattenkruid?
Volgens de nieuwe Woordenlijst is de correcte schrijfwijze kattenkruid. Vanaf nu vormen samenstellingen
waarvan het eerste deel naar een dier verwijst, het tweede deel een plantkundige aanduiding is, en het
geheel ook een plantennaam aangeeft, geen uitzondering meer op de algemene regel. De algemene regel
luidt dat als het eerste woorddeel (kat) alleen een meervoudsvorm op -en heeft en geen op -es, de
tussenklank als -en gespeld wordt: kattenkruid, net als aardbeienijs en pannenkoek.
Voortaan schrijven we dus apenbroodboom, apennootje, biggenkruid, duivenboon, duivenkervel,
eendenkroos, ganzenbloem, garnalenplant, hazendistel, kattendoorn, kattendoren, muizengerst,
muizentarwe, paardenbloem, paardendistel, paardenkastanje, rattenkruid, schapengras, schapenzuring,
slangenkruid, slangenwortel, vliegenzwam, vossenbes, zwanenbloem. In de oude Woordenlijst hadden die
woorden geen tussen-n.
24 oktober 2005
Middellandse-Zeegebied / Middellandse Zeegebied
Wat is de correcte schrijfwijze: Middellandse-Zeegebied of Middellandse Zeegebied?
Volgens de nieuwe Woordenlijst is de correcte schrijfwijze Middellandse Zeegebied, en niet meer
Middellandse-Zeegebied zoals de oude Woordenlijst voorschreef. Een eigennaam die uit meer dan één
woord bestaat, en die dus meer dan één hoofdletter bevat, krijgt geen koppelteken in een samenstelling.
De samenstelling Middellandse Zeegebied bestaat uit een tweeledige eigennaam die met twee hoofdletters
geschreven wordt (Middellandse Zee) en een zelfstandig naamwoord (gebied). Volgens de nieuwe
Woordenlijst blijft de spatie tussen de delen van de eigennaam behouden en wordt het laatste deel van de
eigennaam vastgehecht aan de rest van de samenstelling. Vergelijkbare voorbeelden zijn Rode Kruispost,
Stille Oceaangebied, Queen Annestijl.
Als u een woordgroep die geen eigennaam vormt, en dus geen hoofdletters krijgt, combineert met een
ander woord, schrijft u de hele samenstelling aan elkaar. Voorbeelden daarvan zijn koudeoorlogsdenken,
warmwaterbron, grotemensenpraat.
31 oktober 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 67

Protégé / protegé
Wat is de correcte schrijfwijze: protege, protegé of protégé?
Volgens de nieuwe Woordenlijst is de correcte schrijfwijze protegé en niet meer protégé zoals de oude
Woordenlijst voorschreef. De regel luidt dat ingeburgerde Franse woorden in het Nederlands hun
accenttekens verliezen, tenzij het accent nodig is om de uitspraak aan te geven. De eerste -e in protegé
krijgt geen accent omdat ze in een open lettergreep staat en volgens de uitspraakregels van het
Nederlands dus al uitgesproken wordt als een lange ee. Op de laatste -e in protegé zetten we wel een
accent omdat die -e anders als een toonloze e uitgesproken zou worden, zoals in ode, kribbe, microbe. In
de vrouwelijke vorm protegee hoeft er op de -ee geen accentteken te staan omdat de verdubbeling van
de lettertekens al aangeeft dat het om een lange ee gaat, zoals in abonnee, scarabee, idee.
Als een woord nog niet is ingeburgerd en nog echt als Frans wordt aangevoeld, blijven alle accenttekens
staan, zoals in à propos, spécialité, réussite, tête-à-tête.
7 november 2005
Cd's en cd-roms
Hoe schrijf je het meervoud van cd en cd-rom?
Volgens de nieuwe Woordenlijst schrijft u cd's en cd-roms.
Cd is een initiaalwoord, dat is een afkorting die letter voor letter wordt uitgesproken [seedee]. Dergelijke
woorden kregen ook al in de oude Woordenlijst een apostrof in het meervoud en in afleidingen (cd's,
cd'tje), en een koppelteken in samenstellingen (cd-speler, cd-writer). In de oude Woordenlijst volgde ook
de afkorting cd-rom dezelfde regel.
Cd-rom staat voor compact disc read only memory. U schrijft een streepje midden in het 'woord' omdat
het om een samenstelling gaat van het initiaalwoord cd en het letterwoord rom. Een letterwoord is een
afkorting die als een gewoon woord wordt uitgesproken. Volgens de nieuwe Woordenlijst moet u de
meervouds-s aan rom vast schrijven. Letterwoorden krijgen geen apostrof of koppelteken in een afleiding
of samenstelling: ze gedragen zich als een gewoon woord. Om dezelfde reden schrijft u dus ook cdrommetje
en cd-romspeler.
Vergelijkbare voorbeelden zijn vips en aidsvirus. Afleidingen als NAVO'tje of Benelux'er, en
samenstellingen als SIS-kaart of Benelux-landen krijgen wel een apostrof of streepje omdat ze met een of
meer hoofdletters worden geschreven.
14 november 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 68

Geë-maild / ge-e-maild
Wat is de juiste spelling: Ik heb hem geëmaild, geë-maild of ge-e-maild?
Volgens de nieuwe Woordenlijst is de juiste spelling ge-e-maild.
De woorden e-mail en e-mailen waren in de oude Woordenlijst nog niet opgenomen. In de nieuwe
Woordenlijst kunt u deze vrij recente woorden wél vinden. E-mailen vervoegt u zoals een gewoon
Nederlands werkwoord: ik e-mail, jij e-mailt, zij e-mailde enzovoort. Het streepje blijft in alle gevallen
behouden: na een losse letter schrijft u een streepje in de samenstelling. E-mail heeft trouwens een
tweelingbroertje dat nogal eens met hem verward wordt: email, wat 'gekleurd glazuur' betekent en
uitgesproken wordt als [emaj].
Het voltooid deelwoord van e-mailen vormt u door het voorvoegsel ge voor de stam te zetten. Volgens de
nieuwe Woordenlijst moet u bij werkwoorden die met een losse letter, een cijfer of een symbool beginnen,
achter het voorvoegsel ge een streepje schrijven. Dat leidt tot spellingen als ge-e-maild en ge-i-bankierd.
21 november 2005
Ge-sms't
Hoe schrijf je het voltooid deelwoord van sms'en?
Volgens de nieuwe Woordenlijst is de correcte vorm ge-sms't.
De laatste letter van ge-sms't is een t, omdat u ook een t hoort in de verleden tijd sms'te. In afleidingen
van initiaalwoorden – dat zijn afkortingen die letter voor letter worden uitgesproken – schrijft u een
apostrof voor het achtervoegsel. Achter een voorvoegsel zoals ge moet u evenwel een streepje zetten:
volgens de nieuwe Woordenlijst staat er tussen een voorvoegsel en een initiaalwoord een koppelteken en
geen apostrof.
Het voltooid deelwoord ge-gsm'd spelt u op dezelfde manier, maar de laatste letter is nu een d omdat u
ook een d hoort in gsm'de.
28 november 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 69

Human resources afdeling / human-resourcesafdeling /
humanresourcesafdeling
Wat is de juiste spelling: human resources afdeling, human-resourcesafdeling of
humanresourcesafdeling?
Volgens de nieuwe Woordenlijst is de correcte spelling humanresourcesafdeling.
Het woord human resources stond niet in de oude Woordenlijst. In de nieuwe Woordenlijst is het wel
opgenomen, samen met de combinaties humanresourcesafdeling en humanresourcesmanagement. Het
gaat hier om een drieledige samenstelling met twee Engelse woorden en één Nederlands woord. Het was
tot nu toe de gewoonte om in dergelijke samenstellingen tussen de vreemde woorddelen een koppelteken
te schrijven; het Nederlandse woord werd aan het laatste vreemde deel vast geschreven:
human-resourcesafdeling. Dat streepje hoeft nu niet meer, al kunt u het voor de leesbaarheid nog wel
schrijven. Net als in de oude Woordenlijst mag u een facultatief streepje schrijven in moeilijk leesbare
samenstellingen. Andere mogelijke schrijfwijzen zijn dus humanresources-afdeling en
human-resources-afdeling.
U spelt samenstellingen met Engelse delen dus op precies dezelfde manier als zuiver Nederlandstalige
samenstellingen. U schrijft dus publicrelationsmedewerker en onlineshoppingbrochure net zoals
langeafstandsloper en lagereschoolkinderen.
5 december 2005
Twee duizend en vijf / tweeduizend en vijf / tweeduizend vijf
Hoe schrijf je het jaartal 2005 in woorden?
We schrijven tweeduizend vijf of tweeduizend en vijf. Het voegwoord en is niet verplicht: we schrijven het
als we het ook uitspreken.
Voor het aaneenschrijven van telwoorden stond er vroeger niet expliciet een regel in de Woordenlijst. Het
gevolg was dat er verschillende systemen naast elkaar in gebruik waren. In de nieuwe Woordenlijst is nu
wel een duidelijke regel opgenomen. Die is eenvoudig: we schrijven een getal in één woord tot en met het
woord duizend, na duizend komt er een spatie. Het telwoord 236.934 bijvoorbeeld schrijven we als volgt:
tweehonderdzesendertigduizend negenhonderdvierendertig. Ook de woorden miljoen, miljard, biljoen
enzovoort schrijven we los. Het telwoord 223.123.101 wordt dan tweehonderddrieëntwintig miljoen
honderddrieëntwintigduizend honderdeen (of honderdeneen).
Voor rangtelwoorden geldt dezelfde regel. We schrijven dus tweeduizend (en) vijfde, tweehonderdvijfde
(tweehonderdenvijfde) en tweehonderdzesendertigduizend negenhonderdvierendertigste.
12 december 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 70

Nieuwjaar / nieuwjaar
Wat is de correcte schrijfwijze voor de naam van de feestdag: nieuwjaar of Nieuwjaar?
We schrijven Nieuwjaar voortaan met een hoofdletter. Volgens de oude Woordenlijst schreven we dat
woord met een kleine letter, maar dat was eigenlijk een inconsequentie. Zowel in de nieuwe als de oude
Woordenlijst luidt de regel dat namen van feestdagen een hoofdletter krijgen.
Het gebruik van de hoofdletter in namen van feestdagen is beperkt tot de geijkte namen van feestdagen.
Het gaat dan om namen als Kerstmis, Moederdag, Palmzondag, Pasen, Pinksteren en Suikerfeest. Nietofficiële
feestdagen of niet-officiële namen van feestdagen vallen niet onder deze regel. We schrijven
daarom woorden als kerst, oudejaarsavond en passiezondag met een kleine letter. Bij twijfel over de
toepassing van deze regel is het goed om even een woordenboek te raadplegen.
Ook alle samenstellingen met namen van feestdagen krijgen geen hoofdletter. We schrijven woorden als
kerstboom, kerstfeest, kerstvakantie, nieuwjaarsbrief, nieuwjaarsdag en nieuwjaarsfeest met een kleine
letter.
19 december 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 71

2006
Ideeënloos / ideeëloos
Wat is correct: ideeënloos of ideeëloos?
Volgens de nieuwe Woordenlijst schrijven we ideeëloos. De spelling ideeënloos was een inconsequentie in
de oude Woordenlijst. Die is in de nieuwe Woordenlijst in overeenstemming gebracht met de spelling van
vergelijkbare woorden, zoals besluiteloos, vlekkeloos en wetteloos.
De regel voor het gebruik van de tussen-n in woorden als ideeëloos is in de nieuwe Woordenlijst
ongewijzigd gebleven. Volgens die regel schrijven we in afleidingen geen tussen-n tussen het grondwoord
en het achtervoegsel. Dat -loos een achtervoegsel is, kun je herkennen aan het feit dat het – althans in
de betekenis 'zonder' – niet als los woord voorkomt.
Op deze regel voor afleidingen bestaan wel uitzonderingen. Voor de achtervoegsels -achtig, -schap en
-dom geldt dezelfde regel als voor samenstellingen. In een afleiding met een van die achtervoegsels
schrijven we wel een tussen-n als het grondwoord een meervoud op -en heeft en niet op -es. Het zijn
vanouds vooral afleidingen met -dom die daardoor een tussen-n hebben, zoals godendom, sterrendom en
vorstendom.
3 januari 2006
Zwartwitfoto / zwart-witfoto
Wat is correct: zwartwitfoto of zwart-witfoto?
Volgens de nieuwe Woordenlijst schrijven we zwart-witfoto. De spelling zwartwitfoto was een
inconsequentie in de oude Woordenlijst.
De bijvoeglijke naamwoorden zwart en wit zijn gelijkwaardig in zwart-witfoto en kunnen dus in principe
van plaats wisselen. In samenstellingen waarin het rechterdeel verbonden wordt met twee of meer
elementen die met elkaar gelijkwaardig zijn, staat er een koppelteken tussen die elementen. Het laatste
element schrijven we vast aan het rechterdeel van de samenstelling. Vergelijkbare voorbeelden zijn
zwart-witoordeel, prijs-kwaliteitverhouding, woon-werkverkeer en arts-patiëntrelatie.
In kleuraanduidingen zetten we doorgaans geen koppelteken zoals in zwart-wit. Bijvoeglijke
naamwoorden zoals zwartbruin en zwartgrijs schrijven we aan elkaar zoals donkerbruin en lichtgrijs,
omdat de twee kleuren in de meeste contexten niet gelijkwaardig zijn. Er is immers een subtiel verschil
tussen bijvoorbeeld een zwartbruine jas en een bruinzwarte jas. Bij zwartbruin is de kleur zwartachtig
bruin en bij bruinzwart bruinachtig zwart. Als we het hebben over de paars-witte sjaal van een
voetbalploeg, is er wel gelijkwaardigheid: de sjaal bestaat dan uit aparte kleurstroken paars en wit.
9 januari 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 72

Middeleeuwen / middeleeuwen
Wat is de correcte schrijfwijze: Middeleeuwen of middeleeuwen?
Volgens de nieuwe Woordenlijst schrijven we middeleeuwen. Woorden die naar een historische periode
verwijzen, krijgen voortaan een kleine letter. Zo schrijven we ook contrareformatie, verlichting en
renaissance zonder hoofdletter. Ook tijdperken als pleistoceen en tertiair vallen onder die regel.
Samenstellingen en afleidingen van historische perioden en tijdperken krijgen ook geen hoofdletter.
Woorden als verlichtingsideaal, renaissancekasteel, contrareformatorisch en pleistocene schrijven we dus
met een kleine letter.
De nieuwe Woordenlijst maakt een uitzondering voor gespecialiseerde publicaties, zoals
wetenschappelijke artikelen en historische naslagwerken. Daarin mogen deze woorden volgens de
Woordenlijst wél met hoofdletters gebruikt worden. In schoolsituaties is het aan te bevelen om historische
perioden en tijdperken overal met kleine letters te schrijven. Dat geeft de minste verwarring over de
juiste spelling.
16 januari 2006
Bijbel / bijbel
Wat is juist: bijbel of Bijbel?
Beide spellingen zijn juist, maar er is een verschil in betekenis. Als u de tekst of de geschriften bedoelt,
schrijft u de naam van een heilig boek met een hoofdletter. Ook andere heilige boeken volgen die regel,
bijvoorbeeld de Koran, de Talmoed, de Thora. Als u naar een exemplaar van het heilige boek verwijst,
gebruikt u een kleine letter. Enkele voorbeelden: een tweedehands gekochte bijbel, een mooi uitgegeven
koran, een prachtig versierde talmoed.
Ook in samenstellingen met namen van heilige boeken en in afleidingen schrijft u een hoofdletter als u
naar de tekst verwijst, en een kleine letter als u een exemplaar bedoelt. U schrijft dus: Bijbellezing,
Koranschool, Schriftgeleerde, Bijbelvast, Talmoedisch, Bijbels, maar bijbelhandschrift, bijbellezenaar,
bijbeldruk. De samenstelling met boek kunt u op twee manieren schrijven: bijbelboek (een boek dat als
een bijbel geldt) of Bijbelboek (een van de boeken in de Bijbel).
23 januari 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 73

Dichtbij / dicht bij zijn familie
Wat is de correcte schrijfwijze: Hij woont dichtbij zijn familie of Hij woont dicht bij zijn familie?
We schrijven in deze zin dicht bij. Als dicht bij gevolgd wordt door een zelfstandig naamwoord of een
persoonlijk voornaamwoord, schrijven we de combinatie in twee woorden. Nog enkele voorbeelden: Het
zwembad is dicht bij het hotel; Kenneth woont dicht bij mij. Bij is dan een voorzetsel en dicht een
bijwoord bij dat voorzetsel. Vergelijkbare voorbeelden zijn: Simon zit achter op de fiets; Het rapport ligt
boven op de kartonnen dozen.
Als na dichtbij geen zelfstandig naamwoord of persoonlijk voornaamwoord volgt, schrijven we de
combinatie in één woord. Dichtbij is dan een bijwoord van plaats. Zo schrijven we Het zwembad is
dichtbij; Kenneth woont dichtbij; Simon zit achterop en Het rapport ligt bovenop.
30 januari 2006
Kafkaiaans / kafkaiaans
Wat is correct: Kafkaiaanse toestanden of kafkaiaanse toestanden?
We schrijven kafkaiaanse toestanden. Volgens de nieuwe Woordenlijst krijgen afleidingen van
persoonsnamen een kleine letter. Andere voorbeelden zijn: elizabethaans, rembrandtesk, marxisme,
montignaccen. Ook als we met een persoonsnaam een voorwerp benoemen, valt de hoofdletter weg. We
schrijven het woord dan zonder hoofdletter zoals andere soortnamen. Zo draagt u een colbert, eet u een
bintje of rijdt u met een diesel.
Als we voor een bepaalde gelegenheid een nieuwe afleiding met een persoonsnaam maken, is het aan te
bevelen de hoofdletter te behouden. Een voorbeeld: Natalie gaf weer een Hulseniaanse opmerking. Bij
voorwerpsnamen blijft de hoofdletter ook staan als het voorwerp het resultaat is van het werk of de
creativiteit van de persoon. Denk bijvoorbeeld aan schilderijen, boeken, kledingstukken en voertuigen:
een Rembrandt, de nieuwste Mulisch, een Armani, een Ford.
6 februari 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 74

Juniorekampioen / juniorenkampioen
Moet je volgens de nieuwe Woordenlijst juniorekampioen schrijven in plaats van
juniorenkampioen, omdat junior een meervoud heeft op -es?
Nee, de correcte schrijfwijze is nog altijd juniorenkampioen.
De hoofdregel voor de tussen-n in samenstellingen is in de nieuwe Woordenlijst niet veranderd, wel
anders geformuleerd. Hij luidt nu: schrijf een tussen-n als het linkerdeel van de samenstelling een
meervoud heeft op -en, maar niet op -es. Het voordeel van deze regel is dat hij gevallen samen behandelt
die in de vorige Woordenlijst nog een aparte regel kregen. Een eerste categorie woorden die volgens deze
regel een tussen-n krijgen, zijn de samenstellingen waarvan het linkerdeel alleen een meervoud heeft op
-(e)n, zoals boekenbon en gewondentransport. Een tweede categorie vormen de samenstellingen waarvan
het linkerdeel een meervoud heeft op -en en op -s en in het enkelvoud niet op een toonloze e eindigt,
zoals ambtenarencentrale en artikelenbundel.
Bij de hoofdregel hoort wel nog een opmerking. Die vindt u ook in de Woordenlijst: met woorden die een
meervoud hebben op -es, worden woorden bedoeld die in het enkelvoud eindigen op een toonloze e en
een meervoud hebben op -s, zoals horloge en gedaante. Een woord als junior, dat volgens de
Woordenlijst naast het meervoud junioren ook het (Latijnse) meervoud juniores heeft, valt hier dus niet
onder. Vergelijkbare gevallen zijn senior en quaestor.
13 februari 2006
Dat het feest plaats vindt / plaatsvindt
Worden plaats en vindt aan elkaar geschreven in dat het feest plaats()vindt?
Ja. Als de infinitief van een werkwoord een samenstelling is, schrijft u de delen van dat werkwoord ook bij
de vervoegde vormen aaneen. Dat is geen nieuwe regel. Het enige verschil met de vorige Woordenlijst is
dat de regel nu expliciet wordt vermeld.
Om aaneengeschreven te kunnen worden, moeten de delen van het werkwoord in de juiste volgorde
voorkomen en mogen er geen andere woorden tussen staan. De infinitief is plaatsvinden. U schrijft
daarom: dat het feest plaatsvindt, omdat de feesten tegelijk plaatsvonden en het feest heeft
plaatsgevonden, maar: het feest vindt plaats, wanneer het feest plaats kan vinden en dan hoeft het feest
niet plaats te vinden. Een andere voorwaarde is dat de werkwoordsvorm wel degelijk de betekenis heeft
die bij de aaneengeschreven vorm hoort. Zo schrijft u op en slaat niet aan elkaar in ik weet niet waar dat
op slaat. Opslaan bestaat wel aaneengeschreven, maar niet in de betekenis 'betrekking hebben op, van
toepassing zijn op'. Voor die betekenis moet u in een woordenboek kijken onder het lemma slaan. Daar
vindt u de combinatie slaan op.
20 februari 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 75

Pianospelen en gitaar spelen
Waarom wordt pianospelen aan elkaar geschreven en gitaar spelen niet?
Er zijn geen sluitende regels te geven voor het al dan niet aaneenschrijven van combinaties met
werkwoorden. Dat is geen nieuwigheid van de huidige Woordenlijst: dat was in de editie van 1995 en in
die van 1954 ook al het geval. In de nieuwe Woordenlijst vindt u wel een overzicht van de belangrijkste
principes voor aaneenschrijven in het algemeen.
Een belangrijke aanwijzing is betekenisspecificatie: veel woordcombinaties die een specifieke, vaak
minder letterlijke, betekenis hebben gekregen, worden aaneengeschreven. Voorbeelden van werkwoorden
waarvoor dat geldt, zijn ademhalen en plaatsvinden. Vergelijk met bijvoorbeeld water halen en geld
vinden. Soms speelt alleen frequentie een rol: hoe vaker een combinatie voorkomt, hoe meer kans ze
maakt om aaneengeschreven te worden. Omdat dit een vager criterium is, is het bij zulke gevallen het
veiligst om voor elk geval apart de Woordenlijst te raadplegen. Pianospelen en vioolspelen bijvoorbeeld
zijn daarin als samenstelling opgenomen, maar gitaar spelen en cello spelen niet.
Gewoonlijk speelt een combinatie van factoren een rol. Zo kan naast betekenisspecificatie en frequentie,
ook het feit dat een combinatie met maar één duidelijke klemtoon wordt uitgesproken, een aanwijzing zijn
om aaneen te schrijven.
27 februari 2006
Dat hij gitaar en pianospeelt / piano speelt
Moet je piano en speelt aan elkaar schrijven in dat hij gitaar en piano()speelt?
Nee. In dit voorbeeld is de schrijfwijze piano speelt goed te verdedigen.
Normaal gezien schrijven we pianospeelt aaneen, omdat de infinitief pianospelen in de Woordenlijst
aaneengeschreven staat: Ik denk dat hij pianospeelt. Toch zijn er contexten waarin de schrijfwijze in twee
woorden ook mogelijk of zelfs aan te bevelen is.
Als een werkwoord als pianospelen voorkomt in combinatie met een niet-aaneengeschreven vorm als
gitaar spelen, kunt u er voor de eenvormigheid voor kiezen om het niet aaneen te schrijven: Hij
benadrukt dat hij piano speelt én gitaar speelt.
Als u twee werkwoorden die normaal gezien aaneengeschreven worden, samentrekt (u laat speelt één
keer weg), heeft de schrijfwijze in twee woorden de voorkeur: Zij zegt dat hij piano speelt en ook viool (in
plaats van pianospeelt en ook viool-). Ook bij een ontkenning met geen kunt u het best piano spelen
schrijven: Jij beweert dat hij geen piano speelt. Met geen ontkent u een zelfstandig naamwoord (piano);
een werkwoord (pianospelen) wordt normaal gezien ontkend met niet.
6 maart 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 76

Caféuitbater / café-uitbater
Wat is de juiste spelling: caféuitbater of café-uitbater?
We schrijven café-uitbater met een streepje.
Tussen botsende klinkers – dat zijn klinkercombinaties die tot een verkeerde uitspraak leiden – moeten
we in samenstellingen een streepje schrijven: vlo-epidemie, koffie-uur, auto-industrie, morfine-injectie.
Klinkercombinaties die niet botsen, schrijven we in principe aaneen. Maar u hebt altijd de vrijheid om een
streepje te schrijven. Als u minionderneming en skiuitrusting moeilijk leesbaar vindt, kunt u dus gerust
mini-onderneming en ski-uitrusting schrijven.
Een accent op een letter neemt de klinkerbotsing niet weg. We schrijven dus een streepje in
café-eigenaar, zoals in mede-eigenaar. Hetzelfde geldt voor cliché-indruk en routine-indruk, en voor
tiercé-uitslagen en race-uitslagen. De combinaties -ea- en -eo- botsen niet. Het streepje is dus niet
verplicht in clichéarchivaris en caféovername. Maar het mag er wel staan.
13 maart 2006
Dronkeman / dronkenman
Wat is de correcte spelling: dronkeman of dronkenman?
De correcte spelling is dronkenman.
De Grote Van Dale spelde al in 1995 dronkenman, maar in de Woordenlijst stond toen nog dronkeman,
zoals het van oudsher werd gespeld. De nieuwe Woordenlijst schrijft nu ook dronkenman. Daar is een
goede reden voor: als het eerste deel van een samenstelling als los woord al op -en eindigt, blijft die -en
in de samenstelling gewoon staan. Daarom schrijven we dus dronkenman, goudenregen, buitenlucht,
benedenverdieping, keukendeur.
Dit is helemaal geen nieuwe regel. De spelling dronkeman was in 1995 en daarvoor al vreemd. Sommigen
verdedigden dronkeman met het argument dat dronken een bijvoeglijk naamwoord is en dat er dan geen
tussen-n wordt geschreven, denk aan platteland, doveman en rodekool. Maar in het geval van
dronkenman klopte dat argument niet, omdat het daarin niet om een tussenklank gaat.
Naast dronkenman is trouwens ook dronken man mogelijk: dat is een woordgroep die bestaat uit een
bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord, zoals dronken bestuurder.
20 maart 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 77

Rubens tentoonstelling / Rubenstentoonstelling
Wat is de juiste spelling: Rubens tentoonstelling, Rubens-tentoonstelling of
Rubenstentoonstelling?
De juiste spelling is Rubenstentoonstelling, maar we mogen ook een streepje schrijven:
Rubens-tentoonstelling. Het gaat dan om een tentoonstelling die gewijd is aan de schilder Rubens. Met
spatie heeft Rubens tentoonstelling een andere betekenis: 'de tentoonstelling van Ruben'.
Samenstellingen met een eigennaam schrijven we zo veel mogelijk aaneen: Beatlesplaat,
Mohammedcartoon, Kyotoprotocol. Na merk- of bedrijfsnamen zijn velen geneigd om toch een streepje te
zetten, om de merknaam beter te laten uitkomen. Dat mag, maar het is niet verplicht:
Citroën-onderdelen, Lu-koekjes. U mag trouwens altijd een streepje schrijven in samenstellingen die u
anders moeilijk leesbaar vindt: Gilgamesj-epos, Strauss-symfonie. Als een klinkercombinatie tot een
verkeerde uitspraak leidt, is een streepje verplicht: Clouseau-interview.
In een samenstelling met een meerledige eigennaam behouden we de spaties tussen de delen van de
naam: Koning Boudewijnstadion, Matheus de Layensplein, Raymond van het Groenewoudplaat,
Peter Paul Rubenstentoonstelling. We kunnen na de naam alweer een koppelteken gebruiken om de
leesbaarheid te vergroten: Hugues C. Pernath-prijs, Suske en Wiske-album, Urbanus van Anus-filmpje.
27 maart 2006
Shostakovich / Sjostakovitsj
Hoe spel je Russische namen? Is het Shostakovich of Sjostakovitsj? Moussorgsky of
Moessorgski?
Wij raden de vernederlandste schrijfwijzen Sjostakovitsj en Moessorgski aan. Voor de schrijfwijzen van
eigennamen uit talen die geen Latijns alfabet gebruiken, bestaan er eigenlijk geen officiële regels.
In het Russisch wordt het cyrillische alfabet gebruikt. Er zijn verschillende nationale en internationale
systemen om cyrillisch schrift om te zetten in het Latijnse alfabet. Vooral de nationale systemen worden
vaak gebruikt. Bij die systemen worden de cyrillische letters teken voor teken weergegeven in het Latijnse
alfabet, op een manier die de uitspraak zo goed mogelijk benadert. Daardoor is er natuurlijk variatie
tussen de transcriptieresultaten van de verschillende systemen. Zo lezen we in het Nederlands meestal
Poesjkin, in het Frans Pouchkine, in het Engels Pushkin en in het Duits Puschkin. Allemaal verschillende
spellingen die in de respectieve talen voor een goede uitspraak zorgen.
Door de internationalisering van onze informatiemaatschappij en onder invloed van grote Franse of
Engelse persbureaus vindt soms een Franse, Engelse of andere transcriptie ingang in het Nederlands. Ook
leggen geëmigreerde Russen de spelling van hun naam definitief vast volgens het systeem van het land
waar ze wonen. Er is dus veel variatie mogelijk.
3 april 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 78

Gebrieft / gebriefd
Wat is de juiste schrijfwijze: Ik heb hem gebrieft of gebriefd?
Beide vormen zijn correct.
Engelse werkwoorden worden vervoegd zoals regelmatige Nederlandse werkwoorden. Voor de verleden
tijd en het voltooid deelwoord van het werkwoord voegt u -d(en) of -t(en) toe aan de stam. Als de stam
eindigt op een van de stemloze medeklinkers van 't kofschip (/t/, /k/, /f/, /s/, /ch/, /p/) of op /sj/ zoals in
ramsjen, voegt u er -t(en) aan toe. Als de stam eindigt op een klinker of een stemhebbende medeklinker,
voegt u er -d(en) aan toe. Enkele voorbeelden: ik faxte, ik heb gefaxt, zoals ik danste, ik heb gedanst; ik
mailde, ik heb gemaild, zoals ik wandelde, ik heb gewandeld.
Soms kan de eindmedeklinker van de stam zowel stemloos als stemhebbend worden uitgesproken. Voor
de verleden tijd en het voltooid deelwoord zijn dan zowel de vormen met t als met d correct. Enkele
voorbeelden: ik briefte of briefde, ik heb gebrieft of gebriefd; ik golfte of golfde, ik heb gegolft of gegolfd;
ik bridgete of bridgede, ik heb gebridget of gebridged.
10 april 2006
Hij zal waarschijnlijk zin in koekjes hebben gehad / zin hebben gehad
in koekjes
Welke volgorde is correct: Hij zal waarschijnlijk zin in koekjes hebben gehad of Hij zal
waarschijnlijk zin hebben gehad in koekjes?
Beide zinnen zijn correct, maar vermoedelijk zullen veel taalgebruikers spontaan kiezen voor de volgorde
zin hebben gehad in koekjes.
Het zinsdeel in iets heeft in deze zin de functie van voorzetselvoorwerp (zin hebben in iets). Als de zin een
werkwoordelijke eindgroep heeft, kan het voorzetselvoorwerp zowel voor als na de werkwoordelijke
eindgroep staan. Bijvoorbeeld: Ze hebben lang op die vergunning moeten wachten of Ze hebben lang
moeten wachten op die vergunning; Ik heb veel aan jou gedacht of Ik heb veel gedacht aan jou. Een
voorkeur voor een van beide volgorden is er gewoonlijk niet. Als u het voorzetselvoorwerp helemaal
achterop plaatst, krijgt het informatief alleen wat meer klemtoon.
Soms hebben we spontaan toch een voorkeur om het voorzetselvoorwerp na de werkwoordelijke
eindgroep te plaatsen, zoals bij de constructie zin hebben in iets. Waarschijnlijk komt dat doordat het
voorzetselvoorwerp hier niet alleen wordt opgeroepen door het werkwoord, maar door het geheel zin
hebben. Als u kiest voor de volgorde Hij zal zin hebben gehad in koekjes, staat zin nog steeds dicht bij het
hoofdwerkwoord gehad. Een vergelijkbaar voorbeeld: Ik heb altijd al een gloeiende hekel aan strijken
gehad of Ik heb altijd al een gloeiende hekel gehad aan strijken.
18 april 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 79

Gedesigned / gedesignd
Wat is de juiste schrijfwijze: Hij heeft ons huis gedesigned of gedesignd?
Correct is: gedesignd.
Engelse werkwoorden worden vervoegd zoals regelmatige Nederlandse werkwoorden. Een voltooid
deelwoord van een regelmatig werkwoord wordt gewoonlijk gevormd door het voorvoegsel ge-, de stam
van het werkwoord en de uitgang -t of -d. De stam van een oorspronkelijk Engels werkwoord wordt op
dezelfde manier geschreven als in het Engels. De stam van het werkwoord designen is dus design. U
voegt er dan nog de uitgang -d aan toe omdat u in de verleden tijd ook een -d hoort: ik designde. De
juiste vorm van het voltooid deelwoord is dus: ge+design+d.
Soms eindigt het voltooid deelwoord van een oorspronkelijk Engels werkwoord wel op -ed of -et omdat de
Engelse stam al eindigt op een -e. U schrijft bijvoorbeeld gesaved en geoutsourcet. U hebt de eind-e in de
stam hier nodig voor de uitspraak: het is niet ik sav maar ik save, niet ik outsourc maar ik outsource.
Hoewel de eind-e niet altijd de uitspraak van de voorafgaande klank beïnvloedt, schrijft u toch steeds de
slot-e zoals in de Engelse stam. U schrijft bijvoorbeeld ik lease en ik cruise naar analogie van de Engelse
stam lease en cruise.
24 april 2006
Giraffemelk / giraffenmelk
Het dier met de lange hals en de geel-bruingevlekte huid heeft twee woordvormen: giraf en
giraffe. Wat is dan de juiste schrijfwijze: giraffemelk of giraffenmelk?
De juiste schrijfwijze is giraffenmelk, met tussen-n.
Algemeen geldt dat u een tussenletter -n schrijft als het linkerdeel een zelfstandig naamwoord is dat een
meervoud heeft op -en en niet op -es. U schrijft bijvoorbeeld kippenreepjes omdat het meervoud van kip
kippen is. U schrijft groentehapje omdat het meervoud van groente groenten en groentes is.
Bij giraffe(n)melk zou u kunnen twijfelen. Als u als linkerdeel giraf gebruikt, is de correcte vorm
giraffenmelk. Het meervoud van giraf is namelijk giraffen. Als u als linkerdeel giraffe gebruikt, zou de
correcte vorm giraffemelk zijn, want giraffe heeft twee meervoudsvormen: giraffen maar ook giraffes. In
dergelijke gevallen, als het linkerdeel zowel in lange als korte vorm bestaat, moet u uitgaan van de vorm
die het gebruikelijkst is. Omdat giraf vaker voorkomt dan giraffe, is de juiste schrijfwijze giraffenmelk.
Een vergelijkbaar voorbeeld is: bladzijdelang (bladzijde komt meer voor dan bladzij).
2 mei 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 80

Jullie boterhammen / je boterhammen
Wat is correct: Hebben jullie jullie boterhammen weer vergeten? of Hebben jullie je
boterhammen weer vergeten?
De zin Hebben jullie je boterhammen weer vergeten? heeft de voorkeur.
In de tweede persoon meervoud is soms zowel het bezittelijk voornaamwoord je als het bezittelijk
voornaamwoord jullie mogelijk. Je kan gebruikt worden als er duidelijk verwezen wordt naar meer dan
één persoon, zoals in de zin Eet allemaal jullie/je boterhammen op. Dikwijls staat in dezelfde zin ook al
het persoonlijk voornaamwoord jullie. Ook dan kan je of jullie gebruikt worden, bijvoorbeeld: Jullie
hebben jullie/je boterhammen vergeten.
Als het bezittelijk voornaamwoord direct volgt op het persoonlijk voornaamwoord, gebruikt u bij voorkeur
het bezittelijk voornaamwoord je: Hebben jullie je boterhammen weer vergeten? De opeenvolging van
twee keer jullie is weinig gebruikelijk.
8 mei 2006
Met drieën / met ons gedrieën / met drie / met z'n drieën / met ons
drieën
Wat is correct: We zijn met drie, met drieën, met z'n drieën, met ons drieën of met ons
gedrieën?
Correct zijn met drie, met z'n drieën en met ons drieën. De combinaties met drieën en met ons gedrieën
zijn niet correct.
Om een groep aan te duiden die uit een bepaald aantal personen bestaat, gebruiken we in het Nederlands
verschillende combinaties. Constructies als met z'n/ons/hun drieën zijn het meest gangbaar. Dergelijke
combinaties van met met een bezittelijk voornaamwoord en een hoofdtelwoord worden zowel in
Nederland als in België gebruikt. Enkele voorbeelden: Ze waren nog met z'n zessen; We eten vanavond
nog eens met z'n/ons vijven; De jongens gingen met z'n/hun drieën op stap. Daarnaast is ook met drie
mogelijk. Die combinatie wordt vooral in België gebruikt, bijvoorbeeld: We waren maar met vier; Ze
gingen met drie naar huis.
Constructies van het type we waren met drieën en we waren met ons gedrieën komen ook weleens voor
in België, maar ze worden niet door alle taalgebruikers aanvaard. We rekenen deze constructies niet tot
de standaardtaal.
15 mei 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 81

Heavymetal / heavy metal
Waarom schrijf je hardrock aan elkaar en heavy metal met een spatie?
Hardrock en heavy metal zijn allebei Engelse combinaties van een bijvoeglijk naamwoord en een
zelfstandig naamwoord. Bij dergelijke combinaties bepalen het aantal lettergrepen van het bijvoeglijk
naamwoord en de klemtoon of we de delen in het Nederlands aan elkaar schrijven of los.
We schrijven de delen los als we een meerlettergrepig bijvoeglijk naamwoord combineren met een
zelfstandig naamwoord. Beide woorden dragen een klemtoon. Voorbeelden: heavy metal, latin rock,
intensive care, extra large.
We schrijven de delen ook los als een eenlettergrepig bijvoeglijk naamwoord gecombineerd wordt met
een zelfstandig naamwoord dat de hoofdklemtoon draagt, bijvoorbeeld black metal, hot issue, safe sex,
big brother.
Als we een eenlettergrepig bijvoeglijk naamwoord combineren met een zelfstandig naamwoord en als het
bijvoeglijk naamwoord de hoofdklemtoon draagt, schrijven we de delen vast. Op basis van deze regel
schrijven we hardrock aan elkaar, net als blacklight, flatscreen en bigshot.
22 mei 2006
Antistressbeleid / stressbeleid
Wat is correct: stressbeleid of antistressbeleid? Tabakscampagne of antitabakscampagne?
Zowel stressbeleid als antistressbeleid kan gebruikt worden. Ook tabakscampagne en
antitabakscampagne zijn allebei correct, al hebben deze samenstellingen mogelijk een verschillende
betekenis.
Onder stressbeleid verstaan we de maatregelen die het bestuur van een organisatie neemt om stress
onder de werknemers tegen te gaan. De toevoeging van het voorvoegsel anti- benadrukt dat het beleid
erop gericht is om stress te verminderen. Het toevoegen van anti- is niet noodzakelijk, want ook zonder
anti- is het duidelijk dat het beleid bedoeld is om stress tegen te gaan. De vorm zonder anti- blijkt
overigens de meest gebruikelijke samenstelling te zijn.
In het geval van tabakscampagne en antitabakscampagne is er mogelijk wel een betekenisverschil tussen
beide vormen. Een antitabakscampagne is er per definitie op gericht om het gebruik van tabak te
verminderen. Een tabakscampagne kan zowel vóór tabak als tegen tabak gevoerd worden. Zo promoot
een tabakscampagne van een sigarettenfabrikant het gebruik van tabak, terwijl een tabakscampagne van
de Vlaamse Liga tegen Kanker het gebruik van tabak bestrijdt.
29 mei 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 82

Aids-preventie / aidspreventie
Wat is correct: aids-preventie of aidspreventie?
De correcte schrijfwijze is aidspreventie. Aids is een letterwoord, dat is een afkorting die gevormd is met
de beginletters van afzonderlijke woorden (acquired immune deficiency syndrome) en die als één woord
uitgesproken wordt (/eets/). Samenstellingen met letterwoorden worden aan elkaar geschreven.
Vergelijkbare voorbeelden zijn vipbehandeling en latrelatie.
Als een letterwoord met een of meer hoofdletters wordt geschreven, staat er een koppelteken tussen het
letterwoord en de rest van de samenstelling, bijvoorbeeld Bloso-centrum, SERV-bijeenkomst, BIN-norm.
De regels gelden ook voor verkortingen. Een verkorting is een verkorte vorm van een woord of
woordgroep die is samengesteld uit een of meer (delen van) lettergrepen, zoals prof, info, horeca, bama.
Samenstellingen met verkortingen worden in één woord geschreven, bijvoorbeeld profwielrenner,
horecabedrijf, bamastructuur. Als verkortingen een of meer hoofdletters bevatten, worden ze – net als
letterwoorden – door een koppelteken verbonden met de rest van de samenstelling, zoals in Beneluxland,
StuBru-programma.
6 juni 2006
Niet ondenkbeeldig / niet denkbeeldig
Is de volgende zin correct: Het is niet ondenkbeeldig dat het zal regenen tijdens het weekend?
Nee, ondenkbeeldig is in deze zin een contaminatie. De woorden denkbeeldig en ondenkbaar, die allebei
betekenen dat iets niet waarschijnlijk is, worden door elkaar gehaald. De correcte zin luidt: Het is niet
denkbeeldig / niet ondenkbaar dat het zal regenen tijdens het weekend. Die zin drukt uit dat de kans op
regen groot is in het weekend.
Een voorbeeld van een contaminatie die in België geregeld voorkomt, is onafgezien van, een vermenging
van afgezien van en ongeacht. Een zin als Onafgezien van het slechte weer was het een aangename reis
is geen standaardtaal. Wel correct zijn: Afgezien van de vertaalfouten is het een goed boek en Ongeacht
de slechte kritiek die de film heeft gekregen, liep het storm bij de voorstellingen.
12 juni 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 83

Tien procent hebben / tien procent heeft
Wat is correct: Tien procent heeft zich ziek gemeld of Tien procent hebben zich ziek gemeld?
De correcte zin luidt: Tien procent heeft zich ziek gemeld. Als het onderwerp bestaat uit een getal en een
enkelvoudige maataanduider, staat de persoonsvorm in het enkelvoud. Andere voorbeeldzinnen zijn: Drie
dozijn is verkocht; Vierduizend euro is aan de notaris betaald; Vijf kilo kost niet veel.
U gebruikt ook een enkelvoudige persoonsvorm als de maataanduider gevolgd wordt door een
enkelvoudig zelfstandig naamwoord: Vijf kilo potgrond kost niet veel; Er is nog twee liter melk.
In zinnen waarin er een meervoudig zelfstandig naamwoord volgt op de maataanduider, is zowel een
enkelvoudige als een meervoudige persoonsvorm correct. Bijvoorbeeld: Vijf kilo aardbeien kost / kosten
veel; Er is / zijn nog vijf dozijn eieren. U kunt de enkelvoudige maataanduider (kilo, dozijn) of het
meervoudige zelfstandig naamwoord (aardbeien, eieren) als kern van het onderwerp beschouwen.
19 juni 2006
Tweederde meerderheid / tweederdemeerderheid
Wat is juist: twee derde meerderheid, tweederde meerderheid of tweederdemeerderheid?
De correcte schrijfwijze is tweederdemeerderheid. Als een breuk deel uitmaakt van een samenstelling,
schrijft u het geheel aan elkaar. Andere voorbeelden zijn viervijfdewerktijdregeling, zesachtstemaat.
Als een breuk niet tot een samenstelling behoort, schrijft u de teller en de noemer los, bijvoorbeeld twee
derde van de leden, ze werkt vier vijfde, drie vierde van zijn vermogen, twee tiende seconde.
Drie()kwart vormt een uitzondering op de regel. Bij zelfstandig gebruik schrijft u het – zoals andere
breuken – los: drie kwart van de bevolking. Als drie()kwart als bijvoeglijk naamwoord bij een zelfstandig
naamwoord staat, schrijft u het aan elkaar: De atleet liep het parcours in driekwart minuut. Het
bijvoeglijk naamwoord driekwart betekent letterlijk 'drie vierde van het genoemde'. Als drie()kwart een
samenstelling vormt met het zelfstandig naamwoord dat erna komt, schrijft u – zoals bij andere breuken
– alles aaneen. Het geheel heeft dan een specifieke betekenis, zoals in driekwartjas (jas die driekwart van
de lengte van een gewone jas heeft) en driekwartviool (kleine viool).
26 juni 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 84

Geüit / geuit
Waarom staat er geen trema in het voltooid deelwoord geuit, hoewel er sprake is van
klinkerbotsing?
Het voltooid deelwoord geuit valt onder een uitzonderingsregel.
De klinkercombinatie e+u kan uitgesproken worden als de lange klank /eu/. Als in een bepaald woord de
letters e en u tot een verschillende lettergreep behoren, geeft u dat aan met een koppelteken of trema.
Op die manier voorkomt u dat het woord verkeerd wordt uitgesproken. Tussen delen van een
samenstelling schrijft u een koppelteken (marine-uniform); in alle andere gevallen schrijft u een trema
(geüniformeerd). Toch staat er geen trema in het voltooid deelwoord geuit: op de algemene regel zijn
namelijk twee uitzonderingen.
Bij een combinatie van drie of meer klinkerletters schrijft u bij klinkerbotsing geen trema op de eerste
letter van au, ij, oe, ou en ui. De woorden beijveren en geuit krijgen zoals de woorden geautomatiseerd,
beoefenen en geout dus geen trema. Als er drie of meer klinkerletters op elkaar volgen, schrijft u
onmiddellijk na de i ook geen trema: officieel (maar officiële want er zijn maar twee opeenvolgende
klinkerletters), maaien, mooie, keien, snoeien. De twee uitzonderingsregels gelden alleen voor het trema.
In samengestelde woorden moet u bij klinkerbotsing dus wel een koppelteken schrijven: massa-audiëntie,
tosti-ijzer, fyto-oestrogeen, taverne-uitbater en taxi-eenmanszaak.
3 juli 2006
Vice-voorzitter / vicevoorzitter
Wat is correct: vicevoorzitter of vice-voorzitter?
De Woordenlijst spelt vicevoorzitter in één woord.
Combinaties met een Latijns of Grieks voorvoegsel worden aaneengeschreven: aerodynamisch,
agrobiologie, antiautoritair, extragalactisch, autokritiek, bipolair, biobrandstof, coproductie, duobaan,
elektromagnetisme, heterokoppel, microstructuur, multicultureel, neofascistisch, sociocultureel,
supermacht, ultralicht. Hoewel het hier om afleidingen gaat, schrijft u bij botsende klinkers een
koppelteken in plaats van een trema: aero-elastisch, agro-industrie, anti-elektron, auto-immuunziekte,
co-ouderschap, extra-uterien, gastro-enteritis, homo-erotisch, semi-intellectueel. De plaatsvervangende
eerste minister wordt de vice-eersteminister genoemd; de plaatsvervanger van de minister-president is
de viceminister-president.
In moeilijk leesbare woorden kunt u eventueel ook een koppelteken schrijven achter het voorvoegsel,
zelfs als er geen sprake is van botsende klinkers: antiaanbaklaag of anti-aanbaklaag, archiautoritair of
archi-autoritair. Ook in het woord vicevoorzitter zou u dus eventueel een koppelteken kunnen schrijven, al
is dat niet echt nodig. Het woord levert geen leesproblemen op.
10 juli 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 85

Brief aan een minister van staat
Hoe schrijf je een minister van staat aan?
Voor een minister van staat gebruikt u de aanschrijfformule Mijnheer de minister of Mevrouw de minister.
Als u in een brief een persoon in zijn functie wilt aanschrijven, gebruikt u voor de aanhef Mijnheer de +
functie of Mevrouw de + functie: Mijnheer de voorzitter, Mevrouw de administrateur-generaal. Als die
persoon de functie heeft neergelegd, gebruikt u de algemene aanschrijfformules Geachte heer en Geachte
mevrouw. Als die persoon een erefunctie bekleedt, gebruikt u zijn eretitel in de aanhef: Mijnheer de
erevoorzitter, Mevrouw de ereadministrateur-generaal.
Minister van staat is een eretitel die wordt toegekend aan staatslieden die zich in het openbare leven
bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt. Voor een minister van staat gebruikt u dezelfde
aanschrijfformules als voor een gewone minister: Mijnheer de minister of Mevrouw de minister. De
toevoeging van staat vermeldt u niet in de aanhef. Ook voor de aanspreking gebruikt u de gewone
formules mijnheer de minister of mevrouw de minister. In een adres zet u de eretitel onder de naam van
de geadresseerde. In dat geval moet u de toevoeging van staat wel vermelden.
17 juli 2006
Dewelke
Is dewelke correct in de zin Dat is de termijn binnen dewelke het project afgerond moet zijn?
Nee, correct is de termijn waarbinnen. In modern Nederlands gebruiken we het betrekkelijk
voornaamwoord dewelke niet meer. Meestal kunnen we dewelke vervangen door een combinatie zonder
welke: de periode waarin ..., de voorwaarden waaraan ..., de procedures waarmee ... Soms is alleen een
combinatie met welke mogelijk: de wet volgens welke de prijzen bepaald worden.
Ook als vragend voornaamwoord is dewelke geen standaardtaal. In een vraag gebruiken we niet dewelke,
maar welke. Bijvoorbeeld: Voor de lunch staan er drie schotels op het menu: een vleesschotel, een
visschotel en een vegetarische schotel. Welke wil je?
Het betrekkelijk voornaamwoord hetwelk is in tegenstelling met dewelke wel correct, maar het is erg
formeel. Het wordt af en toe in juridische teksten gebruikt om naar een onzijdig woord te verwijzen,
bijvoorbeeld het artikel volgens hetwelk de prijs van de dienstverlening wordt berekend.
Welke is op zich correct als betrekkelijk voornaamwoord, maar niet altijd even vlot. We kunnen het
meestal vervangen door het betrekkelijk voornaamwoord die. Bijvoorbeeld in de formulering personen
welke in aanmerking komen voor een sporttrofee van het gemeentebestuur.
24 juli 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 86

