ALGEMENE FICHES DERDE KLEUTERKLAS
ALGEMENE FICHES DERDE KLEUTERKLAS
ALGEMENE FICHES DERDE KLEUTERKLAS
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs<br />
LOPKE<br />
<strong>ALGEMENE</strong> <strong>FICHES</strong><br />
<strong>DERDE</strong> <strong>KLEUTERKLAS</strong>
<strong>ALGEMENE</strong> <strong>FICHES</strong><br />
<strong>DERDE</strong> <strong>KLEUTERKLAS</strong><br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs<br />
Kringgesprekken<br />
Leren samenwerken<br />
Energizers en groepsindelingen
<strong>ALGEMENE</strong> FICHE<br />
<strong>DERDE</strong> <strong>KLEUTERKLAS</strong><br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs<br />
Kringgesprekken
Lopke 3 de kleuterklas: algemene fiche KO<br />
Titel KRINGGESPREKKEN<br />
Kern Een kringgesprek is de werkvorm bij uitstek om te werken aan sfeer en<br />
relatie. Om in een kringgesprek hoge betrokkenheid te creëren voor<br />
alle kinderen zijn er heel wat mogelijkheden: werken met opstapjes,<br />
mini-kringen, duogesprekjes,…<br />
Anderzijds is het ook belangrijk hoe de kring gevormd wordt. Het mag<br />
geen aaneenschakeling van kliekjes zijn. Een goed gekozen energizer<br />
kan hier verandering in brengen door op een speelse manier de kring te<br />
laten vormen.<br />
Link met het<br />
verhaal van<br />
Lopke<br />
Lopke heeft het niet altijd gemakkelijk op school. Doordat haar mama<br />
en papa niet zoveel geld hebben, valt ze wel eens uit de toon in de klas<br />
en wordt ze geregeld uitgelachen. Een spijtig iets dat veel kansarme<br />
kinderen te beurt valt.<br />
Een klasklimaat creëren waarin elk kind erbij hoort, ongeacht<br />
verschillen, is een belangrijke voorwaarde om echt welbevinden bij<br />
kansarme kinderen te kunnen bewerkstelligen.<br />
Benodigdheden Dobbelsteen<br />
Ev. muziek<br />
Keukenwekkertje als je duogesprekjes wil timen<br />
Ev. gezichtjes (zie bijlage 3) als individueel voordenkertje<br />
Mogelijkheden Een kring kan je gebruiken om de dag te starten, maar ook om de dag<br />
te eindigen, om te evalueren, om meningen van kinderen te horen, om<br />
ideeën te verzamelen, om te filosoferen, om gevoelens te laten uiten,…<br />
Verloop In de bijlagen vind je mogelijkheden om op een speelse manier een<br />
kring te vormen, zodat er geen kliekjesvorming is en er geen<br />
kinderen uit de boot vallen.<br />
Verder vind je een aantal mogelijkheden om zoveel mogelijk kinderen<br />
maximaal te betrekken. Voordenkertjes, opstapjes, duogesprekjes,…<br />
kunnen hierbij helpen.<br />
Ter informatie vind je hier de definitie van een kringgesprek:<br />
Definitie<br />
• Het kringgesprek is een moment waarop de<br />
klas of de leefgroep samen gaat zitten om<br />
gedachten en ervaringen met elkaar te<br />
delen.<br />
• Als ontmoetingsplaats is het de plek bij<br />
uitstek waar het contact tussen leerlingen<br />
onderling en tussen leerlingen en leerkacht<br />
gerealiseerd wordt.<br />
• Daarnaast kan men de kring ook voor<br />
plannings- en evaluatiedoeleinden benutten.<br />
Om bij een binnen- en een buitenkring (uitleg cfr. bijlagen) nieuwe<br />
duo’s te vormen, laat je één van de kringen doorschuiven. Om de<br />
kinderen niet op voorhand te laten zien bij wie ze terechtkomen, kan<br />
je ook hier speels werken: door te wandelen op muziek (muziek stopt<br />
= nieuwe partner), te dobbelen met een dobbelsteen (zoveel plaatsen<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 1<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
opschuiven in de richting van …), een kind het ritme te laten<br />
