krant 52 - mei 2012 2011 - Natuurwetenschap in het Nieuws

Zuidpool was ooit tropisch
warm
nu.nl, april 2012
Op de Zuidpool was het vijftig miljoen jaar
geleden tropisch warm. Dat concluderen de
Universiteit Utrecht, het Koninklijk Instituut
voor Zeeonderzoek en de University of
California in een onderzoek.
De resultaten worden deze week
gepubliceerd in het tijdschrift Nature. Het
zeewater rond Antarctica lag volgens de
onderzoekers destijds boven de 30 graden
celsius.
Voor het onderzoek werd diep geboord in de
zee ten oosten van Tasmanië. Dat gebied lag
tussen 65 miljoen en 35 miljoen jaar geleden
tegen Antarctica aan.
Door de boringen kwam grond aan de
oppervlakte die zo’n vijftig miljoen jaar
geleden de bodem van de oceaan vormde.
De wetenschappers konden uit fossielen in
de grond afleiden hoe warm het water
destijds was. Sommige levensvormen
overleven alleen bij hogere temperaturen.
Metingen uit ijstijd
bevestigen klimaateffect
CO2
nu.nl, april 2012
In tegenstelling tot eerder onderzoek
hebben wetenschappers van de Harvard
Universiteit aangetoond dat een stijgend
CO2-niveau het einde van de laatste ijstijd
heeft ingeluid.
Uitgebreid onderzoek dat werd gepubliceerd
in Nature naar het verband tussen de
hoeveelheid CO2 in de atmosfeer en het
einde van de laatste ijstijd 10.000 jaar
geleden laat zien dat een stijgend CO2gehalte
de oorzaak was van het smeltende
ijs. Dit in tegenstelling tot eerder onderzoek
dat liet zien dat de oorzaak elders moest
liggen.
Wetenschappers hebben jaren gespeculeerd
over de oorzaak van het einde van de laatste
ijstijd. Sommigen dachten dat het kwam
door een verandering van de stand van de
aarde ten opzichte van de zon, terwijl
anderen het toeschreven aan een stijging
van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer.
Dit laatste vermoeden werd echter
ontkracht toen eerder onderzoek aantoonde
dat de stijging van de temperatuur aan het
einde van de ijstijd eerder begon dan de
stijging van het CO2-gehalte in de atmosfeer.
Nu blijkt echter dat deze uitkomst werd
gebaseerd op gebrekkige data. Zowel de
meting van de hoeveelheid CO2 en de
temperatuur werden namelijk beiden
gedaan met behulp van ijsboring op
Antarctica.
Nieuw supercontinent,
nieuwe plek
wetenschap24.nl, april 2012
In de verre toekomst zullen de continenten
zoals we die nu kennen volledig naar elkaar
toe zijn gedreven en één geheel vormen.
Maar waar komt dit nieuwe supercontinent
te liggen?
Zo’n 250 miljoen jaar geleden bestond er
maar één groot supercontinent, Pangea.
Dankzij een verschijnsel genaamd
plaattektoniek dreven de verschillende
onderdelen van dat supercontinent
langzaam uit elkaar, tot ze de werelddelen
werden die we nu kennen. Dit proces heeft
bovendien niet één keer, maar meerdere
keren plaatsgevonden: het aardoppervlak is
continu in beweging, en de continenten
zitten vast in een eeuwigdurende dans van
naar elkaar toe en van elkaar af drijven.
De continenten zoals ze er nu bij liggen, en de
situatie over grofweg 100 miljoen jaar.
Pangea lag op de evenaar, met het centrum
op ongeveer hoogte waar nu West-Afrika
ligt. Het volgende supercontinent, Amasia
(zo genoemd omdat de beide Amerika’s met
elkaar en met Eurazië zullen gaan bosten),
zal volgens Ross Mitchell en zijn collega’s op
de plek van de huidige Noordpool komen te
liggen.
Mens temde vuur miljoen
jaar geleden
nu.nl, april 2012
Mensen gebruiken al een miljoen jaar
gecontroleerd vuur, waarschijnlijk om te
koken. Nieuw bewijs laat volgens de
wetenschappers weinig ruimte voor twijfel.
Een internationaal gezelschap van
archeologen publiceert het bewijs, dat voor
het eerst laat zien dat gecontroleerd vuur zo
oud is, maandag in PNAS.
De archeologen onderzochten grondlagen in
een grot in Zuid Afrika. Deze grot, de
Wonderwerk Grot, gaat ongeveer 140 meter
diep en werd door vroege mensen bezocht.
De grondlagen toonden resten van planten
en botten die aangetast waren door vuur.
Een groot deel van het onderzoek bestond
uit het wegnemen van andere mogelijke
oorzaken en verklaringen voor deze
asresten.
Spontane ontbranding van
vleermuizenontlasting, het naar binnen
waaien van asresten van natuurlijke branden
en ook bosbranden zelf behoorden tot deze
alternatieven.
Naast het verwerpen van deze verklaringen
gebruikten de wetenschappers ook andere
aanwijzingen die de conclusie
onderschrijven. Er lagen bijvoorbeeld
vuurstenen, en de gevonden brandstof –
met name grassen en bladeren – strookte
met de temperatuur waarmee de botten
verbrand waren.
Het debat over het gebruik van vuur laaide
door de jaren heen hoog op omdat enkele
belangrijke theorieën over het ontstaan van
de moderne mens, Homo erectus, het
gebruik van vuur als voorwaarde stellen. Met
de nieuwe, harde bewijzen zijn deze
theorieën minder omstreden geworden.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 52 22
St. Bonifatiuscollege, Utrecht