Word tekst / Word-tekst / Wordtekst
Wat is correct: Wordtekst, Word tekst of Word-tekst?
Schrijf Wordtekst bij voorkeur in één woord. Voor de duidelijkheid kunt u eventueel ook een koppelteken
achter Word zetten.
Samenstellingen met een eigennaam als linkerdeel worden aaneengeschreven: Afrikamissie,
Applemedewerker, Beatlesfan, Ensortentoonstelling, Europacupfinale, Greenwichtijd, Rembrandthuis,
Vlaanderendag, Wordtekst.
Als u een samenstelling maakt met een eigennaam die uit verschillende woorden bestaat, behoudt u de
spaties of koppeltekens tussen de delen van de eigennaam. Het laatste deel van de eigennaam schrijft u
aan het rechterdeel van de samenstelling vast: Heilig Hartinstituut, Keizer Karelplein, Middellandse
Zeegebied, Raymond van het Groenewoudplaat, Rode Kruiswagen, Sri Lankareis, Tweede Kamerfractie,
Zuid-Afrikabezoek, Boven-Scheldegebied, Midden-Oostenproblematiek.
Als u zulke samenstellingen moeilijk leesbaar vindt, kunt u een koppelteken achter de eigennaam
schrijven: Alhambragebouw of Alhambra-gebouw, Dafalgangebruiker of Dafalgan-gebruiker, Suske en
Wiskealbum of Suske en Wiske-album. In de samenstelling Wordtekst is zo'n facultatief koppelteken niet
echt nodig, maar het kan wel, bijvoorbeeld om de merknaam beter te laten uitkomen.
31 juli 2006
Aanspreking voor een baron
Hoe spreek je een baron en een barones aan?
Een baron en een barones spreken we aan met de gewone vormen Mijnheer en Mevrouw. In protocollaire
of erg plechtige situaties kunnen we ook de formules Mijnheer de baron en Mevrouw de barones
gebruiken. Die formules schrijven we ook in de aanhef van een brief. Buiten protocollaire situaties is ook
de gewone briefaanhef Geachte heer of Geachte mevrouw mogelijk. In brieven komen soms ook
specifieke beleefdheidsformules voor, maar die zijn nog maar weinig gebruikelijk. Voor een baron luidt die
formule Hoogwelgeboren heer baron en voor een barones Hoogwelgeboren vrouwe barones.
Bij brieven aan adellijke personen schrijven we in het adres de volledige naam na de titel: Barones Angèle
Manteau, Baron Paul Buysse. In erg formele brieven wordt naast de titel soms ook nog een
beleefdheidsformule vermeld. De titel komt dan achter de voornaam: De hoogwelgeboren heer Paul Baron
Buysse, De hoogwelgeboren vrouwe Angèle Barones Manteau. Of de adellijke titel door erfrecht
overgedragen is of tijdens het leven verworven is, maakt voor de aanspreking, aanhef en adressering
geen verschil.
7 augustus 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 87

Beheerovereenkomst / beheersovereenkomst
Welke vorm verdient de voorkeur in de zin De VRT heeft met de Vlaamse overheid een nieuwe
beheerovereenkomst of beheersovereenkomst gesloten?
Zowel beheerovereenkomst als beheersovereenkomst is correct. Samenstellingen met beheer als eerste
deel worden zowel met als zonder tussen-s uitgesproken. Op grond van die uitspraakvariatie zijn er twee
gelijkwaardige spellingen. De vorm beheersovereenkomst is veel gebruikelijker, maar
beheerovereenkomst is zeker niet ongewoon. Vergelijkbare voorbeelden zijn: beheer(s)kosten,
beheer(s)maatregel, beheer(s)plan, beheer(s)systeem.
In principe zijn samenstellingen met beheer als eerste deel dubbelzinnig als ze met een tussen-s
geschreven worden. Ze kunnen in dat geval ook begrepen worden als samenstellingen met beheers, de
stam van het werkwoord beheersen. In de praktijk is die dubbelzinnigheid zelden een probleem, omdat
het eerste deel in zulke samenstellingen bijna uitsluitend de betekenis van het werkwoord beheren heeft.
14 augustus 2006
Wiskunde / wiskunde
Worden de benamingen van studierichtingen en schoolvakken met een hoofdletter of met een
kleine letter geschreven?
De officiële benamingen van studierichtingen en opleidingen schrijven we met hoofdletters: de studie
Wiskunde, de studenten van de opleiding Algemene Economie, Sara studeert Algemene Letteren, de
leerlingen van de richting Wetenschappen-Wiskunde.
Benamingen van schoolvakken, opleidingsonderdelen, vakgebieden en specialismen schrijven we met een
kleine letter, behalve wanneer woorden volgens de spellingregels met een hoofdletter geschreven moeten
worden, zoals namen van talen. Voorbeelden zijn: het vak wiskunde, de les economie, orthopedagogiek,
Katleen heeft gisteren wiskunde gestudeerd, Grieks, Engels, het vak Amerikaanse geschiedenis, Joris
heeft zich gespecialiseerd in intensieve zorg. Benamingen van vakgebieden en specialismen krijgen een
hoofdletter als ze officiële aanduidingen voor een subentiteit van een organisatie zijn, bijvoorbeeld van
een universiteit of een ziekenhuis. De benaming is dan ook een eigennaam. Voorbeelden zijn: de afdeling
Kunstgeschiedenis, de afdeling Intensieve Zorg, de vakgroep Wiskunde, An studeert aan de faculteit
Geneeskunde en Farmacie van de VUB.
In een schoolagenda, schoolrapport of curriculum, waarin vakken of opleidingsonderdelen onder elkaar
opgesomd staan, schrijven we meestal alle namen met een beginhoofdletter. We doen dat dan omdat de
namen in een lijst staan.
21 augustus 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 88

Achttienhonderd / duizend achthonderd
Hoe spreek je 1800 uit: achttienhonderd of duizend achthonderd?
Als het om het jaartal gaat, is alleen achttienhonderd correct. Bij het getal is zowel achttienhonderd als
duizend achthonderd goed.
Getallen tussen 1100 en 9999 waarin een duizendtal met een honderdtal gecombineerd wordt, kunnen op
twee verschillende manieren worden uitgesproken: als een veelvoud van honderd of als een optelling van
een duizendtal plus een honderdtal enzovoort. U kunt 5700 dus lezen als zevenenvijftighonderd en als
vijfduizend zevenhonderd, 9999 als negenennegentighonderdnegenennegentig en als negenduizend
negenhonderdnegenennegentig, 2230 als tweeëntwintighonderddertig en als tweeduizend
tweehonderddertig.
Bij jaartallen is er wat variatie. De meeste jaartallen worden als een veelvoud van honderd gelezen: Oscar
Wilde werd geboren in achttienhonderdvierenvijftig en overleed in negentienhonderd. We kunnen honderd
weglaten in combinaties van honderdtallen met tientallen en eenheden: het jaar dertienzestig, het jaar
achttienvierenvijftig, in negentienzesentachtig. Bij combinaties van duizendtallen met tientallen of
eenheden lezen we het jaartal dan weer niet als een veelvoud van honderd. We leven vandaag niet in het
jaar twintighonderdenzes, maar in het jaar tweeduizend en zes (of tweeduizend zes).
28 augustus 2006
Koi / kois
Heeft koi, het woord voor een Japanse siervis, een meervoud in het Nederlands?
De Grote Van Dale, vooralsnog het enige woordenboek dat koi vermeldt, neemt alleen kois op als
meervoudsvorm. Maar ook koi is in het Nederlands gebruikelijk als meervoud.
Als we naar Japanse leenwoorden in het Nederlands kijken, blijkt dat het overgrote deel een Nederlandse
meervoudsuitgang krijgt: bonsai - bonsais, daimio - daimio's, geisha - geisha's, haiku - haiku's, kimono -
kimono's, manga - manga's, mikado - mikado's, ninja - ninja's, shogun - shoguns, tatami - tatami's,
tsunami - tsunami's. Toch is er een bekend Japans leenwoord, samoerai, waarvan de meervoudsvorm
volgens de woordenboeken gelijk is aan de enkelvoudsvorm: de zeven samoerai.
En koi? De vernederlandste meervoudsvorm kois komt veel voor: Ik heb er prachtige kois gezien. Maar
ook koi wordt in het Nederlands vaak als meervoudsvorm gebruikt: Hij heeft twee koi te koop. Als u er
niet uit komt, kunt u natuurlijk ook kiezen voor twee koikarpers.
4 september 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 89

De luipaard / het luipaard
Wat is correct: de luipaard of het luipaard?
Luipaard wordt het vaakst als de-woord gebruikt, maar het luipaard is ook correct. Er is geen
betekenisverschil.
Luipaard komt van het Latijnse leopardus, een samenstelling van leo, 'leeuw', en pardus, 'panter'.
Oorspronkelijk was luipaard uitsluitend een mannelijk de-woord. Doordat het etymologische verband
tussen -paard en pardus op de duur op de achtergrond raakte, gingen velen door de bijgedachte aan het
paard ook het luipaard zeggen. In de praktijk wordt het luipaard al enkele eeuwen gebruikt. De
woordenboeken gingen in het begin niet overstag, maar op de duur bleek het gebruik zó sterk dat ze het
luipaard toch ook zijn gaan opnemen. Ook de Grote Van Dale, die in zijn dertiende uitgave nog met klem
meldde dat luipaard absoluut geen het-woord was, neemt in zijn veertiende uitgave nu ook het luipaard
op. De luipaard komt wel nog vaker voor dan het luipaard.
Er zijn nog andere voorbeelden van woorden die zonder betekenisverschil zowel een de-woord als een
het-woord kunnen zijn. Karwei, liniaal, manoeuvre, matras, salon komen het vaakst als de-woord voor;
aperitief, commentaar, gordijn, riool, vuilnis het vaakst als het-woord.
11 september 2006
Verrokken / verrekt
Wat is correct: Ik heb een spier verrokken of Ik heb een spier verrekt?
Verrekken is een regelmatig vervoegd werkwoord. Correct is dus: Ik verrekte een spier en Ik heb een
spier verrekt.
Regelmatige werkwoorden hebben in de verleden tijd dezelfde stam als in de tegenwoordige tijd: leef -
leefde, dweil - dweilde, praat - praatte, verrekken - verrekte. De voltooide deelwoorden van rekken en
verwante werkwoorden als uitrekken en verrekken zijn gerekt, uitgerekt en verrekt.
Er zijn ook onregelmatige werkwoorden: die hebben een andere stam in de verleden tijd doordat een
klinker of een medeklinker is veranderd. Voorbeelden daarvan zijn vraag - vroeg, breek - brak en denk -
dacht. In België en het zuiden van Nederland hoor je ook wel een onregelmatige vervoeging van rekken
en verwante werkwoorden: Zij rok zich uit; Het geduld van het publiek werd flink gerokken; Hij heeft een
spier verrokken; Het elastiekje is helemaal uitgerokken. Sommige woordenboeken nemen die
onregelmatige vormen ook op. Van Dale Hedendaags Nederlands neemt in zijn derde druk zelfs
uitsluitend rekken - rok - gerokken op. Toch zijn die onregelmatig vervoegde vormen voor veel
taalgebruikers gemarkeerd: ze worden niet als standaardtaal beschouwd.
18 september 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 90

Bloemschikken
Is het werkwoord bloemschikken correct vervoegd in de zin Isabelle bloemschikte gisteren
urenlang?
Ja, maar bloemschikken is een onvolledig werkwoord. Dat wil zeggen dat het bijna uitsluitend als infinitief
voorkomt. In theorie is een volledige vervoeging mogelijk – zij bloemschikt, Isabelle bloemschikte en
moeder heeft gebloemschikt – maar de vervoegde vormen komen zelden of nooit voor.
Van onvolledige werkwoorden kunnen we, net zoals van andere werkwoorden, zelfstandige naamwoorden
maken: het bloemschikken, het boogschieten, het spookrijden enzovoort. U kunt bij zulke werkwoorden
dus altijd een omschrijving in de trant van was aan het ..., is aan het ... geweest of heeft aan ... gedaan
gebruiken, waarbij het onvolledige werkwoord als zelfstandig naamwoord optreedt. De bovenstaande zin
zou dan kunnen luiden: Isabelle was gisteren urenlang aan het bloemschikken of Isabelle heeft gisteren
urenlang aan bloemschikken gedaan. Meestal is ook een omschrijving van het onvolledige werkwoord
mogelijk. Bloemschikken kunt u bijvoorbeeld vervangen door een bloemstuk maken of werken aan een
bloemstuk, zoals in: Gisteren werkte Isabelle urenlang aan een bloemstuk.
25 september 2006
De belangrijkste oorzaak is de praktische bezwaren / zijn de
praktische bezwaren
Is het De belangrijkste oorzaak is de praktische bezwaren of De belangrijkste oorzaak zijn de
praktische bezwaren?
Het onderwerp van deze zin is de praktische bezwaren. U moet dus een persoonsvorm in het meervoud
gebruiken: De belangrijkste oorzaak zijn de praktische bezwaren.
Als u twijfelt over het getal van de persoonsvorm bij koppelwerkwoorden (zijn, worden, blijven
enzovoort), kunt u een gekloofde zin maken. U herformuleert de zin dan op de volgende manier: Het
is/zijn ... die/dat ... Vooraan staat het onderwerp waarmee de persoonsvorm overeenkomt. Enkele
voorbeelden: Angela is jarig wordt in een gekloofde zin Het is Angela die jarig is en niet Het is jarig die
Angela is. Angela is dus het onderwerp. Mijn advocaat is Sander Maes wordt Het is Sander Maes die mijn
advocaat is; minder waarschijnlijk is Het is mijn advocaat die Sander Maes is. Sander Maes is dus het
onderwerp.
In de zin De belangrijkste oorzaak is / zijn de praktische bezwaren is de praktische bezwaren het
onderwerp. Dat blijkt uit de gekloofde zin: Het zijn de praktische bezwaren die de belangrijkste oorzaak
zijn en niet Het is de belangrijkste oorzaak die de praktische bezwaren is.
2 oktober 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 91

Padje / paadje
Wat is het verkleinwoord van pad?
Het verkleinwoord van pad in de betekenis 'smalle weg' is paadje of padje. Het verkleinwoord van pad in
de betekenis 'kikvorsachtig dier' is padje.
Bij een aantal verkleinwoorden wordt niet alleen het achtervoegsel (-je, -tje enzovoort) aan het
grondwoord toegevoegd, maar verandert ook de laatste klinker van het grondwoord, zoals in blad -
blaadje. In enkele gevallen wordt de i vervangen door ee: schip - scheepje. Die onregelmatigheden
komen voor bij sommige verkleinwoorden waarvan het grondwoord telkens een eenlettergrepig woord is
en waarbij ook in het meervoud sprake is van klinkerverandering. Enkele voorbeelden: glas - glazen -
glaasje, schip - schepen - scheepje, vat - vaten - vaatje. Het woord pad in de betekenis 'smalle weg' valt
ook onder deze uitzonderingsregel: pad - paden - paadje. Ook de regelmatige vorm padje is in die
betekenis correct. Een vergelijkbaar geval met een onregelmatige en een regelmatige verkleinvorm
is lot: lootje - lotje.
9 oktober 2006
Horen / hoorn
Wat is correct: de koe bij de horens vatten of de koe bij de hoorns vatten?
Beide schrijfwijzen zijn correct.
De zelfstandige naamwoorden hoorn en horen zijn vormvarianten met dezelfde betekenis. Ze staan allebei
in de Woordenlijst. De veertiende editie van de Grote Van Dale vermeldt alleen de vorm hoorn, met als
meervoud hoorns en hoornen. In de vorige editie was de variant horen wel opgenomen. Horen is
overigens de variant die het meest gebruikt wordt als het om de horens van stieren of andere dieren gaat.
Het komt wel vaker voor dat er vormvarianten zijn bij woorden die eindigen op -oorn. Denk maar aan
doorn (doorns) en doren (dorens), voorn (voorns) en voren (vorens). Ook bij die woorden neemt de Grote
Van Dale maar één variant op; de Woordenlijst twee.
16 oktober 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 92

Zuiders / zuidelijk
Wat is correct: Marco is een zuiders type of Marco is een zuidelijk type?
Beide woorden zijn correct, maar zuiders behoort alleen in België tot de standaardtaal.
Het bijvoeglijk naamwoord zuiders is standaardtaal in België en heeft een specifiekere betekenis dan
zuidelijk. Zuiders verwijst naar een gevoel, een sfeer, een cultuur, een temperament of een mentaliteit
die aan het zuiden of de zuiderlingen eigen is. Bijvoorbeeld: In Spanje heerst een zuiderse sfeer. Zuidelijk
betekent meer algemeen 'gelegen in of behorend tot het zuiden', zoals in: Hij heeft een optrekje in het
zuidelijk deel van Portugal. In België is er dus een betekenisverschil tussen een zuidelijk terras (terras aan
de zuidkant van een gebouw) en een zuiders terras (terras met een bepaalde sfeer).
In Nederland wordt haast uitsluitend het woord zuidelijk gebruikt, ook als een bepaalde sfeer of
mentaliteit bedoeld wordt. Voorbeelden: De olijfolie geeft deze pasta een zuidelijk tintje; We werden
helemaal vrolijk van de zuidelijke ritmes; Mannen met een zuidelijk temperament zijn nogal populair.
23 oktober 2006
Shopping center / shoppingcenter
Wat is correct: shopping center of shoppingcenter?
De correcte spelling is shoppingcenter.
Engelse combinaties met als eerste element een werkwoordsvorm op -ing schrijven we in het Nederlands
los als de vorm met -ing een activiteit van het tweede element uitdrukt. Een leading lady bijvoorbeeld is
een vrouw met een leidende rol in een muziekgroep, film, bedrijf of partij. Andere voorbeelden zijn:
coming man, finishing touch, working majority, running mate.
Als de vorm met -ing niet de activiteit van het tweede element uitdrukt, schrijven we de woorden aaneen.
Een shoppingcenter is een plaats waar mensen naartoe gaan om te winkelen, en geen centrum dat
winkelt. Vergelijkbare voorbeelden zijn: mailinglist, chewinggum, winningmood, fightingspirit.
30 oktober 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 93

Doorgebladerd / doorbladerd
Wat is het voltooid deelwoord van doorbladeren: doorgebladerd of doorbladerd?
Zowel doorgebladerd als doorbladerd is correct.
Het samengestelde werkwoord doorbladeren kan zowel scheidbaar als onscheidbaar zijn, afhankelijk van
de klemtoon. Dóórbladeren is scheidbaar (Hij bladerde het tijdschrift door) en doorbláderen is
onscheidbaar (Hij doorbladerde het tijdschrift). Het voltooid deelwoord van scheidbare werkwoorden
wordt gevormd door een -ge- tussen de delen toe te voegen (doorgebladerd); bij onscheidbare
werkwoorden komt geen -ge- voor (doorbladerd).
De verschillende uitspraak van doorbladeren brengt geen verschil in betekenis met zich mee. Bij een
aantal vergelijkbare werkwoorden is er wel een betekenisonderscheid. Vergelijk bijvoorbeeld
dóórwoekeren (verder woekeren) en doorwóékeren (met woekering doortrokken worden): De epidemie
heeft nog enkele jaren doorgewoekerd; Zijn lichaam werd doorwoekerd door kankercellen.
6 november 2006
Opgeslaan / opgeslagen
Wat is correct: Marat heeft de eerste bal opgeslaan of Marat heeft de eerste bal opgeslagen?
Het voltooid deelwoord van opslaan is opgeslagen.
Het werkwoord slaan heeft in al zijn betekenissen als voltooid deelwoord geslagen en niet geslaan: Hij
heeft zijn hond al meermaals geslagen; De klok heeft net twaalf uur geslagen; Ik heb me erdoorheen
geslagen; Patrick werd weer in de boeien geslagen. Samengestelde werkwoorden met slaan zoals opslaan
en afslaan worden op dezelfde manier vervoegd: Bert heeft zijn tent in het bos opgeslagen; We hebben
die uitnodiging afgeslagen.
Het voltooid deelwoord van het werkwoord slagen, met als betekenis 'lukken, zijn doel bereiken', is
geslaagd: Hij is voor zijn test geslaagd; De operatie is geslaagd.
13 november 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 94

Zes jaar maken / maakt
Wat is correct: Zes jaar maken het verschil of Zes jaar maakt het verschil?
Correct is: Zes jaar maakt het verschil. Zes jaar is in deze zin als een eenheid op te vatten: 'een periode
van zes jaar'. In zinnen waarin een algemene uitspraak wordt gedaan, wordt een onderwerp met
eenheidsbetekenis meestal gecombineerd met een enkelvoudige persoonsvorm. Een meervoudige
persoonsvorm komt ook wel voor, maar die vorm is niet voor iedereen aanvaardbaar: Zes jaar maken het
verschil.
Ook als een onderwerp met eenheidsbetekenis een meervoudig zelfstandig naamwoord als kern bevat,
staat de persoonsvorm meestal in het enkelvoud. Bijvoorbeeld: Tien dagen is / zijn snel voorbij als je op
reis bent; Vijf extra vakantiedagen per jaar maakt / maken het verschil; Drie maanden is een hele tijd als
je in het ziekenhuis ligt.
20 november 2006
Negen op de tien Belgen heeft / hebben
Is het Negen op de tien Belgen heeft of Negen op de tien Belgen hebben een gsm?
Correct is: Negen op de tien Belgen hebben een gsm.
Bij één op de (zoveel) of één van de (zoveel) als onderwerp hoort een enkelvoudige persoonsvorm. Maar
als het eerste (geheel) getal twee of meer is, staat de persoonsvorm in het meervoud. Enkele
voorbeelden: Een op de vijf Libelle-lezeressen gaat vreemd; Twee op de drie huwelijken eindigen in een
echtscheiding; Maar 16 van de 731 deelnemers zijn geslaagd.
Je zegt dus: negen op de tien Belgen hebben, zoals je ook zegt: negen Belgen hebben. Dat sommige
taalgebruikers de neiging hebben om een enkelvoudige persoonsvorm te gebruiken, is niet zo gek als je
weet dat de parafrases met een breukgetal of een percentage wel een enkelvoudige persoonsvorm
kunnen hebben: Negen tiende van de Belgen heeft een gsm; Negentig procent van de Belgen heeft (of:
hebben) een gsm.
27 november 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 95

De pokken zijn een ziekte / is een ziekte
Wat is correct: De pokken zijn of De pokken is een ziekte die 26 jaar geleden is uitgeroeid?
In principe wordt een onderwerp als (de) pokken gecombineerd met een meervoudige persoonsvorm,
maar in deze zin is een enkelvoudige persoonsvorm ook mogelijk.
Pokken is grammaticaal meervoudig, maar de betekenis ervan is enkelvoudig (de naam van een ziekte).
Hetzelfde geldt onder andere voor meervoudige namen van historische perioden (de middeleeuwen) en
gebieden of gebergten (de Kempen, de Alpen). Als zo'n woord als onderwerp voorkomt, krijgt de zin
meestal een meervoudige persoonsvorm. Bijvoorbeeld: De pokken zijn 26 jaar geleden uitgeroeid;
Wanneer beginnen de middeleeuwen?; De Kempen zijn zo stil.
Maar in sommige gevallen is een enkelvoudige persoonsvorm ook mogelijk, bijvoorbeeld als het
onderwerp geen lidwoord (de) bevat. Bijvoorbeeld: Mazelen zit / zitten in het basisvaccinatieschema van
Kind en Gezin; Mazelen lijkt / lijken in het begin op een forse verkoudheid. In zinnen met een
koppelwerkwoord (bijvoorbeeld zijn, worden, blijven) maakt de aanwezigheid van een enkelvoudig
zelfstandig naamwoord als naamwoordelijk deel (bijvoorbeeld een ziekte, een periode, een gebied) vaak
ook een enkelvoudige persoonsvorm mogelijk. Bijvoorbeeld: De pokken is / zijn een ziekte die 26 jaar
geleden is uitgeroeid; De middeleeuwen is / zijn voor hem de boeiendste periode uit de
kunstgeschiedenis; De Kempen is / zijn een gebied tussen Schelde, Rupel, Dijle, Demer en Maas. De
voorkeur voor enkelvoud of meervoud kan van taalgebruiker tot taalgebruiker en van zin tot zin erg
verschillen.
4 december 2006
Het vroeg opstaan / het vroege opstaan
Wat is correct: Het vroeg opstaan of Het vroege opstaan, daar moet ik nog aan wennen?
Beide vormen zijn correct. Vroege is in deze combinatie een bijvoeglijk naamwoord, vroeg een bijwoord.
Een zelfstandig naamwoord kan gecombineerd worden met een bijvoeglijk naamwoord; na het krijgt een
bijvoeglijk naamwoord normaal gezien een buigings-e: het vroege ontbijt. Het opstaan is een
gesubstantiveerde infinitief, een infinitief die als zelfstandig naamwoord wordt gebruikt. Ook een
gesubstantiveerde infinitief kan gecombineerd worden met een bijvoeglijk naamwoord: het vroege
opstaan.
De combinatie het vroeg opstaan zit anders in elkaar. Ze is zo te interpreteren dat je eerst de infinitief
opstaan met het bijwoord vroeg combineert (vroeg opstaan), en dan substantiveert door er het aan te
laten voorafgaan: het vroeg opstaan.
Soms ligt de ene vorm meer voor de hand dan de andere. Om uw keuze te maken, kunt u het best op uw
taalgevoel vertrouwen. Nog enkele voorbeelden: Het lang(e) wachten werd hem te veel; Het goed en snel
mengen van de ingrediënten is daarbij cruciaal; Het snel(le) smelten van de sneeuw verraste hem niet.
11 december 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 96

Accessoire
Wat is de correcte uitspraak van accessoire: [aseswaar(ə)] of [akseswaarə]?
Beide uitspraken zijn correct.
Een Frans leenwoord waarin de combinatie cc voor een e of een i voorkomt, wordt normaal gezien
uitgesproken met [ks]. Bijvoorbeeld: accent, succes, accident, occidentaal. Bij accessoire is er naast die
uitspraak ook een uitspraak met [s] ingeburgerd geraakt. Die uitspraakvariant is vooral in Nederland
gangbaar.
18 december 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 97

2007
Accepteerbaar / acceptabel
Welk woord is correct: acceptabel of accepteerbaar?
Beide woorden zijn correct. De gebruikelijkste vorm is acceptabel.
We kunnen zowel met het achtervoegsel -abel als met het achtervoegsel -baar een bijvoeglijk naamwoord
vormen met als betekenis 'kunnende ondergaan of kunnende worden wat in het grondwoord wordt
genoemd'. Het achtervoegsel -baar wordt gecombineerd met een werkwoordsstam. Bijvoorbeeld:
aanneembaar, mededeelbaar, omschakelbaar. Het achtervoegsel -abel kan worden gebruikt om een
bijvoeglijk naamwoord te vormen dat afgeleid is van een werkwoord waarvan de stam eindigt op -eer. Het
achtervoegsel -abel komt dan in de plaats van -eer. Vaak is naast de vorm op -abel ook de (minder
gebruikelijke) vorm op -baar mogelijk. Bijvoorbeeld: adorabel (ook adoreerbaar), memorabel (ook
memoreerbaar), acceptabel (ook accepteerbaar). Bij sommige werkwoorden op -eren is alleen de vorm op
-baar mogelijk. Bijvoorbeeld: analyseerbaar, definieerbaar, magnetiseerbaar.
8 januari 2007
Is vastgelegd geworden / is vastgelegd
Is de volgende zin correct: De huwelijksdatum is vastgelegd geworden?
Nee, in de standaardtaal wordt het hulpwerkwoord geworden in dergelijke zinnen niet uitgedrukt.
De huwelijksdatum is vastgelegd is een passieve zin. Om een zin passief te maken, hebt u een
hulpwerkwoord nodig. Voor de onvoltooide tijd is dat worden. Zo heeft de actieve zin Hij neemt/nam de
mooiste actrice aan als passieve tegenhanger de zin De mooiste actrice wordt/werd aangenomen (door
hem). Om een passieve zin in de voltooide tijd te plaatsen, gebruikt u het hulpwerkwoord zijn. Het
hulpwerkwoord van het passief worden wordt daarbij niet uitgedrukt. De actieve zin Hij heeft/had de
mooiste actrice aangenomen (met als hulpwerkwoord van voltooidheid heeft/had) heeft als passieve
tegenhanger De mooiste actrice is/was aangenomen.
Sommige taalgebruikers hebben de neiging om het hulpwerkwoord geworden toch toe te voegen in de
passieve zin, onder andere in ambtelijke taal. Bijvoorbeeld: In dit besluit is/was de aanstellingsakte
vastgelegd geworden. Dat gebruik van worden behoort niet tot de standaardtaal.
15 januari 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 98

Grager, graagst / liever, liefst
Wat zijn de trappen van vergelijking van graag: grager - graagst of liever - liefst?
Zowel grager - graagst als liever - liefst is mogelijk. Graag kan fungeren als bijwoord en als bijvoeglijk
naamwoord. Afhankelijk van de woordsoort heeft graag andere trappen van vergelijking. Meestal is graag
een bijwoord en moet liever - liefst worden gebruikt.
Als bijwoord heeft graag de betekenis 'op gretige wijze', 'met genoegen, met plezier' of 'zonder
tegenstreven, gewillig'. Bijwoorden zijn gewoonlijk onveranderbaar en hebben dus geen trappen van
vergelijking. Het bijwoord graag vormt daarop een uitzondering en krijgt als trappen van vergelijking
graag - liever - liefst. Bijvoorbeeld: Ik lust graag frieten, maar kroketten lust ik nog liever; Wat heb je het
liefst: frieten of kroketten?
Als bijvoeglijk naamwoord heeft graag de betekenis 'begerig, gretig'. De trappen van vergelijking zijn dan
graag - grager - graagst. Dit gebruik van graag komt niet zo vaak voor. Bijvoorbeeld: Hij is een grage
eter; Zij is nog praatgrager dan haar zus. In de Woordenlijst vindt u bij het lemma graag alleen de
vormen grager - graagst; liever en liefst zijn opgenomen als afzonderlijke lemma's.
22 januari 2007
Hoe dan ook, het is moeilijk / hoe dan ook is het moeilijk
Welke volgorde is correct: Hoe dan ook, het is moeilijk om een conclusie te trekken of Hoe dan
ook is het moeilijk om een conclusie te trekken?
Beide volgorden zijn correct. Hoe dan ook kan inversie veroorzaken, maar dat is niet noodzakelijk.
Als een zin begint met een zinsdeel dat niet het onderwerp of de persoonsvorm is, veroorzaakt dat
zinsdeel gewoonlijk inversie. Dat betekent dat het onderwerp na de persoonsvorm staat. Bijvoorbeeld:
Gisteren speelde ik piano; In het bos zitten konijntjes. Maar soms kan een spreker of schrijver vooraan in
de zin nog gegevens toevoegen die geen invloed hebben op de verdere woordvolgorde. Zo'n zinsstuk
wordt de aanloop genoemd. Na het uitspreken van een aanloop zal de taalgebruiker vaak een korte pauze
houden om dan verder te gaan met de eigenlijke zin. In de schrijftaal wordt er op die plaats vaak een
komma geschreven. Er kunnen verschillende redenen zijn om een aanloop te gebruiken, bijvoorbeeld om
een verband te leggen met wat voordien gezegd is. Enkele voorbeeldzinnen: Met andere woorden, je
moet het zelf maar uitzoeken; Inderdaad, hij komt morgen.
Hoe dan ook kan in de aanloop staan, maar kan ook als eerste zinsdeel van de eigenlijke zin voorkomen.
In dat geval is er wel inversie en komt er geen komma. Vergelijkbare voorbeelden zijn: Kort samengevat,
we kunnen zeggen dat je er alleen voor staat of Kort samengevat kunnen we zeggen dat je er alleen voor
staat; Niettemin, het is een schatje of Niettemin is het een schatje.
29 januari 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 99

Hij heeft eraan niet gedacht / heeft niet eraan gedacht / heeft er niet
aan gedacht
Welke zin is correct: Hij heeft eraan niet gedacht; Hij heeft niet eraan gedacht of Hij heeft er
niet aan gedacht?
Correct zijn: Hij heeft niet eraan gedacht en Hij heeft er niet aan gedacht. De zin Hij heeft eraan niet
gedacht is uitgesloten.
Eraan is een voornaamwoordelijk bijwoord. De meeste voornaamwoordelijke bijwoorden worden aan
elkaar geschreven, bijvoorbeeld erop, hiernaar, daarop, waarheen, eraf, ernaartoe. Voornaamwoordelijke
bijwoorden kunnen door andere elementen in de zin van elkaar gescheiden worden. Zo is bij
voornaamwoordelijke bijwoorden die samengesteld zijn met het onbeklemtoonde er, de tendens tot
splitsing heel algemeen, zoals in de zin Hij heeft er niet aan gedacht. Bij bepaalde woordvolgordes is de
ongesplitste vorm zelfs uitgesloten, bijvoorbeeld Hij heeft eraan niet gedacht. Als u er in die laatste zin
vervangt door het beklemtoonde bijwoord daar, is de ongesplitste vorm wel mogelijk: Hij heeft daaraan
niet gedacht. Bij twijfel over de woordvolgorde kunt u het best vertrouwen op uw taalgevoel.
5 februari 2007
Vlaamse minister-president / Vlaams minister-president
Wat is correct: Yves Leterme, Vlaams minister-president, of Yves Leterme, Vlaamse ministerpresident,
belooft extra middelen voor de thuiszorg?
Correct is: Yves Leterme, Vlaams minister-president, belooft extra middelen voor de thuiszorg.
Als er geen lidwoord voor staat, blijft het bijvoeglijk naamwoord (Vlaams) onverbogen voor een functie of
een titel (minister-president). Andere voorbeeldzinnen zijn: Frank Vandenbroucke, Vlaams minister van
Werk, Onderwijs en Vorming, trekt meer geld uit voor schoolpersoneel; Vincent Van Quickenborne,
federaal staatssecretaris voor Administratieve Vereenvoudiging, houdt het graag eenvoudig; Vlaams
minister van Mobiliteit, Sociale Economie en Gelijke Kansen, Kathleen Van Brempt, heeft maatregelen uit
het veiligheidsplan van De Lijn voorgesteld.
Ook in de ondertekening van een brief of e-mail blijft een bijvoeglijk naamwoord onverbogen als het niet
voorafgegaan wordt door een lidwoord, bijvoorbeeld:
Inge Vervotte
Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
U verbuigt het bijvoeglijk naamwoord wel als er een bepaald lidwoord voor staat, bijvoorbeeld: Yves
Leterme, de Vlaamse minister-president, heeft een actieplan voor jonge landbouwers uitgewerkt; De
federale minister van Financiën, Didier Reynders, studeerde rechten aan de universiteit van Luik.
12 februari 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 100

U hebt zich gemeld / u hebt u gemeld
Wat is correct: U hebt zich gemeld of U hebt u gemeld bij het secretariaat?
Beide mogelijkheden zijn correct, maar u hebt u gemeld klinkt wat gewoner dan u hebt zich gemeld.
Het persoonlijk voornaamwoord u (de eerste u in u hebt u gemeld) is van oorsprong een derde persoon
enkelvoud (afgeleid van uwe edelheid). Het wederkerend voornaamwoord dat daarbij hoort, is zich, zoals
in hij heeft zich gemeld, zij heeft zich gemeld. Tegenwoordig geldt u als een vorm voor de tweede
persoon met als wederkerend voornaamwoord u. De combinatie van het persoonlijk voornaamwoord u
met het wederkerend voornaamwoord zich (u hebt zich gemeld) wordt soms als iets formeler aangevoeld,
maar wordt nog altijd gebruikt naast de combinatie met u (u hebt u gemeld).
Ook van het hulpwerkwoord hebben zijn er twee vormen mogelijk na het persoonlijk voornaamwoord u: u
hebt (zoals in de tweede persoon jij hebt) en u heeft (zoals in de derde persoon hij heeft). Als u zowel van
het werkwoord hebben als van het wederkerend voornaamwoord consequent de tweede of derde persoon
wilt gebruiken, schrijft u: u hebt u vergist (tweede persoon) of u heeft zich vergist (derde persoon). U
heeft zich is – net als u hebt zich – iets formeler. U heeft u vergist is weinig gebruikelijk.
19 februari 2007
Ik ben de enige die ziek geworden ben / is
Wat is correct: Ik ben de enige die ziek geworden ben of is?
De correcte vorm is: Ik ben de enige die ziek geworden is.
In een betrekkelijke bijzin komt de persoonsvorm in getal en persoon overeen met het antecedent, dat is
het woord of zinsdeel waarop de bijzin slaat. In de zin Ik ben de enige die ziek geworden is, is het
antecedent de enige. De persoonsvorm van de bijzin staat dus in de derde persoon enkelvoud. Dat wordt
duidelijk als u het antecedent specificeert: Ik ben de enige leerling die ziek geworden is.
Veel taalgebruikers gebruiken in dit soort bijzinnen dezelfde vorm als in de hoofdzin. Ze denken dat het
betrekkelijk voornaamwoord die zich moet aanpassen aan het onderwerp van de hoofdzin (ik of jij), maar
dat is niet correct.
26 februari 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 101

Jou / jouw fiets
Wat is correct: jou fiets of jouw fiets?
De correcte vorm is jouw fiets.
Het bezittelijk voornaamwoord bij jij of je is jouw: jouw fiets ('de fiets van jou'), dat is jouw boek, jouw
zaak, jouw zuster. De onbeklemtoonde vorm van jouw is je: je fiets, je boek, je zaak en je zuster.
In alle andere gevallen wordt jou zonder w geschreven: Ik zie jou hier zo vaak de laatste tijd; Hij beweert
dat hij mijn fiets aan jou heeft uitgeleend; Door jou heb ik mijn afspraak gemist; Sprak hij met jou of met
iemand anders?
Bij twijfel kunt u jou(w) vervangen door u(w). Dan kunt u het verschil beter horen: Het is uw fiets; Die
fiets is van u.
5 maart 2007
Naar gelang van de mogelijkheden / naargelang van de mogelijkheden
Wat is correct: naar gelang van of naargelang van de mogelijkheden?
Naargelang van de mogelijkheden is correct.
Naargelang kan op twee manieren worden gebruikt: als voorzetsel en als voegwoord. In beide gevallen
wordt het in één woord geschreven.
In de voorzetseluitdrukking naargelang van kunt u het voorzetsel van ook weglaten: De studenten kunnen
de moeilijkheidsgraad van de oefeningen bepalen naargelang (van) hun eigen vorderingen.
Het voegwoord naargelang leidt een bijzin in die een verhouding uitdrukt: Naargelang ('naarmate') de
werknemers meer ervaring opdoen, werken ze ook efficiënter. Het kan worden voorafgegaan door al: De
kinderen staan in twee rijen, (al) naargelang ze thuis of op school eten.
12 maart 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 102

Ijsland / IJsland
Hoe schrijf je een woord dat met een lange ij begint met een hoofdletter?
De correcte spelling is IJ.
Schrijf zowel de i als de j met een hoofdletter als u een woord dat ij als beginletters heeft, met een
hoofdletter moet schrijven: IJsland, het IJsselmeer, de Noordelijke IJszee, de slag aan de IJzer, de
IJzerbedevaart, de IJzertoren, 'IJdelheid der ijdelheden! Alles is ijdelheid!'
U mag in een getypte tekst de beginletters IJ niet vervangen door Y (ypsilon), dat maar met één teken
wordt geschreven. Voor handgeschreven hoofdletters is het onderscheid tussen IJ en Y minder strikt.
Bij alle andere tweeklanken krijgt alleen de eerste letter van het woord een hoofdletter: Eijsden,
Eigenbrakel, Oudenaarde.
19 maart 2007
ASO / A.S.O. / aso / a.s.o.
Wat is de afkorting van algemeen secundair onderwijs: ASO, A.S.O., aso of a.s.o.?
Er zijn twee correcte spellingen: aso en a.s.o. We schrijven puntjes als er verwarring over de betekenis of
uitspraak van de afkorting mogelijk is.
In Nederland was het al langer gebruikelijk om afkortingen voor onderwijstypes met een kleine letter te
schrijven (havo, hbo, vwo). In Vlaanderen was dat niet het geval. Onderwijstypes werden er meestal met
een hoofdletter geschreven. Die situatie is in de nieuwe Woordenlijst gelijkgetrokken op basis van het
principe dat we ingeburgerde initiaalwoorden en letterwoorden zonder puntjes en met kleine letters
schrijven. We schrijven dus aso, bso, buso, kso en tso.
Hoewel in naslagwerken met het spellingkeurmerk alleen de spelling a.s.o. staat, is ook de spelling zonder
puntjes correct. Volgens de nieuwe Woordenlijst schrijven we initiaalwoorden met puntjes als ze ten
onrechte als een bestaand woord kunnen worden gelezen. Dat kan hier het geval zijn omdat aso ook als
de informele verkorte vorm van het woord asociaal gelezen kan worden. In veel contexten is die
verkeerde lezing niet aan de orde, bijvoorbeeld in teksten en tabellen waarin verschillende onderwijstypes
naast elkaar genoemd worden. U hebt dan de vrijheid om aso, naar analogie van bso, kso en tso, zonder
puntjes te schrijven.
26 maart 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 103

Neger / zwarte
Wat is het juiste woord: neger of zwarte?
Beide woorden zijn correct, maar zwarte wordt doorgaans als een neutraler woord ervaren dan neger.
Als veel mensen in de taalgemeenschap een woord negatief of discriminerend vinden, heeft dat woord een
negatieve connotatie of gevoelswaarde. Dat is ook met het woord neger het geval. Voor steeds meer
mensen heeft het een minachtende bijklank. Aan het woord zwarte kleeft dat bezwaar niet, of nog niet.
Als u uw boodschap neutraal wilt houden, is daarom het woord zwarte te verkiezen boven neger,
bijvoorbeeld in journalistieke teksten.
In Amerika vinden velen ook het woord black discriminerend. Alternatieve benamingen in het Amerikaans-
Engels zijn Afro-American en African American. In het Nederlands zou ook het woord zwarte een
negatieve connotatie kunnen krijgen als een ander woord als neutrale benaming opgang zou maken, maar
dat is nog niet het geval.
2 april 2007
Stoppen-met-rokenprogramma
Hoe schrijf je de woordgroep stoppen met roken en het woord programma aan elkaar als die
samen één woord vormen?
De correcte spelling is dan stoppen-met-rokenprogramma. We schrijven de woordgroep stoppen met
roken in deze samenstelling met koppeltekens omdat we ze als een samenkoppeling beschouwen.
Eventueel kan er voor de duidelijkheid na roken nog een extra koppelteken staan:
stoppen-met-roken-programma.
Samenkoppelingen zijn combinaties van woorden die vaak samen voorkomen en daardoor een vaste
verbinding vormen, bijvoorbeeld staakt-het-vuren, kant-en-klaar, spring-in-'t-veld. Bij een
samenkoppeling is er geen duidelijk kernwoord. Bij een samenstelling is dat wel het geval: het laatste
deel is dan het kernwoord, bijvoorbeeld vuur in kampvuur en veld in slagveld.
We schrijven koppeltekens tussen alle delen van een samenkoppeling. Die koppeltekens blijven ook staan
in samenstellingen met een samenkoppeling als eerste deel: staakt-het-vurenbevel, kant-en-klaargerecht,
spring-in-'t-veldgedrag.
Een woordgroep als stoppen met roken schrijven we op zich in drie losse woorden, maar we beschouwen
ze als een samenkoppeling als ze deel uitmaakt van een samenstelling. We schrijven de woorden van de
woordgroep dan met koppeltekens omdat er geen duidelijk kernwoord is. Vergelijkbare voorbeelden zijn
dag-en-nachtslot (dag en nacht), nek-aan-nekrace (nek aan nek), kat-en-muisspelletje (kat en muis),
raak-me-niet-aanhouding (raak me niet aan), ver-van-mijn-bedaangelegenheid (ver van mijn bed).
10 april 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 104

Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming / Vlaams Ministerie van
Onderwijs en Vorming
Wat is correct: Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming of Vlaams Ministerie van
Onderwijs en Vorming?
Beide spellingen zijn correct, maar er is een gebruiksverschil. Woorden zoals ministerie en federale
overheidsdienst krijgen een hoofdletter in de volledige officiële naam van de instellingen. De woorden
ministerie en federale overheidsdienst zijn dan onderdeel van de eigennaam. Deze spelling is vooral
gebruikelijk bij de instellingen zelf en in officiële stukken: het Vlaams Ministerie van Onderwijs en
Vorming, de Federale Overheidsdienst Financiën, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties (in Nederland).
In andere contexten, bijvoorbeeld in journalistieke teksten, is het gebruikelijk om de woorden ministerie
en federale overheidsdienst in de officiële naam klein te schrijven: het Vlaams ministerie van Onderwijs
en Vorming, de federale overheidsdienst Financiën. Ze worden dan beschouwd als soortnamen, als
algemene aanduidingen van de soort instelling.
In andere gevallen schrijven we ministerie en federale overheidsdienst altijd met een kleine letter omdat
de woorden dan alleen soortnaam kunnen zijn. Dat is zo als we niet de volledige officiële naam gebruiken
om naar een instantie te verwijzen: het ministerie van Onderwijs; Hij werkt voor het ministerie. Ook bij
meervouden en vertaalde namen van buitenlandse ministeries gebruiken we een kleine letter: de federale
overheidsdiensten van België, het Franse ministerie van Defensie, het ministerie van Buitenlandse Zaken
in Washington.
16 april 2007
Gedatet
Hoe spreek je gedatet uit in de zin Hij heeft al een tijdje niet meer gedatet?
De correcte uitspraak van gedatet is [gədeet].
De stam van een Engels werkwoord is in het Nederlands gelijk aan de stam van het oorspronkelijke
Engelse werkwoord. De Nederlandse stam van daten is dus date, net als de Engelse stam date. Zowel in
het Engels als in het Nederlands spreken we de slot-e niet uit. We zeggen dus [deet] en niet [deetə].
Als we een Engels werkwoord vervoegen, doen we dat op dezelfde manier als een regelmatig Nederlands
werkwoord. Om het voltooid deelwoord van daten te vormen, voegen we het voorvoegsel ge- en de
uitgang -t toe aan de stam date: ge-date-t. Vergelijk bijvoorbeeld met het voltooid deelwoord ge-kus-t.
Ook in de vervoegde vorm gedatet blijft de e aan het einde van de stam onuitgesproken. We zeggen dus
[gədeet] en niet [gədeetət].
23 april 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 105

Risico op besmetting / risico van besmetting
Wat is juist: Het risico op besmetting is groot of Het risico van besmetting is groot?
Beide voorzetsels zijn correct.
Volgens enkele naslagwerken zou de combinatie risico van de enige correcte combinatie zijn. Op blijkt in
de praktijk evenwel het meest gebruikelijke voorzetsel bij risico te zijn. In de volgende voorbeelden kan
zowel op als van met risico gecombineerd worden: Artsen zonder Grenzen waarschuwt voor het hogere
risico op/van epidemieën; Patiënten met een risico op/van diabetes worden langer geobserveerd; Elk jaar
neemt het risico op/van een zware aardbeving op het eiland toe.
7 mei 2007
Versemuntthee / verse muntthee
Wat schrijf je op een menukaart: versemuntthee of verse muntthee?
Beide schrijfwijzen zijn mogelijk. De meest gebruikelijke spelling is verse muntthee.
De combinatie verse( )muntthee kan op twee manieren worden opgevat. We kunnen versemuntthee
beschouwen als een samenstelling met de woordgroep verse munt als linkerdeel en thee als rechterdeel.
Verse slaat dan op munt. Het gaat dus om 'thee van verse munt'. Dergelijke samenstellingen schrijven we
aan elkaar: versemuntthee.
We kunnen verse( )muntthee ook opvatten als een woordgroep met de samenstelling muntthee als kern
en het bijvoeglijk naamwoord verse als bepaling bij die kern. Verse muntthee is 'muntthee die vers is'.
Vers slaat met andere woorden op (munt)thee. Uit de praktijk blijkt dat de spelling verse muntthee het
gebruikelijkst is.
In dit geval is het betekenisverschil tussen beide schrijfwijzen klein. Bij andere, vergelijkbare combinaties
is er meestal wel een wezenlijk betekenisverschil, bijvoorbeeld: het rodewijnglas ('een glas voor rode
wijn') tegenover het rode wijnglas ('een wijnglas dat rood is').
14 mei 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 106