aangeven met een handtrom of tamboerijn (als het ritme stopt,<br />
blijven de kleuters staan – het kind met de handtrom staat met de<br />
rug naar de groep, zodat het niet ziet wie op welk moment bij wie<br />
staat…),…<br />
Om eens een ander kringgesprek te krijgen waar elk kind kan aan<br />
deelnemen kan je werken met het boekje ‘Vraag maar’ van Antje<br />
Damm, uitgeverij Lemniscaat.<br />
In dit boekje staan allerlei vragen die kinderen uitnodigen om te<br />
vertellen. Je kan het boekje doorgeven en het laten openslaan op een<br />
‘toevallige’ pagina. De vraag wordt gelezen en het kind dat het boekje<br />
in handen heeft, mag vertellen. Daarna kan je het gesprek<br />
opentrekken naar de andere kinderen, of je kan het verder laten<br />
doorgeven en een andere vraag laten ‘trekken’.<br />
Je kan de kinderen ook zelf een vraag uit het boekje laten kiezen. Zo<br />
bepalen zij bewust zelf de inhoud van het kringgesprek.<br />
(Het voordeel van een dergelijke werkvorm t.a.v. een weekendkring is<br />
dat elk kind iets kan vertellen en niet in verlegenheid wordt gebracht<br />
omdat het dat weekend niets speciaals gedaan heeft, omdat het niet<br />
op vakantie geweest is,… Vragen als ‘Wat vind je niet lekker om te<br />
eten? Wat zie je als je uit het raam kijkt? Wat doe jij tóch, ook al mag<br />
het niet? Welk dier zou je willen zijn?...’ kan iedereen beantwoorden.<br />
Je leert er elkaar beter door kennen en vaak komen er heel<br />
verrassende dingen uit.)<br />
Een leuk boekje om met kleuters te filosoferen over ‘anders zijn’,<br />
een thema dat sterk gelinkt is aan de problematiek van Lopke<br />
(kansarmoede), is het boekje ‘De kamelen en de dromedaris’ uit de<br />
reeks ‘Geweld? Voor geen geld!’, uitgegeven bij CEGO-publishers.<br />
Bijlagen Bijlage 1: ‘Op een andere manier in de kring zitten…’ 1<br />
Bijlage 2: De kracht van de kring 2<br />
Bijlage 3: Gezichtjes voor een gevoelens- of belevingskring<br />
1 Mattheeuws, K. Lord of the Kring. Werkwinkel: Communicatie in de kring. www.artdc.be<br />
2 Idem<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 2<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 1: Op een andere manier in de kring zitten<br />
(zoek er die voorbeelden uit die ook met kleuters haalbaar zijn,<br />
bvb. van klein naar groot, volgens het aantal voorwerpen dat je in je zak hebt,<br />
volgens de kleur van je boekentas, … Je kan er ook zelf nog bijvoegen: volgens je<br />
lievelingssmaak van ijs, het aantal knuffels waarmee je slaapt,…)<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 3<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 2: De kracht van de kring<br />
In een kring zitten geeft meteen een grote symboolwaarde.<br />
o Een kring heeft geen begin en geen einde. Het is een cliché , maar in deze context is het<br />
eerder een streven dan een statement. Als de kinderen ervaren dat de kring begint of<br />
eindigt bij de leerkracht of gespreksleider (het kan ook een leerling zijn) geeft dat aan dat<br />
zij nog sterk afhankelijk zijn van die leidende figuur. In een groep die de gesprekregels<br />
goed beheerst en respecteert, verdwijnt de gespreksleider a.h.w. in de groep. Het geeft<br />
ook aan dat de moderator op onopvallende manier de groep leidt. Hij eist geen hoofdrol<br />
op, maar stelt zich ten dienste van de groep, de inhoud en de voortgang van het gesprek.<br />
o Iedereen die in de kring zit is gelijk aan de ander. Je kunt niet meer of minder in de kring<br />
zitten. Ook niet vooraan of achteraan. In het beste geval zit je naast de juf of meester. Het<br />
