krant 52 - mei 2012 2011 - Natuurwetenschap in het Nieuws

temperatuurstijging door de opwarming van
het klimaat tot nu toe – 0,4 graden – en de
pH-daling – 0,1- gering. De verwachte
veranderingen tot 2100 zijn weliswaar
groter, maar nog steeds kleiner dan de
natuurlijke bandbreedte nu. Er zijn wel extra
kwetsbare koraalsoorten waarbij deze
veranderingen al aantoonbare invloed
hebben, maar, zo stellen de onderzoekers in
Current Biology, het koraalrif als ecosysteem
kan zulke schokken goed incasseren.
Warmterecord op Zuidpool
nu.nl, april 2012
Het is nooit zo warm geweest bij een
Amerikaanse meetstation op de Zuidpool
als op afgelopen eerste kerstdag.
Dat meldde de weerdienst Weather
Underground donderdag.
Het werd maar liefst -12,3 graden Celsius bij
het Zuidpoolstation Amundsen-Scott, dat op
bijna 3000 meter hoogte ligt en waar het nu
hoogzomer is.
Het oude warmterecord lag op -13,6 graden
en stamde uit 1978. Ook andere stations
meldden records.
Toch verloopt december niet uitzonderlijk
warm. De maand noteert een gemiddelde
temperatuur van rond de -26,5 graden. Op
de Zuidpool is ook de laagste temperatuur
ooit gemeten: -89,2 op 21 juni 1982.
Tweede menselijke
voorouder ontdekt
nu.nl, april 2012
In Ethiopië is een deel van een fossiele voet
ontdekt van 3,4 miljoen jaar oud.
Op dezelfde plek in Oost-Afrika werden
eerder de fossielen van Lucy gevonden. Zij
was de eerste oermens waarvan vorig jaar
bekend werd dat ze net als de
mens rechtopkon lopen.
Het verschil met de voet van Lucy is dat
grote teen veel groter was, alsof er een duim
aan de voet zat. Hierdoor zou deze oermens
makkelijker takken kunnen vastpakken
tijdens het klimmen in bomen, net
zoals Ardi, de aap-achtige die ook klom en
rechtop kon lopen. De grote teen van Lucy
stond meer in lijn met de andere tenen, een
aanpassing waardoor ze beter rechtop kon
lopen en niet meer in bomen leefde.
“De ontdekking was best schokkend”, zegt
projectleider Bruce Latimer van Case
Western Reserve University. “Deze fossiele
botten hebben we nooit eerder gezien.
Waarschijnlijk zou deze persoon een wat
onhandige manier van lopen op de grond
hebben gehad”.
De nieuwe voetdeeltjes zijn nog niet
toegekend aan een bepaalde oermens-soort,
omdat er nog geen bijbehorende schedel of
tanden zijn gevonden. Wel nemen de
onderzoekers aan dat het om een tweede
soort oermens gaat. Lucy behoort tot de
soort Australopithecus afarensis.
De vondst verandert mogelijk de kijk op de
evolutie van onze voorouders, omdat de
twee voorouders het veel complexer maken.
Satellietbeelden tonen
verleden
wetenschap24.nl, april 2012
Stel je Google Maps voor, maar dan voor
het verleden. Voor archeologen is dit een
natte droom. Lekker via de satelliet alle
nederzettingen uit het verleden bekijken.
Een slim programma dat satellietbeelden
afspeurt op bodemtypes doet een stap in
deze richting.
Onderzoek naar de grootte en verspreiding
van menselijke gemeenschappen in oude
culturen is een belangrijk doel van
archeologisch en antropologisch onderzoek.
Het is alleen niet zo praktisch om overal
maar een schep in de grond te steken om dit
in kaart te brengen, zeker in regio’s zoals
Syrië, waar het op het moment nogal
gevaarlijk is. Het is daarom maar goed dat
archeologie ook met zijn tijd mee gaat.
In PNAS is te lezen dat een
samenwerkingsverband tussen de
universiteiten van Harvard en Cambridge
heeft geleidt tot een mooi interdisciplinair
project. Antropoloog Jason Ur en
computerwetenschapper Bjoern Menze
presenteren een techniek die op
satellietbeelden oude nederzettingen kan
herkennen aan het bodemtype en de
plaatselijke verhoging ten opzichte van de
omgeving.
Satellietbeeld van Syrië. Het onderzochte gebied
is met rood aangegeven
Het programma was zeer effectief. Het
ontdekte duizenden plaatsen die tekenen
van beschaving vertonen, meer dan 14.000
om precies te zijn. Op het infrarood
spectrum hadden ze allemaal het
karakteristieke signatuur van anthrosolen.
Ongeveer 4 procent van het onderzochte
gebied is daarmee ooit bewoond geweest.
Iets meer dan 9.500 van deze plekken waren
grotere nederzettingen: zij zijn significant
hoger dan hun directe omgeving, wat
aangeeft dat er meerdere huizen gestaan
hebben. In totaal gaat het om ongeveer 700
miljoen kubieke meter vergane architectuur.
De grootste ‘hoop’ van in elkaar geklapte
modderhuizen is een plaats die in het
Arabisch Tell Brak wordt genoemd, met bijna
8 miljoen kubieke meter. Natuurlijk was Tell
Brak al lang ontdekt door archeologen, maar
nu is het volume ook bekend.
Regen uit de oertijd
wetenschap24.nl, april 2012
Fossiele regendruppels leveren informatie
over de vroege atmosfeer van de aarde
Hoe kun je erachter komen hoe de
atmosfeer van de aarde er uit zag toen deze
pas net gevormd was? Amerikaanse
geologen haalden aanwijzingen uit fossiele
regendruppels van 2,7 miljard jaar oud. De
afdrukken van de druppels lijken erop te
wijzen dat de dichtheid van de lucht destijds
niet veel hoger was dan nu.
Wat je hier ziet zijn niet zomaar putjes in rotsen.
Het zijn de overblijfselen van een regenbui die
maar liefst 2,7 miljard jaar geleden viel. De
druppels vielen destijds in een laag verse
vulkaanas, die naderhand afkoelde en hard werd,
waardoor de afdrukken zijn vereeuwigd.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 52 20
St. Bonifatiuscollege, Utrecht