Ex-eerste minister / ex-eersteminister
Hoe schrijf je de combinatie van het element ex- en de woordgroep eerste minister?
De correcte schrijfwijze is: ex-eersteminister.
Als we van een woordgroep zoals eerste minister en een ander woord een samenstelling maken, schrijven
we alle delen aan elkaar: eersteministerportefeuille, openhaardhout, hardeschijfcapaciteit. De woordgroep
kan ook achteraan in de samenstelling staan: nepopenhaard, netwerkhardeschijf.
Na het element ex- (in de betekenis 'gewezen') moet er altijd een streepje staan. De rest schrijven we
aaneen: ex-eersteminister. Andere bijzondere voorbepalingen die altijd een streepje krijgen, zijn
bijvoorbeeld substituut-, adjunct-, niet- en oud- (in de betekenis 'voormalig'). Voorbeelden: oud-
leidendambtenaar, adjunct-technischbeambte, interim-algemeensecretaris.
21 mei 2007
Koudje / koutje
Heb je een koudje of een koutje gevat?
Correct is: Ik heb een koutje gevat.
Koutje is de verkleinvorm van het zelfstandig naamwoord kou, dat hier de betekenis 'verkoudheid' heeft.
Bij woorden die op een klinker, tweeklank of toonloze e eindigen, worden verkleinwoorden gevormd met
het achtervoegsel -tje: feetje, aardbeitje, truitje, agendaatje, tantetje, serenadetje.
In sommige betekenissen heeft kou als vormvariant koude. Onder invloed van die vormvariant lees je ook
weleens het verkleinwoord koudje. Dat is niet correct. Voor het verkleinwoord gaan we altijd uit van de
vorm kou: koutje. Een vergelijkbaar geval is chocolaatje, waarbij we voor de verkleinvorm uitgaan van
chocola en niet van chocolade.
In de verkleinende vorm van het bijvoeglijk naamwoord koud (koudjes) blijft de d vanzelfsprekend
behouden: 't Is koudjes vandaag.
29 mei 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 107

Laagdunkend / laatdunkend
Wat is correct: Er wordt weleens laagdunkend over de prins gedaan of Er wordt weleens
laatdunkend over de prins gedaan?
Het correcte woord is laatdunkend.
Laatdunkend is afgeleid van het Middelnederlandse zich laten dunken, wat betekent 'een hoge dunk van
zichzelf hebben'. Het is niet zo vreemd dat mensen in plaats van laatdunkend soms het woord
laagdunkend gebruiken omdat ze het woord interpreteren als 'een lage dunk van iemand hebbend'.
Laatdunkend is echter het enige correcte woord.
Synoniemen van laatdunkend zijn minachtend, kleinerend, geringschattend, verwaand. Enkele
voorbeeldzinnen: Door haar laatdunkende houding heeft ze bijna geen vrienden meer; De danscoach liet
zich wat laatdunkend uit over Marvins danspasjes.
4 juni 2007
Relaxede / relaxte houding
Wat is correct: een relaxede houding of een relaxte houding?
De correcte schrijfwijze is: een relaxte houding.
Voltooide deelwoorden die uit Engelse werkwoorden gevormd zijn, worden in het Nederlands ook vaak
gebruikt als bijvoeglijk naamwoord. Als die bijvoeglijke naamwoorden voor een zelfstandig naamwoord
staan, kunnen ze een buigings-e krijgen: gesaved - het gesavede bestand, gebrusht - haar gebrushte
haar, gestrest - een gestreste man.
Het voltooid deelwoord van relaxen is gerelaxt, maar die vorm wordt niet als bijvoeglijk naamwoord
gebruikt in het Nederlands. In plaats daarvan gebruiken we relaxed, dat rechtstreeks aan het Engels
ontleend is. Voorbeelden: Onze manager is opmerkelijk relaxed tijdens vergaderingen; Een relaxed leven
is goed voor de gezondheid.
Als we relaxed verbuigen, schrijven we niet relaxede maar relaxte, omdat de vorm relaxede moeilijk leest
en een verkeerde uitspraak in de hand werkt. De vergrotende en overtreffende trap zijn relaxter of meer
relaxed en meest relaxed.
11 juni 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 108

Dankjewel / dank je wel
Schrijf je dankjewel of dank je wel als je iemand wilt bedanken?
Dank je wel in de betekenis 'ik bedank je' wordt als drie losse woorden geschreven: Ik heb al gegeten,
dank je wel; Dank je wel voor je hulp. Vergelijkbaar zijn dank je, dank je zeer en dank je hartelijk. Ook in
de betekenis 'dat doe ik niet, daar pas ik voor' schrijven we dank je wel los: 90 euro betalen voor een
concert van The Rolling Stones? Dank je wel! Vergelijkbaar is dank je feestelijk.
Er is ook een zelfstandig naamwoord dankjewel ('bedankje, dankwoord'). Dat schrijven we wel aaneen:
Een dankjewel kreeg ze niet over haar lippen; Bij haar jubileum sprak ze een ontroerend dankjewel uit.
Voor de spelling van dank u wel en dankuwel geldt hetzelfde: de dankformule schrijven we los, het
zelfstandig naamwoord aaneen.
18 juni 2007
Hij die / hem die het aandurft, daag ik uit
Wat is correct: Hij die of Hem die het aandurft, daag ik uit tot een duel?
Hem die het aandurft, daag ik uit tot een duel is de correcte vorm. Dat is duidelijk als je de bijzin weglaat
of als je het onderwerp vooraan zet: Hem daag ik uit tot een duel; Ik daag hem die het aandurft uit tot
een duel.
Bij het werkwoord uitdagen hoort een lijdend voorwerp: je daagt iemand uit. Daarom hebben we in deze
zin hem nodig, want hij kan alleen onderwerp zijn: je kunt niet zeggen hij daag ik uit tot een duel, maar
wel hem daag ik uit tot een duel. In de bovenstaande zin wordt hem – het lijdend voorwerp uit de
hoofdzin – gevolgd door de bijzin die het aandurft, waarin die het onderwerp is. Door die combinatie zijn
velen geneigd om de onderwerpsvorm hij te gebruiken in plaats van hem. Die neiging wordt nog versterkt
doordat het lijdend voorwerp in deze zin helemaal vooraan staat, waar meestal het onderwerp staat.
Voor wie hem die helemaal vooraan in de zin toch wat vreemd vindt, is degene die een goed alternatief:
Degene die het aandurft, daag ik uit tot een duel. Ook wie is bruikbaar: Wie het aandurft, daag ik uit tot
een duel.
De zin Hij die het aandurft, mag het tegen mij opnemen is wel correct, omdat hij daarin wel het
onderwerp is. Dat is duidelijk als je de bijzin weglaat: Hij mag het tegen mij opnemen.
25 juni 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 109

Schoor / scheerde
Is het De bal schoor de lat of De bal scheerde de lat?
Correct is: De bal scheerde de lat.
Afhankelijk van de betekenis wordt het werkwoord scheren onregelmatig (schoor, geschoren) of
regelmatig (scheerde, gescheerd) vervoegd. Als scheren de al dan niet figuurlijke betekenis 'afknippen,
afsnijden, bijsnijden' heeft, is de vervoeging onregelmatig: Hij heeft zich niet geschoren; Vroeger schoren
monniken hun kruin; Mijn buurman heeft de haag geschoren; Jongeren worden vaak over dezelfde kam
geschoren. Als scheren 'rakelings langs iets gaan' betekent, is de vervoeging regelmatig: Het vliegtuigje
scheerde langs de verkeerstoren; Het bedrijf scheert langs de rand van de afgrond; Het Belgische elftal
scheerde geen hoge toppen. Het is dus ook De bal scheerde de lat.
Ook regelmatig zijn gekscheren ('schertsen') en zich wegscheren ('maken dat je wegkomt'): Na lang te
hebben gegekscheerd over vervoegingen, scheerden we ons wijselijk weg.
2 juli 2007
Piercingetje / piercinkje
Wat is het verkleinwoord van piercing: piercingetje of piercinkje?
Een kleine piercing is een piercinkje.
Woorden die eindigen op -ing hebben soms een verkleinwoord op -kje (piercinkje, beslissinkje), soms op
-etje (rekeningetje, krakelingetje). Om de juiste uitgang te kennen, moet je nagaan of de lettergreep vóór
-ing beklemtoond is of niet. Als die lettergreep beklemtoond is, is de verkleiningsuitgang -kje. De g valt
daarbij weg. Enkele voorbeelden: harinkje, woninkje, kettinkje, versnellinkje, koninkje, ontstekinkje. Als
de lettergreep voor -ing niet beklemtoond is, gebruiken we -etje: wandelingetje, zolderingetje,
tekeningetje, vergaderingetje, verzamelingetje, buitelingetje. Ook bij eenlettergrepige woorden op -ing
gebruiken we -etje: dingetje, ringetje, kringetje.
Persoonsnamen op -ling krijgen in het verkleinwoord -etje, waar de klemtoon ook ligt: eerstelingetje,
leerlingetje, stervelingetje.
9 juli 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 110

Speelotheek / speel-o-theek / spelotheek
Wat is de correcte schrijfwijze: speelotheek, speel-o-theek of spelotheek?
De officiële spelling is spelotheek. De enkele e is gemakkelijk te verklaren: een lange /ee/ in een open
lettergreep wordt met maar één letterteken weergegeven. Vergelijk met voorbeelden als spelen,
speleologie en eloquent. De schrijfwijze speelotheek is in strijd met die spellingregel.
De uitspraak van spelotheek is /spee-loo-teek/, met een lange /ee/ in de eerste lettergreep. Als dit woord
met een korte /e/ zou worden uitgesproken, had er spellotheek moeten staan. Vergelijk met spellen en
cello.
In de praktijk komt ook de schrijfwijze speel-o-theek vaak voor, maar dat is niet de officiële spelling. De
regels voor verenkeling en verdubbeling worden in deze schrijfwijze nog wel gerespecteerd: doordat de o
wordt afgescheiden van de rest van het woord, staat de eerste /ee/ in een gesloten lettergreep en heb je
twee lettertekens nodig om ze weer te geven. De koppeltekens zijn wellicht te verklaren doordat de o in
dit woord geen betekenis heeft, maar er alleen is naar analogie van woorden als bibliotheek en
videotheek. Vergelijkbare gevallen zijn het Belgische woord fit-o-meter en (Engelse) eigennamen als
Wash-o-matic.
16 juli 2007
Korte film / kortfilm
Wat is correct: korte film of kortfilm?
Zowel korte film als kortfilm is correct. In Nederland is korte film het gebruikelijkst, in België kortfilm.
De kortfilm of korte film is een specifiek genre. Het is een film met een korte speelduur, meestal zo'n
twintig minuten. Kortfilm heeft alleen die specifieke betekenis. Een korte film kan in principe ook een
lange speelfilm zijn die wat kort is uitgevallen.
Door de betekenisspecificatie is het niet vreemd dat het begrip (in België) met een samenstelling
uitgedrukt wordt. Combinaties die een specifieke betekenis hebben gekregen, worden wel vaker een
samengesteld woord. Zo is een grootvader niet hetzelfde als een grote vader, en een hogeschool niet
hetzelfde als een hoge school.
In Nederland is de samenstelling kortfilm veel minder ingeburgerd dan de woordgroep korte film. Men
heeft het daar dan ook eerder over een kortefilmfestival of een festival van de korte film dan over een
kortfilmfestival. Hetzelfde geldt voor langspeelfilm. In Nederland komt dat woord wel voor, maar een
gebruikelijker aanduiding is daar (lange) speelfilm. En ook als het literatuur betreft, is er een verschil
tussen België en Nederland. Wat in België een kortverhaal wordt genoemd, krijgt in Nederland de naam
kort verhaal.
23 juli 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 111

Politici
Wat is de correcte uitspraak van -ici in woorden als politici: [iesjie] of [iesie]?
De correcte uitspraak is [iesie].
Latijnse meervoudsvormen op -ici, zoals politici, technici, historici, academici en musici, spreken we uit
met [s]. Een enkele c voor een i (of een e) wordt in het Nederlands gewoonlijk op die manier
uitgesproken. Vergelijk bijvoorbeeld met citroen, decimaal en specificeren.
De uitspraak met [sj] komt in België geregeld voor. Die uitspraak is waarschijnlijk afkomstig van het
Kerklatijn. In het klassieke Latijn werd – zo vermoeden wetenschappers – een enkele c altijd als [k]
uitgesproken. Zo zou Caesar veni, vidi, vici ('ik kwam, ik zag, ik overwon') waarschijnlijk uitgesproken
hebben als [veenie viedie viekie]. Maar in het Kerklatijn, het Latijn dat in de rooms-katholieke ritus wordt
gebruikt, krijgt onder invloed van het Italiaans een c voor een i of e gewoonlijk de uitspraak [(t)sj]. Vade
in pace ('ga heen in vrede') bijvoorbeeld wordt in het Kerklatijn uitgesproken als [vaadee in paa(t)sjee].
In sommige aan het Italiaans ontleende woorden heeft een c voor een i of een e in het Nederlands wel de
uitspraak [(t)sj]. Bijvoorbeeld: ciao, ciabatta, dolce.
30 juli 2007
Let wel / let op: gewijzigde verkeerssituatie
Welke formulering kan het best op een verkeersbord staan: Let wel: gewijzigde
verkeerssituatie of Let op: gewijzigde verkeerssituatie?
Het is aan te raden om Let op: gewijzigde verkeerssituatie te gebruiken.
Letten en opletten betekenen allebei 'acht geven'. Let wel en let op worden allebei gebruikt om extra
aandacht te vestigen op wat volgt. Maar let wel verwijst gewoonlijk ook naar wat net vermeld is, vaak op
een contrastieve manier. Daarom is het gewoner om een boodschap op een verkeersbord – waarin niet
naar iets voorafgaands verwezen wordt – met let op te laten beginnen.
Wel in let wel betekent van oorsprong mogelijk 'goed, zorgvuldig, nauwlettend', zoals in welgeteld. In
principe kan let wel dan voorkomen als synoniem van let goed op. Maar let wel wordt bijna altijd gebruikt
in de betekenis 'maar let (goed) op' of '(maar) u moet wel (goed) opletten'. Bijvoorbeeld: Eten en drinken
in de bus is toegelaten. (Maar) let wel: u mag geen fruit of groenten over de grens meenemen.
6 augustus 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 112

Vele / veel vacatures
Wat is correct: Veel vacatures worden niet vervuld of Vele vacatures worden niet vervuld?
Zowel veel als vele is mogelijk. De onverbogen vorm veel is de neutrale vorm.
Veel kan in combinatie met een meervoudig zelfstandig naamwoord zowel onverbogen als verbogen
worden gebruikt als er aan veel geen bepaald lidwoord of iets vergelijkbaars voorafgaat. De verbogen
vorm vele komt vaker voor in schrijftaal dan in spreektaal en benadrukt de afzonderlijke delen, veel is
neutraler. Vergelijk Vele verkopers proberen de gevoelige snaar te bespelen met Veel verkopers proberen
de gevoelige snaar te bespelen. In deze zin legt de vorm vele meer de nadruk op de afzonderlijke
individuen, de verschillende verkopers. Nog een voorbeeld: Ik heb veel vragen over zijn gedrag en Ik heb
vele vragen over zijn gedrag.
Als er aan veel een bepaald lidwoord, een aanwijzend voornaamwoord, een bezittelijk voornaamwoord of
een genitief voorafgaat, gebruiken we altijd de verbogen vorm vele. Bijvoorbeeld: De vele verkopers van
Dimension Data gingen allemaal naar het congres in Berlijn; Die vele bacteriën in de keuken zijn moeilijk
te doden; Mijn vele escapades dreven mijn man tot wanhoop.
13 augustus 2007
Beperkt strategische visie / beperkte strategische visie
Wat is correct: de beperkt strategische visie van de leiders of de beperkte strategische visie
van de leiders?
De beperkte strategische visie ligt het meest voor de hand. Als er twee bijvoeglijke naamwoorden voor
een zelfstandig naamwoord staan, bepaalt de betekenis van het geheel of de bijvoeglijke naamwoorden
allebei een buigings-e krijgen of niet. De beperkte strategische visie van de leiders betekent dat de
strategische visie van de leiders beperkt is. Beperkt hoort dan bij het geheel strategische visie. Andere
voorbeelden zijn: het uitgebreide officiële verslag, de terugkerende elektrische prikkels.
Met de onverbogen vorm beperkt in de beperkt strategische visie zou worden bedoeld dat de visie maar in
beperkte mate strategisch is, wat inhoudelijk nogal vreemd is. Beperkt wordt in dat geval als bijwoord
gebruikt bij strategisch en beperkt strategisch vormt dan één geheel, zoals in het sterk kolkende water en
een goed opgebouwde zin.
Als de twee bijvoeglijke naamwoorden worden verbogen, is het ook mogelijk om er een komma tussen te
plaatsen, zoals in een mooie, zwarte jurk (een jurk die mooi én zwart is) en de elegante, verleidelijke
man. Een komma tussen beperkte en strategische (de beperkte, strategische visie) zou betekenen dat de
visie beperkt én strategisch is. Ook die interpretatie is weinig waarschijnlijk.
20 augustus 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 113

Koffie en sinaasappelsap werden / werd
Wat is correct: Na de ochtendwandeling werden koffie en sinaasappelsap aangeboden of Na de
ochtendwandeling werd koffie en sinaasappelsap aangeboden?
De meervoudige persoonsvorm werden valt niet uit te sluiten, maar de enkelvoudige persoonsvorm werd
heeft de voorkeur.
De verschillende delen van het onderwerp in deze zin (koffie en sinaasappelsap) worden verbonden met
het voegwoord en. Meestal wordt de persoonsvorm dan in het meervoud geplaatst, ook als de delen van
het onderwerp enkelvoudig zijn. Bijvoorbeeld: Mia en Kim gaan naar het feest; De Italiaanse chianti en de
Afrikaanse cabernet hebben een heel bijzondere smaak.
Als de enkelvoudige delen van het onderwerp onbepaald zijn, én als de zin het functiewoord er bevat of
kan bevatten, heeft de enkelvoudige persoonsvorm de voorkeur. In de zin Koffie en sinaasappelsap werd
aangeboden gaat het niet om een bepaalde koffie of sinaasappelsap, maar algemeen over koffie en
sinaasappelsap. Het is ook mogelijk om in deze zin er toe te voegen: Na de ochtendwandeling werd er
koffie en sinaasappelsap aangeboden. Vergelijkbare voorbeelden zijn: Naast Engels wordt (er) ook nog
Duits en Frans gesproken; Er ligt champagne en wijn in de kelder.
27 augustus 2007
Beide gemeenten moeten hun sporthallen renoveren / hun sporthal
renoveren
Als twee gemeenten elk één sporthal hebben, wat is dan correct: Beide gemeenten moeten hun
sporthallen renoveren of Beide gemeenten moeten hun sporthal renoveren?
Beide zinnen zijn correct, maar de enkelvoudsvorm sporthal ligt meer voor de hand.
De meervoudsvorm sporthallen zou kunnen suggereren dat elke gemeente meerdere sporthallen heeft.
De meeste taalgebruikers zullen vermoedelijk kiezen voor de enkelvoudsvorm, maar ook dan is de zin niet
helemaal ondubbelzinnig. Beide gemeenten moeten hun sporthal renoveren kan ook betekenen dat de
twee gemeenten één gezamenlijke sporthal hebben. Als u de dubbelzinnigheid wilt uitsluiten, moet u de
zin anders formuleren. Bijvoorbeeld: Beide gemeenten moeten (elk) hun eigen sporthal renoveren of Elke
gemeente moet haar sporthal renoveren. Enkele andere voorbeelden: Ze hadden hun fiets(en)
meegebracht; Ze maakten hun schilderij(en) af; Ze moesten hun boek(en) uit de kast halen.
In sommige zinnen is de meervoudsvorm ongewoon. Zo zullen de meervoudsvormen vaders en moeders
in de volgende zin bij veel taalgebruikers onbedoelde associaties oproepen: De kinderen van de eerste
kleuterklas mogen op de eerste schooldag hun vaders of moeders meebrengen. Dat heeft te maken met
het gegeven dat een kind gewoonlijk één vader en één moeder heeft. Een vergelijkbaar voorbeeld is:
Toen moeder het vlees peperde, begonnen de kinderen hun neuzen (neus) te snuiten.
3 september 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 114

Binnen een maand / over een maand
Wat is correct: Binnen een maand zal de elektriciteit aangesloten worden of Over een maand
zal de elektriciteit aangesloten worden?
Beide zinnen zijn correct, maar er is een verschil in betekenis. Binnen een maand houdt in dat de
elektriciteit aangesloten wordt in de eerstkomende maand, in minder tijd dan een maand. Het voorzetsel
binnen geeft in combinatie met een woord dat een tijdsperiode aanduidt (uur, dag, maand, jaar), aan dat
iets gebeurt binnen die periode, voordat de periode afgelopen is. Over een maand betekent 'na verloop
van een maand, als een maand voorbij is'.
Soms wordt binnen een maand gebruikt in de betekenis 'over een maand, na afloop van een maand'. Dat
is evenwel geen standaardtaal. Het is evenmin standaardtaal om met het voorzetsel over te verwijzen
naar een moment in het verleden. Een zin als Over een jaar werkte ik nog in de privésector is geen
standaardtaal. De correcte zin luidt: Een jaar geleden werkte ik nog in de privésector.
10 september 2007
Ik, die graag reis
Is de werkwoordsvorm reis correct in de zin Ik, die graag reis, moet dit jaar thuisblijven?
Ja, de bovenstaande zin is correct. Als een betrekkelijk voornaamwoord (die) onderwerp is in de bijzin
(die graag reis), komt de persoonsvorm (reis) in getal en persoon overeen met het antecedent (ik),
waarnaar het betrekkelijk voornaamwoord verwijst. We schrijven ik reis, en dus ook ik, die graag reis.
Een ander voorbeeld is: Jij, die graag op reis bent, hebt geen vakantiedagen meer.
In zinnen van het type Ik ben het die graag reist staat de persoonsvorm van de bijzin in de derde persoon
enkelvoud (reist). Als u twijfelt, kunt u de zin anders formuleren: Ik ben degene die graag reist. In die
laatste zin bepaalt het antecedent degene (derde persoon enkelvoud) het getal en de persoon van de
persoonsvorm. Zo schrijft u ook: Jij bent het die graag op reis is (Jij bent degene die graag op reis is); Wij
zijn het die graag reizen (Wij zijn degenen die graag reizen).
17 september 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 115

Reintegratie / reïntegratie / re-integratie
Wat is correct: reintegratie, reïntegratie of re-integratie?
De correcte schrijfwijze is re-integratie.
Afleidingen met een Latijns of Grieks voorvoegsel worden aan elkaar geschreven, maar krijgen een
koppelteken als er zich klinkerbotsing voordoet. We spreken van klinkerbotsing als twee klinkers ten
onrechte als één lange klank of als een tweeklank uitgesproken kunnen worden: re-integratie
(opeenvolging van de klinkers e en i en niet de tweeklank ei). Enkele andere voorbeelden van afleidingen
met een Latijns of Grieks voorvoegsel zijn: antikapitalistisch - anti-imperialistisch, coassistent -
co-existentie, contrabericht - contra-expertise, preadvies - pre-industrieel, pseudowetenschappelijk -
pseudo-intellectueel. Ook als er geen klinkerbotsing optreedt, kunt u voor de duidelijkheid een
koppelteken zetten in moeilijk leesbare afleidingen met een Latijns of Grieks voorvoegsel, bijvoorbeeld
quasi-rente, semi-automatisch.
In sommige woorden die met een Latijns of Grieks element beginnen, is geen afleiding meer te
onderscheiden. We beschouwen die woorden als ongelede woorden omdat het Latijnse of Griekse element
niet losgekoppeld kan worden. Zo bestaat de afleiding coassistent uit het voorvoegsel co en het
grondwoord assistent, maar het ongelede woord coalitie is niet te herleiden tot co en alitie. Ongelede
woorden worden – net als afleidingen – aan elkaar geschreven. Bij klinkerbotsing schrijft u een trema en
geen koppelteken, bijvoorbeeld coalitie - coördinator, biatlon - biënnale.
24 september 2007
Fairtrade / fair trade
Wat is de correcte schrijfwijze: fairtrade of fair trade?
De correcte schrijfwijze is fair trade. De combinatie van een eenlettergrepig Engels bijvoeglijk naamwoord
(fair) en een Engels zelfstandig naamwoord (trade) schrijft u in twee woorden als het zelfstandig
naamwoord de hoofdklemtoon draagt. Andere voorbeelden zijn low budget, black box en last minute,
waarbij de klemtoon op budget, box en minute ligt.
Als dergelijke woordgroepen gecombineerd worden met een Nederlands woord of met een Engels woord
dat in het Nederlands gebruikelijk is, schrijft u de samenstelling in één woord. De correcte spelling is dus:
fairtradeproducten, lowbudgetfilm, blackboxsysteem en lastminutereis.
Fair trade wordt met twee hoofdletters geschreven als de woorden deel uitmaken van een eigennaam.
Bijvoorbeeld: De Week van de Fair Trade vindt plaats van 3 tot 13 oktober 2007. Als Fair Trade deel
uitmaakt van een samenstelling, behoudt u de spaties in de woordgroep: De Fair Tradeweek staat dit jaar
in het teken van muziek.
In merknamen neemt u de schrijfwijze over die de naamgever gekozen heeft, bijvoorbeeld Oxfam
Fairtrade biedt eerlijk geproduceerde voedingsproducten aan.
1 oktober 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 116

Mijne heren
Kun je in een brief die gericht is aan de leidinggevenden van een bedrijf, de aanhef Mijne heren
gebruiken?
De aanhef Mijne heren heeft tegenwoordig een ouderwetse bijklank. Bovendien is hij alleen bruikbaar als
er geen vrouwen tot uw lezerspubliek behoren. De aanhef Mijne dames en heren is in een brief zeer
ongebruikelijk, maar u kunt eventueel wel Geachte dames en heren schrijven. Ook het Latijnse L.S.
('Lectori salutem', 'Den lezer heil') is zeer ouderwets.
Als u een brief verstuurt die door verschillende personen zal worden gelezen, kunt u een dubbele aanhef
gebruiken. U schrijft dan op één regel: Geachte mevrouw, (geachte) heer of Geachte mevrouw of heer. U
kunt de volgorde tussen mevrouw en heer eventueel omwisselen. Een andere mogelijkheid is dat u de
twee formules Geachte mevrouw en Geachte heer onder elkaar zet. Ook hier kunt u de heer laten
voorgaan. Maak liever geen gebruik van een schuine streep: Geachte mevrouw/heer oogt nogal technisch.
Om verschillende mensen als groep of als lid van een bepaalde categorie aan te schrijven, is ook de
aanhef Geachte + groepsnaam, eventueel in combinatie met lid van ... of leden van ... mogelijk: Geacht
bestuur, Geacht college, Geacht lid van de commissie, Geachte leden van de ondernemingsraad.
8 oktober 2007
Wanneer gaat hij eindelijk eens volwassen zijn / zal hij eindelijk eens
volwassen zijn
Is gaan correct gebruikt in de zin Wanneer gaat hij eindelijk eens volwassen zijn?
Nee, u kunt gaan niet gebruiken als hulpwerkwoord bij de werkwoorden zijn, hebben, worden en gaan, en
bij samenstellingen die met die werkwoorden worden gevormd. Correct zijn dus: Wanneer zal hij
volwassen zijn (niet: gaat zijn)?; Je zult ziek worden van al die snoep (niet: gaat worden); We zullen wel
weer ongelijk hebben (niet: gaan hebben); Ik zal niet meegaan (niet: ga niet meegaan).
Gaan kan bovendien alleen gevolgd worden door een hoofdwerkwoord en niet door een ander
hulpwerkwoord. Correct zijn dus: Ik vraag me af of hij zal kunnen komen (niet: gaat kunnen komen);
Wanneer zullen we moeten verhuizen (niet: gaan we moeten verhuizen)?
Het werkwoord gaan is als hulpwerkwoord wel bruikbaar in de volgende betekenissen: 'zich verplaatsen
om' (We gaan in de tuin voetballen), 'overgaan te, beginnen te' (Het spektakel gaat beginnen), 'eindelijk
eens beginnen' (Wanneer ga je nu eens je leven beteren?), 'van plan zijn, een besluit nemen' (We gaan
vanaf morgen staken) en 'voorspellen op korte termijn' (Overmorgen gaat het sneeuwen).
In sommige zinnen kunt u zowel gaan als zullen gebruiken. Zullen klinkt dan meestal iets plechtiger,
terwijl gaan veeleer tot de spreektaal behoort: Wie gaat/zal dat betalen?
15 oktober 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 117

Dat leidt geen twijfel / dat lijdt geen twijfel
Wat is de correcte schrijfwijze: Dat lijdt geen twijfel of Dat leidt geen twijfel?
Bij het zelfstandig naamwoord twijfel gebruikt u het werkwoord lijden: Dat lijdt geen twijfel. Lijden
betekent in die context 'toestaan, dulden' of 'ondervinden'. Zo schrijft u ook schipbreuk lijden, een
nederlaag lijden, schade lijden, gezichtsverlies lijden, gebrek lijden, de zaak lijdt geen uitstel.
Het werkwoord leiden gebruikt u onder meer met de betekenis 'doorbrengen': een druk leven leiden, een
kluizenaarsbestaan leiden.
22 oktober 2007
Dubbele of enkele aanhalingstekens
Wanneer gebruik je dubbele aanhalingstekens ("..."), en wanneer enkele ('…')?
Er zijn geen vaste regels voor het gebruik van enkele of dubbele aanhalingstekens. Tegenwoordig krijgen
enkele aanhalingstekens meestal de voorkeur.
Aanhalingstekens geven aan dat woorden letterlijk geciteerd worden. Ze worden ook gebruikt om de
betekenis van een woord of uitdrukking te omschrijven: Het Japanse woord hikikomoro betekent
'zelfgekozen isolement'. Verder kunt u er ook mee aangeven dat woorden met een ongewone betekenis
worden gebruikt, of dat u een foutieve of ongewone vorm niet voor eigen rekening neemt: Mijn dochtertje
vroeg of ze nog wat 'spaketting' mocht.
Sommige adviesboeken raden aan om dubbele aanhalingstekens te gebruiken voor letterlijk geciteerde
woorden, en enkele aanhalingstekens in alle andere gevallen, maar u kunt er ook voor kiezen om alleen
enkele aanhalingstekens in uw tekst te gebruiken. Woorden die niet met de letterlijke betekenis of in de
gebruikelijke vorm worden gebruikt, kunt u ook cursiveren.
Het onderscheid tussen enkele en dubbele aanhalingstekens kan functioneel zijn om een woord binnen
een citaat aan te halen of om aan te geven dat u een woord binnen een citaat niet met de letterlijke
betekenis of in de gebruikelijke vorm gebruikt. U kunt dan kiezen welke aanhalingstekens u gebruikt:
dubbele aanhalingstekens voor het citaat en enkele voor de tekst binnen het citaat, of andersom. U kunt
ook alleen enkele aanhalingstekens gebruiken. Bijvoorbeeld: De voorzitter suggereerde: "U zegt zelf
'misschien'."; Mijn dochtertje zei: 'Ik hoef geen "spaketting" meer.'; Ze gilde: 'Ik zei toch 'genoeg'!'
29 oktober 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 118

Als vrouw zijnde / vrouw zijnde / als vrouw
Is de formulering als vrouw zijnde correct?
Nee, als vrouw zijnde is een contaminatie. Bij een contaminatie worden twee woorden of uitdrukkingen
met een verwante betekenis verhaspeld. De uitdrukkingen als vrouw en vrouw zijnde worden hier door
elkaar gehaald. Deze en andere vergelijkbare contaminaties (als man zijnde, als kind zijnde) komen
vooral in Nederland voor.
Van de twee mogelijkheden heeft als vrouw de voorkeur. De uitdrukking met het tegenwoordig deelwoord
zijnde is correct maar vrij formeel. Vergelijk bijvoorbeeld de zinnen Vrouw zijnde heb je minder
promotiekansen en Als vrouw heb je minder promotiekansen. De tweede zin is gewoner.
5 november 2007
Beijing / Peking
Welke spelling heeft de voorkeur: Beijing of Peking?
In de lijst met buitenlandse aardrijkskundige namen van de Nederlandse Taalunie wordt de vorm Peking
aanbevolen. Hoewel er in het Nederlands een tendens is om de vorm Beijing te gebruiken, heeft Peking
nog altijd de voorkeur. We gebruiken die vorm al eeuwenlang als naam voor de Chinese hoofdstad. Peking
is ook de basis voor afleidingen en samenstellingen in het Nederlands, bijvoorbeeld Pekinees (als
inwonernaam en als bijvoeglijk naamwoord), pekinees (hondenras), pekingeend en pekingmens.
In het Engels is er al langer een sterke neiging om de vorm Beijing te gebruiken. Dat is de door de
Verenigde Naties goedgekeurde vorm volgens het pinyinsysteem, waarmee de oorspronkelijke Chinese
namen in het Latijnse alfabet worden omgezet. Die vorm komt bijvoorbeeld voor in de internationale
communicatie over de Olympische Spelen die in 2008 in China plaatsvinden. In het logo en in de Engelse
en Franse teksten op de website over de Olympische Spelen wordt overal de vorm Beijing gebruikt.
12 november 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 119

En/of / en / of
Is en/of correct in de zin Het is mogelijk dat de inhoud van deze site onjuist en/of onvolledig
is?
En/of is in deze zin niet fout, maar het voegwoord en is eigenlijk overbodig. U kunt beter schrijven: Het is
mogelijk dat de inhoud van deze site onjuist of onvolledig is.
Een nevenschikking met en/of betekent 'of x, of y, of x en y'. In veel gevallen kunt u in plaats van en/of
gewoon of gebruiken omdat het voegwoord of de betekenis 'en' niet automatisch uitsluit. Bijvoorbeeld:
Elke fabrikant van reflecterend of fluorescerend materiaal moet de lichtwerking van zijn producten laten
testen; Gebruikersnaam of wachtwoord vergeten?
In een juridische of wetenschappelijke context is het soms nodig om elke twijfel over de betekenis van of
uit te sluiten. In zulke gevallen kunt u door het gebruik van en/of expliciet maken dat de betekenis 'en'
wel degelijk van toepassing kan zijn. Bijvoorbeeld: Bouwovertredingen worden bestraft met een
gevangenisstraf van acht dagen tot vijf jaar en/of een geldboete van 25 tot 50 000 euro. Als u duidelijk
wilt maken dat de betekenis 'en' niet van toepassing is, kunt u de reeksvormer of(wel) x, of(wel) y
gebruiken. Bijvoorbeeld: Bouwovertredingen worden bestraft met ofwel een gevangenisstraf van acht
dagen tot vijf jaar ofwel een geldboete van 25 tot 50 000 euro.
19 november 2007
10234 / 10,234 / 10 234 / 10.234
Wat is de correcte schrijfwijze van getallen in cijfers? Hoe schrijf je bijvoorbeeld het getal
tienduizend tweehonderdvierendertig: 10234, 10,234, 10 234 of 10.234?
Volgens de normen van het Bureau voor Normalisatie (NBN) en het Nederlands Normalisatie-instituut
(NEN) gebruiken we in getallen een spatie om groepjes van drie cijfers te scheiden: 10 234. Ook bij de
cijfers na het decimaalteken, de komma, doen we dat: 10,234 567.
Om fraude tegen te gaan, kunnen we de cijfers ook allemaal aan elkaar of met een punt als
scheidingsteken schrijven: een cheque van 10234 euro of een cheque van 10.234 euro. De schrijfwijzen
zonder spatie hebben het voordeel dat u in uw tekstverwerker niets hoeft te doen om te voorkomen dat
het getal aan het einde van een regel wordt afgebroken. Bij getallen van vier cijfers wordt in de praktijk
meestal geen spatie en ook geen punt gebruikt: 1452 deelnemers, 1234 inzendingen.
De schrijfwijze met de punt als scheidingsteken kan in een internationale context tot verwarring leiden
omdat de Engelstalige wereld de komma als scheidingsteken en de punt als decimaalteken gebruikt. In
die context is het aan te raden om alleen de spatie als scheidingsteken te gebruiken. De spatie heeft het
voordeel dat niemand die als decimaalteken leest. Voorts is het belangrijk om consequent te zijn en de
verschillende schrijfwijzen in één tekst of publicatie niet door elkaar te mengen.
26 november 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 120

Regering Verhofstadt / regering-Verhofstadt
Waarom spel je regering-Verhofstadt met een koppelteken en restaurant Paolo met een
spatie? Wat is het verschil?
Samenstellingen van het type regering-Verhofstadt vormen een aparte categorie in de Nederlandse
woordvorming. In dergelijke samenstellingen bepaalt het tweede lid (Verhofstadt) het eerste (regering).
We kunnen dit type samenstellingen parafraseren als 'is genoemd naar', bijvoorbeeld: De regering is
genoemd naar Verhofstadt. Samenstellingen van dit type krijgen een koppelteken. Vergelijkbare
voorbeelden zijn de zaak-Van Themsche en de nota-Dehaene.
Samenstellingen als regering-Verhofstadt lijken sterk op de woordgroepen met een eigennaam als
nabepaling, zoals restaurant Paolo, brouwerij Stella en antiquariaat Donders. Dergelijke combinaties zijn
geen samenstellingen. We kunnen ze parafraseren als 'heet/heeft als naam'. Voorbeeld: het restaurant
heet Paolo. We beschouwen deze combinaties als woordgroepen en schrijven ze met een spatie.
Syntactisch gezien kan de soortnaam bij woordgroepen als restaurant Paolo worden weggelaten zonder
dat dat de betekenis beïnvloedt, bijvoorbeeld Hij werkt bij Paolo. Bij samenstellingen als regering-
Verhofstadt is die weglating niet mogelijk zonder dat de verwijzing onduidelijk wordt. Wat vind je van
Verhofstadt? betekent niet hetzelfde als Wat vind je van de regering-Verhofstadt?
3 december 2007
Na afspraak / op afspraak / volgens afspraak
Wat is correct: Op woensdag is er spreekuur op afspraak, na afspraak of volgens afspraak?
De drie combinaties zijn correct.
Het gebruikelijkste voorzetsel bij afspraak is op. Op afspraak betekent 'na het maken van een afspraak'.
Enkele voorbeelden: Raadpleging uitsluitend op afspraak; U kunt zich gratis laten maquilleren op
afspraak.
Ook na afspraak en volgens afspraak zijn correcte combinaties in de betekenis 'na het maken van een
afspraak'. Voorbeelden: In onze praktijk worden plastische ingrepen nog steeds na afspraak uitgevoerd;
Je kunt de archieven van de gemeente alleen volgens afspraak bezoeken. Volgens afspraak kan daarnaast
ook 'zoals afgesproken' betekenen, bijvoorbeeld in de zin Ze was boos omdat de goederen niet volgens
afspraak geleverd waren.
10 december 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 121

Parfum
Spreek je het woord parfum uit als [parfum] of moet je [parfữ] zeggen, zoals in het Frans?
Beide uitspraken zijn correct.
Parfum kan in het Nederlands op drie verschillende manieren worden uitgesproken. In België is de Franse
uitspraak het gebruikelijkst, met de nasale klank [ữ] zoals in het Franse lidwoord un en met de klemtoon
op de tweede lettergreep: [parfữ].
Parfum kan ook worden uitgesproken als [parfum], met [um] zoals in centrum en met de klemtoon op de
tweede lettergreep. Die vernederlandste uitspraak is vooral in Nederland gebruikelijk. In België is ze
minder gewoon. Daarnaast is ook de uitspraak [parfum] mogelijk, met de klemtoon op de eerste
lettergreep. Die uitspraak is alleen in Nederland gangbaar.
17 december 2007
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2007 122

2008
Voorafgaandelijk / voorafgaand
Wat is correct: Hij vroeg zich af of een voorafgaandelijke studie nodig was of Hij vroeg zich af
of een voorafgaande studie nodig was?
Correct is: Hij vroeg zich af of een voorafgaande studie nodig was.
Voorafgaand(e) is een bijvoeglijk naamwoord met als betekenis 'vroeger komend, plaatshebbend of
plaatsgehad hebbend'. Een bijvoeglijk naamwoord kan worden gecombineerd met een zelfstandig
naamwoord, bijvoorbeeld: een voorafgaande studie. Een vergelijkbaar voorbeeld is: Hij kreeg de boete
zonder voorafgaande waarschuwing.
Voorafgaandelijk is geen bijvoeglijk naamwoord, maar een – nogal formeel – bijwoord, met als betekenis
'vooraf', 'van tevoren'. Het functioneert in een zin als bijwoordelijke bepaling. Het kan niet worden
gecombineerd met een zelfstandig naamwoord. Enkele voorbeelden: De politie zal voorafgaandelijk
controles uitvoeren; Het plan moet voorafgaandelijk goedgekeurd worden.
7 januari 2008
Amateur / liefhebber
Wat is correct: Hij is een amateur van Franse wijnen of Hij is een liefhebber van Franse
wijnen?
Liefhebber is hier het correcte woord.
Een amateur is iemand die een ambacht, een kunst of een sport uit liefhebberij beoefent, en er niet zijn
beroep van maakt. Tegenover een amateur staat een beroeps of een professional. Amateur wordt vaak in
samenstellingen gebruikt, bijvoorbeeld amateurfotograaf (iemand die uit liefhebberij foto's maakt),
amateurtoneel (het toneelspelen door amateurs), amateurfilm (een film die gemaakt is door een
amateur).
Iemand die van iets houdt of er erg in geïnteresseerd is, noemen we een liefhebber. Voorbeelden: Als
liefhebber van de klassieke oudheid gaat hij geregeld naar Rome; Ik ben niet echt een liefhebber van
horrorfilms.
14 januari 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 123

Sjiek / chique / chic
Wat is de correcte vorm: een sjiek pak, een chique pak of een chic pak?
Correct is: een chic pak.
Het bijvoeglijk naamwoord chic is aan het Frans ontleend en wordt in het Nederlands op dezelfde manier
geschreven: een chic feest, een chic gezelschap. Chic kan ook gebruikt worden als zelfstandig naamwoord
(de chic van haar kleding, de Brusselse chic) of als bijwoord (dat staat erg chic, ze praten nogal chic).
De verbogen vorm van chic is in het Nederlands chique: een chique jurk, chique kennissen. Eigenlijk is de
ingeburgerde spelling chique een wat bijzondere, pseudo-Franse vorm. Bij de verbogen vorm voegen we
in de regel alleen een buigings-e toe aan het bijvoeglijk naamwoord. Maar dat zou in dit geval chice
opleveren, een vorm die tot een verkeerde uitspraak zou leiden. Ook bij de vergrotende trap schrijven we
om dezelfde reden -qu- in plaats van -c-: chiquer. De overtreffende trap is gewoon chicst. De vorm sjiek
komt ook voor in het Nederlands, maar die is alleen correct in de betekenis 'pruimtabak': Opa kauwde de
hele dag door op zijn sjiek.
21 januari 2008
Rieu's concert / Rieus concert
Wat is correct: André Rieu's concert viel in de smaak of André Rieus concert viel in de smaak?
Correct is: André Rieus concert viel in de smaak.
Een bezitsvorm vormen we door een bezits-s aan de naam toe te voegen. De -s wordt in de regel aan het
grondwoord vast geschreven. Bijvoorbeeld: moeders paraplu, Disneys tekenfilms, Aurelies jurk, Noahs
ark, Aimés contract, Hannes troeven, André Rieus concert.
Alleen maar in twee gevallen wordt van die regel afgeweken. Bij woorden die aan het einde met een
sisklank worden uitgesproken, schrijven we alleen een apostrof: Lies' viool, Felix' broertje, Joyce'
meesterwerk, Bush' uitspraken. Bij grondwoorden die eindigen op een lange klinker die geschreven wordt
met één letterteken en zonder accentteken, schrijven we een apostrof voor de bezits-s. Zonder apostrof
zouden die woorden verkeerd kunnen worden uitgesproken. Voorbeelden: papa's idee, Kato's schoenen,
Lenny's wiegje, Mia's verhaal.
28 januari 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 124

Dat de manager ons morgen zal te woord staan / te woord zal staan
Welke zin is correct: Ik denk niet dat de manager ons morgen zal te woord staan of Ik denk
niet dat de manager ons morgen te woord zal staan?
Beide volgordes zijn mogelijk, maar Ik denk niet dat de manager ons morgen te woord zal staan heeft de
voorkeur.
Het geheel van werkwoorden aan het eind van een zin wordt de werkwoordelijke eindgroep genoemd.
Tussen de delen van de werkwoordelijke eindgroep mogen in principe geen andere elementen staan. Toch
wordt van die regel in bepaalde gevallen afgeweken. Bij werkwoordelijke uitdrukkingen kan de
werkwoordelijke eindgroep doorbroken worden door niet-werkwoordelijke elementen (te woord) die nauw
verbonden zijn met het hoofdwerkwoord (staan): Ik denk niet dat de manager ons morgen zal te woord
staan. Plaatsing van dat element vóór de werkwoordelijke eindgroep heeft echter de voorkeur: Ik denk
niet dat de manager ons morgen te woord zal staan.
Andere voorbeelden van niet-werkwoordelijke elementen en werkwoorden die samen een werkwoordelijke
uitdrukking vormen, zijn: zich schuldig maken aan, te lijf gaan, cadeau geven.
4 februari 2007
Belangrijk
Wat is de correcte uitspraak van -rijk in belangrijk?
Belangrijk rijmt op strijk, niet op koninklijk. De betekenis is letterlijk 'rijk aan belang'. Ook in vergelijkbare
bijvoeglijke naamwoorden op -rijk wordt de ij niet verdoft: een leerrijk advies, een omvangrijk imperium,
een kleurrijke verschijning, schaduwrijke plekjes, een vindingrijke minnaar.
11 februari 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 125

Zijn / diens
Over wiens broer gaat het in de zin Hugo vroeg aan Simon of zijn broer al terug was?
Dat is niet met zekerheid op te maken uit de zin op zich. Zijn kan verwijzen naar Hugo, naar Simon, maar
ook naar een derde persoon die eerder aan bod kwam. Uit de context moet blijken over wiens broer het
gaat. Als het om Simons broer gaat, kunnen we de zin ondubbelzinnig maken door zijn te vervangen door
diens.
Diens is de genitiefvorm mannelijk enkelvoud van die. De betekenis is 'van hem, van die persoon'. Diens
is een nogal formeel woord, maar in zinnen als de bovenstaande kan het bruikbaar zijn om verwarring te
voorkomen. Door diens te gebruiken maak je meteen duidelijk dat het om Simons broer gaat. In Hugo
vroeg aan Simon of diens broer al terug was kan diens broer alleen maar 'Simons broer' betekenen.
Diens wordt vooral gebruikt in geschreven taal. In gesproken taal wordt in plaats van diens meestal die
z'n gebruikt: Hugo vroeg aan Simon of die z’n broer terug was van het front.
18 februari 2008
's Donderdags / donderdags
Wat is correct: 's Donderdags repeteert de fanfare of Donderdags repeteert de fanfare?
Correct is: donderdags. Op donderdag en elke donderdag zijn ook goed.
Oorspronkelijk kon voor alle namen van de dagen van de week het verbogen lidwoord des gezet worden,
bijvoorbeeld: des maandags, des dinsdags, des woensdags. De betekenis van die zogeheten
tijdsbepalende genitieven is 'op maandag, op dinsdag, op woensdag'. Met de tijd is het lidwoord des
verkort tot 's, zoals dat ook gebeurd is in 's ochtends, 's avonds, 's middags, 's winters, 's zomers. Bij de
dagen van de week kwamen naast de vormen met 's ook vormen zonder 's in gebruik: maandags,
dinsdags, woensdags enzovoort. Bij dinsdags en donderdags is het verkorte lidwoord 's zelfs niet meer
gangbaar, wellicht door de wat moeilijkere uitspraak. 's Vrijdags zit er een beetje tussenin: die vorm
wordt in België gebruikt, maar in Nederland is vrijdags gebruikelijk.
25 februari 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 126