is dan nog zeer de vraag of dat iets positiefs is. Voor de één zal het een beloning zijn, voor<br />
de ander een straf. Als de moderator deze gelijkwaardigheid qua plaats ook nog eens kan<br />
vertalen naar een gelijkwaardigheid in het gesprek, dan creëert hij een fundamentele basis<br />
voor een veilig groepsgebeuren.<br />
o Omdat er geen obstakels staan, zijn de deelnemers gedwongen om<br />
rechtstreeks te communiceren. Achter iemands rug bezig zijn is hier onmogelijk. Ook op<br />
tafel slaan om je argumenten kracht bij te zetten kan niet. Je verstoppen zou al te veel<br />
opvallen. Hoewel ik geloof dat het hier een absolute troef is, moeten we er ons steeds van<br />
bewust zijn dat er ook een keerzijde is aan deze rechtstreeksheid. Spreken in een groep,<br />
spreken tot een groep, je eigen mening formuleren ...het blijven uitdagingen voor de meer<br />
onzekere kinderen.<br />
o Verder is er ook het gegeven van de fysieke nabijheid. Voor sommigen is een kring te<br />
nabij, te beklemmend en zelfs bedreigend. In andere groepen ervaren de deelnemers de<br />
kring als knus en uitnodigend. Alleen al door te kijken naar het non-verbaal gedrag van de<br />
deelnemers, leer ik als gespreksleider veel over hoe<br />
ze de kring beleven. Als het goed is, kun je via enkele gerichte werkvormen en een open<br />
houding er in slagen om de initiële afwachtende houding te laten wegebben, zodat de<br />
deelnemers voelen dat ze open kunnen communiceren. Blijft de onzekerheid en de<br />
afwachtende houding, dan speelt er mogelijk iets anders mee. Benoem dan wat je ziet of<br />
hoort (zonder te interpreteren) en vraag aan de groep hoe dit komt. Het wordt ongetwijfeld<br />
een moeilijk gesprek, maar wel noodzakelijk.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 4<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Enkele vuistregels<br />
o Een cirkel is geen ovaal: Zorg ervoor dat de kring zo rond mogelijk is. Zo kan iedereen<br />
elkaar zien en benut je ten volle de sterktes van een kring. Het lijkt een detail, maar door<br />
hier over te waken geef je ook aan dat je de werkvorm au serieux neemt.<br />
o Maak afspraken: Zoals bij elke werkvorm is het maken van afspraken een essentiële stap<br />
om efficiënt te kunnen werken. Het maakt deel uit van elk groepsvormingsproces. Laat de<br />
afspraken zo veel mogelijk vanuit de kinderen komen. Dat vergroot de betrokkenheid en<br />
maakt het gemakkelijker om de afspraken bij te schaven. Afspraken maken lukt vaak vlot,<br />
maar ze naleven is en blijft een leerproces.<br />
o Regisseer het gebeuren / Grenzen bewaken: Afspraken alleen zijn niet genoeg. Ze<br />
moeten nog nageleefd worden ook. Aanvankelijk zal jouw rol daarin bepalend zijn. Hou er<br />
rekening mee dat je in het begin van een schooljaar de gesprekken wat strakker zult<br />
moeten leiden.<br />
'Streng, maar rechtvaardig' zingen de rechters. Een bruikbaar motto als je een<br />
kringgesprek leidt. Sta er op dat je iedereen laat uitspreken. Enkel wie het woord vraagt,<br />
spreekt. Roep inbrekers tot de orde. Leg de groep stil indien nodig. Door strak maar<br />
invoelend en fair op te treden, dwing je respect af Ook zonder woorden kun je heel sturend<br />
optreden, door b.v. te gaan staan, door met je ogen te spreken of mensen aan te wijzen.<br />
Let er wel op dat je evenzeer voldoende 'beloont'. Bedank deelnemers voor hun bijdrage.<br />
Benoem de goede gang van zaken en druk je waardering uit. Laat dit ook door de groep<br />
benoemen door naar de beleving te polsen. Zo creëer je een evenwicht tussen begrenzen<br />
en motiveren.<br />