Eentje die / eentje dat
Wat is correct: Hij pakte een verrekijker uit de la. Het was er eentje die of dat je uit kon
schuiven?
Correct is: Het was er eentje die je uit kon schuiven. Met die verwijzen we naar verrekijker.
De keuze voor die of dat na eentje hangt af van het woord waarnaar eentje verwijst. Als dat een
de-woord is, is eentje die goed. Als het een het-woord is, moet het eentje dat zijn. In deze zin verwijst
eentje naar het de-woord verrekijker en is eentje die dus correct. Nog enkele voorbeelden: John Travolta
had voor deze film twee coaches nodig: eentje die hem Frans leerde spreken en eentje die hem
gevechtstechnieken bijbracht (die want het is de coach); Hier hebt u een mooi kortverhaal. Het is er
eentje dat zich in de middeleeuwen afspeelt (dat want het is het kortverhaal).
3 maart 2008
Alimentatie
Spreek je de eerste lettergreep van het woord alimentatie uit met een korte of met een lange
a?
De eerste a in alimentatie kan met een lange a worden uitgesproken, zoals in halen, of met een korte a,
zoals in hal. In beide gevallen ligt de hoofdklemtoon op de vierde lettergreep: [aalimenTAA(t)sie],
[alimenTAA(t)sie].
Op basis van de spelling zou je de uitspraak met [aa] verwachten, want een enkel klinkerteken a, e, o of
u in een open lettergreep wordt gewoonlijk als een lange klinker uitgesproken. Bijvoorbeeld: magen,
streken, koren, acute. Maar bij uitheemse woorden blijft de spelling van de brontaal meestal behouden en
zijn de verenkelings- en verdubbelingsregels niet zomaar van toepassing. Zo schrijven we balustrade en
niet ballustrade, hoewel de eerste a zoals in ballon wordt uitgesproken. Vergelijkbare voorbeelden zijn:
mocassin (niet moccassin), charlatanerie (niet charlatannerie).
Bij van oorsprong uitheemse woorden is het dus moeilijk te voorspellen of ze met een enkele of een
dubbele medeklinker worden geschreven en – omgekeerd – welke uitspraak bij een bepaalde schrijfwijze
hoort. Er zijn ook veel uitheemse woorden die op twee manieren kunnen worden uitgesproken.
Voorbeelden zoals alimentatie, met in de eerste lettergreep een [aa] of een [a], zijn: alinea, acacia,
abonnee, plafond.
10 maart 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 127

Om te zien of u koorts hebt / om te zien of u geen koorts hebt
Moet je geen toevoegen in een zin als Uw temperatuur zal regelmatig gecontroleerd worden
om te zien of u (geen) koorts hebt?
Zulke zinnen zijn zowel met als zonder geen correct.
De normale of gewenste situatie is dat een persoon geen koorts heeft. Bij zo'n uitgangspunt is het gebruik
van geen in een of-zin heel gewoon, maar niet verplicht. Nog enkele voorbeelden: We nemen wat bloed af
om na te gaan of u (geen) bloedarmoede hebt; We moeten controleren of u (g)een strafblad hebt. Zulke
zinnen kunnen geparafraseerd worden met of het niet zo is dat, bijvoorbeeld: Uw temperatuur zal
regelmatig gecontroleerd worden om te zien of het niet zo is dat u koorts hebt.
Bij de omgekeerde situatie, als het normaal of wenselijk is dat iets wél het geval is, kunnen we niet geen
toevoegen, maar wel wel. Bijvoorbeeld: Wij gaan controleren of u (wel) een normale temperatuur hebt;
We nemen wat bloed af om na te gaan of u (wel) voldoende rode bloedcellen hebt; Zo kunnen we nagaan
of u (wel) aan de voorwaarden voldoet. Deze zinnen kunnen geparafraseerd worden met of het wel zo is
dat, bijvoorbeeld: Wij gaan controleren of het wel zo is dat u een normale temperatuur hebt.
17 maart 2008
Meest ernstig / ernstigst
Wat is correct: Dit is niet het ernstigste conflict tussen beide partijen of Dit is niet het meest
ernstige conflict tussen beide partijen?
Zowel ernstigste als meest ernstige is correct.
Bij de meeste woorden op -ig is het aan te raden om de regelmatig gevormde overtreffende trap te
gebruiken. Bijvoorbeeld: prachtigst(e), luchtigst(e), aandachtigst(e), gewilligst(e). Ook bij ernstig kunt u
het achtervoegsel -st toevoegen om de overtreffende trap te vormen: ernstigst(e). Door de
opeenstapeling van medeklinkers is die vorm wel wat moeilijker uit te spreken. Als u dat liever vermijdt,
kunt u een omschrijving met meest gebruiken: meest ernstig(e).
Bij de meeste woorden is het aan te raden om de omschrijving met meest alleen te gebruiken als de vorm
met -st moeilijk uitgesproken kan worden. In een beperkt aantal gevallen heeft de omschrijving met
meest vanwege de uitspraak de voorkeur. Dat is onder andere het geval bij bijvoeglijke naamwoorden op
-st, -sd, -isch en -sk. Bijvoorbeeld: de meest drieste overvaller, het meest verbaasd, de meest praktische
aanpak, het meest bruusk.
Bij meerlettergrepige woorden wordt de omschreven vorm met meest ook gebruikt om extra nadruk te
leggen, zelfs als de vorm op -st niet voor uitspraakproblemen zorgt. Bijvoorbeeld: Hij is de meest
gewillige persoon die ik ken.
25 maart 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 128

Memotechnisch / Mnemotechnisch
Wat is correct: een memotechnisch of een mnemotechnisch hulpmiddeltje?
Correct is: een mnemotechnisch hulpmiddeltje.
Mnemo- in mnemotechnisch gaat terug op het Griekse woord mnèmè ('geheugen, herinnering'). De n is
dus afkomstig uit de taal van herkomst, het Grieks.
Nederlandse woorden die met memo- beginnen, zoals memo(randum) en memorie, gaan terug op de
Latijnse woorden memorare ('zich herinneren') of memoria ('geheugen, herinnering'). Die woorden krijgen
geen n na de m.
31 maart 2008
Dysfunctie / disfunctie
Welke schrijfwijze is correct: dysfunctie of disfunctie?
Correct is: disfunctie.
Het voorvoegsel dis- wordt gebruikt in combinatie met Nederlandse woorden die vaak niet-
wetenschappelijk van aard zijn. Het is een Latijns voorvoegsel waarmee het tegenovergestelde van het
grondwoord wordt uitgedrukt. Enkele voorbeelden zijn: disakkoord, diskrediet, diskwalificatie, disrespect.
Het voorvoegsel dys- is gebruikelijk in wetenschappelijke woorden. Dys- wordt gecombineerd met vormen
die uit het Grieks of het Latijn zijn ontleend en die in het Nederlands niet als een afzonderlijk woord
voorkomen. Van oorsprong is dys- een Grieks voorvoegsel, dat 'slecht' betekent. In het Nederlands wordt
dys- hoofdzakelijk gebruikt in woorden voor bepaalde stoornissen. Enkele voorbeelden: dyscalculie
(rekenstoornis), dysfasie (spraakstoornis), dysfonie (stemstoornis).
7 april 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 129

Dus het uitstapje gaat niet door / dus gaat het uitstapje niet door
Welke volgorde is correct: Het regent hard, dus het uitstapje gaat niet door of Het regent hard,
dus gaat het uitstapje niet door?
Beide volgordes zijn correct.
Dus kan als nevenschikkend voegwoord of als voegwoordelijk bijwoord worden gebruikt. Dat
grammaticale verschil houdt geen verschil in betekenis in. Dus drukt in beide gevallen een gevolg uit. Het
grammaticale verschil geeft wel een andere woordvolgorde.
Algemeen hebben nevenschikkende voegwoorden geen invloed op de woordvolgorde. Als nevenschikkend
voegwoord veroorzaakt dus met andere woorden geen inversie in de bovenstaande zin. Het onderwerp in
de tweede deelzin (het uitstapje) blijft voor de persoonsvorm (gaat) staan: Het regent hard, dus het
uitstapje gaat niet door. Als voegwoordelijk bijwoord veroorzaakt dus wel inversie: Het regent hard, dus
gaat het uitstapje niet door. Voegwoordelijke bijwoorden kunnen ook midden in de zin staan, dan
veroorzaken ze uiteraard geen inversie: Het regent hard, het uitstapje gaat dus niet door. Nog een
vergelijkbaar voorbeeld: Hij vond mijn concept fantastisch, dus we gaan het zeker gebruiken of Hij vond
mijn concept fantastisch, dus gaan we het zeker gebruiken.
14 april 2008
Misse redenering / foute redenering
Is mis correct in de volgende zin: Dat is een misse redenering?
Nee, het bijvoeglijk naamwoord mis kan in de betekenis 'onjuist, onwaar' niet vóór een zelfstandig
naamwoord staan. Wel correct is bijvoorbeeld Dat is een foute redenering; Dat is een onjuiste redenering.
Mis kan in de betekenis 'onjuist, onwaar' wel worden gebruikt in een zin als Die redenering is mis. In dat
geval is mis het naamwoordelijk deel van het gezegde en wordt het niet gevolgd door een zelfstandig
naamwoord.
Mis kan wel als bijvoeglijk naamwoord vóór een zelfstandig naamwoord staan in de betekenis 'niet in
orde, verkeerd'. Bijvoorbeeld: Dat is hier een misse boel; Ik hou niet van misse situaties.
21 april 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 130

Dezelfde / hetzelfde
Wat is correct: De repetities verschuiven naar maandag, maar de tijdsindeling blijft hetzelfde
of de tijdsindeling blijft dezelfde?
Beide vormen zijn correct.
Dezelfde is een aanwijzend voornaamwoord dat in deze zin naar tijdsindeling verwijst. Omdat tijdsindeling
een de-woord is, is het juiste aanwijzend voornaamwoord dezelfde en niet hetzelfde. Toch is hetzelfde ook
mogelijk in deze zin. Vermoedelijk zullen zelfs veel taalgebruikers een voorkeur hebben voor die vorm.
Hetzelfde is dan een bijwoord met de betekenis 'gelijk, eender'. Nog enkele voorbeelden: Die huizen zijn
allemaal dezelfde / hetzelfde; De relatie tussen beide zakenpartners blijft ook na de fusie dezelfde /
hetzelfde.
Soms is alleen hetzelfde mogelijk. Bijvoorbeeld: Die commerciële liedjes klinken allemaal hetzelfde. In
deze zin kan hetzelfde alleen de betekenis van het bijwoord hebben ('gelijk, eender klinken'). Dezelfde is
dan uitgesloten.
28 april 2008
60plusser / 60 plusser / 60-plusser
Wat is de correcte schrijfwijze: 60plusser, 60 plusser of 60-plusser?
De correcte schrijfwijze is 60-plusser. In samenstellingen met een cijfer zet u een koppelteken. Een
vergelijkbaar voorbeeld is 30-jarige. Als het cijfer voluit wordt geschreven, schrijft u de samenstelling aan
elkaar: zestigplusser, dertigjarige.
In een samenstelling met een woordgroep die met een cijfer begint, blijft de spatie behouden in de
woordgroep. Zo schrijft u 1 meiviering voor de samenstelling van de woordgroep 1 mei en het zelfstandig
naamwoord viering. Als u het cijfer in een woord weergeeft, valt de spatie weg: eenmeiviering. Dezelfde
regel wordt toegepast in 5 eurobiljet - vijfeurobiljet, 10 beurtenkaart - tienbeurtenkaart.
5 mei 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 131

Aanvraag om / tot / voor / van
Wat is correct: aanvraag om, tot, voor of van?
Om kunt u alleen gebruiken als er een beknopte bijzin volgt op aanvraag, bijvoorbeeld aanvraag om een
stedenbouwkundige vergunning te verkrijgen. In de combinatie van aanvraag met een zelfstandig
naamwoord is zowel tot, voor als van mogelijk.
Als op aanvraag een zelfstandig naamwoord volgt dat is afgeleid van een werkwoord, gebruikt u meestal
het voorzetsel tot. Aanvraag tot drukt de procedure en de handeling van de aanvraag uit, en heeft vaak
een officiëler karakter, bijvoorbeeld aanvraag tot subsidiëring, aanvraag tot stopzetting van een
erkenning.
Bij aanvraag voor en aanvraag van geeft u het resultaat aan, dat wordt weergegeven met een zelfstandig
naamwoord, meestal voorafgegaan door een onbepaald lidwoord: aanvraag voor een studietoelage,
aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning, aanvraag van groenestroomcertificaten.
Het is uiteraard ook mogelijk om een samenstelling te gebruiken, zoals subsidieaanvraag,
premieaanvraag.
13 mei 2008
Zo'n / zulke opdrachten
Wat is correct: Zulke of zo'n opdrachten krijgen we niet vaak?
Correct is zulke opdrachten; zo'n opdrachten is niet voor alle taalgebruikers aanvaardbaar.
In de combinatie met meervoudige zelfstandige naamwoorden gebruikt u zulke: zulke vergissingen, zulke
foutmeldingen. Voor enkelvoudige zelfstandige naamwoorden gebruikt u zo'n als ze telbaar zijn: zo'n
feest, zo'n kind.
Enkelvoudige zelfstandige naamwoorden die niet telbaar zijn, worden gecombineerd met zulk of zulke:
zulk deeg, zulke thee. In België komt ook de combinatie van zo'n met een niet-telbaar zelfstandig
naamwoord voor en is het zelfs de meest gewone vorm. Zo'n deeg en zo'n thee worden dan ook als
standaardtaal in België beschouwd. Het gebruik van zo'n als versterkende bepaling bij een niet-telbaar
zelfstandig naamwoord dat erop volgt, is standaardtaal in het hele taalgebied: Hij wordt verteerd door
zo'n schuldgevoel dat hij er niet van kan slapen; Ik werd overmand door zo'n slaap dat ik me niet wakker
kon houden.
Daarnaast wordt zo'n in de standaardtaal gebruikt in de betekenis 'ongeveer': zo'n honderd deelnemers,
zo'n twintig boeken.
26 mei 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 132

Benchmarking
Wat betekent benchmarking? Bestaat er een bruikbaar Nederlands alternatief voor?
Het woord benchmarken komt uit de praktijk van het landmeten. Het betekent 'zoeken naar
referentiepunten, ijkpunten (benchmarks) waaraan men zich kan spiegelen'. Bij benchmarking spiegelt
een organisatie de eigen bedrijfsprocessen en -prestaties aan die van andere organisaties, meestal binnen
dezelfde bedrijfstak. In het bijzonder vergelijkt ze haar eigen prestaties met die van ondernemingen die
op het gebied tot de top behoren. Op basis van die analyse wil ze verbeteringsmogelijkheden opsporen en
invoeren.
Het werkwoord benchmarken wordt doorgaans in de infinitiefvorm gebruikt, maar u kunt het ook
vervoegen: ik benchmarkte, u hebt gebenchmarkt.
Afhankelijk van de context kunt u ook vergelijkend (markt)onderzoek, vergelijkende (markt)analyse of
vergelijkende analysemethode gebruiken.
2 juni 2008
EUR / € / euro
Hoe noteer je de munteenheid bij een bedrag in euro's?
Voor bedragen in euro's zijn verschillende notaties mogelijk. Afhankelijk van de context gebruikt u het
woord euro, het euroteken € of het internationaal genormeerde symbool EUR. Het woord euro en het
€-teken zijn gebruikelijk in gewone lopende tekst; het symbool EUR is alleen gangbaar in gespecialiseerde
monetaire teksten en eventueel in tabellen.
Als u euro voluit schrijft, zet u het woord achter het bedrag: 200 euro. Voor de plaats van het €-teken is
er geen officiële Europese standaard. In het Nederlandse taalgebied wordt het teken voor het bedrag
gezet, gevolgd door een spatie: Die cd kost € 15,50. Andere valutatekens staan ook voor het bedrag,
bijvoorbeeld het Britse pond sterling (£ 10), de dollar ($ 20) of de Japanse yen (¥ 5). Volgens de
NBN-norm schrijft u ook een spatie achter die valutatekens. In andere talen is het de gewoonte om het
valutateken aan het bedrag vast te schrijven: £10, $20 en ¥5.
Het internationale symbool voor de munteenheid euro kan voor of achter het bedrag staan: 200 EUR of
EUR 200. In België is het gebruikelijk om EUR achter het bedrag te zetten; in Nederland staat de
muntcode er meestal voor. In beide gevallen staat er ook een spatie tussen het bedrag en het symbool.
9 juni 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 133

Besloten zitting / gesloten zitting
Wat is correct: De gemeenteraad heeft het voorstel in een gesloten zitting aangenomen of De
gemeenteraad heeft het voorstel in een besloten zitting aangenomen?
Zowel gesloten als besloten is in deze context bruikbaar.
Een gesloten/besloten zitting, vergadering, partij, kring betekent 'alleen toegankelijk voor de leden of de
genodigden'.
Besloten is vooral in een juridische context gebruikelijk. Zo is een besloten vennootschap een
vennootschap waarvan de aandelen in handen zijn van een kleine kring van personen. Een besloten
testament wordt verzegeld aan de notaris bezorgd zodat hij de inhoud ervan niet kent.
Het woord besloten heeft dus een specifiekere betekenis dan gesloten. Daarom kunt u eventueel voor een
besloten zitting kiezen.
16 juni 2008
U / je
Hoe kun je je lezer het best aanschrijven in een brief of e-mailbericht: met je of met u?
Bij een eerste contact met iemand die u niet kent, schrijft u die persoon bij voorkeur met u aan. De
u-vorm is immers de neutrale beleefdheidsvorm. Als u de brief of het e-mailbericht aan een jongere stuurt
of aan een persoon die u (goed) kent, ligt de je-persoon meer voor de hand. De je-vorm is de
vertrouwelijke aanspreekvorm.
Een e-mailbericht is vaak informeler dan een brief. U kunt dus veel sneller van de u- naar de je-persoon
overschakelen. Zo komt het vaak voor dat u in uw eerste berichtje de geadresseerde aanschrijft met
Geachte heer of Geachte mevrouw en met u. In de vervolgberichtjes kunt u dan overschakelen op Beste
Dirk of Dag Katleen, en verder de je-persoon gebruiken.
Veel mensen vinden de u-vorm afstandelijk. Dat klopt in zekere zin wel, maar onbekende volwassenen
met je aanspreken, komt dan weer vaak als te familiair, zelfs onbeleefd over.
Ook het meervoud jullie is als aanschrijfvorm alleen bruikbaar voor een jongerendoelgroep of voor een
groep personen waarvan u de leden afzonderlijk ook met het vertrouwelijke je kunt aanspreken. Voor de
beleefdheidsvorm gebruikt u zowel in het enkelvoud als in het meervoud de u-persoon.
23 juni 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 134

Beestje
Hoe wordt het woord beestje uitgesproken, met of zonder -t-?
Beestje kan op beide manieren uitgesproken worden: [beesjə], met de [sj] van chocola, en [beestjə]. De
uitspraak met -t- komt vooral in België voor, maar ook de uitspraak zonder -t- is in België heel gewoon.
De uitspraak waarbij de twee mogelijkheden gemengd worden, [beestsjə], zoals in speechen, is niet aan
te bevelen. Die uitspraak wordt in de standaardtaal als onverzorgd ervaren.
Vergelijkbare woorden waarbij de -t- vaak onuitgesproken blijft, zijn feestje, kastje, korstje en vuistje.
Ook bij woorden als nachtje en lichtjes wordt de -t- meestal niet uitgesproken.
30 juni 2007
Vergis je je niet
Mag je twee keer na elkaar je zeggen of schrijven, zoals in Vergis je je niet?
Er is geen bezwaar tegen de opeenvolging van je. In deze zin hebben de je-vormen twee verschillende
functies: persoonlijk voornaamwoord en wederkerend voornaamwoord. Die twee voornaamwoorden
kunnen gewoon na elkaar komen. Grammaticacontroles zullen de tweede je onderstrepen omdat je twee
keer hetzelfde woord na elkaar schrijft, maar dat signaal is onterecht.
Een ander voorbeeld is: Hiermee kun je je voordeel doen. In deze zin zijn de je-vormen persoonlijk
voornaamwoord en bezittelijk voornaamwoord. Ook daartegen is er geen bezwaar. U hoeft dus niet per se
de eerste je door jij te vervangen (Hiermee kun jij je voordeel doen) of een extra woord toe te voegen
(Hiermee kun je zeker je voordeel doen).
Bij u, de beleefdsvorm van de tweede persoon, is de opeenvolging van het persoonlijk en het
wederkerend voornaamwoord ook correct, maar minder gebruikelijk. We vervangen de tweede u meestal
door het wederkerend voornaamwoord zich. Bijvoorbeeld: Hebt u u/zich niet vergist? Bij jullie, de tweede
persoon meervoud, is het dubbele gebruik van jullie ongewoon. Daar gebruiken we na jullie het
wederkerend of bezittelijk voornaamwoord je: Hebben jullie je vergist?; Hebben jullie je huiswerk
gemaakt?
14 juli 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 135

Het restaurant-loungebar / de restaurant-loungebar
Wat is het lidwoord bij restaurant-loungebar? Is het de restaurant-loungebar of het
restaurant-loungebar?
Het ligt het meest voor de hand om het lidwoord te gebruiken dat bij het tweede deel van de
samenkoppeling hoort: de restaurant-loungebar. U volgt bij deze woorden dan hetzelfde principe als bij
gewone samenstellingen: het laatste deel bepaalt het lidwoord van het geheel (zoals in het visrestaurant
en de restaurantsector). Vergelijkbare voorbeelden zijn: het bar-restaurant, de restaurant-brasserie, het
brasserie-restaurant.
In principe zijn de twee delen van een samenkoppeling evenwaardig. Omdat het eerste deel van de
samenkoppeling restaurant-loungebar een het-woord en het tweede een de-woord is, is het eigenlijk niet
duidelijk welk lidwoord we moeten gebruiken. Bij samenkoppelingen zoals het hotel-restaurant en het
café-restaurant is er geen probleem, omdat beide delen het-woorden zijn.
Een vergelijkbaar probleem doet zich voor bij functiebenamingen waarin het onzijdige woord hoofd samen
met een de-woord voorkomt: de/het afdelingshoofd-coördinator, de/het geneesheer-diensthoofd. Het is
aan te bevelen om zulke samenkoppelingen te vervangen door andere functiebenamingen. Veel mensen
zullen anders blijven twijfelen over het grammaticale geslacht, wat bij verwijzingen naar personen erg
vervelend is.
22 juli 2008
Mijn zus is in Sevilla en verliefd
Is de zin Mijn zus is in Sevilla en verliefd correct?
Nee, in deze zin is de persoonsvorm is onterecht weggelaten na en. Correct is Mijn zus is in Sevilla en (ze)
is verliefd.
In nevengeschikte zinnen kunnen we een gemeenschappelijk zinsdeel samentrekken als het in beide delen
dezelfde vorm, betekenis, plaats en grammaticale functie heeft. In Mijn zus is in Sevilla en mijn zus is
verliefd is de persoonsvorm is in het eerste deel een zelfstandig werkwoord (met als betekenis 'zich
bevinden') en in het tweede deel een koppelwerkwoord. Is heeft dus een verschillende functie in beide
delen en kan niet worden samengetrokken.
Het onderwerp mijn zus kan wel worden samengetrokken. Het komt in beide delen overeen in vorm,
betekenis, plaats en functie. Mijn zus is in Sevilla en is verliefd is dus een correcte zin. In de praktijk
wordt het onderwerp in het tweede deel meestal herhaald in de vorm van een persoonlijk
voornaamwoord: Mijn zus is in Sevilla en ze is verliefd.
28 juli 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 136

Wie heeft zijn nagels gelakt / haar nagels gelakt
Mag het bezittelijk voornaamwoord haar gebruikt worden in de zin Wie heeft haar nagels al
gelakt?
Haar kan in deze zin gebruikt worden als uit de context blijkt dat wie naar vrouwelijke personen verwijst.
Het bezittelijk voornaamwoord zijn is in dat geval ook mogelijk.
Bij vragende voornaamwoorden zoals wie en welke en bij onbepaalde voornaamwoorden zoals iedereen
en men wordt doorgaans het mannelijk bezittelijk voornaamwoord zijn gebruikt: Men mag zijn auto hier
niet parkeren; Wie gaat zijn ogen laten laseren? Zijn kan zowel naar mannen als naar vrouwen verwijzen.
Als uit de context of situatie blijkt dat er naar een of meer vrouwelijke personen verwezen wordt, kan
haar gebruikt worden: Wie heeft haar nagels al gelakt?; Iedereen krijgt haar deel. Haar geeft expliciet aan
dat het uitsluitend om vrouwen gaat. Het voornaamwoord zijn is meestal ook mogelijk. Er wordt dan niet
expliciet gemaakt dat het om vrouwen gaat: Wie heeft z'n nagels al gelakt?; Iedereen krijgt zijn deel.
4 augustus 2007
Handige Harry / handige harry
Waarom schrijf je handige harry met kleine letters en Magere Hein met hoofdletters?
Eigennamen als Harry en Hein schrijven we in de regel met een hoofdletter. Ze benoemen unieke
personen. De vaste combinatie handige harry ('een handig iemand') wordt echter als een soortnaam
beschouwd. Harry verwijst niet meer naar een unieke persoon, maar naar een persoon met een bepaalde
eigenschap. Zoals de meeste soortnamen kunnen we de combinatie laten voorafgaan door een onbepaald
lidwoord: een handige harry. Vergelijkbare voorbeelden zijn een ware jakob en een ongelovige thomas.
De vaste combinatie Magere Hein ('de dood') wordt wel beschouwd als een eigennaam. Magere Hein is de
personificatie van een uniek abstract begrip. In tegenstelling tot handige harry kunnen we Magere Hein
niet laten voorafgaan door een onbepaald lidwoord. Vergelijkbare voorbeelden zijn Jan Modaal en Moeder
Aarde.
11 augustus 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 137

Naar de buitenwereld toe
Kan naar … toe gebruikt worden in de zin Naar de buitenwereld toe leek de beschuldigde kalm?
In deze zin kunt u beter het voorzetsel voor gebruiken: Voor de buitenwereld leek de beschuldigde kalm.
Naar ... toe is correct gebruikt als het de letterlijke betekenis 'in de richting van' heeft, bijvoorbeeld:
Pieter-Jan moet naar huis toe gaan; Tori staat met haar rug naar het publiek toe.
Bij figuurlijk gebruik zoals in naar de buitenwereld toe geeft naar ... toe een vrij vage richting aan.
Vergelijkbare voorbeelden zijn: solidariteit naar de arbeiders toe, effecten naar de gezondheid toe, een
visie naar de toekomst toe en vertalen naar het Zweeds toe. Voor de meeste taalgebruikers is het
figuurlijke gebruik van naar … toe niet aanvaardbaar. Daarom kunt u naar … toe bij figuurlijk gebruik
beter vervangen door een specifiek voorzetsel: voor de buitenwereld, solidariteit met de arbeiders,
effecten op de gezondheid, een visie op de toekomst en vertalen naar of in het Zweeds.
18 augustus 2008
Grote teen, tweede teen, derde teen, vierde teen, kleine teen
De namen voor de vingers zijn duim, wijsvinger, middelvinger of middenvinger, ringvinger en
pink. Welke namen gebruik je voor de tenen?
Iedereen gebruikt grote teen (in België ook dikke teen) en kleine teen voor de twee buitenste tenen, maar
voor de andere tenen hebben we geen specifieke namen. Daar hebben we blijkbaar weinig behoefte aan,
want ook in het Engels, Frans en Duits zijn er geen woorden voor.
Als we die tenen toch precies willen aanduiden, gebruiken we rangtelwoorden. We tellen daarbij van groot
naar klein: de grote teen, de tweede teen, de derde teen, de vierde teen, de kleine teen. Voor de derde
teen is middelteen ook wel bruikbaar. Schertsend worden soms wijsteen en ringteen gebruikt.
25 augustus 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 138

De gershwin / de Gershwin van de Braziliaanse muziek
Het woord casanova schrijf je in de betekenis 'vrouwenversierder' klein. Moet Gershwin ook
een kleine letter krijgen in Jobim was de Gershwin van de Braziliaanse muziek?
Nee, Gershwin behoudt zijn hoofdletter omdat we nog rechtstreeks naar de persoon verwijzen.
Eigennamen schrijven we groot: de avonturier Casanova, mijn zoon Benjamin. Als de naam niet meer
naar de persoon verwijst, maar naar een bepaalde eigenschap, verliest hij zijn hoofdletter: casanova,
benjamin en adonis schrijven we klein als ze 'vrouwenversierder', 'jongste zoon' en 'knappe jongeling'
betekenen. Het zijn gangbare soortnamen geworden met een welomlijnde betekenis die in de
woordenboeken is opgenomen.
Gershwin is niet zo'n soortnaam en behoudt dus zijn hoofdletter. Eigennamen roepen vaak associaties op
met de drager ervan. Bij Gershwin zouden dat 'Amerikaans componist', 'Jood', 'Porgy & Bess' en 'begin
20e eeuw' kunnen zijn. In de context van de bovenstaande zin – de vergelijking met de bossanovapionier
Jobim – komt de associatie 'baanbrekend componist' het sterkst naar voren. Jobim was dus net zo
baanbrekend in de Braziliaanse muziek als Gershwin in de Amerikaanse.
1 september 2008
Lemmetten / lemmeten
Wat is de correct gespelde meervoudsvorm van lemmet: lemmetten of lemmeten?
De correct gespelde meervoudsvorm is lemmeten: Deze broodsnijmachine heeft veertig lemmeten.
Een lemmet is het staal van een mes. Het woord wordt uitgesproken met de klemtoon op de eerste
lettergreep en een toonloze e (zoals in de) in de tweede lettergreep. Hetzelfde geldt trouwens voor het
synoniem lemmer. De uitspraak met toonloze e heeft gevolgen voor de meervoudsspelling, want na het
onbeklemtoonde -et wordt de slotmedeklinker in het meervoud niet verdubbeld: lemmeten.
De slotmedeklinker wordt ook niet verdubbeld in meervouden en vervoegde vormen van woorden die
eindigen op onbeklemtoond -el, -es, -ig, -ik, -il, -it, -em: engelen, dreumesen, bezigen, monniken,
stencilen, kieviten, ademen. Als de slotlettergreep beklemtoond is, verdubbelen we de slotmedeklinker
wel: sigaretten, gezwellen, zangeressen, biggen, blikken, billen, ritten, klemmen.
8 september 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 139

Oudleerling / oud-leerling
Wat is de correcte spelling: oudleerling of oud-leerling?
De correcte spelling is oud-leerling, met streepje.
Samenstellingen met het voorvoegsel oud- in de betekenis 'voormalig' krijgen altijd een streepje:
oud-burgemeester, oud-collega, oud-strijder, oud-voorzitter, oud-leerlingenvereniging. Als oud niet de
betekenis 'voormalig' heeft, schrijven we geen streepje: oudbakken, oudroze, oudchristelijk.
Enkele andere voorvoegsels die altijd een streepje krijgen, zijn bijna-, ex- ('voormalig'), niet-, non-, Sint-.
Enkele voorbeelden: bijna-botsing, ex-collega, niet-begrijpend, non-profitorganisatie, Sint-Jozef,
St.-Truiden.
15 september 2008
Die welke
Is die welke correct in de volgende zin: De nieuwe verklaringen stemmen niet overeen met die
welke eergisteren werden afgelegd?
Die welke is correct, maar vrij formeel.
In formele schrijftaal kan welke als betrekkelijk voornaamwoord worden gebruikt. Het verwijst dan naar
een enkelvoudig de-woord of naar een meervoud. In de bovenstaande zin verwijst welke naar het
meervoudige woord verklaringen. Die welke wordt vaak gebruikt om de opeenvolging die die te
vermijden: De verklaringen stemmen niet overeen met die die eergisteren werden afgelegd. Die die is niet
fout, maar behoort vooral tot de spreektaal.
Wie die welke te formeel vindt, kan de zin anders formuleren. Zo kan in de bovenstaande zin verklaringen
gewoon worden herhaald: De nieuwe verklaringen stemmen niet overeen met de verklaringen die
eergisteren werden afgelegd.
22 september 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 140

Puntkomma tussen twee zinnen
Is de puntkomma in de volgende zin correct: Tussen 2000 en 2003 is de omzet bij de
productieafdeling met twintig procent gestegen; bij de logistieke afdeling ging het maar om
twee procent?
Ja, de puntkomma is in deze zin correct. Er zou ook een punt kunnen staan.
Een puntkomma houdt het midden tussen een punt en een komma. Net als de punt sluit de puntkomma
een mededeling af, maar tegelijkertijd maakt ze ook duidelijk dat er een nauwe band is met de volgende
mededeling. Een punt tussen de twee mededelingen kan ook, maar dan staan de mededelingen losser van
elkaar. Nog enkele voorbeeldzinnen waar een puntkomma zeker mogelijk is: De directeur gaf toelichting
bij de nieuwe maatregelen; het personeel kon vragen stellen; Ik ga nu naar huis om het eten klaar te
maken en onkruid te wieden in mijn moestuin; daarna kan ik nog bij enkele vrienden langsgaan.
29 september 2008
Ik heb er nog / ik heb nog
Als iemand je vraagt Wilt u nog koffie?, kun je dan antwoorden met Ik heb er nog?
Nee. Wel correct is: Ik heb nog.
Er verwijst terug naar het woord koffie, dat in deze zin niet-telbaar is gebruikt. Terugverwijzen met er
naar niet-telbare zelfstandige naamwoorden gebeurt wel vaker in België en in het zuiden van Nederland,
maar is geen standaardtaal.
Koffie kan ook telbaar worden gebruikt. Dat is het geval als u met het woord koffie 'kopjes koffie' of
'soorten koffie' bedoelt. Verwijzing met er kan dan wel: Wilt u nog een koffie? Ja, ik wil er nog een; Welke
koffies heb je al geproefd? Ik heb er al twee geproefd: de arabica en de robusta. Nog enkele andere
voorbeelden: Mijn moeder heeft hem appels gegeven, maar ik had hem er ook al gegeven; Hoeveel
appels heb je? Ik heb er tien. Er verwijst in deze voorbeelden naar het telbare woord appels.
6 oktober 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 141

Zowel op de factuur als op de bon / op zowel de factuur als de bon
Wat is correct: Zowel op de factuur als op de bestelbon staat een fout bedrag of Op zowel de
factuur als de bestelbon staat een fout bedrag?
Beide formuleringen zijn correct.
In de constructie zowel … als … kunnen de woorden zowel en als gevolgd worden door een voorzetsel.
Bijvoorbeeld: Zowel op de factuur als op de bestelbon staat een fout bedrag; Zowel van de moeilijke als
van de makkelijke vragen vindt u een paar voorbeelden. Het is ook mogelijk om het voorzetsel helemaal
voorop te plaatsen: Op zowel de bestelbon als de factuur staat een fout bedrag; Van zowel de moeilijke
als de makkelijke vragen vindt u een paar voorbeelden. De laatste formulering, met de vooropplaatsing
van het voorzetsel, is minder gebruikelijk, maar er is geen bezwaar tegen.
13 oktober 2007
Zeven
Soms hoor je mensen zeuven zeggen in plaats van zeven. Is dat correct?
De correcte uitspraak is [zevə(n)]. De uitspraak [zeuvə(n)] is gewestelijk en komt vooral in Nederland
voor. In de standaardtaal kan [zeuvə(n)] wel gebruikt worden om verwarring met negen te voorkomen,
bijvoorbeeld tijdens een telefoon- of radiogesprek. Hetzelfde geldt voor [zeuvə(n)təch].
20 oktober 2008
Experts / experten
Wat is het meervoud van expert?
Zowel experts als experten is correct. De meervoudsvorm op -en komt vooral in België voor.
Het woord expert wordt in Nederland gewoonlijk uitgesproken met [èr], zoals militair. Als meervoud ligt
dan de vorm experts [èrs] voor de hand. In België wordt expert ook uitgesproken met [ert], zoals Bert,
en komt naast experts [èrs] ook de meervoudsvorm experten [erten] voor.
27 oktober 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 142

Belgisch / Belgische / Belg
Hoe komt het dat er op een Belgische identiteitskaart bij nationaliteit Belg staat en op een
Nederlands paspoort Nederlandse?
Dat is een kwestie van conventie. In België is vooral de vorm Belg gebruikelijk, in Nederland de vorm
Nederlandse.
Het heeft weinig zin om te beweren dat de ene mogelijkheid logischer of correcter zou zijn dan de andere.
Als u Belg of Nederlandse beschouwt als een verkort antwoord op de vraag Wat is uw nationaliteit?, zijn
er verschillende antwoorden mogelijk. Bijvoorbeeld: (ik ben) Belg; (ik ben) Belg (van nationaliteit); (ik
ben een) Belg; (de) Belgische; (ik heb de) Belgische (nationaliteit); (mijn nationaliteit is de) Belgische;
(mijn nationaliteit is) Belgisch. Een Belg die op een officieel document zijn nationaliteit moet invullen, kan
dus in principe kiezen tussen Belg, Belgisch en Belgische, een Nederlander tussen Nederlander,
Nederlands of Nederlandse. In de praktijk worden meestal de vormen Belg en Nederlandse gebruikt.
3 november 2008
De Britten, Fransen en Amerikanen / De Britten, de Fransen en de
Amerikanen
Moet je het lidwoord drie keer uitdrukken in de zin De Britten, (de) Fransen en (de)
Amerikanen reageerden verheugd?
Nee. U kunt het lidwoord de in deze zin samentrekken, dat wil zeggen de tweede en de derde keer
weglaten: De Britten, Fransen en Amerikanen reageerden verheugd. Dat is grammaticaal correct. In
geschreven taal kan de niet-samengetrokken vorm stilistisch wat verzorgder overkomen. Sommige
taalgebruikers zullen daarom een voorkeur hebben voor De Britten, de Fransen en de Amerikanen
reageerden verheugd.
Samentrekking van lidwoorden kan voornamelijk bij zelfstandige naamwoorden die qua betekenis niet ver
uit elkaar liggen. Samentrekken kan ook gemakkelijker bij meervoudige zelfstandige naamwoorden dan
bij enkelvoudige. Aan beide voorwaarden is voldaan in de zin De Britten, Fransen en Amerikanen
reageerden verheugd. Maar daarnaast speelt ook persoonlijk taalgevoel een rol. Als u twijfelt, kunt u het
lidwoord beter laten staan.
10 november 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 143

Behalve haar / behalve zij
Wat is correct: Behalve haar is iedereen uitgenodigd of Behalve zij is iedereen uitgenodigd?
De correcte zin luidt: Behalve zij is iedereen uitgenodigd. Als het voegwoord behalve het persoonlijk
voornaamwoord dat erop volgt (zij) verbindt met het onderwerp, staat dat persoonlijk voornaamwoord in
de onderwerpsvorm. In de bovenstaande zin verbindt behalve het persoonlijk voornaamwoord zij met het
onderwerp iedereen: iedereen behalve zij.
U gebruikt de voorwerpsvorm van het persoonlijk voornaamwoord als behalve het persoonlijk
voornaamwoord verbindt met een ander zinsdeel dan het onderwerp, zoals in de zin Ik nodig al mijn
vriendinnen uit, behalve haar. Het voegwoord behalve verbindt in die zin de voorwerpsvorm haar met het
lijdend voorwerp van de zin (al mijn vriendinnen).
Sommige taalgebruikers gebruiken behalve ook als voorzetsel. Ze zetten na behalve dan de
voorwerpsvorm van het persoonlijk voornaamwoord, ook als behalve dat persoonlijk voornaamwoord met
het onderwerp verbindt, bijvoorbeeld Behalve ons gaat iedereen naar het feest. Het gebruik van behalve
als voorzetsel is geen standaardtaal. U kunt ofwel behalve als voegwoord, ofwel het voorzetsel buiten
gebruiken. De zin luidt dan als volgt: Behalve wij gaat iedereen naar het feest of Buiten ons gaat iedereen
naar het feest.
17 november 2008
Eens / eenmaal / zodra / als
Is de volgende zin correct: Eens u vertrouwd bent met de software, zult u er vlot mee kunnen
werken?
U kunt eens in de bovenstaande zin het best vervangen door het voegwoord zodra of als. De zin luidt dan:
Zodra / Als u vertrouwd bent met de software, zult u er vlot mee kunnen werken. Eens wordt in België
vaak gebruikt als voegwoord om een bijzin in te leiden, maar dat gebruik is niet voor alle taalgebruikers
aanvaardbaar. Ook de zin Eens dat u vertrouwd bent met de software, zult u er vlot mee kunnen werken
is geen standaardtaal.
In België wordt eenmaal ook gebruikt als voegwoord: Eenmaal u vertrouwd bent met de software, zult u
er vlot mee kunnen werken. Dat gebruik wordt beschouwd als standaardtaal in België. Eenmaal dat is niet
correct.
Het voegwoord eenmaal is formeel, net als het voegwoord wanneer. De voegwoorden zodra en als zijn
veel gewoner.
24 november 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 144

De Lambrechts / de Lambrechtsen
Wat is correct: De Lambrechts nodigen u uit voor een barbecue of De Lambrechtsen nodigen u
uit voor een barbecue?
Zowel de Lambrechts als de Lambrechtsen is correct. Om te verwijzen naar verschillende leden van een
familie, kunt u de familienaam in het meervoud zetten. Namen die op een s-klank eindigen, krijgen over
het algemeen een meervoudsvorm op -en, bijvoorbeeld de Thielensen, de Schepersen, de Lambrechtsen.
Bij sommige types van familienamen die op een -s eindigen, is ook een meervoud op -s mogelijk, zoals de
Martens, de Goossens, de Valvekens, de Lambrechts. De meervouds-s is dan niet zichtbaar omdat we een
medeklinkerteken aan het eind van een woord niet verdubbelen. De keuze voor een van beide
mogelijkheden verschilt van regio tot regio en is afhankelijk van persoonlijke voorkeur.
Als de enkelvoudsvorm van de naam zowel met als zonder -s voorkomt, is uit de meervoudsvorm op -s
niet af te leiden hoe de familienaam precies luidt, bijvoorbeeld Lambrecht of Lambrechts. In de zin De
Lambrechts nodigen u uit is het niet duidelijk of het gaat om de familie Lambrecht of Lambrechts.
Om verwarring te voorkomen, kunt u uiteraard ook altijd een omschrijving met de familie gebruiken,
bijvoorbeeld de familie Lambrechts of de familie Lambrecht.
1 december 2008
Terug / weer
Is de volgende zin correct: Nadat ze een paar dagen gewerkt had, was ze terug ziek?
Nee, terug is geen standaardtaal in de betekenis 'opnieuw, weer, nogmaals'. Het gebruik van terug in die
betekenis is een veelgemaakte taalfout in België. De correcte zin luidt: Nadat ze een paar dagen gewerkt
had, was ze weer / opnieuw ziek.
Het bijwoord terug geeft aan dat er een beweging is naar de plaats van herkomst of naar het
uitgangspunt: We zijn terug uit Frankrijk; Sinds wanneer is hij terug?; Op de weg terug hebben we heel
lang in de file gestaan; Ik kan niet meer terug omdat ik het beloofd heb; Hij is niet tevreden en wil zijn
geld terug.
Het bijwoord terug komt vaak voor als eerste deel van samengestelde werkwoorden en zelfstandige
naamwoorden die ervan zijn afgeleid, bijvoorbeeld terugbellen, terugbrengen, terugkomen, terugkrijgen,
terugnemen, terugzien, terugkoppeling, terugverwijzing.
8 december 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 145

Ik douche / ik douch
Wat is correct: ik douch of ik douche?
Ik douch is de correcte vorm.
Voor de werkwoordsvervoeging gaat u uit van de stam, dat is de vorm die u hoort als u de uitgang -en
van de infinitief weglaat. De stam van douchen is douch. Aan die stam voegt u de uitgangen van de
werkwoordstijden toe: ik douch, jij doucht, hij doucht, ik douchte, jij douchte, hij douchte, zij douchten, ik
heb gedoucht enzovoort.
Het werkwoord douchen is van oorsprong een Frans woord. Voor de vervoeging moet u andere regels
toepassen dan voor Engelse werkwoorden. Bij die werkwoorden gaat u uit van de stam van het
oorspronkelijke Engelse werkwoord. Als de Engelse stam eindigt op -e, behoudt u die -e- in de spelling
van de stam. Bijvoorbeeld outsourcen: ik outsource, jij outsourcet, hij outsourcet, ik outsourcete, ik heb
geoutsourcet; leasen: ik lease, jij leaset, hij leaset, ik leasede/leasete, ik heb geleased/geleaset.
15 december 2007
Gelukkig Nieuwjaar / Gelukkig nieuwjaar
Wat is correct: Gelukkig Nieuwjaar of Gelukkig nieuwjaar?
Gelukkig nieuwjaar. Als we iemand een gelukkig nieuwjaar wensen, verwijzen we met nieuwjaar naar het
jaar dat pas begonnen is of binnenkort zal beginnen. Nieuwjaar betekent bij die wens dus zoveel als 'het
nieuwe jaar'. We schrijven dan een kleine letter zoals in iemand een gelukkig jaar wensen. We schrijven
Nieuwjaar met een hoofdletter als het om de feestdag zelf gaat, bijvoorbeeld Op Nieuwjaar wensen de
mensen elkaar het beste voor het nieuwe jaar; Gesloten op Kerstmis en Nieuwjaar.
Ook in Zalig Kerstmis, Zalig Pasen en Vrolijk Suikerfeest schrijven we hoofdletters omdat we naar de
feestdag zelf verwijzen. Niet-officiële benamingen van feestdagen en samenstellingen met feestdagen
schrijven we altijd met een kleine letter: zalige kerst, vrolijk kerstfeest, prettig oud en nieuw, een leuke
oudejaarsavond, zalig paasfeest.
22 december 2008
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2008 146

2009
Bekomen / krijgen, verkrijgen
Wordt bekomen correct gebruikt in de volgende zin: Met dit formulier kunt u een
busabonnement bekomen?
Ja, maar in vlotte spreek- en schrijftaal kunt u beter kiezen voor een zin als: Met dit formulier kunt u een
busabonnement verkrijgen of aanvragen. Het werkwoord bekomen met de betekenis 'krijgen' of
'verkrijgen' is standaardtaal in België, maar is vrij formeel. In Nederland is het in deze betekenis geen
standaardtaal.
Bekomen is wel standaardtaal in het hele taalgebied als het in de betekenis 'bevallen, meevallen' wordt
gebruikt: Die uitstap is me goed bekomen. Het wordt dikwijls gebruikt bij iets eet- of drinkbaars dat
(meestal) niet gemakkelijk verteert: Die tiramisu is me niet goed bekomen; Dat jonge wijntje is me slecht
bekomen. Ook bij andere, vaak onaangename ervaringen kunt u het werkwoord bekomen (van)
gebruiken. Bekomen betekent dan 'herstellen': Het kostte haar wat tijd om van de emoties te bekomen.
5 januari 2007
Zinseindepunt na een internetadres
Staat er een punt achter een zin die eindigt met een internetadres of een e-mailadres?
Aan het einde van een zin staat altijd een leesteken. Ook als de zin eindigt met een internet- of
e-mailadres, mag u het leesteken niet weglaten: Het antwoord op uw taalvraag kunt u zoeken op
www.taaladvies.net. U kunt uw reacties sturen naar taaltelefoon@vlaanderen.be.
Van ervaren internet- en e-mailgebruikers kunt u verwachten dat ze weten dat het leesteken geen deel
uitmaakt van het adres. Om elke twijfel uit te sluiten kunt u het adres eventueel onderstrepen. In een
onlinetekst vormen internet- of e-mailadressen minder een probleem omdat de meeste programma's er
automatisch een hyperlink van maken.
12 januari 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 147

Vlaams-Parlementslid / Vlaams parlementslid / Vlaams Parlementslid
Hoe heet een lid van het Vlaams Parlement?
Een Vlaams Parlementslid. Vlaams Parlement is een eigennaam die uit verschillende delen bestaat. Als u
er een samenstelling mee maakt, behoudt u de hoofdletters en de spatie.
Samenstellingen met een eigennaam als eerste deel behouden hun hoofdletter: Bowiefan,
Ensortentoonstelling, Wordtekst. Als de eigennaam uit verschillende delen bestaat, zoals Heilig Hart,
Jupiler Pro League of Sri Lanka, behoudt elk deel zijn hoofdletter in de samenstelling. Ook de spaties
tussen de delen van de eigennaam blijven staan. Het laatste deel van de eigennaam schrijft u aan het
rechterdeel van de samenstelling vast: Heilig Hartinstituut, Jupiler Pro Leaguewedstrijd, Sri Lankareis.
U kunt Vlaams parlementslid ook met een kleine letter schrijven, maar de betekenis is dan minder
precies: een Vlaams parlementslid kan bijvoorbeeld ook iemand uit Vlaanderen zijn die in de Belgische
Senaat of de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers zitting heeft.
19 januari 2009
De website bekijken zoals deze / die bedoeld is
Welk aanwijzend voornaamwoord is juist in de volgende zin: Als je de website wilt bekijken
zoals deze/die bedoeld is, moet je een goede browser hebben?
U kunt in deze zin het best die kiezen. Veel mensen hebben in teksten de neiging om met de aanwijzende
voornaamwoorden dit en deze te verwijzen naar een eerder genoemde zaak of persoon, of naar een
eerdere zin. Zulke terugverwijzingen zijn niet fout, maar nogal nadrukkelijk en formeel. U kunt beter zo
veel mogelijk de aanwijzende voornaamwoorden dat en die gebruiken om terug te verwijzen. Dat doet u
ook als u spontaan spreekt. Vaak kunt u ook gewoon een persoonlijk voornaamwoord gebruiken: Als je de
website wilt bekijken zoals hij bedoeld is, moet je een goede browser hebben.
Nog enkele voorbeelden: Arnon Grunberg heeft een nieuw boek geschreven, maar dat boek/het is nog
niet gepubliceerd; In het oefenboek staan 65 oefeningen. U kunt die/ze volledig zelfstandig maken; Kris
en Liesbeth hebben een overzichtslijst gemaakt. Dat kwam goed van pas voor de uitnodigingen;
Duurzaam toerisme is in de eerste plaats toerisme. Dat wil zeggen, het is vooral ontspannend en leuk.
26 januari 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 148

De huid gaat hierdoor / daardoor schilferen
Welk voornaamwoordelijk bijwoord is juist in de volgende zin: De huidcellen krijgen niet de
kans om volledig uit te groeien; de huid gaat hierdoor/daardoor schilferen?
Beide voornaamwoordelijke bijwoorden zijn correct, maar u kunt in deze zin het best daardoor kiezen.
Veel mensen hebben in teksten de neiging om met het voornaamwoordelijk bijwoord hierdoor te
verwijzen naar een eerder genoemde zaak of persoon, of naar een eerdere zin. Zulke terugverwijzingen
zijn niet fout, maar nogal nadrukkelijk en formeel. U kunt beter zo veel mogelijk terugverwijzen met
voornaamwoordelijke bijwoorden met als eerste deel daar of er. Dat doet u meestal ook als u spontaan
spreekt.
Nog enkele voorbeelden: Er wordt ozonsmog voorspeld. Hoe moet ik daarmee omgaan?; Als je honden
wilt fokken om daarmee rijk te worden/er rijk mee te worden, heb je het toch mis; Een volledig
rookverbod: wat zouden jullie daarvan vinden?
2 februari 2009
De ontblootte / ontblote borst
Wat is correct: de ontblootte borst of de ontblote borst?
De ontblote borst, zoals de blote borst. Als het voltooid deelwoord ontbloot voor een zelfstandig
naamwoord staat, wordt het verbogen zoals een bijvoeglijk naamwoord. We gebruiken daarbij dus niet de
regels voor de vervoeging van regelmatige werkwoorden in de verleden tijd (ze ontblootte een van haar
borsten). Vormen als ontblootte en ontblote worden bij het spellen nogal eens met elkaar verward.
Nog enkele voorbeelden: de verzachte straf (zoals de zachte straf) naast Els verzachtte het leed, de
ontwrichte schouder naast Joris ontwrichtte zijn schouder, de verbrede weg (zoals de brede weg) naast de
gemeente verbreedde de weg.
9 februari 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 149

Kwalitatief aanbod / kwalitatief hoogstaand aanbod
Wat is correct: een kwalitatief aanbod of een kwalitatief hoogstaand aanbod?
Correct is: een kwalitatief hoogstaand aanbod.
Kwalitatief betekent 'de kwaliteit betreffend', bijvoorbeeld: Er is geen kwalitatief verschil tussen het fruit
van Delhaize en dat van Carrefour.
Om aan te geven dat iets 'van goede of hoge kwaliteit' is, zijn kwalitatief hoogstaand, kwalitatief
hoogwaardig en kwaliteitsvol gebruikelijk: een kwalitatief hoogstaand aanbod, kwalitatief hoogwaardige
vloertegels, kwaliteitsvolle materialen. Andere alternatieven zijn goed, uitstekend en hoogwaardig.
Voorbeelden: een goede dienstverlening, hoogwaardige voedingsstoffen. In een aantal gevallen kunnen
we ook een samenstelling met kwaliteit- maken, bijvoorbeeld: kwaliteitskrant, kwaliteitsmerk,
kwaliteitsproducten.
16 februari 2009
65+'er, 65-plusser
Hoe spel je vijfenzestigplusser als je vijfenzestig in cijfers schrijft?
Correcte schrijfwijzen zijn 65+'er en 65-plusser.
De combinatie vijfenzestigplusser bestaat uit de woorden vijfenzestig en plus en het achtervoegsel -er.
Voluit geschreven schrijven we vijfenzestigplusser helemaal aan elkaar.
Als we 65 in cijfers schrijven, plaatsen we een koppelteken tussen 65 en plusser: 65-plusser. We passen
de regel toe voor samenstellingen met een cijfer, een letter, een symbool of een combinatie daarvan.
Vergelijk: 3-jarige, f-woord, @-teken, 65+-kaart, 3D-bril.
We kunnen ook het symbool + gebruiken. We plaatsen dan een apostrof tussen 65+ en het achtervoegsel
-er: 65+'er. Dat doen we ook in afleidingen met een cijfer, een letter, een symbool of een combinatie
daarvan als eerste deel: 3'tje, l'etje, +'je, 40'er, C4'tje.
23 februari 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 150

9 h 15 / 9 u.15 / 9.15 u. / 9.15 uur
Hoe schrijf je kwart over negen in cijfers?
9.15 uur en 9.15 u. zijn de gewone notaties.
In het algemene gebruik heeft de voluit geschreven vorm uur de voorkeur. Uur kan eventueel afgekort
worden tot u. Uur of u. staat niet tussen, maar na de cijfers. Voorbeelden: De voorstelling begint om
20.30 uur; Om 22.15 uur is er een korte pauze; De slagerij is gesloten van 12 tot 13.30 u.
In technische en wetenschappelijke teksten worden de internationale symbolen h, min en s gebruikt. Die
symbolen staan wel tussen de cijfers. Voorbeelden: 09 h 15 min 12 s, 21 h 06 min 55 s. Daarnaast is in
zulke teksten ook een notatie met dubbele punten mogelijk: 21:06:55.
2 maart 2009
De NASA / NASA
Wat is correct: Dat heeft NASA bekendgemaakt of Dat heeft de NASA bekendgemaakt?
Beide zinnen zijn correct.
Afgekorte namen van organisaties, instellingen en verenigingen krijgen meestal een lidwoord. We zeggen
bijvoorbeeld het ACV, het BOIC, de NMBS, de Benelux, de SERV, de UA en de VRT. Sommige afgekorte
namen komen zowel met als zonder lidwoord voor: (het) Bloso, (het) HIVA, (de) KLM, (de) NASA, (de)
sp.a, (de) VTM, (de) VVSG, (het) WWF. In een aantal gevallen wordt het lidwoord zo goed als altijd
weggelaten, bijvoorbeeld bij UNIZO, UNICEF en Voka. Er zijn geen sluitende regels die bepalen bij welke
afgekorte namen het lidwoord kan wegvallen.
9 maart 2009
WK Veldrijden / WK veldrijden
Krijgt veldrijden een hoofdletter in WK veldrijden?
Nee. Sportnamen zijn soortnamen. We schrijven ze dus met een kleine letter: tennis, basketbal,
schansspringen, wielrennen, waterpolo. Die kleine letter blijft behouden in woordgroepen als
wereldkampioenschap veldrijden, EK voetbal, Belgisch kampioenschap volleybal, wereldrecord
hoogspringen. Namen van sportdisciplines kunnen wel een hoofdletter krijgen als ze deel uitmaken van de
officiële eigennaam van een evenement, bijvoorbeeld Jumping Mechelen.
16 maart 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 151

Indisch / Indiaas
Was Bhagwan een Indische of een Indiase goeroe?
Hij was een Indiase goeroe. Indiaas betekent 'van, uit, over de republiek India'. Indisch is het bijvoeglijk
naamwoord bij de historische naam Indië.
Landnamen op -ia zijn in het Nederlands – in tegenstelling tot in het Engels – niet zo gebruikelijk. We
hebben veel meer landnamen op -ië. India en Indië worden wel allebei gebruikt in het Nederlands, maar
ze betekenen niet hetzelfde. India is de naam van de huidige republiek met als hoofdstad New Delhi. Bij
India hoort het bijvoeglijk naamwoord Indiaas. Indië is een historische naam voor de voormalige kolonies
Brits-Indië (dat nu India heet) en Nederlands-Indië (nu Indonesië). Bij Indië hoort het bijvoeglijk
naamwoord Indisch. Zowel bij India als bij Indië is de inwonersnaam Indiër.
23 maart 2009
Weigeren van / om naar een psycholoog te gaan
Wat is correct: Ze weigert van / om naar een psycholoog te gaan?
Correct is: Ze weigert om naar een psycholoog te gaan. De zin is ook correct zonder om: Ze weigert naar
een psycholoog te gaan.
Het werkwoord weigeren wordt hier gecombineerd met een beknopte bijzin die wordt ingeleid door om.
Die om kan in deze zin ook worden weggelaten: weigeren (om) te gaan. In geschreven taal wordt om
vaker weggelaten dan in gesproken taal. In België wordt onder invloed van het Frans in gesproken taal
vaak van gebruikt in plaats van het weglaatbare om: weigeren van te gaan. Dat is geen standaardtaal.
Ook in de volgende zinnen moet van worden weggelaten of vervangen door om: Het is nutteloos van
eraan te beginnen; We zullen proberen van op tijd te komen; Je moet me beloven van goed te luisteren;
Ik ben het beu van altijd hetzelfde te zeggen.
30 maart 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 152

Therapeut
Wat is de correcte uitspraak van therapeut?
Er zijn twee correcte uitspraakvarianten: [teerapeut], met een [eu] zoals in geut, en [teerapuit], met een
[ui] zoals in ruit. In België is de uitspraak met [eu] gebruikelijk.
In een aantal woorden van Griekse herkomst kan de eu ook als [ui] worden uitgesproken, bijvoorbeeld in
apneu, euforie, euthanasie, farmaceutica, leukemie, pseudoniem. De [ui]-uitspraak komt alleen voor in
Nederland, de [eu]-uitspraak wordt gebruikt in het hele taalgebied. Niet alle woorden van Griekse
herkomst hebben in Nederland de [ui]-uitspraak. Woorden als Europa en reuma worden in Nederland
meestal met [eu] uitgesproken.
6 april 2009
Negentig
Mag je negentig als [neechtəch] uitspreken, of moet je [neegəntəch] zeggen?
De correcte uitspraak van negentig is [neegə(n)təch]. De uitspraak [neechtəch] komt in België vaak voor,
maar wordt niet als standaardtaal beschouwd. Een vergelijkbaar geval is zeventig. De correcte uitspraak
daarvan is [seevə(n)təch]; de uitspraakvariant [seeftəch] behoort niet tot de standaardtaal.
14 april 2007
Underscore
Is er een Nederlands alternatief voor het woord underscore?
Het teken _ (zoals in lisa_dirk@yahoo.com) wordt doorgaans een underscore genoemd. Dat is een Engels
woord dat in het Nederlands ingeburgerd is. Er zijn wel enkele alternatieven in omloop, maar die zijn veel
minder gebruikelijk.
Een underscore wordt ook wel een onderstrepingsteken/onderstreepteken, onderstreep/onderstreepje,
laag streepje/lage streep of laag liggend streepje genoemd. In de verklarende woordenboeken zijn die
benamingen (nog) niet opgenomen. In de praktijk komen ze wel voor, maar veel minder vaak dan
underscore. Ook liggend streepje wordt weleens gebruikt in de betekenis van underscore, maar
gewoonlijk wordt daar het teken - (zoals in man-vrouwverhouding) mee bedoeld.
20 april 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 153

Liggend streepje / koppelteken
Wat is het verschil tussen een liggend streepje en een koppelteken?
Liggend streepje verwijst naar de vorm, koppelteken verwijst naar de functie van zo'n streepje. In de
Nederlandse spelling hebben verschillende leestekens de vorm van een liggend streepje.
Het korte liggende streepje (-) wordt onder andere gebruikt als koppelteken (man-vrouwverhouding), als
afbreekteken (wa-ter) en als weglatingsstreepje (chocolade- en vanillepudding). Typografen noemen dat
teken de divisie. Het halflange liggende streepje (–) wordt onder andere gebruikt als gedachtestreepje
(Dat was wel heel bijzonder of – zoals mijn zoon zou zeggen – 'vet cool'). Typografen gebruiken voor dat
teken de benaming half kastlijntje. Ook de underscore (lisa_dirk@yahoo.com) is een soort liggend
streepje.
In de praktijk zult u liggend streepje het vaakst tegenkomen als synoniem van koppelteken. In de
Woordenlijst van 1995 bijvoorbeeld werd liggend streepje op die manier gebruikt. In de huidige editie van
de Woordenlijst wordt opnieuw de term koppelteken gebruikt en komt liggend streepje alleen voor in de
definities van de termen koppelteken, afbreekteken en weglatingsstreepje.
27 april 2009
Degene / degenen
Moet je degene of degenen schrijven in de volgende zin: De gevaarlijkste mensen zijn
degene(n) die voor honderd procent zeker zijn van hun gelijk?
In deze zin is degenen correct: De gevaarlijkste mensen zijn degenen die voor honderd procent zeker zijn
van hun gelijk.
De voornaamwoorden degene en diegene verwijzen altijd naar personen. Ze worden ook altijd zelfstandig
gebruikt: iets als degene mensen is niet mogelijk. Daarom krijgen ze in het meervoud altijd een -n.
Degene en diegene worden vooral in geschreven taal gebruikt. In plaats van d(i)egenen die als onderwerp
kunt u ook zij die of bijvoorbeeld de mensen die schrijven. In sommige zinnen is ook wie mogelijk,
bijvoorbeeld: Ze waren niet wie ze beweerden te zijn.
4 mei 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 154

Gebeuren
Is gebeurt correct in de volgende zin: De kennisgeving gebeurt met een aangetekende brief
door het gemeentebestuur?
Het werkwoord gebeuren is correct in de betekenis 'gedaan worden', maar is stilistisch niet zo fraai. U
kunt de zin beter anders formuleren: Het gemeentebestuur brengt u daarvan op de hoogte met een
aangetekende brief.
Het werkwoord gebeuren duikt in teksten vaak op in combinatie met een nominalisering. Dat is een
zelfstandig naamwoord dat van een werkwoord is afgeleid door het lidwoord het voor de infinitief te zetten
of door het achtervoegsel -ing toe te voegen aan de stam. Enkele voorbeeldzinnen ter verduidelijking: Het
toekennen van de subsidies gebeurt door de Vlaamse overheid; De aanpassing van de gegevens gebeurt
bij de dienst zelf; De berekening van de resultaten gebeurt op een objectieve manier. Zulke zinnen kunt u
beter directer formuleren: De Vlaamse overheid kent de subsidies toe; De dienst past de gegevens zelf
aan; De resultaten worden op een objectieve manier berekend.
Als we het werkwoord gebeuren gebruiken om aan te geven dat ongelukken, rampen of onbepaalde zaken
zich voordoen, is er geen stilistisch bezwaar. Bijvoorbeeld: Er gebeuren veel ongevallen op dat gevaarlijke
kruispunt; Hij deed alsof er een ramp was gebeurd; De natuurramp gebeurde op een moment dat
niemand het verwachtte; Ik vraag me af wat er in dat gezin gebeurd is.
11 mei 2009
Bedrijven, gelegen in het Vlaamse Gewest, / bedrijven in het Vlaamse
Gewest
Is de volgende zin correct: Landbouwbedrijven, gelegen in het Vlaamse Gewest, komen in
aanmerking voor de premie?
Deze zin is grammaticaal correct, maar de formulering is omslachtig. U kunt het voltooid deelwoord
gelegen, dat als nabepaling is gebruikt, gemakkelijk weglaten omdat het niets aan de zin toevoegt. Een
vlottere zin is: Landbouwbedrijven in het Vlaamse Gewest komen in aanmerking voor de premie.
In veel gevallen kunt u een achteropgeplaatst voltooid deelwoord gemakkelijk weglaten zonder dat de
betekenis van de zin verandert. Zo klinkt de zin Voor de personeelsleden van onderwijsinstellingen geldt
een bijzondere vakantieregeling veel vlotter dan de zin Voor de personeelsleden, tewerkgesteld in
onderwijsinstellingen, geldt een bijzondere vakantieregeling.
Als het voltooid deelwoord wel belangrijk is voor het begrip van de zin, is een formulering met een
volledige bijzin meestal vlotter. Een zin als De commissie beraadslaagt over de aanvragen, ingediend voor
1 mei 2009 kunt u beter als volgt formuleren: De commissie beraadslaagt over de aanvragen die voor 1
mei 2009 ingediend zijn.
18 mei 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 155

Hervallen
Is hervallen correct in de volgende zin: Nadat ze een paar dagen gewerkt had, is ze hervallen?
Het werkwoord hervallen is standaardtaal in België in de betekenis 'opnieuw ziek worden'. Ook als iemand
in een oude gewoonte terugvalt, wordt in België het werkwoord hervallen gebruikt, bijvoorbeeld: Hij heeft
een tijdje gezond geleefd, maar hij is hervallen en eet weer elke dag frieten. In Nederland wordt in plaats
van het werkwoord hervallen meestal een omschrijving gebruikt, zoals weer ziek worden of terugvallen in
een oude gewoonte.
25 mei 2009
Onthaal / ontvangst
Wat is correct: Vanaf 9 uur is er onthaal of ontvangst met koffie?
Zowel onthaal als ontvangst is in deze zin correct. Ontvangst is standaardtaal in het hele taalgebied.
Onthaal is in de betekenis 'verwelkoming' alleen standaardtaal in België. Ook om te verwijzen naar een
balie of een receptie in een openbaar gebouw, of naar een dienst of afdeling die bezoekers ontvangt,
wordt in België onthaal gebruikt. Daarnaast komt onthaal in de standaardtaal in België voor als eerste
deel in samenstellingen zoals onthaalbureau (dienst die anderstalige nieuwkomers begeleidt),
onthaalmoeder (vrouw die kinderen opvangt), onthaalgezin (gezin dat kinderen opvangt). In Nederland
zijn voor onthaalmoeder en onthaalgezin woorden als gastouder, gastgezin, oppasmoeder en oppas
gebruikelijk.
Het zelfstandig naamwoord onthaal en het werkwoord onthalen zijn standaardtaal in het hele taalgebied
als u daarmee uitdrukt of de reactie op iets of iemand positief of negatief is. Enkele voorbeeldzinnen: Hij
kreeg een warm onthaal; Het onthaal was heel koel; Het onthaal verliep spontaan; Hoewel we
onaangekondigd bij hen op bezoek kwamen, werden we heel gastvrij onthaald. Het zelfstandig
naamwoord ontvangst en het werkwoord ontvangen kunt u in die context ook gebruiken: We zijn erg
tevreden over de hartelijke ontvangst in het hotel; De hoteleigenaars hebben hun gasten heel vriendelijk
ontvangen.
2 juni 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 156

Gedaan / afgelopen
Is de volgende zin correct: Het communiefeest was pas om elf uur gedaan?
Nee, gedaan is in de betekenis 'afgelopen, voltooid, voorbij' niet correct. U kunt de zin beter als volgt
formuleren: Het communiefeest was pas om elf uur afgelopen. Andere voorbeelden waarin gedaan niet
correct is, zijn: De school is om vier uur uit; De vakantie is bijna voorbij; Haar opdracht is voltooid; Die
zaak is eindelijk afgehandeld.
Gedaan is wel correct in uitdrukkingen als Ik krijg het maar niet gedaan ('ik slaag er maar niet in om het
te doen'); Simon krijgt dat altijd weer (van mij) gedaan ('hij slaagt er altijd in om zijn zin te krijgen') of
Het is met hem gedaan (informeel voor 'hij is gestorven of zal zeker sterven'). Uiteraard kunt u gedaan
ook altijd gebruiken als voltooid deelwoord van doen: Ze heeft het werk goed gedaan; Ik heb het niet
gedaan!
8 juni 2009
Richting Antwerpen
Is richting correct gebruikt in de volgende zin: Afrit 20 is op 29 juni afgesloten voor alle
verkeer richting Antwerpen?
Ja, zowel alle verkeer richting Antwerpen als alle verkeer in de richting van Antwerpen is correct.
Het zelfstandig naamwoord richting kan als voorzetsel gebruikt worden. Het heeft dan de betekenis 'naar',
'in de richting van'. Dat gebruik van richting komt vaker voor in spreektaal dan in schrijftaal.
Bij plaatsaanduidingen als de Ardennen, de stad, het platteland, de maan, waar doorgaans het lidwoord
de of het bij staat, kan dat lidwoord na het voorzetsel richting wegvallen. De vorm zonder lidwoord is zelfs
gewoner dan die met lidwoord: Zodra de vakantie begint, rijden ze richting (de) Ardennen; In 1897
vertrok Adrien de Gerlache richting (de) Zuidpool. In die zinnen is in schrijftaal het voorzetsel naar
gewoner.
Richting wordt soms ook figuurlijk gebruikt in de betekenis 'bestemd voor', 'gericht aan', maar dat gebruik
is niet voor alle taalgebruikers acceptabel. Afhankelijk van de context kunt u bijvoorbeeld kiezen voor
aan, aan het adres van, bestemd voor, gericht aan, voor. In de zin De kritiek richting Bush was niet mals
kunt u richting Bush dus beter vervangen door bijvoorbeeld aan het adres van Bush of op het beleid van
Bush.
15 juni 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 157

Zoals bijvoorbeeld
Is de volgende zin goed geformuleerd: Genetisch gemanipuleerde proefmuizen worden
geboren met afwijkingen zoals bijvoorbeeld kanker, een te hoog cholesterolgehalte, obesitas
of diabetes?
Nee, deze zin is stilistisch niet zo fraai. U kunt beter schrijven: Genetisch gemanipuleerde proefmuizen
worden geboren met afwijkingen zoals kanker, een te hoog cholesterolgehalte, obesitas of diabetes.
De combinatie van zoals en bijvoorbeeld is een typisch voorbeeld van een tautologie. Dat is een
combinatie van woorden die (bijna) hetzelfde uitdrukken. Door woorden dubbelop te gebruiken kunt u uw
boodschap soms versterken, zoals in Hij zat daar eenzaam en verlaten. In veel gevallen wordt dubbelop
formuleren als een taal- of stijlfout ervaren.
Als u zoals gebruikt om een vergelijking uit te drukken, heeft het dezelfde betekenis als evenals, (net
zo)als, zoals ook. In dat geval kunt u zoals en bijvoorbeeld wel combineren zonder dat er van een
tautologie sprake is: Een toller is een lieve en leergierige hond, zoals bijvoorbeeld de bordercollie. De
formulering met net (zo)als is in die zin ook gewoon: Een toller is een lieve en leergierige hond, net
(zo)als bijvoorbeeld de bordercollie. In beide zinnen kunt u bijvoorbeeld ook gewoon weglaten zonder dat
de betekenis verandert.
22 juni 2009
Zoals enzovoort
Is de volgende zin goed geformuleerd: Het is een groeiende modetrend om veren van
vogelsoorten zoals de pauw, de fazant, de struisvogel enzovoort in kleding te verwerken?
Nee, de zin is stilistisch niet zo fraai. De combinatie van zoals en enzovoort is tautologisch, dat wil zeggen
dubbelop zoals in Ik ben blij en vrolijk. Door het woord zoals te gebruiken wijst u er al voldoende op dat
de opsomming niet volledig is. U kunt het woord enzovoort op het einde van de zin dus beter gewoon
weglaten of de opsomming niet inleiden met zoals: Het is een groeiende modetrend om veren van
vogelsoorten zoals de pauw, de fazant en de struisvogel in kleding te verwerken; Het is een groeiende
modetrend om veren van de pauw, de fazant, de struisvogel enzovoort in kleding te verwerken.
Andere voorbeelden zijn: Onze laminaatvloeren zijn bestand tegen intensief gebruik zoals in
kleuterscholen, kantoren, wachtkamers of winkels; Hij kweekt verschillende hondenrassen: labradors,
golden retrievers, tolling retrievers, bordercollies, shelties enzovoort.
29 juni 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 158

Er ligt / liggen nog een worst en een komkommer
Moet de persoonsvorm in de volgende zin in het enkelvoud of het meervoud staan: Er ligt of
liggen nog een worst en een komkommer in de koelkast?
Zowel het enkelvoud als het meervoud kan in deze zin. De meeste mensen zullen spontaan een voorkeur
hebben voor de enkelvoudsvorm, ook al is het onderwerp meervoudig.
In zinnen waarin alle leden van de nevenschikking enkelvoudig zijn en als nieuwe informatie worden
geïntroduceerd, wordt meestal een enkelvoudige persoonsvorm gebruikt. In zulke zinnen staat het woord
er of kan er zonder problemen toegevoegd worden. Nog een voorbeeld: Iedere week staat (er) een taaltip
en uitleg bij een nieuw woord in de nieuwsbrief. Voor de meeste mensen zal de meervoudsvorm in die zin
ongewoon in de oren klinken.
6 juli 2009
In volgende gevallen / in de volgende gevallen
Mag het lidwoord de in de volgende zin weggelaten worden: In (de) volgende gevallen zijn
verkopers aansprakelijk voor verborgen gebreken?
Nee, het lidwoord de kan in deze zin niet wegvallen. Correct is dus: In de volgende gevallen zijn
verkopers aansprakelijk voor verborgen gebreken. Nog enkele voorbeelden: Het gaat om zelfstandigen die
zich in de volgende situatie bevinden; Zet de woorden in de volgende zinnen in de juiste volgorde.
Het lidwoord wordt vóór het bijvoeglijk naamwoord volgend alleen weggelaten als het deel uitmaakt van
een tijdsbepaling: Ik neem volgende week vrijaf; We hebben volgende maand geen enkele dag vrij;
Volgend jaar werkt Katleen hier tien jaar. In het meervoud staat bij zulke tijdsbepalingen ook altijd een
lidwoord: De volgende weken neem ik geen vrijaf; Pieter komt de volgende maanden met de fiets naar
het werk; De volgende jaren doet het bedrijf zware investeringen.
13 juli 2009
Container
Hoe spreek je de -ai- in het woord container uit?
De correcte uitspraak is met een ee zoals in zee. De uitspraak met een è zoals in crème komt in België
vaak voor, maar wordt nog altijd als minder verzorgd beschouwd. Vergelijkbare woorden zijn trainen,
trainer, training. Die spreken we ook met een ee-klank uit, zoals andere vergelijkbare woorden van
Engelse oorsprong, bijvoorbeeld trailer, brainstorm en raid.
20 juli 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 159

Het
Moet de h van het woord het uitgesproken worden?
Nee, de h wordt bij het niet uitgesproken, tenzij dat woord klemtoon krijgt. Dat is bijvoorbeeld het geval
in de bovenstaande vraag: de eerste het is onbeklemtoond en de tweede is beklemtoond. We zeggen dus
eigenlijk: De h van 't woord HET wordt alleen bij klemtoon uitgesproken.
Bij de persoonlijke voornaamwoorden hij, hem, haar, hen en hun doet zich ongeveer hetzelfde voor. Als
die voornaamwoorden niet beklemtoond zijn, blijft de h meestal onuitgesproken, maar ze mag − in
tegenstelling met de h van het onbeklemtoonde het − ook wel uitgesproken worden. We zeggen dus
bijvoorbeeld Ik heb 't 'm verteld of Ik heb 't hem verteld. Bij klemtoon spreken we de h altijd uit: Ik heb 't
HEM verteld, niet HAAR.
27 juli 2009
Barbeque / barbecue
Wat is de juiste spelling: barbecue of barbeque?
De juiste schrijfwijze is barbecue. Het woord is ontleend aan het Engels.
Barbecue wordt afgekort als BBQ, omdat de letter q in het Engels als [kjoe] uitgesproken wordt. Wellicht
schrijven veel mensen daarom ook in de volledige vorm een q, dus barbeque. Die schrijfwijze is niet
correct.
3 augustus 2009
Deze keer / dit keer
Wat is correct: Hopelijk heb je deze keer meer geluk of Hopelijk heb je dit keer meer geluk?
Zowel deze keer als dit keer is correct.
Keer, in de betekenis van 'maal', is een de-woord en wordt dus gecombineerd met het lidwoord de: de
laatste keer, de vierde keer, de keer dat ik je een halfuur liet wachten. Bij de-woorden gebruiken we de
aanwijzende voornaamwoorden die en deze: Ik heb die ene keer gelogen; Deze keer moet zij maar
betalen.
In één geval kan keer ook als het-woord worden gebruikt, namelijk in de combinatie dit keer. De volgende
combinaties zijn niet correct: dat vierde keer, dit ene keer, het keer dat hij gebeten werd door een grote
hond.
10 augustus 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 160

Opvolgen
Is opvolgen correct in de volgende zin: Het gerecht zal de zaak opvolgen?
Ja, het gebruik van opvolgen is in deze zin correct, maar het is alleen standaardtaal in België.
Opvolgen betekent hier 'verder behandelen'. Afhankelijk van de context kan opvolgen gebruikt worden als
synoniem van bijvoorbeeld controleren, een follow-up geven aan, toezicht houden op (de voortgang van
een proces), volgen. Die synoniemen van opvolgen zijn standaardtaal in het hele taalgebied. Enkele
voorbeelden: We zullen haar medische toestand nauwlettend opvolgen ('in de gaten houden'); Onze
dienst is verantwoordelijk voor het opvolgen ('verder behandelen') van subsidiedossiers; De herintegratie
van ex-gevangenen in de samenleving zou beter opgevolgd ('gevolgd') moeten worden.
Opvolgen wordt ook gebruikt in de betekenissen 'nakomen, naleven' (We moeten zijn bevel strikt
opvolgen), en 'op iemand volgen, in zijn plaats treden' (De prins zal zijn moeder spoedig opvolgen). In die
twee gevallen is opvolgen standaardtaal in het hele taalgebied.
17 augustus 2009
Teneergeslagen / terneergeslagen
Welke vorm is correct: teneergeslagen of terneergeslagen?
De juiste vorm is terneergeslagen. De spelling teneergeslagen komt vaak voor, maar is niet correct.
Terneer- komt voor als eerste lid in verouderde werkwoorden zoals terneerstorten, terneervlijen,
terneerzitten en terneerslaan. Terneergeslagen is het voltooid deelwoord van terneerslaan. Een
vergelijkbaar geval is terneergedrukt, van het werkwoord terneerdrukken.
Terneergeslagen en terneergedrukt betekenen allebei 'somber, moedeloos, bedrukt'. Voorbeelden: Na de
verloren match heerste er een terneergeslagen sfeer bij de spelers; Ze was erg terneergedrukt na de
dood van haar moeder.
24 augustus 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 161

Vanaf / vanop
Wat is correct: De geblesseerde speler moest toekijken vanop de bank of vanaf de bank?
Zowel vanop als vanaf is correct. Vanaf is standaardtaal in het hele taalgebied. Vanop is alleen
standaardtaal in België.
De voorzetsels vanop en vanaf worden gebruikt om aan te geven van welke plaats een handeling uitgaat
of waar ze begint. In sommige zinnen is ook het voorzetsel van mogelijk. Enkele voorbeelden:
Vanop/vanaf het balkon heb je een spectaculair uitzicht over de stad; Je kon de walvis soms zien
vanop/vanaf het strand; Vanop/vanaf de Eiffeltoren werd een vlag naar beneden gerold; Ze zag hem
vanop/vanaf/van een afstand.
31 augustus 2007
Datumnotatie
Wat is de notatiewijze voor een datum?
Er zijn drie notatiewijzen: 7 september 2009, 07.09.2009 en 2009-09-07. Die notatiewijzen worden
vermeld in de Belgische norm voor het indelen en typen van documenten (NBN Z 01-002) van het Bureau
voor Normalisatie.
In een lopende tekst heeft een notatie in cijfers en woorden de voorkeur: 7 september 2009. Ook in
brieven is die notatie gebruikelijk. In de referentieregels van brieven is ook de volgende notatie in cijfers
gewoon: 07.09.2009. Die notatiewijze wordt ook dikwijls gebruikt op affiches en in aankondigingen van
evenementen. In een internationale context is de schrijfwijze 2009-09-07 gangbaar.
Om verwarring te voorkomen, schrijven we het jaartal bij elke notatie met vier cijfers.
7 september 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 162

Mediterraanse / mediterrane soep
Wat is correct: Gazpacho is een mediterraanse soep of Gazpacho is een mediterrane soep?
Zowel mediterrane soep als mediterraanse soep is correct. Mediterrane soep is het gebruikelijkst.
Het oorspronkelijke bijvoeglijk naamwoord is mediterraan. Mediterraan betekent 'van, behorend tot of
kenmerkend voor het gebied om de Middellandse Zee'. Voorbeelden zijn: mediterrane gerechten, een
mediterraan klimaat, een mediterraan dieet.
In enkele recente bronnen wordt mediterraans als synoniem van mediterraan opgenomen. Die vorm is
wellicht gevormd naar analogie van bijvoeglijke naamwoorden als Antilliaans, freudiaans en Italiaans.
Voorbeelden zijn: een mediterraans restaurant, een mediterraans type, mediterraanse pasta, de
mediterraanse mentaliteit.
14 september 2009
Desinteresse
Hoe spreek je de eerste -e- van het woord desinteresse uit? Met een [e] zoals in bed, of met
een [ee] zoals in beet?
De correcte uitspraak is [desintəresə], met een [e] zoals in bed.
Het voorvoegsel de- wordt gebruikt in werkwoorden op -eren en in zelfstandige naamwoorden die daarvan
zijn afgeleid. De- wordt in zulke woorden uitgesproken met een [ee] zoals in beet. Voorbeelden zijn:
dehumaniseren, demobiliseren, demobilisatie, deformatie, desegregatie.
Als het grondwoord begint met een klinker, zoals bij interesse, wordt na het voorvoegsel de- vaak een
verbindingsklank s toegevoegd: de-s-interesse. In zulke gevallen spreken we de eerste lettergreep uit
met een [e] zoals in bed. Vergelijkbare voorbeelden zijn: desactiveren, desillusie, desintegreren,
desintegratie, desoriëntatie.
21 september 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 163

Cyclocrossseizoen
Wat is de juiste schrijfwijze: cyclocross seizoen, cyclocross-seizoen of cyclocrossseizoen?
Correcte spellingen zijn cyclocrossseizoen en cyclocross-seizoen.
Samenstellingen schrijven we in principe aaneen. Dat levert in dit geval een wat gek woordbeeld op: de
drie opeenvolgende s'en in cyclocrossseizoen lijken op een tikfout zoals in Brusssel. U hebt de vrijheid om
een koppelteken te gebruiken als u vindt dat het woord dan duidelijker of beter leesbaar wordt:
cyclocross-seizoen is dus ook goed. Zo'n facultatief koppelteken staat niet in de Woordenlijst of in de
woordenboeken.
Andere voorbeelden van samenstellingen met zulke medeklinkerstapels zijn spin-offfilm, Churchilllaan,
Neumannnaaimachine, Knorrrecept, stresssituatie, jazzzanger. Die kunt u dus ook met een koppelteken
schrijven: spin-off-film, Churchill-laan, Neumann-naaimachine, Knorr-recept, stress-situatie, jazz-zanger.
28 september 2009
Bestaan in / bestaan uit
Wat is het correcte voorzetsel: Zijn werk bestaat erin of eruit te delegeren en te coördineren?
In deze zin is zowel erin als eruit correct.
Bestaan uit betekent 'samengesteld zijn uit'. We gebruiken uit dus als we de onderdelen bedoelen.
Bijvoorbeeld: Mijn collectie bestaat uit singles en lp's van het Tamla Motownlabel; De archipel bestaat uit
meer dan 7000 eilanden, waarvan Luzon het voornaamste is.
Bestaan in betekent 'zijn, inhouden, omvatten'. We gebruiken in dus als het om het geheel gaat: De
oplossing bestaat erin de enkele beglazing te vervangen; Zijn werk bestaat in het redigeren van
andermans teksten.
Als de inhoud meerdere zaken omvat, is zowel in als uit mogelijk. Het geheel is dan uit meerdere delen
samengesteld: Zijn werk bestaat erin/eruit te delegeren en te coördineren; De oplossing bestaat erin/eruit
de capaciteit te verminderen en het budget strenger te beheren.
5 oktober 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 164

Op / in de trein stappen
Wat is het juiste voorzetsel: Hij stapte gehaast in de trein of Hij stapte gehaast op de trein?
Zowel Hij stapte gehaast in de trein als Hij stapte gehaast op de trein is correct.
Om aan te geven dat men een openbaar voertuig betreedt, is zowel in als op standaardtaal in het hele
taalgebied: in/op de bus stappen, in/op de tram springen, in/op de trein huppen.
Om aan te geven dat men zich in zo’n openbaar voertuig bevindt, is het voorzetsel in standaardtaal in het
hele taalgebied: We zaten samen in het vliegtuig; Er waren geen vrije zitplaatsen meer in de tram; Je
mag niet roken in de trein. In België is het heel gewoon om dan op te gebruiken: We zaten samen op het
vliegtuig; Er waren geen vrije zitplaatsen meer op de tram; Je mag niet roken op de trein. Zulke
combinaties met op zijn standaardtaal in België.
12 oktober 2009
Daarna word / wordt je een vraag gesteld
Wat is de correcte spelling: Daarna word je of wordt je een vraag gesteld?
De correcte spelling is: Daarna wordt je een vraag gesteld. Het onderwerp in deze zin is een vraag.
Omdat dat een derde persoon enkelvoud is, schrijven we een t achter de stam word.
In dit soort zinnen twijfelen veel mensen omdat je achter het vervoegde werkwoord staat. Ze denken aan
de regel dat er geen t wordt toegevoegd als je onderwerp is én achter het vervoegde werkwoord staat:
Kom je ook?; Vind je dat ook? In de zin Daarna wordt je een vraag gesteld staat je wel achter het
vervoegde werkwoord, maar het is niet het onderwerp.
Als je onderwerp is, kun je het vervangen door jij: Kom jij ook?; Vind jij dat ook? In de zin waarover het
hier gaat, kunnen we je niet vervangen door jij, maar wel door de niet-onderwerpsvorm jou: Daarna
wordt jou een vraag gesteld. Het onderwerp van de zin, een vraag, bepaalt ook het getal van het
vervoegde werkwoord. Als we vraag in het meervoud zetten, krijgen we ook een meervoudige
werkwoordsvorm: Daarna worden je vragen gesteld.
19 oktober 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 165

Eind / einde
Wat is correct: aan het eind of aan het einde van het proces?
Zowel aan het einde van het proces als aan het eind van het proces is correct.
Einde en eind zijn vormvarianten. In de meeste gevallen kunt u kiezen welke vorm u gebruikt. In een
aantal uitdrukkingen is alleen eind of alleen einde gebruikelijk. Bijvoorbeeld: het bij het verkeerde eind
hebben, aan het langste/kortste eind trekken, dat is een heel eind, einde verhaal, dat is (helemaal) het
einde!
3 november 2009
Honderde / honderden
Schrijf je honderde(n) litho's zonder -n, zoals enkele litho's?
De correcte vorm is honderden. Bijvoorbeeld: Hij maakte honderden litho's.
Honderden is het meervoud van honderd: honderd + -en. De betekenis ervan is 'een onbepaald aantal
keer honderd'. Vergelijkbare gevallen zijn duizenden, miljoenen en miljarden. U kunt telwoorden als
honderden vergelijken met zelfstandige naamwoorden als hopen of bergen, zoals in Danny heeft nog
hopen plannen en Zij verzet bergen werk. In de uitspraak kunt u de eind-n van die woorden wel weglaten,
maar in de spelling niet.
In enkele litho's is enkele niet het meervoud van enkel, maar de verbogen vorm ervan: enkel + -e.
Vergelijkbare gevallen zijn alle en enige. Woorden als enkele krijgen alleen een meervouds-n als ze naar
personen verwijzen en zelfstandig gebruikt zijn. Bijvoorbeeld: Van die groep werden enkelen geweigerd.
9 november 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 166

Iran
Tegenwoordig spreken journalisten Iran vaak uit als Iraan. Is dat correct?
Voor Iran zijn er twee uitspraken gangbaar: met een [a] zoals in man en met een [aa] zoals in maan.
Op basis van de spelling zou je de uitspraak met [a] verwachten, omdat er een enkel klinkerteken a in
een gesloten lettergreep staat. Vergelijk met man, plan en roman. Maar bij uitheemse woorden zijn de
verenkelings- en verdubbelingsregels niet zomaar van toepassing, omdat de spelling van de brontaal nog
invloed kan hebben.
Vergelijkbare woorden zijn islam, imam en Koran. Ook bij die woorden kan de a op twee manieren worden
uitgesproken. Bij deze woorden is er ook variatie in de beklemtoning. Als de klemtoon op de laatste
lettergreep ligt, komt de uitspraak met [aa] het vaakst voor. Als de klemtoon op de eerste lettergreep
ligt, is de uitspraak met [a] het gebruikelijkst.
16 november 2009
Argumenteren / beargumenteren
Welk werkwoord is correct: De informatiemanager argumenteerde of beargumenteerde de
gemaakte keuzes?
In deze zin is beargumenteren aan te raden: De informatiemanager beargumenteerde de gemaakte
keuzes.
Beargumenteren betekent 'argumenten aanvoeren voor' en is een overgankelijk werkwoord. Dat betekent
dat het een lijdend voorwerp kan hebben. Het lijdend voorwerp dat erbij hoort, is dat wat men wil
verdedigen, bijvoorbeeld de gemaakte keuzes. Het werkwoord argumenteren kan ongeveer hetzelfde
betekenen, maar is in die betekenis normaal gezien onovergankelijk. Bijvoorbeeld: De informatiemanager
argumenteerde onophoudelijk; Krachtig argumenteren kunt u leren.
Argumenteren is wel overgankelijk in de betekenis 'als argument aanvoeren'. Het lijdend voorwerp dat er
dan bij hoort, is het argument zelf. Bijvoorbeeld: Hij argumenteerde dat dergelijke stukken achteraf
kunnen worden opgemaakt.
23 november 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 167

Herbeginnen
Is herbeginnen correct in de volgende zin: Na vier maanden zwangerschapsverlof was het
moeilijk om te herbeginnen?
Herbeginnen is correct, maar er is een verschil tussen Nederland en België. In Nederland wordt meestal
een formulering met opnieuw gebruikt: opnieuw beginnen. In België is herbeginnen algemeen gangbaar.
Werkwoorden met het voorvoegsel her- die van andere werkwoorden zijn afgeleid, komen geregeld voor.
Voorbeelden zijn herformuleren, hergebruiken, herontdekken, herschrijven en herwaarderen. Bij sommige
werkwoorden wordt het voorvoegsel her- bijna alleen in België gebruikt. Voorbeelden daarvan zijn
herbeginnen, herbekijken, herschilderen en herspuiten. Een aantal andere werkwoorden met het
voorvoegsel her- komen vooral voor in formele contexten, bijvoorbeeld herdefiniëren, herinstuderen en
herkrijgen.
30 november 2009
Leerlingbegeleider / leerling-begeleider
Schrijf je leerling-begeleider of leerlingbegeleider in de zin Als leerling(-)begeleider moet hij
stage lopen in dienstencentrum Sint-Oda?
In de bovenstaande zin is leerling-begeleider de correcte schrijfwijze. Leerling is een bijzondere
voorbepaling die aangeeft dat de persoon wordt opgeleid voor het beroep dat in het tweede deel vermeld
wordt. Een leerling-begeleider is dus een begeleider in opleiding, die zijn studie nog niet heeft voltooid.
Vergelijkbare vormen zijn leerling-apotheker, leerling-verpleegster en leerling-kok.
Als u de samenstelling aaneenschrijft, geeft het eerste deel aan wie of wat er begeleid wordt. Zo is een
leerlingbegeleider een begeleider van leerlingen, een stagebegeleider een persoon die stagiairs coacht, en
een treinbegeleider een conducteur.
14 december 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 168

Meester-kok / meesterkok
Wat is de correcte schrijfwijze: meester-kok of meesterkok?
Zowel meester-kok als meesterkok is correct, maar er is een betekenisverschil. In samenstellingen met
meester als eerste deel staat er een koppelteken als meester betekent dat de in het tweede deel
genoemde persoon de meesterproef heeft afgelegd of het hoofd van een team is. Een meester-kok is een
chef-kok of het hoofd van een aantal koks. Vergelijkbare voorbeelden zijn meester-opzichter, meester-
schilder, meester-timmerman.
Als het woord meester alleen aangeeft dat iemand bijzonder bedreven is in iets, wordt de samenstelling
aan elkaar geschreven. Zo is een meesterkok een buitengewoon goede kok, een meesterspion een uiterst
scherpzinnige en gevaarlijke spion, een meesterverteller een uitmuntende verteller.
21 december 2009
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2009 169

2010
Vaag woordgebruik
Is de volgende zin correct: Ik zal uw vraag zo snel mogelijk proberen te beantwoorden?
Deze zin is correct, maar hij is zeer vaag.
In brieven en e-mails, maar ook als we spreken voor een groep, hebben we soms de neiging om onze
boodschap wat af te zwakken. Met woorden als eventueel, misschien, proberen, zo snel mogelijk willen we
ons indekken. Maar zo maken we onze boodschap ook vaag en scheppen we een verkeerde verwachting
bij de lezer. De zin kan veel directer: Ik zal uw vraag uiterlijk op vrijdag 12 februari beantwoorden.
Ook zinnen met men, later, enkele, veel, minder enzovoort, kunt u veel concreter formuleren. De
volgende zin is zeer vaag: Men zal in een latere fase van het project nog enkele aanpassingen doorvoeren
zodat de klant minder gegevens moet doorgeven bij elektronische bestellingen. Als u de zin anders
formuleert, weet uw lezer beter wat hij kan verwachten: In de tweede fase van het project, die loopt van
1 mei tot en met 30 juli, zal onze klantendienst het formulier voor elektronische bestellingen
vereenvoudigen. Uw persoonlijke gegevens zullen dan automatisch worden opgeslagen zodat u ze niet
langer bij elke bestelling opnieuw hoeft in te vullen.
5 januari 2010
Houd / hou afstand
Wat is correct: Hou of houd afstand?
De bevelende vorm bij houden kan zowel houd als hou zijn. De gewone vorm is hou. In formele
geschreven taal wordt ook houd gebruikt.
Samengestelde werkwoorden met houden als tweede deel,
zoals aanhouden, achterhouden, afhouden en bezighouden, vertonen dezelfde eigenschap: Hou(d) uw jas
maar aan; Hou(d) nooit cruciale informatie achter; Hou(d) de boot maar af; Hou(d) je nu toch eens nuttig
bezig. In mondelinge communicatie en in niet-formele geschreven communicatie kunt u ook in die
gevallen beter kiezen voor de vorm zonder -d. Hetzelfde geldt voor de eerste persoon enkelvoud
van houden en alle samengestelde werkwoorden met houden: Ik hou(d) me voorlopig gedeisd; Ik hou(d)
nog wat snoep over voor morgen; Ik hou(d) die dief wel tegen.
Ook de werkwoorden rijden, glijden en snijden hebben twee bevelende vormen. Rij(d) toch niet zo
snel; Glij(d) niet uit over die bananenschil; Snij(d) die appel eens in stukken voor dat jongetje. Voor de
eerste persoon enkelvoud van die werkwoorden is er ook keuze tussen de vorm met of zonder -d: Ik rij(d)
nooit onder invloed!; Ik glij(d) gemakkelijk uit met die schoenen; Ik snij(d) niet graag met dat mes. De
vormen zonder -d hebben ook in deze gevallen de voorkeur.
11 januari 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 170

Beletselteken en opsommingen
Mag je met drie puntjes aangeven dat een opsomming onvolledig is?
Ja, maar u kunt een onvolledige opsomming beter aangeven met enzovoort: Dankzij de
Geneesmiddelenpas hebt u alle informatie over uw gezondheid binnen handbereik: uw persoonlijke
medische aandachtspunten, het telefoonnummer van uw arts, de gegevens van uw ziekenfonds
enzovoort. Het gebruik van drie puntjes (het beletselteken) om een onvolledige opsomming te markeren,
is stilistisch minder gewaardeerd dan enzovoort.
U kunt een onvolledige opsomming ook inleiden met zoals of bijvoorbeeld: Dankzij de Geneesmiddelenpas
hebt u alle informatie over uw gezondheid binnen handbereik, zoals uw persoonlijke medische
aandachtspunten, het telefoonnummer van uw arts en uw ziekenfonds; De projectondersteuning is
bedoeld voor verschillende doelgroepen, bijvoorbeeld leerkrachten, studenten en leerlingen van een
specifiek onderwijstype.
18 januari 2010
Toekomen
Is het gebruik van toekomen correct in de volgende zin: Uw aanvraag moet uiterlijk op 1 april
2010 bij onze dienst toekomen?
Over het gebruik van toekomen in de betekenis 'aankomen, bereiken' bestaat wat onduidelijkheid. Hoewel
heel wat standaardtaalsprekers in België toekomen in die betekenis gebruiken, is het niet algemeen
geaccepteerd. Standaardtaal in het hele taalgebied zijn in elk geval aankomen, arriveren, binnenkomen:
Ze waren veilig op hun vakantiebestemming aangekomen; Ze arriveerde voor dag en dauw op de
afspraak; Wanneer komt die trein nu eindelijk binnen?
Toekomen is wel correct in een aantal andere betekenissen. In de zin De vergadering was zo uitgelopen
dat we niet meer aan de rondvraag toekwamen, betekent toekomen 'in de gelegenheid zijn om iets te
doen, tijd hebben voor iets'. In de zin De eer komt Katleen toe drukt toekomen uit dat de genoemde
persoon het compliment verdient. In de zin Hij komt niet toe met zijn leefloon, ten slotte,
is toekomen synoniem van 'voldoende (geld) hebben, rondkomen'. Doen toekomen in de betekenis
'(toe)sturen, schenken' is ook correct, maar erg formeel. Schrijf dus liever niet: Hierbij doe ik u de
bevestiging toekomen dat uw aanvraag goedgekeurd is.
25 januari 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 171

Ik weet niet of dat dat / of dat wel oké is
Is de combinatie dat dat correct in de zin Ik weet niet of dat dat wel oké is?
Nee, in deze zin kan maar één keer dat staan: Ik weet niet of dat wel oké is. Het voegwoord waarmee de
bijzin begint, is of, niet of dat.
Het gebruik van dat als extra voegwoord tussen hoofdzinnen en bijzinnen komt vooral in gesproken taal
in België voor. In verzorgde spreek- en schrijftaal kunt u het overtollige dat beter weglaten. Nog enkele
voorbeeldzinnen waarin dat overtollig is: Het zijn altijd dezelfde mensen die dat dat beweren; We zoeken
uit wanneer dat de trein weer kan vertrekken; Het is een pan waarmee dat ik vaak eenpansgerechten
maak.
De combinatie dat dat is uiteraard wel correct als het voegwoord dat onmiddellijk gevolgd wordt door het
aanwijzend voornaamwoord dat. Bijvoorbeeld: Ik hoop dat dat in de toekomst vlotter zal verlopen; Stel
dat dat verhaal waar is.
1 februari 2010
Dient ingevuld / dient ingevuld te worden
Is de zin Het formulier dient tegen het eind van de week ingevuld correct?
Nee, de meeste taalgebruikers geven de voorkeur aan de zin met de bijbehorende infinitief: Het formulier
dient tegen het eind van de week ingevuld te worden/ingevuld te zijn. In passieve zinnen met het
werkwoord dienen kunt u de infinitief worden of zijn dus beter niet weglaten. Alleen in enkele vaste
verbindingen kan worden wegvallen: Het dient opgemerkt/gezegd dat …; Dat dient gezegd.
Dienen is overigens een stijf, formeel werkwoord als we daar een verplichting mee uitdrukken. Sommige
taalgebruikers gebruiken het stadhuiswoord dienen omdat ze denken dat ze daarmee minder dwingend
klinken, maar dat is niet zo. Dienen wijst zoals moeten zonder meer op een verplichting. Meestal kunt u
beter een directe, persoonlijke stijl gebruiken door een actieve zin met moeten te formuleren of door een
bevelende zin te gebruiken: U moet het formulier voor het einde van de week invullen of Vul het formulier
voor het einde van de week in.
8 februari 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 172

Doctoraalscriptie
Wat is een doctoraalscriptie? Is dat hetzelfde als een proefschrift?
Nee, de tekst die iemand schrijft om een doctorstitel te verwerven, is een proefschrift of dissertatie, maar
geen doctoraalscriptie. Doctoraalscriptie was in Nederland een synoniem voor wat in de Belgische context
een licentiaatsverhandeling werd genoemd.
Doctoraalscriptie is een term die in Nederland gebruikelijk was voordat de bachelor-masterstructuur in het
hoger onderwijs werd ingevoerd. Het was de scriptie waarmee het doctoraal examen afgesloten
werd. Doctoraal betekende in die context dat iemand met dat examen de graad van doctorandus kreeg en
op die manier tot doctor kon promoveren. Het woord verwees dus niet naar de openbare verdediging van
een proefschrift of dissertatie. Hetzelfde gold voor doctoraalstudent. Dat was iemand die zich
voorbereidde op een doctoraal examen, niet op een proefschrift.
De doctoraalscriptie werd in België vroeger de licentiaatsverhandeling genoemd. In de Vlaamse
onderwijswetgeving wordt daarvoor nu het woord masterproef gebruikt. Gebruikelijke synoniemen voor
dat woord zijn afstudeerscriptie en masterscriptie. Een student die een masterscriptie voorbereidt, is
een masterstudent. Een persoon die zich op een doctoraat voorbereidt, wordt in de Belgische context
doorgaans een doctoraatsstudent of een doctorandus genoemd.
15 februari 2010
Steiltang / stijltang
Hoe noem je de tang waarmee je je haar kunt ontkrullen: een steiltang of een stijltang?
Voor dat soort tang kunt u zowel steiltang als stijltang gebruiken.
Als het voorwerp alleen dient om het haar steil te maken, ligt het woord steiltang het meest voor de hand.
De tang is dan een voorwerp waarmee je het haar steil maakt of steilt. Zowel het werkwoord steilen als
de samenstelling steiltang wordt niet in de woordenboeken en spellinggidsen vermeld, hoewel die
woorden in de haarverzorging niet ongewoon zijn. Voor een steiltang komen in het Nederlands ook de
woorden ontkruller en straightener voor.
Als het voorwerp bijvoorbeeld ook als krultang gebruikt kan worden, ligt het woord stijltang meer voor de
hand. Met een stijltang kan het haar op verschillende manieren gestyled worden.
Voor steiltang en stijltang komen in het Nederlands nog allerlei andere synoniemen voor,
zoals haarstyler, hairstyler, stylingtang en styletang. In de Grote Van Dale staat alleen het
woord hairstyler. De andere synoniemen worden in de woordenboeken niet vermeld.
22 februari 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 173

Dodentol / dodental
Wat is juist: Het dodental of De dodentol na de aardbeving is opgelopen tot meer dan 700
mensen?
Zowel dodentol als dodental is juist.
Voor het aantal dodelijke slachtoffers na een ramp, aanslag of grootschalig ongeluk wordt in het hele
taalgebied dodental gebruikt: Het dodental na de zelfmoordaanslag is gestegen tot 95; De vijftien
verkeersdoden in de laatste week brengen het dodental op 120.
In België wordt in de standaardtaal ook dodentol gebruikt: Een week na de nachtclubbrand is de dodentol
opgelopen tot 145. Dodental en dodentol betekenen hetzelfde, maar de woorden hebben niet helemaal
dezelfde gevoelswaarde. Dodental verwijst neutraal naar het aantal doden; bij dodentol kan ook de
betekenis 'de tol die geëist wordt' meespelen. Tol impliceert dat er een groot aantal (onschuldige)
slachtoffers gevallen is.
1 maart 2010
Getuigen / getuige de reacties
Wat is correct: Het is een gevoelig onderwerp, getuige de vele reacties of Het is een gevoelig
onderwerp, getuigen de vele reacties?
Zowel getuige als getuigen is in deze zin mogelijk, maar getuige ligt het meest voor de hand.
Getuige is een voorzetsel dat 'blijkens' betekent: Het is een gevoelig onderwerp, getuige ('blijkens') de
vele reacties.
Veel taalgebruikers kennen getuige niet als voorzetsel en denken dat het alleen een werkwoordsvorm kan
zijn. Hoewel een werkwoordsvorm in deze zin niet uitgesloten is, ligt die wat minder voor de hand. Als
werkwoord moet getuigen in deze zin in het meervoud staan omdat het onderwerp de vele
reacties meervoudig is: Het is een gevoelig onderwerp, getuigen ('tonen') de vele reacties. Een gewonere
formulering met het werkwoord getuigen is: De vele reacties getuigen ervan dat het een gevoelig
onderwerp is.
8 maart 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 174

De jaren tien
Is de jaren tien een goede benaming voor de jaren 2010 tot en met 2019?
Ja, de jaren tien is een goede benaming voor het tweede decennium van deze eeuw.
Voor de meeste decennia van een eeuw hebben we een vaste benaming. Zo worden de jaren 20-29 van
een eeuw aangeduid met de jaren twintig. We kennen ook de jaren
dertig, veertig, vijftig, zestig, zeventig, tachtig en negentig. Die combinaties zijn algemeen gebruikelijk.
Bijvoorbeeld: In de jaren tachtig waren beenwarmers erg hip.
In de eerste jaren van de 21e eeuw ontstond er de behoefte aan een vergelijkbare omschrijving voor de
eerste twee decennia van de eeuw. Het Nederlands had daar nog geen algemeen ingeburgerde
benamingen voor. Voor de jaren 2000 tot en met 2009 dook steeds vaker de omschrijving de jaren
nul op. Nu wordt ook geregeld de jaren tien voor het tweede decennium van de eeuw gebruikt. De
combinaties de jaren nul en de jaren tien zijn nog niet in de woordenboeken opgenomen, maar ze worden
wel frequent gebruikt.
15 maart 2010
Maximum / maximaal
Is maximum correct gebruikt in de zin Je kunt maximum vijf dagen bij ons logeren?
Ja, maximum en minimum kunnen in België als bijwoord gebruikt worden. Bijwoorden kunnen onder
andere voor een telwoord staan, zoals in: Je moet minimum zestig procent halen om geslaagd te zijn. Ook
in de volgende zin is minimum als bijwoord gebruikt: We moeten minimum aan deze drie voorwaarden
voldoen.
Het hier beschreven gebruik van maximum en minimum is alleen standaardtaal in België. Standaardtaal in
het hele taalgebied zijn maximaal en minimaal: Je kunt maximaal vijf dagen bij ons logeren; Je moet
minimaal zestig procent halen om geslaagd te zijn; We moeten minimaal aan deze drie voorwaarden
voldoen.
22 maart 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 175

Zomeruur / zomertijd
Wat is correct: zomeruur of zomertijd?
Beide woorden zijn correct. Zomertijd is standaardtaal in het hele taalgebied. Zomeruur is standaardtaal
in België.
De tijdregeling waarbij de klokken in de zomer een uur worden vooruitgezet, wordt in de standaardtaal
de zomertijd genoemd. De tijdregeling die in de winter geldt, wordt de wintertijd genoemd.
Voorbeelden: Dit weekend zijn we weer overgeschakeld op de zomertijd; Jacques had er niet aan gedacht
dat de wintertijd begon.
In België worden deze tijdregelingen ook zomeruur en winteruur genoemd. Zomeruur en winteruur zijn
standaardtaal in België. Voorbeelden: In de nacht van zaterdag op zondag schakelen we weer over op het
zomeruur; Het winteruur begint op de laatste zondag van oktober en eindigt op de laatste zondag van
maart.
29 maart 2010
Jouw / je boek
Wat is correct: Vergeet niet jouw of je boek mee te brengen?
Zowel jouw als je is correct in deze zin.
De meeste persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden hebben naast een volle vorm
(bijvoorbeeld wij, zij, mij, jij, jou, jouw) ook een gereduceerde vorm (bijvoorbeeld we, ze, me, je). Welke
vorm wordt gebruikt, hangt samen met de klemtoon.
Als het voornaamwoord beklemtoond wordt, is alleen de volle vorm mogelijk. Voorbeelden: Ik bedoelde
niet jou, maar Mark; Ze hebben zelfs mij uitgenodigd!; Jullie hebben dat gedaan, niet wij.
Als het voornaamwoord niet beklemtoond is, kunnen meestal beide vormen gebruikt worden.
Voorbeelden: Hebben ze/zij al gebeld?; Zou je/jij Lieze even kunnen helpen?; Als we/wij niets van u
horen, veronderstellen we/wij dat u akkoord gaat. In de praktijk wordt vaak voor de gereduceerde vorm
gekozen. Overmatig gebruik van volle vormen in onbeklemtoonde positie maakt zowel gesproken als
geschreven taal onnatuurlijk. Voorbeeld: Nu neem jij jouw gsm en bel jij jouw pa.
6 april 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 176

Babies / baby's
Wat is het meervoud van baby: babies of baby's?
De correcte Nederlandse spelling is baby's.
Een zelfstandig naamwoord dat eindigt op een lange klinker die we met één letterteken en zonder accent
schrijven, krijgt een meervoud met apostrof + s. Voorbeelden: mama's, ski's, auto's, paraplu's. Die regel
geldt ook voor Engelse leenwoorden op -y: baby's, buggy's, dummy's, lolly's, party's, puppy's, reply's.
Als er voor de y nog een andere klinker staat, schrijven we de meervouds-s aan het woord vast: displays,
gameboys, jockeys, medleys, sprays, trolleys.
In het Engels krijgen woorden op een enkele y wel een meervoudsvorm op -ies: babies, buggies,
dummies. Die schrijfwijzen zijn niet correct in het Nederlands, tenzij het gaat om meervoudsvormen die
we rechtstreeks uit het Engels hebben overgenomen. Voorbeelden: de roaring twenties, de golden sixties,
de seventies.
12 april 2010
Verkoop
Spreek je het zelfstandig naamwoord verkoop uit met een e zoals in ze, of met een e zoals
in zes?
Beide uitspraken zijn correct.
In België wordt het zelfstandig naamwoord verkoop – bijvoorbeeld in de verkoop van wafels – meestal
uitgesproken met de klemtoon op de tweede lettergreep. De e wordt dan toonloos uitgesproken, zoals
in ze: [vərkoop].
Verkoop kan ook worden uitgesproken als [verkoop], met de e van zes en met de klemtoon op de eerste
lettergreep. Die uitspraak is vooral in Nederland gangbaar.
De werkwoordsvorm verkoop wordt altijd als [vərkoop] uitgesproken, bijvoorbeeld in: Ik verkoop ook
taarten en cakejes.
19 april 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 177

CAFE TETE-A-TETE / CAFÉ TÊTÊ-À-TÊTE
Blijven speciale tekens behouden in woorden die helemaal in hoofdletters worden gezet?
Ja. Met de huidige tekstverwerkers is het typografisch geen probleem meer om die tekens ook bij de
hoofdletters te plaatsen.
Accenttekens en trema's worden gebruikt in leenwoorden en om de juiste uitspraak van een woord aan te
geven: café Tête-à-tête, België. Als die woorden helemaal in hoofdletters worden gezet, bijvoorbeeld in
tekstkopjes of opschriften, blijven de tekens behouden: CAFÉ TÊTE-À-TÊTE, BELGIË. Met oudere
schrijfmachines was het moeilijk om die tekens boven de hoofdletters te tikken. Daarom liet men vroeger
de tekens achterwege of ging men andere, minder fraaie oplossingen gebruiken: CAFE TETE-A-
TETE, CAFé TêTE-à-TêTE. Dat is nu dus niet meer nodig.
26 april 2010
Mexico Stad / Mexico-Stad
Wat is correct: Mexico Stad of Mexico-Stad?
De correcte spelling is Mexico-Stad, met streepje.
Een tweeledige samengestelde aardrijkskundige naam schrijven we met een streepje. Meestal is het
rechterdeel zelf een aardrijkskundige naam en het linkerdeel een onverbogen bijvoeglijk naamwoord
als Centraal, Hoog, Nieuw, Noord, Wit. Bijvoorbeeld: Centraal-Europa, Hoog-België, Nieuw-Zeeland,
Noord-Frankrijk, Wit-Rusland. Er zijn ook plaatsnamen, namen van stations, afritten en dergelijke met de
aardrijkskundige naam als linkerdeel. Die schrijven we ook met een streepje: Mexico-Stad, Brussel-Noord,
Genk-Centrum, Antwerpen-Zuid, Kampenhout-Sas, Middelkerke-Dorp.
3 mei 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 178

Niveau overschrijdend / niveauoverschrijdend / niveau-overschrijdend
Wat is de correcte spelling: niveau overschrijdend, niveau-
overschrijdend of niveauoverschrijdend?
Correcte spellingen zijn niveauoverschrijdend en niveau-overschrijdend.
In het Nederlands schrijven we samenstellingen in principe zo veel mogelijk aaneen.
In niveauoverschrijdend is een koppelteken niet strikt nodig. De opeenvolging van u+o kan immers niet
verkeerd gelezen worden als een lange klinker of een tweeklank. Dat is bijvoorbeeld wel het geval met de
klinkercombinaties in samenstellingen als auto-ongeluk of auto-uitrusting, die daarom verplicht een
koppelteken krijgen.
Als u niveauoverschrijdend aaneenschrijft, krijgt de lezer wel een flinke klinkerstapel te verwerken. Voor
de leesbaarheid kunt u de samenstelling daarom ook met een koppelteken schrijven: niveauoverschrijdend.
10 mei 2010
48 % / 48%
Moet er een spatie staan tussen een getal en een procentteken: 48 % of 48%?
Nee. Er komt wel een spatie als procent voluit wordt geschreven: 48 procent.
Een combinatie van een getal in cijfers met het procentteken % wordt in de praktijk zonder spatie
geschreven. Dat geldt ook voor combinaties met tekens zoals het promilleteken ‰, het gradenteken °,
het minuutteken ' en het secondeteken ": 100%, 0,5‰, 90°, 59', 3", 59'03". Die combinaties worden ook
aaneengeschreven in samenstellingen: 10%-helling, 45°-hoek, 0,5‰-grens.
Volgens de Belgische en Nederlandse normalisatie-instituten (NBN en NEN) komt er wel een spatie te
staan tussen een getal en het procentteken: 5 %, 83 %, 500 %. Die richtlijn strookt niet met de
algemene praktijk, maar kan wel worden toegepast in vakgebieden waarin veel belang wordt gehecht aan
die normen, zoals de techniek en de exacte wetenschappen.
17 mei 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 179

Positie van een voetnootcijfer
Als er aan het einde van een zin een voetnootcijfer staat, komt dat dan voor of na het
zinseindepunt?
Dat hangt ervan af of de voetnoot op de hele zin betrekking heeft, of alleen op het laatste woord.
Voetnoten komen bijna uitsluitend voor in wetenschappelijke tekstsoorten. In principe staat een
voetnootcijfer direct na het woord waar het bij hoort. In de volgende zin is dat Ptolemaeus: Het
kosmologische model van Ptolemaeus 1 was geocentrisch.
Als de voetnoot uitsluitend betrekking heeft op het laatste woord van de zin, staat het nootcijfer direct na
dat woord, en dus voor het zinseindepunt. In de volgende zin heeft de voetnoot betrekking op
geocentrisch: Het kosmologische model van Ptolemaeus was geocentrisch 1 .
Als de voetnoot betrekking heeft op de hele zin, staat het nootcijfer na het zinseindepunt: Het
kosmologische model van Ptolemaeus was geocentrisch. 1
25 mei 2010
Chronische zieken / chronisch zieken
Wat is correct: de chronische zieken of de chronisch zieken?
De correcte vorm is: de chronisch zieken.
Chronisch zieke is afgeleid van chronisch ziek, een combinatie waarin chronisch een bijwoord is bij het
bijvoeglijk naamwoord ziek. Bijwoorden krijgen nooit een buigings-e. Een chronisch zieke is een 'persoon
die chronisch ziek is', niet een 'zieke persoon die chronisch is'. Vergelijkbare voorbeelden zijn: de sociaal
zwakkeren, de levensgevaarlijk gewonden, de financieel gedupeerden.
31 mei 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 180

Geitenwollen sok / geitenwollensok
Wat is de correcte schrijfwijze: Het zijn niet langer de geitenwollen
sokken of geitenwollensokken die de hulporganisaties beheersen?
In deze zin kunt u het best geitenwollensokken schrijven: Het zijn niet langer de geitenwollensokken die
de hulporganisaties beheersen.
In de letterlijke betekenis 'sok die van geitenwol is gemaakt' schrijven we geitenwollen sok los. Maar in
deze zin is de combinatie in een andere, minder letterlijke betekenis gebruikt: 'wat wereldvreemde, nonconformistische
sociale hervormer, die volgens het clichébeeld graag wollen sokken
draagt'. Geitenwollensok is een synoniem van geitenwollensokkentype of geitenwollensokkendrager.
Woordcombinaties die een specifieke, veelal minder letterlijke betekenis hebben, worden vaak
aaneengeschreven. Vergelijkbare gevallen zijn: rodehond, hogeschool, kleinkind, platteland, blauweregen.
7 juni 2010
Schuifaf / glijbaan
Is schuifaf een correct synoniem van glijbaan?
Nee. In de standaardtaal is glijbaan het correcte woord.
In sommige delen van België wordt het 'speeltoestel waarbij kinderen langs een gladde baan van een
platform naar beneden glijden' een schuifaf genoemd. In andere delen heeft men het over een rijsaf,
een afrijs of een afrijzer, of gebruikt men nog een andere benaming. Geen van die woorden wordt als
standaardtaal in België beschouwd.
14 juni 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 181

Goedemorgen
Tot hoe laat zeg je goedemorgen?
U kunt in principe tot 12 uur 's middags goedemorgen zeggen. De keuze
tussen goedemorgen en goedemiddag hangt vaak af van de context. Zo kunt u rond het middaguur
nog goedemorgen zeggen als u op het werk een telefonische oproep van een klant beantwoordt. Als u op
dat moment al in een broodjeszaak staat om een broodje voor uw lunch te kopen, zult u de verkoper
eerder met goedemiddag begroeten.
In België wordt er wat vlugger op goedemiddag overgeschakeld dan in Nederland. Dat heeft wellicht te
maken met de twee betekenissen die morgen heeft: 'begin van de dag, ochtendstond' en 'tijd van het
begin van de dag tot de middag'. In België wordt bij morgen meer aan de eerste betekenis gedacht; voor
de tweede betekenis is ook het woord voormiddag gangbaar. In Nederland wordt voormiddag doorgaans
gebruikt om te verwijzen naar het eerste deel van de (na)middag, ongeveer van 12 tot 14 uur.
21 juni 2010
Erbijgevoegd / er bijgevoegd / erbij gevoegd
Wat is correct: Verstuur dit formulier samen met alle bewijsstukken die erbijgevoegd moeten
worden, die erbij gevoegd moeten worden of die er bijgevoegd moeten worden?
Zowel die erbij gevoegd moeten worden als die er bijgevoegd moeten worden is correct. In het eerste
geval wordt het werkwoord voegen gebruikt, gecombineerd met het voorzetsel bij. Als bij samen
met er een voornaamwoordelijk bijwoord vormt, wordt dat in één woord geschreven: die erbij gevoegd
moeten worden. Het voornaamwoordelijk bijwoord erbij staat voor 'bij het formulier'.
Het is ook mogelijk om in de zin het samengestelde werkwoord bijvoegen te gebruiken. Bij maakt dan
deel uit van het werkwoord en wordt eraan vast geschreven: die er bijgevoegd moeten worden.
De spelling in één woord – erbijgevoegd – is niet correct omdat er geen samengesteld
werkwoord erbijvoegen bestaat.
28 juni 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 182

Puntsgewijze opsomming
Is de opsomming in de volgende zin correct?
U komt in aanmerking voor de vacature als u aan de volgende voorwaarden voldoet:
- U bezit een masterdiploma, of
- U hebt minstens vijf jaar relevante ervaring, of
- U bent bereid tot bijscholing en zelfstudie.
Nee. Volgens deze opsomming hoeven niet alle voorwaarden vervuld te zijn om in aanmerking te komen
voor de vacature. In dat geval formuleert u de inleidende zin zo dat het voegwoord of niet nodig is na elk
deel van de opsomming, bijvoorbeeld:
U komt in aanmerking voor de vacature als u aan een van de volgende voorwaarden voldoet:
- U bezit een masterdiploma.
- U hebt minstens vijf jaar relevante ervaring.
- U bent bereid tot bijscholing en zelfstudie.
Ook als alle voorwaarden vervuld moeten zijn, geeft u dat aan in de inleidende zin, bijvoorbeeld:
U komt in aanmerking voor de vacature als u aan al deze voorwaarden voldoet:
- U bezit een masterdiploma.
- U hebt minstens vijf jaar relevante ervaring.
- U bent bereid tot bijscholing en zelfstudie.
5 juli 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 183

Leestekens in puntsgewijze opsomming
Staat er een punt of een puntkomma na de delen van een puntsgewijze opsomming?
Als de delen van een opsomming zinsdelen zijn, schrijft u ze met een kleine letter en zet u een
puntkomma na elk deel, bijvoorbeeld:
Voor de vergadering van volgende week moet hij:
- zijn collega’s uitnodigen;
- een vergaderzaal reserveren;
- de agenda opmaken.
In een opsomming die bestaat uit volledige zinnen, begint elk deel met een hoofdletter en eindigt elk deel
op een punt, bijvoorbeeld:
Profiel:
- U bezit een masterdiploma.
- U hebt minstens vijf jaar ervaring.
- U bent stressbestendig.
Als de opsomming uit heel korte delen bestaat, blijven tegenwoordig vaak alle leestekens achterwege. Dat
is geregeld het geval op websites en in advertenties, bijvoorbeeld:
Aanbod:
- gratis hospitalisatieverzekering
- interessante vakantieregeling
- maaltijdcheques
12 juli 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 184

Structuur van een puntsgewijze opsomming
Is de opsomming in de volgende zin correct?
Voor de vergadering van volgende week moet hij:
- zijn collega’s uitnodigen;
- een vergaderzaal reserveren;
- ook een agenda is noodzakelijk.
Nee, de opsomming is niet correct. Elk deel van de opsomming moet aansluiten bij de inleidende zin. Om
ervoor te zorgen dat de inleidende zin voor elk deel kan worden gelezen, geeft u de delen van de
opsomming dezelfde grammaticale structuur. In de bovenstaande opsomming kan de inleidende zin alleen
voor het eerste en tweede deel gelezen worden. Een mogelijke correcte opsomming ziet er als volgt uit:
Voor de vergadering van volgende week moet hij:
- zijn collega’s uitnodigen;
- een vergaderzaal reserveren;
- een agenda opmaken.
19 juli 2010
Zorgen dat / ervoor zorgen dat
Is de volgende zin correct als je ervoor weglaat: Het hrm-team moet (ervoor) zorgen dat de
functiebeoordeling vertrouwelijk blijft?
Ja, de zin is ook correct zonder het woord ervoor.
Zorgen wordt in principe gecombineerd met een voorzetselvoorwerp. Dat is een zinsdeel dat met een
voorzetsel begint en met het werkwoord een vaste verbinding vormt, bijvoorbeeld het zinsdeel voor mijn
hond Viktor in de zin Ik zorg goed voor mijn hond Viktor. Dat voorzetselvoorwerp kan ook de vorm van
een bijzin hebben. Meestal wordt zo'n bijzin voorafgegaan door een voorlopig voorzetselvoorwerp: Ik zorg
ervoor dat Viktor niet te dik wordt. Bij het werkwoord zorgen kan het voorlopig
voorzetselvoorwerp ervoor weggelaten worden.
Er zijn nog heel wat andere werkwoorden en werkwoordelijke uitdrukkingen waarbij het voorlopig
voorzetselvoorwerp weggelaten kan worden. Voorbeelden zijn: Ze vreest (ervoor) dat hij haar niet meer
wil zien; Niemand is (ertoe) bereid om langer te werken; Ze zijn (er) niet (toe) geneigd om haar excuses
te aanvaarden; Hij zou zich (erover) moeten schamen dat hij haar net nu in de steek laat.
26 juli 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 185

Instaan voor
Is instaan voor correct in de zin: Onze verhuisdienst kan ook instaan voor de verhuur van
verhuisliften en aanhangwagens?
Ja, u kunt de uitdrukking instaan voor gebruiken in de algemene betekenis 'zorgen voor', 'belast zijn met',
'in orde brengen', maar dat is alleen in België standaardtaal. Andere voorbeeldzinnen zijn: Hij staat in
voor de coördinatie tussen de verschillende diensten; De taaladviesdienst staat in voor de revisie van
regelgevende teksten.
Instaan voor wordt in het hele taalgebied gebruikt in de specifiekere betekenis 'borg staan voor',
'aansprakelijk zijn voor', 'verantwoordelijkheid dragen voor', 'garant staan voor'. De uitdrukking wordt
dikwijls gebruikt bij personen: Als voogd staat hij in voor de kinderen van zijn overleden zus. Instaan
voor komt ook geregeld voor in negatieve zinnen: Ik kan niet langer voor de gevolgen van zijn gedrag
instaan.
2 augustus 2010
Komma voor en
Mag er in de volgende zin een komma staan voor de tweede en: Ze publiceert jeugdromans
over reuzen en monsters en horrorverhalen voor volwassenen?
Ja, als de kans bestaat dat een zin verkeerd geïnterpreteerd wordt, kunt u beter een komma voor en
zetten. Zo zorgt u ervoor dat de lezer er even pauzeert en de zin juist leest: Ze schrijft jeugdromans over
reuzen en monsters, en horrorverhalen voor volwassenen.
Een komma gebruikt u om een korte rustpauze in een zin in te lassen. Als een opsomming of
nevenschikking uit korte onderdelen bestaat, hebt u meestal geen komma voor en nodig. Bijvoorbeeld: Ze
staat elke vrijdag op de markt om verse pizza's, quiches en zoete taarten te verkopen; Op het einde van
het jaar moeten de leerkrachten nog alle examens verbeteren en de rapporten opstellen.
In opsommingen met lange onderdelen kan het nuttig zijn om een komma voor en te zetten. Vooral als de
onderdelen zelf ook nog eens een nevenschikking met en of of bevatten, helpt een komma om die
onderdelen duidelijk van elkaar te scheiden. Bijvoorbeeld: Tijdens de Boekenweek gaat er bijzondere
aandacht naar reisverhalen en avonturenromans, kinder- en jeugdboeken, en boeken rond populaire
tekenfilms, televisieseries en soaps.
Een komma voor en is altijd nodig als het eerste deel van een nevenschikking eindigt met een bijzin. In
het volgende voorbeeld is de bijzin het zinsdeel dat met die begint: De stuurgroep heeft het verslag
voorgelegd aan alle leden die aan de vergadering hebben deelgenomen, en aan de directie.
9 augustus 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 186

Moet gewijzigd worden / moet worden gewijzigd
Wat is correct: De wet moet gewijzigd worden of De wet moet worden gewijzigd?
Beide volgordes zijn correct.
In de bovenstaande zin wordt de persoonsvorm moet onmiddellijk gevolgd door de werkwoordelijke
eindgroep gewijzigd worden. U kunt die gemakkelijk van elkaar scheiden door er een ander zinsdeel
tussen te plaatsen, bijvoorbeeld De wet moet volgend jaar gewijzigd worden/worden gewijzigd. De
volgorde van het voltooid deelwoord gewijzigd en het hulpwerkwoord worden is in dat geval in principe
vrij.
Als u in de bovenstaande zin nog een derde hulpwerkwoord – bijvoorbeeld zullen – toevoegt, is de
volgorde minder vrij. In verzorgde schrijftaal kunt u het voltooid deelwoord dan het best helemaal
vooraan of helemaal achteraan in de werkwoordelijke eindgroep zetten: De wet zal (volgend jaar)
gewijzigd moeten worden/moeten worden gewijzigd. De volgorde moeten gewijzigd worden komt vooral
in België voor. Die volgorde wordt in verzorgde schrijftaal stilistisch minder gewaardeerd.
Hetzelfde geldt als de zin geen hoofdzin maar een bijzin is. In dat geval maakt de persoonsvorm moet
deel uit van de werkwoordelijke eindgroep. U kunt het voltooid deelwoord dan ook het best helemaal
vooraan of helemaal achteraan zetten: De minister stelt dat de wet (volgend jaar) gewijzigd moet
worden/moet worden gewijzigd.
16 augustus 2010
Slotformule in zakelijke e-mails
Mag je een zakelijke e-mail afsluiten met de slotformule Groet?
Ja, dat kan in informele situaties, bijvoorbeeld als u schrijft naar collega’s of andere bekenden met wie u
een vertrouwelijke, persoonlijke band hebt.
Voor informele berichten bent u eigenlijk vrij in de keuze van de slotgroet. Veelgebruikte informele
slotgroeten zijn Groet(en), Groetjes, Beste groet(en) en Hartelijke groet(en). Als de situatie duidelijk
formeel is, bijvoorbeeld als u naar iemand schrijft die u niet persoonlijk kent, kunt u beter de
standaardformule Met vriendelijke groet(en) gebruiken.
Ook voor de aanspreking in informele mails kunt u uw eigen voorkeur volgen. Voorbeelden zijn Dag
Silke, Beste Silke en Silke.
Een overzicht van de meest gebruikelijke formules voor de aanspreking en de slotgroet vindt u op onze
website: aansprekingen en slotgroeten.
23 augustus 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 187

Wel niet
Is de combinatie wel niet correct in een zin als Het zal wel niet meer regenen?
Ja, de combinatie wel niet is correct. Hoewel wel en niet elkaar lijken uit te sluiten, komen ze heel vaak
samen voor.
Met wel drukken we niet alleen een bevestiging uit zoals in Dat is wel waar, het tegengestelde van Dat is
niet waar. Wel heeft ook een nuancerende betekenis. In de bovenstaande zin drukt wel uit dat het
vermoedelijk niet meer zal regenen. Enkele andere voorbeelden: Het is wel geen doodzonde, maar een
akkefietje kun je het moeilijk noemen; Ik heb dat wel niet zo bedoeld; Hoe vaak heb ik dat wel niet
gezegd!
Combinaties als wel niet en wel geen komen vooral voor in gesproken taal als we een boodschap
emotioneel willen kleuren. Als u in een zakelijke tekst de formulering neutraal wilt houden, kunt u in dat
soort combinaties wel beter weglaten. Bijvoorbeeld: Als u een huurcontract van korte duur sluit, kunt u
dat (wel) niet opzeggen voor het einde van de huurovereenkomst.
30 augustus 2010
Zinseindepunt na een eigennaam met leesteken
Komt er een zinseindepunt na een uitroepteken dat deel uitmaakt van een naam, zoals bij
Groen!?
Ja, er volgt nog een zinseindepunt omdat het uitroepteken in dat geval niet de functie van leesteken heeft
zoals in een gewone zin. Bijvoorbeeld: Mijn buurvrouw was kandidate op de Senaatslijst voor
Groen!. Hetzelfde geldt voor een zin waarvan het laatste woord een vraagteken bevat. Bijvoorbeeld: Andy
Cairns is de zanger van Therapy?.
Er is wel een uitzondering: als de zin eindigt met een uitroepteken of een vraagteken, schrijven we maar
één uitroepteken of vraagteken omdat we geen twee identieke leestekens na elkaar zetten.
Bijvoorbeeld: Wat een mooie affiche van Groen! Is dat niet de zanger van Therapy? We schrijven
bijvoorbeeld ook maar één punt aan het einde van een zin als die eindigt op een afkorting met een punt
als laatste teken. Bijvoorbeeld: Julius Caesar werd vermoord in 44 v.Chr.
6 september 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 188

De dag dat / waarop / toen
Wat is juist: de dag dat, de dag waarop of de dag toen het zonlicht niet meer scheen?
De drie formuleringen zijn correct. Als er op een tijdsaanduiding zoals dag, uur, maand, periode of jaar
een bijzin volgt, kan die ingeleid worden door verschillende elementen.
Het zelfstandig naamwoord kan gevolgd worden door het voegwoord dat, door een betrekkelijk
voornaamwoordelijk bijwoord (bijvoorbeeld waarop, waarin) of door een betrekkelijk bijwoord
(bijvoorbeeld toen, wanneer). Er is geen betekenisverschil tussen die verschillende constructies. Enkele
voorbeelden: het jaar dat/waarin/toen ik 30 werd; het moment dat/waarop we op het feest arriveerden;
de leeftijd dat/waarop/wanneer je mag autorijden; de tijd dat/waarin/toen mensen nog in grotten leefden.
13 september 2010
M., dhr., mevr., mw.
Hoe kort je mijnheer, de heer en mevrouw af?
De afkorting van mijnheer of meneer is m.; de afkorting van de heer is dhr. Mevrouw heeft twee
afkortingen: mevr. en mw. Als afkorting van meneer en mijnheer wordt soms ook mr. gebruikt, maar dat
is niet aan te bevelen omdat mr. ook de afkorting van meester (in de rechten) is.
Over het algemeen is het in een lopende tekst aan te raden mevrouw, mijnheer en de heer voluit te
schrijven. Ook in een briefadres hebben de volledige woorden, mevrouw en de heer, de voorkeur. In een
briefaanhef schrijft u mevrouw, heer en mijnheer altijd voluit, bijvoorbeeld: Geachte heer
Vangenechten, Beste mevrouw Hombroeckx, Mijnheer de voorzitter.
20 september 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 189

Metekind / petekind
Wat is het juiste woord voor een kind van wie iemand meter is: metekind of petekind?
In de standaardtaal gebruikt u bij voorkeur petekind.
Petekind heeft een algemene betekenis: kind van wie men meter of peter is. Een petekind kan zowel een
jongen als een meisje zijn. Het woord wordt in de standaardtaal in België en Nederland gebruikt. Enkele
voorbeelden: Haar petekind heet Sander; Toon kocht gisteren een leuk prentenboek voor zijn petekind
Elena.
Het woord metekind komt alleen in België voor en heeft daar een onduidelijke status.
Hoewel metekind ook vaak door standaardtaalsprekers in België gebruikt wordt, is het niet voor iedereen
aanvaardbaar. Metekind heeft een specifiekere betekenis dan petekind; het verwijst naar een jongen of
meisje waarvan een vrouw meter is. Bijvoorbeeld: Maria's kleinzoon Ruben is ook haar metekind.
27 september 2010
Toast / toost
Wat is de juiste spelling: een toast of een toost uitbrengen op iemand?
De juiste spelling is: een toost uitbrengen.
Het woord toost − een gelukwens waarbij men het glas heft − komt van het Engelse woord toast, en
heeft zich aangepast aan de Nederlandse spelling. Ook het werkwoord toosten schrijven we in die
betekenis met oo: Laten we toosten op haar verjaardag!
Toast − een geroosterd stuk brood − heeft in het Nederlands wel de Engelse spelling behouden: Ik eet
graag toast met boter als ontbijt. In de betekenis 'brood roosteren' schrijven we toasten dus met oa.
4 oktober 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 190

Tweeëneenhalf jaar / twee-en-een-half jaar / twee en een half jaar
Wat is correct: tweeëneenhalf jaar, twee-en-een-half jaar of twee en een half jaar?
Correct is: twee en een half jaar.
Hoofdtelwoorden schrijven we aaneen tot aan het woord duizend: achttien, vijfenvijftig, achttienduizend.
Breukgetallen schrijven we met spaties: drie vierde, een achtste, twee vijfde. Als we een hoofdtelwoord
combineren met een breukgetal, schrijven we spaties tussen de delen. Zulke combinaties worden als
woordgroepen beschouwd, bijvoorbeeld: acht en een vierde miljoen inwoners. Dat is ook het geval bij
combinaties met een half en een halve: twee en een half jaar, drie en een halve appel, zes en een halve
minuut, zes en een halve liter melk.
Combinaties zonder het lidwoord een schrijven we wel aaneen: tweeënhalf uur later, drieënhalve seconde.
Die worden beschouwd als een samenstelling.
Als een combinatie met een half als zelfstandig naamwoord gebruikt wordt, schrijven we
koppeltekens: een zes-en-een-half op tien, een acht-en-een-half. Zulke combinaties worden als
samenkoppeling beschouwd.
11 oktober 2010
Jeep / jeep
Wat is correct: Michel heeft een nieuwe Jeep of jeep gekocht?
De spelling hangt af van de betekenis. Als het gaat om een auto van het merk Jeep, krijgt Jeep een
hoofdletter. In de algemenere betekenis 'terreinwagen' krijgt jeep een kleine letter.
Als merknaam schrijven we Jeep met een hoofdletter. Merknamen beschouwen we in de regel als
eigennamen. Vergelijk: Audi, Rolex, Pampers, Dior. Ook in de betekenis 'auto van het merk Jeep'
schrijven we Jeep met een hoofdletter: Volgens Jeremy rijdt de nieuwe Jeep fantastisch. Vergelijkbare
voorbeelden zijn: twee Audi's, een Rolex, een flesje Dior.
In de algemenere betekenis 'terreinwagen' wordt jeep als een soortnaam beschouwd, en schrijven we het
met een kleine letter: Wat vind je van de nieuwe jeep van Nissan? Andere voorbeelden van woorden die
als merknaam én als soortnaam gebruikt worden, zijn: Aspirine/aspirine, Pamper/pamper en
Kleenex/kleenex.
18 oktober 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 191

Maar en desondanks in één zin
Mag je maar en desondanks gebruiken in één zin, bijvoorbeeld: Hij heeft geen literair talent,
maar desondanks heeft hij een roman geschreven?
Ja, maar en desondanks kunnen allebei in deze zin staan.
In deze zin wordt maar gebruikt om tussen de twee delen van de nevenschikking een tegenstelling uit te
drukken. Het eerste deel bevat een toegeving ten opzichte van het tweede. Vergelijkbare voorbeelden
zijn: Hij is rijk, maar ongelukkig; Stef heeft een oude, maar goed functionerende platenspeler gekocht.
In zulke zinnen wordt de tegenstelling in het tweede deel dikwijls versterkt door woorden als toch,
niettemin of desondanks. Voorbeelden: De burgemeesters hebben gezegd dat ze geen manifestaties
zullen dulden, maar desondanks kondigen enkele organisaties acties aan; Stef heeft een oude, maar
niettemin goed functionerende platenspeler gekocht.
De toegeving in het eerste deel kan versterkt worden door weliswaar, wel of zeker. Voorbeeld: Hij heeft
weliswaar geen literair talent, maar hij heeft (toch) een roman geschreven.
25 oktober 2010
De luchtvaartmaatschappijen treffen / treft geen schuld
Wat is correct: De luchtvaartmaatschappijen treffen geen schuld of treft geen schuld?
Correct is: De luchtvaartmaatschappijen treft geen schuld.
In de constructie iemand/iets treft geen schuld is het onderwerp geen schuld. Schuld is enkelvoudig, dus
moet de persoonsvorm ook enkelvoudig zijn: treft. Nog enkele voorbeelden: De begeleiders van het kamp
treft geen schuld; Volgens de rechter trof de ministers geen schuld.
Iets/iemand is het lijdend voorwerp van deze constructie. In zinnen waarin het lijdend voorwerp een
persoonlijk voornaamwoord is, wordt dan ook de niet-onderwerpsvorm (bijvoorbeeld mij, jou, hem, ons)
gebruikt, niet de onderwerpsvorm (ik, jij, hij, wij). Voorbeelden: Als personeelslid treft jou geen
schuld (niet: tref jij geen schuld); Ik ben opgelucht dat hem geen schuld treft (niet: dat hij geen schuld
treft).
Vergelijkbare voorbeelden zijn: Mij treft geen blaam; De ouders van het kind treft geen verwijt.
3 november 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 192

De / het meeste problemen
Wat is correct: De treinstaking heeft de meeste of het meeste problemen veroorzaakt in
Vlaams-Brabant?
Zowel de meeste problemen als het meeste problemen is correct. In de meeste problemen is meeste, de
overtreffende trap van veel, een bijvoeglijke bepaling bij problemen. Bij dat meervoudige zelfstandig
naamwoord hoort het lidwoord de: de problemen.
Als u het meeste problemen schrijft, is het meeste een bijwoordelijke bepaling die bij het werkwoord
hoort. In die bijwoordelijke bepaling staat altijd het lidwoord het. De -e in meeste kan dan ook wegvallen.
In geschreven taal heeft die vorm zelfs de voorkeur. Bijvoorbeeld: Hij heeft het meest(e) getwijfeld aan
de goede afloop; Zij heeft het meest(e) van allemaal haar best gedaan; De pendelaars hebben het
meest(e) hinder ondervonden. Het meest(e) is een apart zinsdeel en kan in de zin vooropgeplaatst
worden: Het meest(e) hebben de treinreizigers hinder ondervonden, en niet de personen die met de auto
naar het werk rijden.
8 november 2010
Iets moeilijk / iets moeilijks
Wat is correct: Hij heeft iets moeilijk afgewerkt of Hij heeft iets moeilijks afgewerkt?
De correcte vorm is iets moeilijks. Als de combinatie van iets, niets, wat, veel, weinig of wat voor met een
bijvoeglijk naamwoord de waarde van een zelfstandig naamwoord heeft, krijgt het bijvoeglijk naamwoord
een buigings-s. Bijvoorbeeld: iets lekkers, iets moois, iets leuks. In België wordt die -s vaak weggelaten,
maar dat is geen standaardtaal.
In een beperkt aantal gevallen kan na iets, niets, wat, veel, weinig of wat voor een vorm zonder
buigings-s staan. Het gaat dan om een bijwoord dat iets zegt over de manier waarop de activiteit van het
werkwoord uitgevoerd wordt. Een bijwoord blijft altijd onverbogen. Zo is er een klein betekenisverschil
tussen Ik moet iets dringends doen (ik moet een dringende taak vervullen) en Ik moet iets dringend
doen (het is hoog tijd dat ik een bepaalde taak vervul).
Meestal is alleen een verbogen bijvoeglijk naamwoord mogelijk: Ik heb iets zoets gegeten; Zij heeft iets
vervelends meegemaakt; Hij heeft iets moois gekocht.
16 november 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 193

In-, uit- en doorvoeren / in, uit en doorvoeren
Wat is correct: Het bedrijf bezit een vergunning om wapens in-, uit- en door te voeren of in, uit
en door te voeren?
De correcte schrijfwijze is: Het bedrijf bezit een vergunning om wapens in, uit en door te voeren. Er komt
geen weglatingsstreepje na in en uit. In, uit en door te voeren is een samentrekking van in te voeren, uit
te voeren en door te voeren. In de eerste twee leden zijn er twee volledige woorden weggevallen,
namelijk te en voeren. In dat geval zet u geen weglatingsstreepje.
Een weglatingsstreepje geeft aan dat er een woorddeel is weggevallen. Als u de invoer, uitvoer en
doorvoer van wapens samentrekt, zet u dus wel streepjes: de in-, uit- en doorvoer van wapens.
22 november 2010
Wat betreft de betaling / wat de betaling betreft
Wat is correct: Wat betreft de betaling van weekendwerk gelden specifieke richtlijnen of Wat
de betaling van weekendwerk betreft, gelden specifieke richtlijnen?
Beide woordvolgordes zijn correct. Wat … betreft is naar de vorm een bijzin. Net als in andere bijzinnen
staat de persoonsvorm (betreft) achteraan. In wat betreft de betaling van weekendwerk staat de
persoonsvorm (betreft) vooraan. Wat betreft fungeert dan als voorzetseluitdrukking. Die volgorde werd
vroeger afgekeurd, maar is tegenwoordig algemeen aanvaard.
De voorzetseluitdrukking wat betreft kunt u niet gebruiken in combinatie met een aanwijzend of
persoonlijk voornaamwoord. De persoonsvorm betreft moet dan altijd achterop geplaatst worden,
bijvoorbeeld wat dat betreft, wat haar betreft.
De combinaties wat betreft en wat … betreft zijn formeel en ambtelijk. U kunt zinnen vaak vlotter
formuleren door wat betreft of wat … betreft te vervangen door het voorzetsel voor of over: Voor de
betaling van weekendwerk gelden specifieke richtlijnen.
29 november 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 194

Gestress / gestres
Wat is de correcte schrijfwijze: Wat een gestress! of Wat een gestres!?
De correcte spelling is: Wat een gestres!
Voor de vorming van woorden als gestres gaan we uit van de stam van het werkwoord. Vergelijk
met: gejoel, gedoe, gejank, gevloek, gekonkelfoes.
De stam van het werkwoord stressen is stres. Bij de stam van een werkwoord van Engelse oorsprong
behouden we de dubbele medeklinker alleen als die nodig is voor een correcte uitspraak van de
voorafgaande klinker. Bij stressen is dat niet het geval, vandaar dat we bijvoorbeeld ook ik stres, hij
strest en we hebben gestrest schrijven.
Vergelijkbare gevallen zijn: wat een gecros, al dat gevolleybal, al dat gescrol. Bij een Engelse uitspraak
behouden we de dubbele medeklinker wel: al dat gepass, al dat gepaintball.
13 december 2010
Uz'en / uz's
Wat is het meervoud van de afkorting uz (universitair ziekenhuis): uz'en of uz's?
Het meervoud van uz is uz's.
Uz is een initiaalwoord, een afkorting die letter voor letter wordt uitgesproken. Initiaalwoorden krijgen
meestal een meervoud op 's: nv's, gsm's, bh's, cao's, KB's, OCMW's. Alleen initiaalwoorden die op een
sisklank eindigen, krijgen een meervoud op 'en: sms'en, PS'en, BMX'en. Met de meervoudsuitgang van de
voluit geschreven vorm wordt bij de meervoudsvorming van het initiaalwoord dus geen rekening
gehouden: nv's (naamloze vennootschappen); PS'en (postscriptums/postscripta). Ook de
meervoudsuitgang van de laatste letter van het initiaalwoord is van geen belang: gsm's (m'en).
Het initiaalwoord uz is een beetje een bijzonder geval. Het eindigt op de letter z, maar die letter spreken
we niet uit als [z], maar als [zet]. Uz eindigt dus niet op de sisklank [z], maar op een [t]. Daarom voegen
we in het meervoud toch gewoon 's toe: uz's. Vergelijkbare voorbeelden zijn PZ's (politiezones)
en NWWZ's (niet-werkende werkzoekenden).
20 december 2010
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2010 195

2011
Vragen achter / vragen naar / vragen om
Wat is correct: Ze is het beu dat hij altijd achter / naar / om geld vraagt?
In deze zin is om het correcte voorzetsel: Ze is het beu dat hij altijd om geld vraagt. De zin is ook zonder
voorzetsel correct: Ze is het beu dat hij altijd geld vraagt.
Als vragen 'verzoeken' betekent, is om het gebruikelijke voorzetsel. Nog enkele voorbeelden: (om) raad
vragen, (om) euthanasie vragen, (om) een doggybag vragen, een meisje (om) haar hand vragen. Vragen
om kan ook de betekenis 'als het ware tot iets dwingen, het onvermijdelijk maken' hebben.
Bijvoorbeeld: Die kinderen vragen gewoon om straf.
Vragen naar betekent meestal 'informeren naar'. Bijvoorbeeld: naar iemands gezondheid vragen, (naar)
de prijs van een artikel vragen, (naar) de weg vragen. Vragen naar kan ook de betekenis 'willen zien of
spreken' hebben. Bijvoorbeeld: Niemand vroeg (naar) mijn rijbewijs; Heeft er nog iemand naar mij
gevraagd?
De combinatie vragen achter behoort niet tot de standaardtaal.
4 januari 2011
Het / de resterende vijf procent
Wat is correct: het resterende vijf procent of de resterende vijf procent?
De correcte vorm is: de resterende vijf procent.
Het is wel het procent, maar procent heeft hier een meervoudige betekenis. Vergelijk met: het jaar,
maar de komende twee jaar.
Maataanduidende zelfstandige naamwoorden als jaar, meter, euro en procent blijven na een telwoord
als vijf gewoonlijk in het enkelvoud staan: twee jaar, honderd meter, drie euro, vijf procent. Meervoudige
zelfstandige naamwoorden worden gecombineerd met het lidwoord de: de procenten, de jaren. Dat geldt
ook voor maataanduidende zelfstandige naamwoorden die een enkelvoudige vorm hebben, maar een
meervoudige betekenis: de vijf procent, de twee jaar.
10 januari 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 196

Royaal
Wat is de correcte afbreking van royaal: ro-yaal of roy-aal?
Beide afbrekingen zijn correct, afhankelijk van de uitspraak.
Bij de uitspraak [rwajaal] mag de y niet naar de volgende regel, omdat ze nodig is om de Franse
uitspraak aan te geven: roy-aal. Vergelijkbaar zijn flamboy-ant en foy-er.
Bij de uitspraak [roojaal] stelt de y tussen de klinkers de medeklinker /j/ voor en verschuift de y naar de
volgende regel: ro-yaal. Vergelijkbaar zijn ca-yenne en co-yote.
24 januari 2011
Honderdeneende / honderdeneerste
Wat is correct: Lévi-Strauss overleed vlak voor zijn honderdeneende of honderdeneerste
verjaardag?
Honderdeneerste verjaardag is de gebruikelijkste vorm, maar honderdeneende verjaardag is ook correct.
Rangtelwoorden worden gevormd door het achtervoegsel -de of -ste aan een hoofdtelwoord toe te
voegen, bijvoorbeeld twee - tweede, acht - achtste, vijftien - vijftiende, honderdenvier -
honderdenvierde, tweehonderd - tweehonderdste. De rangtelwoorden bij een en drie zijn al van oudsher
buitenbeentjes: we zeggen niet eende en driede, maar eerste en derde. Het rangtelwoord eerste is niet
afgeleid van een, maar is de overtreffende trap van eer: de eerste is dus 'de vroegste, die voor alle
anderen komt'.
Naast honderdeneerste wordt ook wel honderdeneende gebruikt. Bij honderdeneen zijn taalgebruikers dus
sterker geneigd om het rangtelwoord te vormen zoals de andere rangtelwoorden.
31 januari 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 197

Vad'ren / vaad'ren
Wat is correct: O heilig land der vad'ren of vaad'ren?
Om een verkeerde uitspraak te voorkomen, moet u de klinker verdubbelen: O heilig land der vaad'ren.
De apostrof kan in liederen of gedichten worden gebruikt bij een zogeheten syncope, als een toonloze
lettergreep wegvalt. Dat gebeurt bijvoorbeeld in strenge dichtvormen met nauw luisterende versvoeten.
Voorbeelden zijn machtige - macht'ge, wonderbare - wonderb're. Dat kan in bepaalde gevallen leiden tot
een verkeerde uitspraak van de klinker in de voorafgaande lettergreep. Om dat te voorkomen, wordt die
klinker verdubbeld. Bijvoorbeeld: hemelen - heem'len (niet hem'len), redenen - reed'nen, aannemelijk -
aanneem'lijk, toveren - toov'ren.
Overigens wordt bij een syncope niet altijd een apostrof gebruikt: vreeslijk, het laatre leven, geef ons
heden ons daaglijks brood.
7 februari 2011
V.C. / v.Chr.
Wat zijn de correcte afkortingen van voor Christus en na Christus?
In het Nederlands kan voor Christus op twee manieren worden afgekort: v.C. en v.Chr. De mogelijke
afkortingen van na Christus zijn n.C. en n.Chr.
Hoewel er keuzevrijheid is, kunt u de vormen het best niet door elkaar gebruiken. Het is belangrijk dat u
bij het schrijven van een tekst een keuze maakt en die consequent toepast. Bijvoorbeeld: Caesar stierf in
44 v.C. en Agrippina in 33 n.C. Ofwel: Caesar stierf in 44 v.Chr. en Agrippina in 33 n.Chr.
14 februari 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 198

Legt heraan / is aan het heraanleggen
Is de volgende zin correct: De gemeente legt de Stationsstraat heraan?
Het is niet duidelijk of deze zin tot de standaardtaal behoort. U kunt de zin beter als volgt formuleren:
De gemeente is de Stationsstraat aan het heraanleggen.
Werkwoorden die met her- beginnen, zijn in de standaardtaal altijd onscheidbaar. Dat betekent dat
her- bij de vervoegde vormen altijd één woord vormt met de rest van het werkwoord: Hij herriep zijn
beslissing (niet: riep … her); Ze hervond haar koelbloedigheid (niet: vond … her). Veel werkwoorden die
met her- beginnen, hebben een onvolledige vervoeging in de standaardtaal: alleen de infinitief en het
voltooid deelwoord komen voor.
Werkwoorden met her- die zelf van een scheidbaar samengesteld werkwoord zijn afgeleid,
zoals heraanbesteden, herindelen, heropleven, worden in België soms wel scheidbaar vervoegd.
Bijvoorbeeld: Hij was van plan om het werk heraan te besteden; Ze deelde haar keuken herin; Het
jongetje leefde helemaal herop. Dat soort zinnen is niet voor iedereen even aanvaardbaar. U kunt uw zin
beter zo formuleren dat u het werkwoord met her- alleen als infinitief of voltooid deelwoord gebruikt: Hij
wilde het werk heraanbesteden; Ze heeft haar keuken heringedeeld; Het jongetje was helemaal aan het
heropleven. Of u kunt het voorvoegsel her- vervangen door een vlotter synoniem
zoals opnieuw, weer of nog eens. Bijvoorbeeld: De gemeente legt de Stationsstraat opnieuw aan.
21 februari 2011
Verantwoording / verantwoordelijkheid
Is de volgende zin correct: Hij draagt de verantwoording voor die mislukking?
Nee, correct is: Hij draagt de verantwoordelijkheid voor die mislukking of Hij moet verantwoording
afleggen voor die mislukking.
De verantwoording voor iets dragen is een contaminatie, dat is een verhaspeling van twee woorden of
uitdrukkingen met een verwante betekenis. De correcte combinatie is: voor iets de verantwoordelijkheid
dragen of hebben, of voor iets verantwoording afleggen.
Bij het woord verantwoordelijkheid zijn verschillende werkwoorden mogelijk: iemand kan bijvoorbeeld
voor iets (de) verantwoordelijkheid aanvaarden, afwijzen, dragen, nemen of opeisen. Verantwoording kan
onder andere gecombineerd worden met het werkwoord afleggen. Verder kan iemand ook ter
verantwoording worden geroepen.
28 februari 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 199

Waarmee / met wie
Wat is correct: Katleen is een collega waarmee of met wie ik heel goed kan samenwerken?
Beide vormen zijn correct, maar om naar personen te verwijzen is waarmee informeler dan met wie.
Zeker in zakelijke teksten kunt u daarom beter kiezen voor de vorm met wie als u naar personen verwijst.
Veel taalgebruikers beschouwen de vorm met wie als de meest verzorgde vorm.
Hetzelfde geldt voor andere voornaamwoordelijke bijwoorden zoals waaraan, waarop, waarover, waarvan.
In geschreven taal kunt u beter kiezen voor de vormen met wie als u naar personen verwijst: de
onderwijzeres aan wie ik dat boek heb geleend; collega's op wie je kunt rekenen; het afdelingshoofd over
wie ze het hadden; de leraar van wie ik Frans gekregen heb. In gesproken taal kunt u in al die gevallen
ook de vormen waaraan, waarop, waarover en waarvan gebruiken.
7 maart 2011
Betrachting
Is betrachting correct gebruikt in de volgende zin: De eindronde halen is zijn grootste
betrachting?
Nee, het formele woord betrachting is geen standaardtaal als het gebruikt wordt met de betekenis 'wens,
verlangen, doel'. U kunt dus beter schrijven: De eindronde halen is zijn grootste wens.
Ook het werkwoord betrachten behoort tot het formele taalgebruik. Het komt alleen nog voor in enkele
vaste combinaties zoals zijn plicht betrachten en zorgvuldigheid of deugd betrachten. In de zin Bij de
onderhandelingen betrachten alle partijen een open houding kunt u betrachten beter vervangen door een
vlotter synoniem. Bijvoorbeeld: Bij de onderhandelingen streven alle partijen naar een open
houding of proberen alle partijen een open houding aan te nemen.
14 maart 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 200

Rechter hersenhelft / rechterhersenhelft
Wat is correct: de rechter hersenhelft of de rechterhersenhelft?
De correcte spelling is rechterhersenhelft.
De bijvoeglijke naamwoorden linker en rechter vormen een samenstelling met het zelfstandig naamwoord
dat erop volgt als daarmee een vaste eigenschap van het zelfstandig naamwoord wordt uitgedrukt. Dat is
onder andere het geval bij lichaamsdelen, bijvoorbeeld rechterhersenhelft, linkervoet, rechterwijsvinger,
linkervoorvoet. Vergelijkbare voorbeelden zijn linkermouw, rechterzijbeuk,
linkerkoplamp en rechterbladzijde. In al die woorden krijgt het eerste deel de hoofdklemtoon.
Als de woorden linker en rechter een toevallige eigenschap van het zelfstandig naamwoord uitdrukken,
worden ze los geschreven. Zowel het bijvoeglijk naamwoord als het zelfstandig naamwoord heeft dan een
hoofdklemtoon. Er is met andere woorden een betekenisverschil tussen bijvoorbeeld de
linkeroever (stroomafwaarts gezien) en de linker oever (vanaf een bepaalde plaats gezien), en tussen de
rechterschoen (voor de rechtervoet) en de rechter schoen (bij een rijtje schoenen in de winkel
bijvoorbeeld).
21 maart 2011
Apart en appartement
Waarom schrijven we in het Nederlands apart met één p en appartement met twee p's?
Het verschil in spelling heeft te maken met de oorsprong van de woorden. Het Nederlandse
woord apart komt van de Oudfranse woordcombinatie a part. In modern Frans is dat de combinatie à
part.
Het woord appartement hebben we ook uit het Frans overgenomen, maar het gaat eigenlijk terug op het
Italiaanse woord appartamento. Die vorm komt dan weer van apartamiento, het oude Spaanse woord
voor appartement. De spelling met één p vinden we ook nog in het moderne Spaans bij het zelfstandig
naamwoord apartamento en het werkwoord apartar ('afzonderen, uit elkaar plaatsen').
In het Duits heeft Appartement twee p's zoals in het Nederlands. In het Engels
heeft apartment één p zoals in het Spaans.
28 maart 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 201

Socialewoningbouw / sociale woningbouw
Wat is correct: de socialewoningbouw of de sociale woningbouw?
Beide spellingen zijn correct.
De spelling in één woord, socialewoningbouw, is een drieledige samenstelling met de woordgroep sociale
woning als linkerdeel en bouw als rechterdeel. Het gaat dan om de bouw van sociale woningen. Bij de
spelling in twee woorden, sociale woningbouw, is sociale een bijvoeglijk naamwoord bij woningbouw. Het
gaat dan om woningbouw met een sociaal doel. Doordat de betekenissen erg dicht bij elkaar liggen, zijn
beide spellingen gelijkwaardig te noemen.
Ook bij andere meerledige combinaties met het bijvoeglijk naamwoord sociaal komt het voor dat er
verschillende spellingen verdedigbaar zijn. Bijvoorbeeld: een socialehuisvestingsmaatschappij (een
maatschappij voor sociale huisvesting) of een sociale huisvestingsmaatschappij (een
huisvestingsmaatschappij met een sociaal doel).
Bij de meeste drieledige samenstellingen is de spelling in twee woorden niet correct omdat de betekenis
die daarmee uitgedrukt wordt, niet overeenstemt met wat bedoeld is. Een lage
energiewoning bijvoorbeeld is een energiewoning die laag is, niet een woning met een laag
energieverbruik zoals in
lage-energiewoning. Een lange termijndoelstelling is een termijndoelstelling die lang is, niet een
doelstelling voor de lange termijn zoals in langetermijndoelstelling.
4 april 2011
Sociaalnetwerksite / sociale netwerksite
Wat is correct: de sociaalnetwerksite, de sociaal netwerksite, de socialenetwerksite of de
sociale netwerksite?
De correcte vormen zijn sociaalnetwerksite en sociale netwerksite.
We schrijven sociaalnetwerksite volledig aan elkaar omdat het een drieledige samenstelling is, met de
woordgroep sociaal netwerk als linkerdeel en site als rechterdeel. Sociaal slaat in die samenstelling op het
onzijdige woord netwerk, en blijft daarom onverbogen. Vergelijkbare samenstellingen
zijn koudwatervrees en hoogrendementsketel.
Bij sociale netwerksite is sociale een bijvoeglijk naamwoord bij netwerksite. Door de buigings-e is het
duidelijk dat het bijvoeglijk naamwoord niet op het onzijdige woord netwerk maar op het dewoord
site slaat. Wat de betekenis betreft, is er geen wezenlijk verschil met sociaalnetwerksite: zowel het
netwerk als de site kan sociaal genoemd worden.
11 april 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 202

N.v.d.r. en red.
Wat is de functie van de afkortingen n.v.d.r. en red., die je weleens in interviews leest?
N.v.d.r. (ook wel geschreven als nvdr) betekent 'noot van de redactie'. De afkorting wordt door de
redacteur van een artikel gebruikt om iets in een geciteerde tekst nader toe te lichten of de context te
verduidelijken. De afkorting n.v.d.r. en de bijbehorende uitleg staan tussen ronde haakjes.
Bijvoorbeeld: 'Bij heel warm weer doen we ORS (een mineralensupplement om uitdroging bij diarree
tegen te gaan, n.v.d.r.) bij onze drank'; 'Enkele gemeentebesturen (zoals Dilbeek, n.v.d.r.) hebben
daarover een reglement uitgewerkt'; 'Ik ben intussen een jaartje ouder (28, n.v.d.r.) en dus meer
ervaren.'
De afkorting red. ('redactie') heeft dezelfde functie als n.v.d.r.: 'Onze twee laatste thuiswedstrijden zullen
we voor een vol huis (7435 toeschouwers, red.) spelen.'
18 april 2011
Sic
Waarvoor gebruik je de vermelding sic als je iemand citeert?
U kunt sic gebruiken om duidelijk te maken dat u zich bewust bent van een fout in een citaat van een
andere auteur of spreker. Sic komt uit het Latijn en betekent 'aldus, op deze manier'.
Bij de letterlijke weergave van een gesprek kunt u ervoor kiezen om een taalfout over te nemen. In dat
geval zet u sic achter de fout. Ook bij de weergave van een geschreven citaat waarin een spelfout staat,
gebruikt u sic om aan te geven dat u zich bewust bent van de fout, maar dat u het citaat respecteert. De
fout komt dan voor rekening van de oorspronkelijke schrijver: 'De kakafonie (sic) die hierover dreigt te
ontstaan, zal onze partij geen goed doen.'
U kunt sic ook gebruiken om de lezer erop te wijzen dat er inhoudelijk iets niet klopt of dat u het niet eens
bent met het geciteerde, bijvoorbeeld: 'Pentobarbital is een verdovingsmiddel voor het humaan (sic) laten
inslapen van dieren'; 'Er werd maar beperkt gecommuniceerd over de ramp omdat de lokale autoriteiten
de burgers niet nodeloos (sic) in paniek wilden brengen.'
Het is aan te raden om zuinig te zijn met het gebruik van sic. Het leidt de aandacht van de inhoud van de
tekst af en kan bij veelvuldig gebruik pedant overkomen.
26 april 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 203

Overmaken / bezorgen
Is overmaken correct gebruikt in de volgende zin: De brief en de bezwarende foto's werden
aan het gerecht overgemaakt?
Ja, maar combinaties als informatie overmaken, gegevens overmaken en een dossier overmaken zijn
alleen in België standaardtaal. Ze komen vooral voor in geschreven taal. In de standaardtaal in het hele
taalgebied gebruiken we in plaats
van overmaken bijvoorbeeld bezorgen, doorgeven, meedelen, overbrengen of toezenden. Voorbeelden: In
het najaar zal de bouwaanvraag aan de milieudienst van onze gemeente worden bezorgd; De centrale
bank heeft de gevraagde informatie doorgegeven aan het parket.
In de betekenis 'geld overzenden, overschrijven' is overmaken wel standaardtaal in het hele
taalgebied: Geld overmaken naar het buitenland is niet altijd gratis; Ik heb net 500 euro overgemaakt op
de rekening van mijn huisbaas.
2 mei 2011
Twintig minuten zijn / is zo voorbij
Wat is correct: Twintig minuten zijn zo voorbij of Twintig minuten is zo voorbij?
Beide zinnen zijn correct.
Bij een meervoudig onderwerp staat de persoonsvorm in principe altijd in het meervoud: Twintig minuten
zijn zo voorbij. Als een meervoudig onderwerp als een eenheid beschouwd kan worden, kan de
persoonsvorm ook in het enkelvoud staan. In deze zin kan twintig minuten als een 'tijdspanne van twintig
minuten' worden opgevat: Twintig minuten is zo voorbij.
Ook in de volgende zinnen is zowel een enkelvoudige als een meervoudige persoonsvorm correct: Drie
maanden is / zijn voldoende om een goed beeld van Zuid-Amerika te krijgen; Drie glazen wijn betekent /
betekenen niets voor hem.
9 mei 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 204

De idee / het idee
Wat is correct: de idee of het idee?
Het idee is altijd correct. Specifiek in de betekenis 'filosofisch denkbeeld, principe' kan idee ook een
de-woord zijn.
Bij twijfel over het woordgeslacht kunt u altijd het idee gebruiken. De betekenis daarvan is 'denkbeeld',
'gedachte', 'denkwijze', 'ingeving', 'mening'. Bijvoorbeeld: Het idee alleen al doet me huiveren!; Het was
mijn dochter die me op het idee bracht; Sara heeft altijd wel een lumineus idee; Dat idee van jou vind ik
maar niks.
Specifiek in de betekenis 'filosofisch denkbeeld, principe' kan idee ook een de-woord zijn. Bijvoorbeeld: de
godsidee bij Kant, de marxistische idee van de klassenstrijd. Maar ook in die filosofische betekenis is het
idee correct: het godsidee bij Kant, het marxistische idee van de klassenstrijd.
16 mei 2011
Homeros / Homerus
De gebruikelijkste spelling is Homerus.
In het Nederlands zijn we over het algemeen meer gewend aan de gelatiniseerde vormen van Griekse
eigennamen, omdat de meeste ervan via het Latijn in onze taal zijn terechtgekomen. Bij de overname van
Griekse namen vervingen de Romeinen de Griekse letters eenvoudigweg door de
Latijnse: Homèros werd Homerus, Aischulos werd Aeschylus, Narkissos werd Narcissus, Oidipous werd Oe
dipus enzovoort.
Dat de gelatiniseerde vormen traditioneel in gebruik zijn, betekent helemaal niet dat de Griekse vormen
fout zijn. Er is in recente Nederlandse vertalingen zelfs een zekere tendens om de Griekse vormen te
gebruiken voor de namen van personages en auteurs: Menelaos in plaats van Menelaüs, Ploutarchos in
plaats van Plutarchus en Thoukudides in plaats van Thucydides.
23 mei 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 205

Getallen in cijfers of letters
Wanneer schrijf je in lopende tekst getallen in cijfers en wanneer in letters?
De vuistregel is dat we in lopende tekst lage en ronde getallen in letters schrijven.
Er is geen harde regel voor het schrijven van getallen in cijfers of letters, maar in het algemeen wordt
aangeraden om de getallen onder de twintig, de tientallen en de ronde getallen daarboven in letters te
schrijven: een, dertiende, twintig, vijftig, honderdste, zeshonderd, duizend, zestienhonderd, achttienduize
nd, honderdduizend, miljoen, miljard enzovoort. De andere getallen schrijven we doorgaans in
cijfers: 28, 65, 108, 6354, 92 872. Bij miljoen en miljard zijn combinaties van cijfers en woorden
mogelijk: 11 miljoen Belgen, 7 miljard mensen.
In enkele gevallen wordt van de vuistregel afgeweken. Zo schrijven we getallen in cijfers als het gaat om
exacte gegevens, zoals maten, gewichten, temperaturen en data: Ze reed met 30 km/u naar huis; Hij
weegt 80 kg; Het is 19 graden buiten; Ze is geboren op 12 januari 2005; Walter groeide op in de
Koperstraat 45. Ook als in een zin of alinea getallen in cijfers en getallen in letters door elkaar zouden
voorkomen, schrijven we alle getallen bij voorkeur in cijfers: Van de 52 eerstejaarsstudenten waren er 20
die ouder waren dan 18.
30 mei 2011
Ja of nee antwoorden op een ontkennende vraag
Antwoordt een vegetariër met ja of nee op de vraag Eet jij dan helemaal geen vlees?
Op die vraag antwoordt een vegetariër met nee, eventueel aangevuld met ik eet geen vlees. Wie
bevestigend wil antwoorden op een ontkennende vraag, antwoordt dus met nee. Wie wel vlees eet, zou
dezelfde vraag beantwoorden met ja hoor, jawel of toch wel.
Achter een vraag als Eet jij dan helemaal geen vlees? schuilt een veronderstelling van de vraagsteller, in
dit geval 'jij eet (wellicht) vlees'. Wie de vraag beantwoordt, gaat in op die achterliggende
veronderstelling: hij kan die ontkennen (met nee) of bevestigen (met ja). Om misverstanden te
voorkomen, voegen de meeste taalgebruikers er een zinnetje aan toe: Nee, dat doe ik al jaren niet
meer of Ja hoor, geef mij maar tournedos!
6 juni 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 206

Afkorting aan het begin van een zin
Hoe schrijf je een afkorting als gsm aan het begin van een zin?
Als gsm het eerste woord van de zin is, krijgt het een beginhoofdletter. Bijvoorbeeld: Gsm's zijn verboden
in het Diamantmuseum.
Aan het begin van een zin schrijven we een hoofdletter, ook als het eerste woord een afkorting is die
normaal gezien klein wordt geschreven. Nog enkele voorbeelden: 'Vtm' wordt sinds 2003 met kleine
letters geschreven; Blz. 377 ontbreekt; T.e.m. 17 juni kunt u uw stem uitbrengen; Soa’s zitten nog altijd
in de taboesfeer.
De hoofdletter aan het begin van een zin valt alleen weg als het eerste woord een cijfer of een symbool
is: 143 personen vinden dit leuk; % is het procentteken. Als het eerste woord van de zin met een apostrof
begint, verschuift de hoofdletter naar het tweede woord: 't Is een meisje!
14 juni 2011
Eigennaam met kleine letter aan het begin van een zin
Hoe schrijf je een naam als d’Ancona aan het begin van een zin?
Als d'Ancona het eerste woord van de zin is, krijgt de naam een beginhoofdletter. Bijvoorbeeld: D'Ancona
is minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur geweest.
Aan het begin van een zin schrijven we een hoofdletter, ook als het eerste woord een eigennaam is die
normaal gezien met een kleine letter begint. Nog enkele voorbeelden: ITunes (normaal
gezien iTunes) mag sinds 2010 liedjes van de Beatles te koop aanbieden; DEUS (normaal
gezien dEUS) brengt in het najaar een nieuwe cd uit; De Volkskrant (normaal gezien de
Volkskrant) berichtte daarover op 14 april; Bmibaby (normaal gezien bmibaby) is een Britse
lowcostluchtvaartmaatschappij.
Er zijn maar twee uitzonderingen op de regel dat een zin met een hoofdletter moet beginnen. Als het
eerste woord een cijfer of een symbool is, valt de hoofdletter weg: 143 personen vinden dit leuk; % is het
procentteken. Als het eerste woord van de zin met een apostrof begint, verschuift de hoofdletter naar het
tweede woord: 't Is een meisje!
20 juni 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 207

Elk mens / elke mens
Wat is correct: Omdat elk mens telt of Omdat elke mens telt?
Zowel elke mens als elk mens is correct. In België is elke mens de gebruikelijkste vorm, in Nederland elk
mens.
De voornaamwoorden elk en ieder krijgen normaal gezien een -e bij de-woorden en geen -e bij
het-woorden: elke woning, iedere jongen, elk huis, ieder meisje. Maar in combinatie met het de-
woord mens (en soms ook persoon) kan de -e wegvallen: elke/elk mens, iedere/ieder mens.
Bij ieder(e) mens komt in het hele taalgebied de vorm zonder -e het vaakst voor: ieder mens is zowel in
Nederland als in België de gebruikelijkste vorm. Bij elk(e) mens is er een gebruiksverschil: in Nederland
is elk mens gebruikelijker dan elke mens; in België is elke mens gewoner dan elk mens.
Mens kan ook als het-woord gebruikt worden. Het heeft dan een specifiekere betekenis: doorgaans wordt
het gebruikt om in minachtende of medelijdende zin naar een vrouwelijke persoon te verwijzen.
Bijvoorbeeld: Dat mens denkt dat mijn broer gek is op haar. Als mens als het-woord wordt gebruikt, is
alleen elk mens correct. In Omdat elk(e) mens telt ligt deze interpretatie niet voor de hand.
27 juni 2011
Oudste bekende / oudst bekende
Wat is correct: de oudst bekende versie van dit lied of de oudste bekende versie van dit lied?
Zowel de oudste bekende versie van dit lied als de oudst bekende versie van dit lied is correct. U kunt uw
eigen voorkeur volgen.
In de oudste bekende versie is oudste een bijvoeglijk naamwoord bij de combinatie bekende versie. Het
woord krijgt, net zoals bekende, een buigings-e. De betekenis van de oudste bekende versie is: 'de
oudste versie die bekend is', of anders gezegd: 'de oudste van alle bekende versies'. Vergelijkbare
combinaties zijn: de mooiste bekende versie, de kortste bekende versie.
In de oudst bekende versie is oudst een bijwoord bij het bijvoeglijk naamwoord bekend. Het woord krijgt
dan geen -e; het blijft zoals andere bijwoorden onverbogen. Vergelijkbare combinaties zijn: de best
bekende versie ('die het best bekend is'), de minst bekende versie ('die het minst bekend is'). Bij oudst
bekende loopt de betekenisomschrijving 'die het oudst bekend is' wat moeilijker, maar het is toch in die
zin dat we de combinatie moeten opvatten: oudst zegt iets over de manier waarop de versie bekend is.
Wat de betekenis betreft, is er geen wezenlijk verschil met de oudste bekende versie: de versie die 'het
oudst bekend is', is van alle bekende versies ook 'de oudste'.
Oudst komt ook in andere vergelijkbare combinaties als bijwoord voor, zoals: de oudst geboren zoon, het
oudst bewaarde christelijke geschrift in het Latijn, de oudst levende organismen, de oudst bestaande
begraafplaats.
4 juli 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 208

Blosokamp / Bloso-kamp
Welke spelling is correct: Mijn zoon gaat op Blosokamp of Bloso-kamp?
Volgens de regels is de correcte schrijfwijze Bloso-kamp, maar Blosokamp is ook wel te verdedigen.
Bloso is een letterwoord. Dat is een verkorte vorm die uit de beginletters van woorden is samengesteld en
als een gewoon woord wordt uitgesproken. Als een letterwoord met een of meer hoofdletters wordt
geschreven, zet u volgens de regels een koppelteken in een samenstelling.
Sommige letterwoorden die alleen een beginhoofdletter hebben, worden niet meer als een afkorting
aangevoeld, maar als een eigennaam op zich, bijvoorbeeld Fnac (Fédération Nationale d'Achat des
Cadres), Fiat (Fabbrica Italiana Automobili Torino), Sabam (Société Anonyme Belge des Auteurs et
Musiciens) en ook Bloso (Agentschap voor de Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en
de Openluchtrecreatie). Samenstellingen met een eigennaam worden aaneengeschreven. Daarom is in
samenstellingen met letterwoorden met beginhoofdletter de schrijfwijze in één woord ook te verdedigen,
bijvoorbeeld Blosokamp, Fnacwinkel, Fiatfabriek en Sabambijdrage.
In samenstellingen met letterwoorden die volledig in hoofdletters worden geschreven, zet u altijd een
koppelteken, bijvoorbeeld OVAM-website, SIS-kaart. Als het letterwoord geen hoofdletters bevat, schrijft
u de samenstelling aan elkaar, bijvoorbeeld aidspreventie, busoleerling, pincode, vipbehandeling. Voor de
duidelijkheid mag u altijd een koppelteken zetten: vip-behandeling.
12 juli 2011
B.U.S.O / BUSO / b.u.s.o. / buso
Wat is de correcte schrijfwijze van de afkorting voor buitengewoon secundair
onderwijs: BUSO, B.U.S.O, b.u.s.o. of buso?
De correcte schrijfwijze is buso. Buso is een letterwoord, een verkorte vorm die uit de beginletters van
woorden is samengesteld en als een gewoon woord wordt uitgesproken. Afgekorte namen van
onderwijstypes worden in kleine letters en zonder puntjes geschreven, bijvoorbeeld hobu (hoger
onderwijs buiten de universiteit), hokt (hoger onderwijs van het korte type).
Er is geen algemene regel voor het hoofdlettergebruik in letterwoorden van zaaknamen. Als u twijfelt,
kunt u altijd een naslagwerk of de afkortingenlijst op de website van de Taaltelefoon raadplegen.
Ingeburgerde letterwoorden voor een zaaknaam worden in principe met kleine letters geschreven,
bijvoorbeeld aids (acquired immune deficiency syndrome), bom (bewust ongehuwde moeder). Die
tendens wordt echter niet altijd gevolgd. Een aantal ingeburgerde letterwoorden behouden de
oorspronkelijke hoofdletters, bijvoorbeeld FAQ (frequently asked question), IBO (initiatief voor
buitenschoolse opvang), RAM (random access memory), SARS (severe acute respiratory syndrome),
SWOT (strengths, weaknesses, opportunities, threats).
18 juli 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 209

clb / CLB
Wat is de correcte schrijfwijze van de afkorting voor centrum voor
leerlingenbegeleiding: clb of CLB?
De correcte afkorting is CLB, in hoofdletters. CLB is een initiaalwoord. Dat is een verkorte vorm die uit de
beginletters van woorden is samengesteld, en die letter voor letter wordt uitgesproken. Initiaalwoorden
die namen van organisaties en instanties aanduiden, schrijven we meestal in hoofdletters, ook als de
voluit geschreven woorden geen hoofdletters hebben. Vergelijkbare voorbeelden zijn CBJ (comité voor
bijzondere jeugdzorg), CVO (centrum voor volwassenenonderwijs).
Als u de meervoudsvorm centra voor leerlingenbegeleiding wilt afkorten, schrijft u CLB's. Initiaalwoorden
krijgen een meervoud op 's: CBJ's, CVO's. Als het initiaalwoord op de letter -s of op een andere sisklank
eindigt, vormt u het meervoud met 'en: de vroegere PMS'en (psycho-medisch-sociale centra).
25 juli 2011
Veertigurenweek / veertigurige werkweek
Wat is correct: veertigurenweek of veertigurige werkweek?
Beide vormen zijn correct. Veertigurenweek is standaardtaal in België; veertigurige werkweek is
standaardtaal in het hele taalgebied.
De constructies die in het hele taalgebied gangbaar zijn, bestaan uit een hoofdtelwoord, -urig, -daags,
-weeks of -jarig, en een ander zelfstandig naamwoord: veertigurige werkweek, achturige
werkdag, vierdaagse werkweek, drieweekse reis, vierjarige opleiding. Ook een woordgroep met van komt
geregeld voor: een werkweek van veertig uur, een werkdag van acht uur, een werkweek van vier
dagen, een reis van drie weken.
In België worden vaak drieledige samenstellingen gebruikt die bestaan uit een hoofdtelwoord, een
tijdsaanduidend zelfstandig naamwoord (uren, dagen, weken, jaren) en een ander zelfstandig
naamwoord: veertigurenweek, achturendag, vierdagenweek, zeswekentermijn. Die constructies behoren
tot de standaardtaal in België.
Sommige drieledige samenstellingen met dagen of jaren als tweede deel zijn standaardtaal in het hele
taalgebied, bijvoorbeeld veertigdagentijd, meerjarendoelstelling, tienjarenplan.
1 augustus 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 210

50-tal, 50'er
Waarom staat er in 50-tal een koppelteken en in 50'er een apostrof?
50-tal is een samenstelling: tal bestaat ook als een afzonderlijk woord, bijvoorbeeld in Tal van jongeren
namen deel aan de wedstrijd. In samenstellingen met een cijfer zet u een koppelteken.
50'er is een afleiding: het achtervoegsel er wordt in dit geval gebruikt om van het telwoord 50 het
zelfstandig naamwoord 50’er af te leiden. In afleidingen waarin het grondwoord een cijfer is, zet u een
apostrof.
Als u het getal voluit in woorden zet, schrijft u dergelijke samenstellingen en afleidingen
aaneen: vijftigtal en vijftiger.
8 augustus 2011
Verwijzen naar een doelgroep van oudere personen
Hoe verwijs je naar een doelgroep van oudere personen?
Als u zich rechtstreeks richt tot personen die tot een bepaalde leeftijdscategorie behoren, kunt u het best
neutrale woorden gebruiken. Voor een doelgroep van oudere personen kunnen verwijzingen
als medioren of personen van middelbare leeftijd en senioren of bejaarden nogal gevoelig liggen.
Bovendien is het niet altijd duidelijk op welk moment iemand zich tot een bepaalde categorie kan of moet
rekenen. Daarom kunt u beter naar een objectief kenmerk verwijzen, bijvoorbeeld de status of de
leeftijd: gepensioneerde, 50’er, 65+’er, 70-plusser.
Hetzelfde geldt overigens ook voor jongeren. Veertienjarigen stellen het doorgaans niet op prijs om kind
genoemd te worden en jongeren van negentien kunt u beter geen tieners meer noemen. Een verwijzing
naar een objectief kenmerk is meestal beter: middelbare scholier, 16+'er, +18-jarige.
16 augustus 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 211

Teveel / te veel
Is teveel correct geschreven in de zin Ik heb teveel taart gegeten?
Nee, de correcte schrijfwijze is Ik heb te veel taart gegeten. Als u veel als bijvoeglijk naamwoord
gebruikt, schrijft u het los van te. Te veel heeft dan de letterlijke betekenis 'meer dan gewenst'. Andere
voorbeelden zijn: Er zijn te veel 16-jarigen die roken; Ondanks zijn hoge bloeddruk gebruikt hij nog altijd
te veel zout.
Als u teveel als zelfstandig naamwoord gebruikt, moet u het aan elkaar schrijven. U kunt er dan een
lidwoord voor zetten: het teveel, een teveel. Teveel betekent dan 'overschot, overmaat'. Voorbeelden
zijn: Het teveel aan ijzer wordt opgeslagen in de lever; Bij een ooglidcorrectie wordt het teveel aan huid
verwijderd.
22 augustus 2011
Midden / te midden van
Is de zin Het vakantiehuisje ligt midden de duinen correct?
Nee, de combinatie midden de duinen is geen standaardtaal. Wel correct zijn te midden van de
duinen en (midden) tussen de duinen.
In België wordt midden soms als voorzetsel gebruikt in een plaatsbepaling, maar dat gebruik is geen
standaardtaal. Om uit te drukken dat iets of iemand zich in het midden van iets bevindt, kunt u de
voorzetseluitdrukkingen in het midden van en te midden van gebruiken: Ze vonden een picknickplaats in
het midden van een weide, te midden van grazende koeien. Daarnaast kunt u midden gebruiken in
combinatie met een voorzetsel: Hij zette de vaas midden op de tafel; Ze zat midden in de tuin te
lezen; Hij gooide de bal midden tussen de bloemen.
29 augustus 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 212

Weer naar school / terug naar school
Wat is correct: Weer naar school! of Terug naar school!?
Beide combinaties zijn correct. Ze kunnen allebei gebruikt worden als slogan bij het begin van het nieuwe
schooljaar.
Het bijwoord weer heeft de betekenis 'opnieuw'. We drukken daarmee een herhaling uit. Weer naar
school! betekent dus zoveel als 'we gaan opnieuw naar school'. Het bijwoord terug geeft aan dat er een
beweging is naar de plaats van herkomst of naar het uitgangspunt. Terug naar school! betekent dus
zoveel als 'we gaan of keren (na de zomervakantie) terug naar school'.
Het bijwoord terug komt in België ook geregeld voor als alleen de betekenis 'opnieuw, nogmaals' bedoeld
is, maar dat gebruik is niet aan te bevelen. Een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers keurt het
woord terug in die betekenis af. Zinnen als De stad moet terug worden opgebouwd en Het voorstel is
terug afgewezen kunt u in verzorgde spreek- en schrijftaal dus beter vermijden.
5 september 2011
Paragraaf / alinea
Is paragraaf een synoniem van alinea?
Nee. Een alinea is een tekstblok van bij elkaar horende zinnen. Een paragraaf daarentegen is een groter
tekstblok van bij elkaar horende alinea's.
In het Nederlands wordt paragraaf weleens als synoniem van alinea gebruikt, maar dat gebruik is niet aan
te bevelen. Door duidelijk het betekenisonderscheid te maken tussen paragraaf en alinea, kunt u bij
verwijzingen naar passages in een tekst verwarring voorkomen over wat u precies bedoelt.
Het is ook nuttig om te weten dat het betekenisonderscheid in het Engels anders gemaakt wordt. In het
Engels worden alinea's paragraphs genoemd; grotere tekstblokken van bij elkaar horende alinea's
zijn sections. De Franse woorden alinéa en paragraphe corresponderen wel met de Nederlandse
woorden alinea en paragraaf.
12 september 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 213

Prioritiseren / prioriseren / prioriteren
Wat is correct: prioritiseren, prioriseren of prioriteren?
Het correcte werkwoord is prioriteren.
Het werkwoord prioriteren betekent 'prioriteiten stellen, iets rangschikken volgens prioriteit, prioriteit
geven aan iets'. Het komt vooral voor in de context van beleid en management. Bijvoorbeeld: Als
manager moet je constant kunnen prioriteren; Het bedrijf moet eerst de projecten prioriteren en daarna
het investeringsplan opstellen. Het zelfstandig naamwoord dat van het werkwoord prioriteren is afgeleid,
is prioritering. De vorm prioritisering is niet correct.
19 september 2011
Inzetten op
Is de volgende zin correct: De minister blijft inzetten op de verbetering van de luchtkwaliteit?
Ja, het gebruik van het werkwoord inzetten is in deze zin correct. Inzetten op iets betekent hier 'streven
naar, focussen op, een prioriteit maken van'. Hoewel dat gebruik nog niet in de woordenboeken wordt
vermeld, hoeft er geen bezwaar tegen gemaakt te worden. Het komt ondertussen geregeld voor, vooral in
de context van beleid en management.
In de bovenstaande zin is inzetten een onovergankelijk werkwoord, dat wil zeggen een werkwoord zonder
lijdend voorwerp. Inzetten wordt meestal als overgankelijk werkwoord gebruikt, met een lijdend voorwerp
dus. Bijvoorbeeld: De minister zal de vrijgekomen budgetten inzetten voor de verbetering van de
luchtkwaliteit; De minister zal extra personeel inzetten op de nieuwe projecten. Inzetten komt ook vaak
als wederkerend werkwoord voor. Bijvoorbeeld: De minister blijft zich inzetten voor de verbetering van de
luchtkwaliteit.
26 september 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 214

Behoren tot een van de
Is de volgende zin correct: Odysseus behoort tot een van de belangrijkste Griekse helden?
Nee, deze constructie is niet voor iedereen aanvaardbaar. Deze zin bevat een klassieke contaminatie
waarbij twee combinaties, behoren tot de … en een van de … zijn, door elkaar zijn gehaald.
De verbinding behoren tot een van de komt vaak voor en wordt door veel mensen niet meer als fout
ervaren. Toch is er een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers die behoren tot een van de niet
acceptabel vindt. Het is daarom aan te bevelen om de bovenstaande zin als volgt te formuleren: Odysseus
is een van de belangrijkste Griekse helden of Odysseus behoort tot de belangrijkste Griekse helden.
3 oktober 2011
A-typisch / atypisch
Schrijf je atypisch met of zonder koppelteken?
De gewone schrijfwijze is atypisch, zonder koppelteken.
Voorvoegsels worden in de regel aan het grondwoord vast geschreven: oneerlijk, antibacterieel, proactief,
quasigeleerd. Ook afleidingen met het voorvoegsel a-, dat 'niet-' of 'non-' betekent, worden zonder
koppelteken geschreven, bijvoorbeeld amoreel, atechnisch, apolitiek, asociaal, asymmetrisch. U hebt wel
de vrijheid om een streepje in een afleiding met een voorvoegsel van Latijnse of Griekse oorsprong te
zetten, als u het woord daardoor makkelijker leesbaar vindt. Zo kunt u met een streepje in aromantisch
voorkomen dat iemand aromatisch leest.
Afleidingen met a- behoren, in tegenstelling tot combinaties met niet- en non-, niet tot het beperkte lijstje
van bijzondere voorbepalingen waarbij we wel altijd een koppelteken zetten: adjunct, aspirant, assistent,
bijna, chef, collega, ex ('voormalig'), interim, kandidaat, leerling, meester ('hoofd van'), niet, non,
oud ('voormalig'), Sint, stagiair en substituut. Enkele voorbeelden: niet-actief, non-conformisme, exminister,
stagiair-bakker.
10 oktober 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 215

In functie van
Is in functie van correct in de volgende zin: Veel studenten kiezen een opleiding in functie van
werkzekerheid?
Ja, dit gebruik van in functie van is standaardtaal in België. In functie van is een wat vage
voorzetseluitdrukking die vooral in geschreven taal gebruikt wordt. Vaak kunt u een andere combinatie
gebruiken die preciezer uitdrukt wat u bedoelt.
Er zijn heel wat alternatieven voor in functie van die standaardtaal in het hele taalgebied zijn: op grond
van, afhankelijk van, uit het oogpunt van, met het oog op, afgestemd op, op basis
van, volgens, naargelang van, in het kader van, in het licht van, in verhouding tot of aan de hand van.
Enkele voorbeelden: Veel studenten kiezen een opleiding met het oog op werkzekerheid; Kies planten
afhankelijk van de ligging van je tuin; De anciënniteit zal berekend worden op basis van uw relevante
ervaring.
17 oktober 2011
Noch ... noch ...
Mag het woord noch twee keer gebruikt worden in de volgende zin: Ze lust (noch) koffie noch
thee?
Noch mag herhaald worden, maar dat hoeft niet. Als u noch herhaalt, wordt elk afzonderlijk lid
nadrukkelijker ontkend.
Het nevenschikkend voegwoord noch kan twee elementen met elkaar verbinden,
bijvoorbeeld koffie en thee in Ze lust koffie noch thee. Noch kan ook als reeksvormer gebruikt worden;
het wordt dan herhaald voor elk lid van de nevenschikking. De zin krijgt daarbij een iets nadrukkelijkere
intonatie. Vaak komt er ook een komma voor het tweede deel: Ze lust noch koffie, noch thee.
In plaats van een constructie met noch kunt u ook Ze lust geen koffie of thee of Ze lust geen koffie, en
ook geen thee gebruiken.
24 oktober 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 216

Landcodes in de adressering
Wat schrijf je in de adressering van een brief: B-3000 LEUVEN, BE-3000 LEUVEN of 3000
LEUVEN?
In de adressering schrijft u op de regel van de plaatsnaam 3000 LEUVEN, zonder landcode. De naam van
de gemeente schrijft u in hoofdletters, in de officiële taal van die gemeente. Nog enkele
voorbeelden: 3080 VOSSEM, 5000 NAMUR, 1000 BRUSSEL of 1000 BRUXELLES.
Ook in buitenlandse adressen hoeft u geen internationale landcode voor de postcode van de plaatsnaam
te zetten: 5700 ZELL AM SEE, 59800 LILLE. De landnaam wordt op een aparte regel onderaan in het
adres vermeld. Voor de landnaam gebruikt u de benaming die gebruikelijk is in het land waar u de brief
op de bus doet. Voorbeeld:
59800 LILLE
FRANKRIJK
31 oktober 2011
Kunnen jullie zich / jullie / je daarin vinden?
Wat is correct: Kunnen jullie zich daarin vinden; Kunnen jullie jullie daarin vinden of Kunnen
jullie je daarin vinden?
Correct is: Kunnen jullie je daarin vinden?
Bij het onderwerp jullie hoort het wederkerend voornaamwoord je. Nog enkele voorbeelden: Jullie moeten
je aan de planning houden; Jullie kunnen je tot ons richten; Jullie vergissen je.
De vorm jullie wordt niet als wederkerend voornaamwoord gebruikt. Het wederkerend
voornaamwoord zich hoort bij een derde persoon enkelvoud, een derde persoon meervoud of de tweede
persoon enkelvoud u: Michelle moet zich aan de planning houden; Zij kunnen zich tot ons richten; U
vergist zich/u.
7 november 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 217

Onze buren zijn moslims / moslim
Wat is correct: Onze buren zijn moslim of Onze buren zijn moslims?
Zowel moslim als moslims is correct.
Meestal staan het onderwerp en het naamwoordelijk deel van het gezegde allebei in het enkelvoud óf
allebei in het meervoud: Onze buurman is een moslim; Onze buren zijn moslims.
Een meervoudig onderwerp kan ook gecombineerd worden met een enkelvoudig naamwoordelijk deel.
Er staat dan geen lidwoord voor het naamwoordelijk deel: Onze buren zijn moslim. Zo'n enkelvoudig
naamwoordelijk deel zonder lidwoord geeft een kenmerkende eigenschap van de personen in het
onderwerp aan. Dat kan gaan om een levensbeschouwing, zoals moslim, maar ook om een beroep
(zoals politieagent), een nationaliteit (zoals Belg) of een bepaalde rol (zoals getuige). Bijvoorbeeld: Mijn
broers zijn politieagent; Wij zijn Belg; Ze waren getuige van het ongeval.
Ook in een zin met een enkelvoudig onderwerp blijft het lidwoord dikwijls achterwege: Onze buurman is
moslim.
14 november 2011
Vind je het goed als / dat
Wat is het verschil tussen Vind je het goed dat en Vind je het goed als ik je morgen een nieuwe
versie bezorg?
Door dat te gebruiken in de bijzin dat ik je morgen een nieuwe versie bezorg presenteert u de informatie
als een feit: u zult morgen een nieuwe versie bezorgen, wat uw gesprekspartner er ook van vindt.
Door als te gebruiken in de bijzin als ik je morgen een nieuwe versie bezorg geeft u aan dat de informatie
in de bijzin nog niet zeker is. U maakt daarmee duidelijk dat u rekening wilt houden met de mening van
uw gesprekspartner.
Een vergelijkbaar betekenisverschil doet zich voor tussen dat en of in zinnen als Ik wist niet dat er nog
een nieuwe versie kwam (= 'Er komt nog een nieuwe versie, maar ik wist het niet') en Ik wist niet of er
nog een nieuwe versie kwam (= 'Komt er nog een nieuwe versie? Ik wist het niet').
21 november 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 218

Afkortingen en puntjes
Waarom krijgen m.a.w. en a.d.h.v. puntjes en btw en aids niet?
Dat heeft te maken met het type afkorting. Bij de zogeheten 'echte' afkortingen gebruiken we puntjes,
bij de andere types niet.
Een echte afkorting kunt u gemakkelijk herkennen, want die wordt gelezen alsof er geen afkorting
staat: m.a.w. lezen we altijd als 'met andere woorden', a.d.h.v. altijd als 'aan de hand van' en incl. altijd
als 'inclusief'. Bij de andere types afkortingen is dat niet zo. Initiaalwoorden spreken we letter voor letter
uit (btw, gsm, pc) en letterwoorden spreken we als een woord uit (aids, radar, laser).
28 november 2011
Schoenwinkel / schoenenwinkel
Wat is het correcte woord: schoenwinkel of schoenenwinkel?
Schoenwinkel en schoenenwinkel zijn allebei correct.
Met twee of meer zelfstandige naamwoorden kunnen we een nieuw woord vormen, een samenstelling.
Meestal worden die woorden naadloos aan elkaar geplakt: grasland, tafelkleed, keukenstoel. Maar soms is
er nog een klank hoorbaar tussen het eerste en het tweede zelfstandig naamwoord: eiergerecht,
parlementsgebouw, sigarettenpeuk. Er zijn geen harde regels die bepalen of een samenstelling een
tussenklank krijgt: sommige samenstellingen zijn met een tussenklank ingeburgerd, andere niet.
Soms is een samenstelling zowel met als zonder tussenklank ingeburgerd,
bijvoorbeeld schoenwinkel en schoenenwinkel, druggebruik en drugsgebruik, tijdverschil en tijdsverschil.
In dat geval is het vooral belangrijk dat u in een tekst consequent één vorm kiest.
5 december 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 219

Aftoetsen
Kun je aftoetsen gebruiken in de betekenis 'toetsen, onderzoeken, laten nakijken'?
Ja. Het werkwoord aftoetsen staat nog niet in de woordenboeken, maar het wordt vooral in België heel
vaak gebruikt, bijvoorbeeld in de berichtgeving over regeringsonderhandelaars die een voorstel
terugkoppelen naar hun achterban.
Aftoetsen is verwant met toetsen, dat 'op de proef stellen, onderzoeken om de kwaliteit te beoordelen'
betekent. Het paar toetsen - aftoetsen hoort bij een groeiende lijst van werkwoordparen waarin het
oorspronkelijke werkwoord een tegenhanger krijgt met een voorzetselbijwoord, woordjes als af, na en uit.
Voorbeelden zijn: checken - afchecken - nachecken; printen - uitprinten - afprinten; testen -
uittesten; proberen - uitproberen; starten - opstarten; bellen - opbellen. De betekenissen van de
werkwoorden zijn erg gelijklopend, al benadrukt het voorzetselbijwoord vaak dat de handeling echt tot
het eind toe wordt uitgevoerd: aftoetsen doet bijvoorbeeld wat grondiger en vollediger aan dan toetsen.
12 december 2011
Uitnodigen op / voor een bruiloft
Wat is correct: U bent uitgenodigd op of voor de bruiloft?
U kunt zowel op als voor een bruiloft uitgenodigd zijn.
Als iemand wordt gevraagd om aanwezig te zijn bij een bijeenkomst, kan uitnodigen voor worden
gebruikt: ik heb hem uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek / voor een bedrijfsbezoek / voor een
vergadering / voor de receptie / voor het feest. Uitnodigen op kan ook, maar dan vooral bij feestelijke
gelegenheden en minder bij zakelijke bijeenkomsten.
19 december 2011
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2011 220

2012
Gedachte weergeven
Zet je aanhalingstekens in Hij dacht: 'Nu is het genoeg'?
Nee. Voor het weergeven van een gedachte worden er geen aanhalingstekens gebruikt. Er komt ook geen
hoofdletter na de dubbele punt. De gangbare schrijfwijze is dus: Hij dacht: nu is het genoeg. Als er
verschillende zinnen na elkaar volgen, kunt u wel een hoofdletter schrijven: Hij dacht: Nu is het genoeg.
Zo kan het niet langer. Bij een vooropgeplaatste gedachte komt er natuurlijk ook een hoofdletter: Ik wil
chocola!, dacht ze.
Een letterlijk citaat geven we wel met aanhalingstekens en een beginhoofdletter weer: Hij zei: 'Nu is het
genoeg.' En ook: 'Ik wil chocola!', riep ze.
9 januari 2012
Hoofdlettergebruik na korte kopjes als Opmerking:
Moet het woord de na de dubbele punt een hoofdletter krijgen in Opmerking: de bovenstaande
prijzen gelden alleen voor deze vlucht?
Na korte kopjes als Opmerking, Advies, Tip, Toelichting en Let op kan er zowel een kleine letter als een
hoofdletter volgen op de dubbele punt: Opmerking: de/De bovenstaande prijzen gelden alleen voor deze
vlucht. Soms kan wat op de dubbele punt volgt, als een soort titel opgevat worden.
Bijvoorbeeld: Onderwerp: opzegging/Opzegging huur. Een bijschrift als Tabel 9:
geografische/Geografische spreiding van de deelnemende scholen kan ook met een punt in plaats van een
dubbele punt geschreven worden. In dat geval ligt het gebruik van een hoofdletter voor de hand: Tabel 9.
Geografische spreiding van de deelnemende scholen.
Als een toelichting of verklaring door een zin wordt ingeleid in plaats van door een kort kopje, komt er na
de dubbele punt een kleine letter. Bijvoorbeeld: Ik heb nog één opmerking: deze prijzen gelden alleen
voor deze vlucht.
16 januari 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 221

Gepriviligeerd / geprivilegieerd
Wat is correct: gepriviligeerd of geprivilegieerd?
De correcte vorm is geprivilegieerd.
Geprivilegieerd is het voltooid deelwoord van privilegiëren. Dat werkwoord is ontleend aan het Frans. Het
gaat terug op het zelfstandig naamwoord privilege, vandaar de e (na de l) in geprivilegieerd. De i (na de
g) in geprivilegieerd komt van het achtervoegsel -ieer. Een vergelijkbaar voorbeeld is commentaar -
commentariëren - gecommentarieerd.
Het voltooid deelwoord geprivilegieerd komt in de praktijk bijna uitsluitend als bijvoeglijk naamwoord
voor, in de betekenis 'bevoorrecht'. Bijvoorbeeld: geprivilegieerde mensen, geprivilegieerd zijn.
23 januari 2012
In navolging op / in navolging van
Wat is correct: in navolging op of in navolging van?
De gebruikelijke combinatie is in navolging van. De betekenis is 'naar het voorbeeld van'. Bijvoorbeeld: In
navolging van 2 Many DJ's begon hij enkele jaren geleden ook zelf plaatjes te draaien; Ze begonnen aan
hun hongerstaking in navolging van de succesvolle actie in de Begijnhofkerk.
In navolging op komt in de praktijk ook weleens voor, maar dan meestal in de betekenis 'volgend op,
verwijzend naar'. Deze combinatie behoort tot een formele, ambtelijke stijl. U kunt beter een gewoner
alternatief gebruiken, zoals naar aanleiding van of na. Bijvoorbeeld: Naar aanleiding van ons gesprek van
16 augustus stuur ik u hierbij meer informatie; Na het bekendmaken van de begroting hield de gemeente
een inspraakmoment.
30 januari 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 222

Onverwachts / onverwacht
Wat is correct: Het sollicitatiegesprek nam een onverwachtse of onverwachte wending?
Zowel onverwachte als onverwachtse is correct, maar veel taalgebruikers geven in deze zin de voorkeur
aan onverwachte.
Onverwacht en onverwachts kunnen allebei gebruikt worden als bijvoeglijk naamwoord en als bijwoord.
Een nuanceverschil is dat onverwacht letterlijk 'niet verwacht' betekent, terwijl in onverwachts ook het
betekeniselement 'plotseling' aanwezig is.
Onverwacht komt vooral voor als bijvoeglijk naamwoord, bijvoorbeeld De interviewer gaf het gesprek een
onverwachte wending. Onverwachts wordt meestal als bijwoord gebruikt: Onverwachts stond hij voor
haar deur.
6 februari 2012
Respectief / respectievelijk
Wat is correct: De respectievelijke of respectieve sollicitatiegesprekken van Peter en Tom
vinden op dinsdag en woensdag plaats?
Beide zinnen zijn correct.
Als bijvoeglijk naamwoord bij een zelfstandig naamwoord is zowel respectievelijk als respectief correct.
Als bijwoord is alleen de vorm respectievelijk mogelijk, bijvoorbeeld De sollicitatiegesprekken van Peter en
Tom vinden respectievelijk op dinsdag en woensdag plaats.
Het bijvoeglijke gebruik voegt alleen iets toe aan de betekenis als de volgorde van belang is. Als de
volgorde niet van belang is, kunt u respectief of respectievelijk beter weglaten, bijvoorbeeld Hun
(respectieve of respectievelijke) sollicitatiegesprekken zijn goed verlopen.
13 februari 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 223

Wij hebben één auto en mijn ouders twee
Is de volgende zin correct: Wij hebben één auto en mijn ouders twee?
Ja, deze zin is correct. In de zin zijn twee woorden samengetrokken: hebben en auto’s. Voluit luidt de zin
als volgt: Wij hebben één auto en mijn ouders hebben twee auto’s. Volgens de regel moeten de
samengetrokken woorden dezelfde vorm hebben als de woorden die niet samengetrokken zijn. Voor de
persoonsvorm hebben in de bovenstaande zin is dat het geval. Strikt genomen is de samentrekking niet
mogelijk omdat het weggelaten zelfstandig naamwoord auto’s niet dezelfde vorm heeft als het zelfstandig
naamwoord in het eerste deel van de zin (auto). Toch worden zulke zinnen met samengetrokken
zelfstandige naamwoorden die in getal verschillen, niet als fout beschouwd.
Hetzelfde geldt voor de persoonsvorm. Die mag ook van getal verschillen bij een samentrekking. De
volgende zin is dus correct: Mijn collega’s hebben deelgenomen aan de sportdag, maar ik (heb) niet
(deelgenomen).
In één zin kunnen een zelfstandig naamwoord en een persoonsvorm die met verschil in getal zijn
samengetrokken, gecombineerd worden: Hij heeft twee auto’s en wij (hebben) één (auto).
20 februari 2012
Warmtekrachtcertificaat / warmte-krachtcertificaat
Wat is de correcte schrijfwijze: warmtekrachtcertificaat of warmte-krachtcertificaat?
Correct is: warmte-krachtcertificaat. Warmte-krachtcertificaat is een samenstelling met als linkerdeel
twee gelijkwaardige delen: warmte en kracht. Een warmte-krachtcertificaat is geen certificaat voor
'warmtekracht', maar is een certificaat dat wordt uitgereikt voor de productie van warmte-energie én
elektrische energie (kracht). Tussen de gelijkwaardige delen warmte en kracht staat er een koppelteken.
Het rechterdeel van de samenstelling (certificaat) schrijft u in de regel vast aan het tweede gelijkwaardige
deel. Een facultatief koppelteken is wel mogelijk. Vergelijkbare samenstellingen zijn warmtekrachtinstallatie,
warmte-krachtkoppeling, man-vrouwverhouding, zwart-witfoto, arts-patiëntrelatie.
In de samenstelling groenestroomcertificaat hoeft u geen koppelteken te
zetten. Groenestroomcertificaat is een samenstelling van de woordgroep groene stroom en certificaat. In
die samenstelling zijn er geen gelijkwaardige delen. Vergelijkbare samenstellingen zijn geletruidrager,
wittebroodsweken, rodebessenstruik. Voor de duidelijkheid kunt u eventueel een of meer facultatieve
koppeltekens zetten: groene-stroomcertificaat, groenestroom-certificaat of groene-stroom-certificaat.
27 februari 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 224

De jaren 1920 / de jaren twintig van de vorige eeuw
Kun je de jaren 1920 gebruiken om te verwijzen naar de jaren twintig van de vorige eeuw?
Ja, de constructie de jaren 1920 werd vroeger soms afgekeurd, maar er hoeft geen bezwaar tegen te
bestaan.
De omschrijving de jaren twintig van de twintigste eeuw is vrij omslachtig. Daarom komt in geschreven
taal hoe langer hoe meer ook de constructie de jaren 1920 of de jaren negentientwintig voor. Als uit de
context blijkt om welke eeuw het gaat, kunt u ook voor de korte vorm de jaren 20 of de jaren
twintig kiezen.
In gesproken taal is een constructie als de jaren negentientwintig minder gangbaar. De korte vorm de
jaren twintig is in dat geval gebruikelijker.
5 maart 2012
Om beurt / om de beurt
Wat is correct: Ze zorgen om beurt of om de beurt voor verse koffie?
Alleen de uitdrukking om de beurt is correct.
Om uit te drukken dat iets afwisselend, in een min of meer afgesproken volgorde wordt uitgevoerd, kunt u
gebruikmaken van de combinaties om de beurt en om beurten. Die constructies zijn standaardtaal in het
hele taalgebied.
In België wordt in de combinatie om de beurt geregeld het lidwoord de weggelaten, ook door
standaardtaalsprekers: Ze zorgen om beurt voor de kinderen. Toch is er een niet te verwaarlozen groep
taalgebruikers die de variant zonder de afkeurt. Het is daarom niet duidelijk of om beurt tot de
standaardtaal in België kan worden gerekend.
Ook bij toerbeurt drukt diezelfde betekenis uit, maar die combinatie wordt vooral in Nederland gebruikt.
De combinatie volgens (een) beurtrol is dan weer heel gewoon in België. Die uitdrukking wordt als
standaardtaal in België beschouwd.
12 maart 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 225

Wiens / van wie
Is de volgende zinsnede correct: de journalisten wiens column ik elke week lees?
Nee, u kunt wiens alleen gebruiken om te verwijzen naar één mannelijke persoon: de journalist wiens
column ik elke week lees. Voor een vrouwelijke persoon en voor een meervoud moet u in principe het
voornaamwoord wier gebruiken: de vrouw wier dochtertje bij mijn zoon in de klas zit, de journalisten wier
column ik elke week lees.
De vormen wiens en wier zijn formeel en worden vooral gebruikt in geschreven taal. De combinatie van
wie is veel gebruikelijker: de collega van wie ik een manchetknoop heb gevonden, de vrouw van wie het
dochtertje bij mijn zoon in de klas zit, de journalisten van wie ik de column elke week lees.
19 maart 2012
Op het eerste zicht / op het eerste gezicht
Is de volgende zin correct: Academisering is minder vanzelfsprekend dan op het eerste zicht
lijkt?
Nee, de correcte uitdrukking is op het eerste gezicht.
In de standaardtaal hebben zicht en gezicht een verschillende betekenis. Zicht betekent onder meer 'het
zien, de mogelijkheid om te zien', bijvoorbeeld: Bij mistig weer is het zicht beperkt. Gezicht betekent
onder andere 'aanblik', 'uitzicht'. In België wordt zicht soms gebruikt in uitdrukkingen
waarin gezicht correct is, bijvoorbeeld in op het eerste gezicht en dat is geen gezicht. Dat gebruik
van zicht behoort niet tot de standaardtaal.
26 maart 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 226

Dossier-Dexia / dossier Dexia
Wat is correct: het dossier-Dexia of het dossier Dexia?
Correct is het dossier Dexia, zonder koppelteken.
In combinaties met woorden als dossier, rapport, voorstel, wet, affaire, proces, zaak, commissie,
regering, werkgroep wordt een koppelteken geplaatst als de naam van een persoon als nabepaling
gebruikt wordt. Die naam verwijst dan naar de auteur, uitvoerder of centrale figuur van het genoemde, of
naar het belangrijkste lid van de genoemde groep personen. De betekenis van dit type samenstellingen is
te parafraseren als 'is genoemd naar'. Voorbeelden zijn: de zaak-Janssen, de affaire-Strauss-Kahn, de
regering-Di Rupo, het kabinet-Rutte, de commissie-Geerts.
In combinaties zoals het dossier Dexia gaat het om een woordgroep met een bedrijfs- of merknaam als
nabepaling. In dat soort gevallen zetten we geen koppelteken. De combinatie kan dan omschreven
worden als 'het dossier met betrekking tot, over Dexia'. Andere voorbeelden zijn het dossier Opel, de zaak
Fortis. We schrijven ook geen koppeltekens in woordgroepen als de Commissie Efficiënte en Effectieve
Overheid, de Werkgroep Buitenlandse Aardrijkskundige Namen.
Combinaties met een bedrijfs- of merknaam schrijven we wel aan elkaar als de naam het eerste deel van
een samenstelling is, bijvoorbeeld het Dexiadossier, het Opeldossier, de Fortiszaak. Voor de duidelijkheid
kan er ook een koppelteken staan: het Dexia-dossier, het Opel-dossier, de Fortis-zaak.
2 april 2012
De volgende die daarvoor opgebeld word / wordt
Wat is de correcte werkwoordsvorm in de volgende zin: Dan ben ik de volgende die daarvoor
opgebeld word of opgebeld wordt?
Correct is: Dan ben ik de volgende die daarvoor opgebeld wordt.
In deze zin slaat die terug op wat ervoor staat, namelijk de volgende. De persoonsvorm bij die moet
daarom in de derde persoon enkelvoud staan. Veel taalgebruikers denken onterecht dat die verwijst naar
het onderwerp van de hoofdzin (ik) en dat het werkwoord daarom in de eerste persoon enkelvoud moet
staan. Als u de persoonsvorm vervangt door een werkwoord waarvan de stam niet op een -t of -d eindigt,
merkt u dat u met een derde persoon te maken hebt: Dan was ik de volgende die daarvoor opgebeld is.
Een vergelijkbaar voorbeeld is: Ik ben iemand die graag naar jazzmuziek luistert.
Als die verwijst naar het onderwerp van de hoofdzin, komt het werkwoord bij die wel in persoon overeen
met dat onderwerp, bijvoorbeeld in: Ik, die daar anders nooit voor gebeld word, ben vandaag toch
opgebeld of Jij, die daar nooit eerder voor opgebeld bent, bent nu toch gebeld.
10 april 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 227

Perceelsgrens / perceelgrens
Wat is correct: perceelsgrens of perceelgrens?
Zowel perceelsgrens als perceelgrens is correct. U kunt de vorm kiezen die het meest bij uw taalgevoel
aansluit.
Volgens de basisregel schrijven we in samenstellingen een tussen-s als tussen de delen een s wordt
gehoord. Op grond van variatie in de uitspraak hebben veel samenstellingen daardoor een spelling met en
een spelling zonder tussen-s. Dat is ook hier het geval. De vorm met tussen-s komt het vaakst voor,
maar ook perceelgrens is niet ongewoon.
Als u het woord perceel(s)grens in de Woordenlijst of in een woordenboek opzoekt, zult u merken dat het
daarin niet te vinden is. Ook andere vergelijkbare samenstellingen met perceel als eerste deel zijn amper
in de naslagwerken opgenomen. In de Woordenlijst en de Grote Van Dale bijvoorbeeld wordt alleen de
samenstelling perceelgeld vermeld. Als u in zulke gevallen enig houvast zoekt, kunt u met een
zoekmachine op het internet kijken welke vormen gebruikelijk zijn. Voor het gebruik van de tussen-s is
dat een betere strategie dan blind te vertrouwen op de spellingcorrector van uw tekstverwerker. Die keurt
geregeld samenstellingen af die niet fout zijn, of beveelt samenstellingen aan die weinig of niet
gebruikelijk zijn.
16 april 2012
Verkassen / verhuizen
Is verkassen correct als synoniem voor verhuizen?
Ja, verkassen is in die betekenis correct, maar het heeft een andere gevoelswaarde
dan verhuizen. Verkassen wordt vooral in een informele context gebruikt, of als het verhuizen met
tegenzin of onder dwang gebeurt. Bijvoorbeeld: Je kunt verkassen, wat mij betreft!; De voetballer zei dat
hij zich niet zag verkassen naar Milaan; Door de bouw van de Drieklovendam in China moesten zomaar
even 1,27 miljoen mensen verkassen. In een neutrale context is verhuizen het gebruikelijke woord.
Bijvoorbeeld: Als u verhuist, moet u aan van alles en nog wat denken!; We gaan verhuizen met de hulp
van familie en vrienden.
23 april 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 228

Een warme thuis / een warm thuis
Wat is juist: ze bieden de pleegkinderen een warme thuis of een warm thuis?
Thuis kan zowel een het-woord als een de-woord zijn, dus zowel een warme thuis als een warm thuis is
correct. In België wordt thuis als de-woord beschouwd, in Nederland als het-woord.
Als thuis wordt opgevat als de-woord, wordt het bijvoeglijk naamwoord dat voorafgaat, altijd verbogen:
onze warme thuis, die gezellige thuis, een goede thuis.
Als thuis wordt opgevat als het-woord, wordt het bijvoeglijk naamwoord alleen verbogen als het
voorafgegaan wordt door het, dit, dat, een bezittelijk voornaamwoord of een vooropgeplaatste genitief. In
andere gevallen blijft het bijvoeglijk naamwoord voor thuis onverbogen. Voorbeelden: ons warme
thuis, dat gezellige thuis, Fiens nieuwe thuis, een goed thuis, zo'n fijn thuis.
30 april 2012
Eén / een van de mooiste steden
Moeten er klemtoontekens in het woord een staan in Ik woon in een van de mooiste steden van
het land?
Nee, de klemtoontekens zijn niet nodig, want een kan in deze zin niet als het lidwoord een gelezen
worden. Het is duidelijk dat hier het telwoord een (uitgesproken met lange [ee]) bedoeld is. Ook in vaste
combinaties als een of meer, een en ander en eenmaal is er geen verkeerde lezing mogelijk.
We schrijven klemtoontekens om verwarring te voorkomen als een woord op twee manieren gelezen kan
worden. Een voorbeeld: Onze buren willen een kind kan impliceren dat ze er later nog meer willen; Ze
willen één kind geeft het precieze aantal.
Als het telwoord een met extra klemtoon moet worden uitgesproken, kunnen we dat ook aangeven met
klemtoontekens. Bijvoorbeeld: Inkomen is maar één van de factoren die iemands welzijn bepalen.
7 mei 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 229

Verdiep / verdieping
Is verdiep een correct woord, bijvoorbeeld in de zin Er is ingebroken op het tweede verdiep?
Nee, verdiep wordt in België vaak gebruikt in spreektaal en informele teksten, maar het wordt niet als
standaardtaal beschouwd. Wel standaardtaal is het woord verdieping: Zonnig appartement op de vijfde
verdieping te koop. Ook etage kan tot de standaardtaal in het hele taalgebied worden gerekend, maar dat
woord is gebruikelijker in Nederland dan in België.
14 mei 2012
Gedeleted / gedelete / gedeletet
Wat is de juiste schrijfwijze: Ik heb die e-mail gedeleted, gedelete of gedeletet?
De juiste spelling is gedeletet.
De stam van een Engels werkwoord is in het Nederlands gelijk aan de stam van het oorspronkelijke
Engelse werkwoord. Als de Engelse stam op -e eindigt, zoals bij delete, blijft die -e behouden. Aan die
stam worden dan de werkwoordsuitgangen toegevoegd, net zoals bij gewone Nederlandse werkwoorden.
Voor de uitgangen van de verleden tijd en van het voltooid deelwoord kan net zoals bij de vervoeging van
Nederlandse werkwoorden een ezelsbruggetje gebruikt worden. Als de Engelse stam in de uitspraak
eindigt op een stemloze medeklinker (een van de medeklinkers die je hoort in 't kofschip), wordt in de
verleden tijd de uitgang -te(n) toegevoegd aan de stam. Het voltooid deelwoord krijgt dan de uitgang -
t. Delete wordt uitgesproken als [dieliet], daarom schrijven we ik deletete (delete + te), wij
deleteten (delete + ten), ik heb gedeletet (ge + delete + t) enzovoort. De e op het einde van een Engelse
stam blijft ook in de vervoegde vormen onuitgesproken. We zeggen dus niet [g∂dieliet∂t] en [dieliet∂t∂]
maar [g∂dieliet] en [dieliet∂].
Een vergelijkbaar voorbeeld is updaten: Ze hebben vorig jaar hun website geüpdatet; Vorige week
updatete hij zijn Facebookstatus meerdere keren per dag.
21 mei 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 230

Historische muziek en theater / historische muziek en historisch
theater
Mag historisch worden weggelaten in de zin: Hij houdt van historische muziek en historisch
theater?
Nee, u kunt historisch voor theater niet weglaten. Historische muziek en theater is een foute
samentrekking.
Een voorwaarde om het bijvoeglijk naamwoord historisch te kunnen weglaten, is dat het twee keer
dezelfde vorm heeft. Aan die voorwaarde is hier niet voldaan: bij het de-woord muziek hoort de vorm met
buigings-e (historische muziek), terwijl bij het het-woord theater de vorm zonder -e hoort (historisch
theater). Daarom kunt u historisch in deze woordgroep beter niet samentrekken: historische muziek en
historisch theater.
De combinatie historische muziek en theater is wel mogelijk, maar historische slaat daarbij alleen
op muziek, niet op theater.
29 mei 2012
Is / es / 'ns / 's / eens
Wat is correct: Kom is hier; Kom es hier; Kom 'ns hier; Kom 's hier of Kom eens hier?
Correct is: Kom eens hier. In informelere teksten kan eens worden verkort tot 'ns of 's: Kom 'ns
hier en Kom 's hier.
In Kom eens hier wordt het bijwoord eens ter versterking gebruikt. De betekenis is 'een keer'. In deze zin
kan eens onbeklemtoond worden uitgesproken als [əs], met de [ə] van de. In informele teksten kan het
onbeklemtoonde eens worden weergegeven als 'ns of 's. Andere voorbeelden zijn: Wacht eens / 'ns / 's
even; Vraag het eens / 'ns / 's aan Nick.
Als eens niet onbeklemtoond kan worden uitgesproken, kan het niet worden vervangen door 's of 'ns. De
betekenis is dan meestal 'één keer'. Voorbeelden: Ze werd al meer dan eens gewaarschuwd; Ik zeg het je
eens en voor altijd.
De schrijfwijze Kom is hier is niet correct. Is is een vervoegde vorm van het werkwoord zijn, bijvoorbeeld
in: Herbert is ziek; Hij is hier geweest.
4 juni 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 231

Geen van beiden waren / was aanwezig
Wat is correct: Jan en Erik werden allebei verwacht, maar geen van beiden waren of was
aanwezig?
Correct is: Geen van beiden was aanwezig.
Geen van beiden is het onderwerp van de zin na de komma. De kern van dat onderwerp is geen; van
beiden is een nabepaling bij die kern. De persoonsvorm komt in getal overeen met de kern geen ('niet
één, niemand') en staat daarom in het enkelvoud. Vergelijkbare voorbeelden zijn: Geen van beiden was
bereid zich te verontschuldigen; Geen van beiden kon zich kandidaat stellen.
Daarnaast is ook Geen van beiden waren ze aanwezig mogelijk. In die zin is de meervoudige
persoonsvorm waren correct, omdat de meervoudsvorm ze het onderwerp is.
11 juni 2012
Gans / heel
Wat is correct: Hij heeft de ganse avond of de hele avond gewerkt?
Correct is: Hij heeft de hele avond gewerkt.
Het bijvoeglijk naamwoord gans is geen standaardtaal in de betekenis 'heel, geheel, volledig'. In enkele
vaste verbindingen is gans wel nog aanvaard, bijvoorbeeld in van ganser harte en de godganse dag.
Ook als bijwoord wordt gans niet als correct beschouwd. In bijvoorbeeld Zonder hem was het gans anders
gelopen kunt u gans beter vervangen door helemaal.
18 juni 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 232

Digitaalkijker / digitale kijker
Welke vorm kun je het best gebruiken: digitaalkijker of digitale kijker?
Digitale kijker is de aan te bevelen vorm. Digitaalkijker is niet fout – vergelijkbare combinaties
zijn snelschaker, veelschrijver en mooiprater – maar de woordgroep digitale kijker is veel gebruikelijker.
Digitale kijker is een wat bijzondere woordgroep, want het is niet de kijker die digitaal is, maar de
televisie waar hij naar kijkt. Het bijvoeglijk naamwoord drukt dus geen kenmerk of eigenschap uit van het
zelfstandig naamwoord dat erop volgt, maar van iets wat ermee in betrekking staat. Deze
veelvoorkomende stijlfiguur wordt hypallage genoemd. Andere voorbeelden zijn: warme bakker, diepe
spits, luie stoel, vallende ziekte, een zittend leven, een boze telefoon, een woedende brief, een bloot
badpak, dodelijke slachtoffers.
25 juni 2012
(merk-)kleding / (merk)-kleding / (merk)kleding
Wat is de correcte spelling als je een deel van een woord tussen haakjes zet: (merk-
)kleding, (merk)-kleding of (merk)kleding?
De correcte spelling is: (merk)kleding. Als u een deel van een woord tussen haakjes zet, gebruikt u geen
extra streepjes of spaties: (verzets)mensen, (groot)ouders, (brom)fietsen, medewerker(s).
Als het woord zonder de haakjes al een streepje bevat, blijft dat streepje behouden. Het streepje staat
dan binnen de haakjes: (Zuid-)Frankrijk, (tv-)toestellen, (ex-)man. Hetzelfde geldt voor trema's en
apostroffen: theorie(ën), agenda('s).
2 juli 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 233

Bijdragen tot / bijdragen aan
Welk voorzetsel is correct: Lezen draagt bij tot / aan goede schoolprestaties?
Zowel bijdragen tot als bijdragen aan is correct in deze zin.
In de betekenis 'bevorderlijk zijn voor, een gunstige invloed hebben op' kan bijdragen zowel met aan als
met tot worden gecombineerd: Lezen draagt bij tot / aan goede schoolprestaties; Olivier heeft zeker
bijgedragen tot / aan het geslaagde resultaat; Jans onverdroten inzet draagt bij tot / aan de voltooiing
van dit titanenwerk.
In de betekenis 'een bijdrage leveren aan een groter geheel' wordt bijdragen gecombineerd met aan: Hij
zou graag een artikel bijdragen aan onze bundel; Wat heeft onze generatie bijgedragen aan de
wereldgeschiedenis?; Ze heeft ook bijgedragen aan het cadeau.
In combinatie met kosten wordt het voorzetsel in gebruikt: Zijn werkgever heeft bijgedragen in de kosten
voor een nieuwe computer.
9 juli 2012
Te Leuven / in Leuven
Wat is het correcte voorzetsel: Hij is geboren te Leuven of in Leuven?
Zowel in als te is correct, maar het gebruikelijke voorzetsel bij plaatsnamen is in: Hij is geboren in
Leuven; Zijn familie woont al vele generaties in Kampenhout. Het voorzetsel te is veel stijver. Het komt
vooral nog voor in formeel taalgebruik, zoals in officiële akten en overlijdensberichten: Geboren te
Kampenhout op 29 mei 1913.
16 juli 2012
Betrokkene / de betrokkene
Wat is correct: Betrokkene kan een verweerschrift indienen of De betrokkene kan een
verweerschrift indienen?
Het is aan te bevelen om de betrokkene te gebruiken: De betrokkene kan een verweerschrift indienen.
Het weglaten van het lidwoord de voor zelfstandige naamwoorden
als beschuldigde, beklaagde en betrokkene is niet echt fout te noemen, maar het is een kenmerk van
formeel en ambtelijk taalgebruik.
23 juli 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 234

Geen erg / niet erg
Is de zin Het is geen erg correct?
Het is geen erg is niet correct. U kunt beter Het is niet erg of Het is geen probleem gebruiken.
In een negatie met een zelfstandig naamwoord versmelt niet een soms tot geen. Bijvoorbeeld: Er is geen
hond; Het is geen probleem. In Het is geen erg staat geen bij een bijvoeglijk naamwoord (erg) in plaats
van bij een zelfstandig naamwoord (bijvoorbeeld hond, probleem). Dat gebruik van geen behoort niet tot
de standaardtaal.
Ergens geen erg in hebben is wel correct. Erg is in die uitdrukking een zelfstandig naamwoord, dat
'vermoeden' betekent.
30 juli 2012
Het maakt niet uit / het maakt niets uit
Wat is correct: Het maakt niets uit of Het maakt niet uit?
Zowel Het maakt niets uit als Het maakt niet uit is correct.
De ontkenning met niets geeft een gradatie aan. Je kunt zeggen dat iets veel uitmaakt, weinig
uitmaakt of niets uitmaakt. Een vergelijkbaar geval is te betekenen hebben: iets kan veel te betekenen
hebben, weinig te betekenen hebben of niets te betekenen hebben.
Het maakt niet uit is de ontkenning van Het maakt uit. Hierbij gaat het niet om veel, weinig, een
beetje of helemaal niets, maar om ja of nee: Ja, het maakt uit of Nee, het maakt niet uit. Een geval dat
op dezelfde manier kan worden gebruikt, is van belang zijn: iets kan (wel) van belang zijn of niet van
belang zijn.
6 augustus 2012
Onmiddellijk
Waarom staan er in onmiddellijk twee l'en, terwijl gemakkelijk maar één l heeft?
Onmiddellijk wordt met twee l'en geschreven, omdat het een afleiding is van middel, dat eindigt op een l,
met het achtervoegsel -lijk, dat begint met een l: on- + middel + -lijk. Die twee l'en worden behouden,
want volgens het beginsel van de gelijkvormigheid moeten woorden en woorddelen zo veel mogelijk op
dezelfde manier worden gespeld. Een vergelijkbaar voorbeeld is adellijk (adel + -lijk).
Gemakkelijk bestaat uit het woord gemak en het achtervoegsel -elijk: gemak + -elijk. In die combinatie is
er maar één l, en er is geen reden om die te verdubbelen. Vergelijkbare voorbeelden zijn lichamelijk
(lichaam + -elijk), redelijk (rede + -lijk) en onuitputtelijk (on- + uitput + -elijk).
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 235

13 augustus 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 236

Half twee / halftwee
Wat is correct: De vergadering begint om half twee of om halftwee?
Correct is: halftwee. Combinaties waarin half gevolgd wordt door een telwoord van één tot en met twaalf,
worden als een samenstelling beschouwd. Ze worden aan elkaar geschreven. Het hoofdaccent kan zowel
op half als op het telwoord liggen (hálftwee of halftwéé).
Bij de combinatie van half met het zelfstandig naamwoord uur is zowel de schrijfwijze aan elkaar als die in
twee woorden mogelijk. Halfuur kan beschouwd worden als een samenstelling. Het heeft dan één
hoofdaccent (hálfuur) en wordt in één woord geschreven. Daarnaast kan half uur ook opgevat worden als
een woordgroep. Zowel half als uur wordt dan beklemtoond (hálf úúr), bijvoorbeeld Het telefoongesprek
duurde een half uur.
20 augustus 2012
Non profitsector / non-profitsector
Wat is correct: non profit sector, non profitsector, nonprofitsector of non-profitsector?
De correcte schrijfwijze is non-profitsector. In samenstellingen met het element non- moet er altijd een
koppelteken staan, bijvoorbeeld non-actief, non-profit, non-conformisme. Enkele andere elementen die
altijd een streepje krijgen, zijn adjunct-, ex- ('voormalig'), niet-, no- ('niet'), oud- ('voormalig'), Sint-:
ex-voorzitter, niet-aanvaarding, no-claim, oud-strijder. Ook in meerledige samenstellingen blijft dat
koppelteken behouden: niet-aanvalsverdrag, no-claimkorting, non-proliferatieverdrag, oudstrijdersvereniging.
U mag eventueel een facultatief koppelteken toevoegen om de leesbaarheid van de
samenstelling te vergroten: non-profit-sector, no-claim-korting.
27 augustus 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 237

Het tram- en busvervoer hebben / heeft
Wat is correct: Door de hevige sneeuwval hebben of heeft het tram- en busvervoer veel
vertraging opgelopen?
Correct is: Door de hevige sneeuwval heeft het tram- en busvervoer veel vertraging opgelopen. Het
onderwerp (het tram- en busvervoer) is meervoudig, maar het wordt beschouwd als 'het geheel van het
openbaar vervoer over de weg'. Het gaat dus niet zozeer om het tramvervoer en het busvervoer
afzonderlijk, maar om de combinatie ervan. Vergelijkbare voorbeelden zijn: Aan- en uitzetten is op elk
moment mogelijk; Vooral de arbeids- en belastingwetgeving moet transparanter worden.
Als het lidwoord herhaald wordt of als de nadruk ligt op het voegwoord en, staat de persoonsvorm bij
voorkeur in het meervoud. Enkele voorbeelden: Het tram- en het busvervoer hebben veel hinder
ondervonden, maar de treinen reden normaal; De arbeids- én de belastingwetgeving moeten worden
aangepast.
3 september 2012
Vier op vijf Belgen / vier op de vijf Belgen
Is de volgende zin correct: Vier op vijf Belgen zijn bereikbaar voor het werk tijdens de
vakantie?
Nee, de correcte zin is: Vier op de vijf Belgen zijn bereikbaar voor het werk tijdens de vakantie. In de
praktijk wordt het lidwoord de vaak weggelaten, maar voor veel taalgebruikers is dat niet aanvaardbaar.
Zowel het voorzetsel op als het voorzetsel van kan gebruikt worden om een verhouding aan te geven.
Bijvoorbeeld: Vier van de vijf Belgen zien de toekomst somber in; Drie op de vier Vlamingen schenken
geld aan een goed doel.
Als u het voorzetsel op gebruikt, drukt u altijd een verhouding uit. Met het voorzetsel van kunt u ook een
concreet aantal weergeven. Vier van de vijf hotels in het Spaanse kuststadje hebben een zwembad kan
betekenen dat er maar vijf hotels zijn in dat stadje, of dat tachtig procent van de hotels er een zwembad
heeft.
10 september 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 238

Kortelings / binnenkort
Is de volgende zin correct: Het programma zal kortelings worden uitgezonden?
Nee, het woord kortelings kunt u niet gebruiken om te verwijzen naar een toekomstige gebeurtenis.
Correcte alternatieven zijn bijvoorbeeld binnenkort, weldra of een concrete tijdsaanduiding: Het
programma zal binnenkort / weldra / volgende week / op 12 oktober / in het najaar enzovoort worden
uitgezonden.
In de standaardtaal kunt u kortelings alleen gebruiken om te verwijzen naar een situatie of handeling in
het verleden: Er zijn kortelings middeleeuwse handschriften ontdekt. Bovendien is het een vrij ouderwets
woord. U kunt het daarom ook in de correcte betekenis beter vervangen, bijvoorbeeld
door onlangs of sinds kort.
17 september 2012
Een miljoen Vlamingen keek / een miljoen Vlamingen keken
Wat is correct: Een miljoen Vlamingen keek of keken naar de Olympische Spelen?
Zowel het enkelvoud als het meervoud is correct, afhankelijk van wat u als de kern van het onderwerp
beschouwt: Een miljoen Vlamingen keek (miljoen = kern) of keken (Vlamingen = kern) naar de
Olympische Spelen.
Miljoen is een zelfstandig naamwoord dat een rekeneenheid aangeeft. Miljoen wordt altijd voorafgegaan
door een lidwoord of een telwoord en kan zonder verdere toevoeging worden gebruikt: Hij heeft een
miljoen / vijftig miljoen op zijn spaarrekening staan. Als miljoen de kern van het onderwerp van een zin
is, staat de persoonsvorm in het enkelvoud: Een miljoen / Vijftig miljoen is heel veel geld.
U kunt achter miljoen ook een nadere specificatie zetten, uitgedrukt door een ander zelfstandig
naamwoord: een miljoen euro, een miljoen kilometer, een miljoen Vlamingen enzovoort. Als dat
zelfstandig naamwoord in het enkelvoud staat, krijgt de persoonsvorm ook de enkelvoudsvorm: Elke dag
stroomt een miljoen liter door die beek. Als dat zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm heeft, kan de
persoonsvorm zowel in het enkelvoud als het meervoud staan: Een miljoen Vlamingen keek of keken naar
de Olympische Spelen.
24 september 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 239

Truukje / trucje
Wat is correct: truukje of trucje?
De correcte spelling is trucje.
Het zelfstandig naamwoord truc wordt met een -c geschreven. Volgens de hoofdregel voor de spelling van
verkleinwoorden schrijft u het achtervoegsel -je aan het grondwoord vast: truc + je, dus trucje.
Vergelijkbare voorbeelden zijn cognacje, medocje, postdocje, prozacje, zodiacje.
De vormen truuk en truukje zijn niet correct. De vorm met -k komt wel voor in de
meervoudsvorm truken (naast trucs), zoals in de samenstelling trukendoos, en in het
werkwoord trukeren.
1 oktober 2012
Radiootje
Wat is de correcte afbreking van radiootje?
De correcte afbreking is ra-diootje of radio-tje.
De verkleinvorm van radio is radiootje: de -o- wordt verdubbeld omdat u die anders kort zou uitspreken,
zoals in motje. Een verkleinvorm met een verdubbelde klinker krijgt bij afbreking zijn oorspronkelijke
vorm terug: radio-tje. Vergelijkbare voorbeelden zijn cafeetje - café-tje, mamaatje - mama-tje,
skietje - ski-tje, tutuutje - tutu-tje.
De afbreking radi-o is niet correct: aan het einde of aan het begin van een regel mag geen los
klinkerteken staan, ook niet in een samenstelling of in de verkleinvorm. Daarom zijn ook radi-owekker,
radi-o’tje en radi-ootje geen correcte afbrekingen.
8 oktober 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 240

Eveneens
Is de volgende zin correct geformuleerd: Het isoleren van de muren kan eveneens tot
energiebesparing leiden?
Ja, maar de zin kan beter anders geformuleerd worden, bijvoorbeeld: Als u de muren isoleert, kunt u ook
energie besparen.
Het woord eveneens is een vrij formeel woord. U kunt het vervangen door het gewonere woord ook. Als u
in veel zinnen na elkaar het woord ook gebruikt, kunt u het best kijken in welke zinnen u het
woord ook kunt schrappen. Dat is beter dan te grijpen naar een formeler synoniem
zoals eveneens of tevens. Dat zijn schrijftaalwoorden die teksten vlug zwaar op de hand maken. In
gesproken taal worden die woorden haast nooit gebruikt.
De zin kan ook nog anders geformuleerd worden omdat er twee nominaliseringen in zitten: het
isoleren en energiebesparing. Die zelfstandige naamwoorden zijn afgeleid van een werkwoord. De zin
wordt veel vlotter en sprekender als u die zelfstandige naamwoorden vervangt door vervoegde
werkwoordsvormen.
15 oktober 2012
Handvaten / handvatten
Wat is het meervoud van handvat: handvatten of handvaten?
Zowel handvatten als handvaten is correct.
Als vat de betekenis 'greep' heeft, zoals in handvat, is vatten de oorspronkelijke meervoudsvorm, maar
tegenwoordig wordt bij het woord handvat ook de meervoudsvorm handvaten als correct
beschouwd. Vaten is van oorsprong de meervoudsvorm van vat in de betekenis 'ton' of 'ader', zoals
in wijnvaten en bloedvaten.
22 oktober 2012
Hoe lang / hoelang
Wat is correct: Hoelang duurt de film of Hoe lang duurt de film?
Correct is: Hoelang duurt de film?
We schrijven hoelang aan elkaar als het om de duur van iets gaat. Als het om de lengte of de afstand van
iets gaat, schrijven we hoe lang in twee woorden. Bijvoorbeeld: Hoe lang is die filmbespreking in de
krant?
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 241

29 oktober 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 242

Word je / wordt je een glimp gegund
Wat is correct, d of dt: Soms wordt je of Soms word je een glimp gegund van haar talent?
De correcte zin is: Soms wordt je een glimp gegund van haar talent.
Bij de vervoeging van de werkwoorden valt de t-uitgang van de persoonsvorm weg als die gevolgd wordt
door de onderwerpsvorm je, maar in de bovenstaande zin is je niet het onderwerp. Het onderwerp van
deze passieve zin is een glimp van haar talent.
U kunt aan de vorm van het voornaamwoord zien dat je niet het onderwerp van de zin is. Het
voornaamwoord je kan in de bovenstaande zin zonder problemen vervangen worden door jou, de vorm
die typisch is voor een lijdend of meewerkend voorwerp: Soms wordt jou een glimp gegund van haar
talent. Als je onderwerp van de zin is, kan het niet door jou maar wel door jij vervangen worden. Dat kan
bijvoorbeeld in een zin als Word je (jij) soms onheus behandeld door een collega?
U kunt ook aan de persoonsvorm merken wat het onderwerp van de zin is. Als u het onderwerp een glimp
van haar talent in het meervoud zet, merkt u dat ook de persoonsvorm meervoud wordt: Soms worden je
glimpen gegund van haar talent. Dat is niet het geval bij je. Als u het meewerkend voorwerp je
meervoudig maakt, blijft de persoonsvorm enkelvoudig: Soms wordt jullie een glimp gegund van haar
talent.
5 november 2012
Met een sisser aflopen
Is de afloop positief of negatief als een gebeurtenis met een sisser afloopt?
Met een sisser aflopen heeft twee verschillende betekenissen. In België wordt deze uitdrukking gewoonlijk
in negatieve zin gebruikt: 'op een teleurstelling uitdraaien'. Een voorbeeld: Hoewel de burgemeester
uitvoerig campagne had gevoerd, liepen de verkiezingen met een sisser voor hem af. In Nederland is de
uitdrukking vooral gebruikelijk in een positieve betekenis: 'geen ernstige gevolgen hebben, beter aflopen
dan verwacht'. Bijvoorbeeld: Tot vlak voor de pauze leek het een verloren zaak voor Oranje, maar
uiteindelijk liep de wedstrijd toch met een sisser af.
12 november 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 243

Haute couturewinkel / hautecouturewinkel/ haute-couturewinkel
Wat is de correcte schrijfwijze: een haute couturewinkel, een hautecouturewinkel of een
haute-couturewinkel?
De juiste schrijfwijze is: een haute-couturewinkel. Eventueel kunt u voor de duidelijkheid nog een extra
koppelteken schrijven: een haute-couture-winkel.
In samenstellingen met als linkerdeel een anderstalige woordgroep (met uitzondering van woordgroepen
uit het Engels) schrijven we streepjes tussen de anderstalige delen. Het rechterdeel van de samenstelling
wordt eraan vast geschreven. Voorbeelden: a-capellakoor, ad-interimaanstelling, dolce-far-nientegevoel,
au-bain-mariebereiding, carpe-diemmentaliteit, pata-negraham. U kunt voor de duidelijkheid nog een
extra streepje voor het rechterdeel zetten, bijvoorbeeld ad-interim-aanstelling, carpe-diem-mentaliteit.
Voor samenstellingen met woordgroepen uit het Engels gelden andere regels.
19 november 2012
Indien mogelijk
Mag je in een zakelijke tekst verkorte bijzinnen gebruiken, zoals indien mogelijk en waar
nodig?
Ja, dergelijke elliptische bijzinnen zijn handig om iets bondig te formuleren. Ze worden bijvoorbeeld
geregeld in krantenkoppen gebruikt. Volledige bijzinnen als indien dat mogelijk is en waar dat nodig
is kunnen een tekst onnodig omslachtig maken. Het is wel aan te raden niet te veel elliptische
constructies kort na elkaar te gebruiken in een tekst.
Enkele voorbeelden: Indien gewenst kunt u de laarzen ook thuis laten leveren; Waar mogelijk werd
tussen de rijweg en het fietspad een parkeerstrook aangelegd; Antibiotica worden alleen toegediend
wanneer echt noodzakelijk.
26 november 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 244

V.Z.W. / VZW / v.z.w. / vzw
Hoe schrijf je de afkorting van vereniging zonder winstoogmerk?
De correcte afkorting is vzw.
Vzw is een initiaalwoord, een afkorting die uit de beginletters van woorden is samengesteld en die letter
voor letter wordt uitgesproken. Initiaalwoorden worden in de regel met kleine letters en zonder punten
geschreven. Andere initiaalwoorden die zoals vzw een organisatietype aanduiden, zijn nv (naamloze
vennootschap) en bvba (besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid).
Aan het begin van een zin krijgen zulke afkortingen wel een beginhoofdletter, bijvoorbeeld: Vzw is de
afkorting van vereniging zonder winstoogmerk.
In de wet van 2 mei 2002 betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk wordt nog de spelling v.z.w.
gebruikt. U bent niet verplicht om die spelling te volgen in de naam van een specifieke vzw.
3 december 2012
Elke aankomst en elk vertrek moeten / moet worden geregistreerd
Wat is correct: Elke aankomst en elk vertrek moeten of moet worden geregistreerd?
Correct is: Elke aankomst en elk vertrek moet worden geregistreerd.
Als het onderwerp van een zin bestaat uit een nevenschikking van enkelvoudige zelfstandige
naamwoorden die voorafgegaan worden door elk(e) of ieder(e), staat de persoonsvorm in het
enkelvoud. Elk(e) en ieder(e) leggen de nadruk op de individuele leden van de groep, in tegenstelling
tot alle, waarbij de nadruk op de groep als geheel ligt. Vergelijk bijvoorbeeld: Iedere vrouw en iedere man
moet zich hier aanmelden; Alle vrouwen en alle mannen moeten zich hier aanmelden.
10 december 2012
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 245

Een Parijs' modehuis / een Parijs modehuis
Wat is correct: een Parijs' modehuis of een Parijs modehuis?
Correct is: een Parijs modehuis.
Van de meeste Nederlandse aardrijkskundige namen kunnen we een bijvoeglijk naamwoord maken met
het achtervoegsel -s: Brussel - een Brussels café, Leuven - een Leuvense feestzaal, Rotterdam - een
Rotterdams hotel. Als een aardrijkskundige naam al op een -s eindigt, voegen we geen extra -s toe. Er
komt in dat geval ook geen apostrof in het bijvoeglijk naamwoord: Parijs - een Parijs modehuis, Sint-
Niklaas - een Sint-Niklaas badhuis.
Er komt wel een apostrof in de bezitsvorm: Parijs' boulevards en Sint-Niklaas' toekomst. Er staat dan
geen lidwoord voor. Een omschreven vorm met van is meestal wel veel gewoner: de boulevards van
Parijs, de toekomst van Sint-Niklaas.
17 december 2012
____________________________
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2012 246