o Het recht om te passen. Elke deelnemer heeft het recht om te passen. Soms is de vraag<br />
te moeilijk, soms is hij te persoonlijk, soms was iemand even niet bij de les. Dit recht geeft<br />
de deelnemer een uitweg om met deze omstandigheden om te gaan. De gespreksleider<br />
doet er goed aan om dit recht niet alleen te benadrukken maar ook om het<br />
onvoorwaardelijk toe te passen. Als deelnemer mag je (n)iets zeggen.<br />
o Luisteren: Stimuleer een goede luisterhouding. Dit kan in de eerste plaats door het goede<br />
voorbeeld te tonen. Maar ook door eens samen stil te staan bij wat luisteren nu precies<br />
inhoudt. Ook hier gaat het om een vaardigheid die getraind moet worden. Rome is niet<br />
gebouwd in één dag. Vandaar dat sommige leerkrachten luisterlessen integreren in hun<br />
curriculum.<br />
extra: Maak met de letters van het woord luisteren eigenschappen van goed<br />
luistergedrag.<br />
o Wees bewust van je rol: Over de rol van de begeleider kunnen we vele pagina's vullen.<br />
Bewust zijn van je eigen rol tijdens het gesprek is een goed begin en heel belangrijk. Soms<br />
heb je meerdere rollen tegelijk te vervullen: die van de moderator die doorvraagt, opentrekt<br />
en diepgang probeert te creëren, diegene die ervoor zorgt dat de regels en afspraken<br />
nageleefd worden, de motivator die de deelnemers aanmoedigt, de deelnemer aan het<br />
gesprek, de temporegelaar,.... Die rollen gelijktijdig invullen vergt heel veel van een<br />
leerkracht of een begeleider. Gun jezelf daarom de tijd om hierin te groeien. Via<br />
zelfreflectie, video-opnames, een bezoek van een collega, feedback van de deelnemers,<br />
versterk je het groeiproces.<br />
o Ieder zijn waarheid: Binnen het concept van de sociale vaardigheden bestaan er geen<br />
foute antwoorden. Dit geldt natuurlijk niet voor alle andere vakken, maar het is vaak een<br />
goed vertrekpunt. Het dwingt ons om respect op te brengen voor ieders inbreng. Het leert<br />
jonge mensen het woord respect toe te passen in de praktijk. En dat kan hard werken zijn.<br />
Diametraal tegenover elkaar staan qua mening en toch door één deurgat kunnen, is<br />
immers geen evidentie. Maar hoe respectvoller we elk antwoord accepteren, hoe<br />
gemotiveerder de deelnemers zullen zijn om hun inbreng te doen. Hierdoor wordt het palet<br />
aan ideeën, indrukken en gevoelens steeds rijker. Let wel: ook hier moet de moderator de<br />
grenzen bewaken. Eender wat zeggen ten koste van eender wie kan niet. Sta er op dat<br />
leerlingen herformuleren vanuit een ik-boodschap en zonder beledigend te zijn naar elkaar<br />
toe.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 5<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Enkele praktijkvoorbeelden<br />
De kring met het individuele voordenkertje:<br />
Geef de deelnemer een individuele opdracht voor het kringgesprek. Dat kan een huiswerk zijn:<br />
zoek iets op, spreek thuis iemand aan, denk zelf na over een bepaald thema,... In de klas wordt<br />
dit dan: noteer voor jezelf, teken een ..., denk na over, wat vind je van...? Als leerlingen deze stap<br />
getrouw invullen, verlagen ze voor zichzelf de drempel om straks hun inbreng te doen. Ze hebben<br />
voor zichzelf al hun gedachten geordend. Ze komen voorbereid aan de start en worden niet<br />
overvallen door het onderwerp.<br />
Ook met kleuters kan je iets dergelijks doen. Je wil bvb. een kringgesprek houden over<br />
hoe ze een bepaalde activiteit of gebeurtenis beleefd hebben. Je kan de kinderen een<br />
gezichtje laten nemen dat het sterkst aangeeft hoe ze zich gevoeld hebben (gezichtjes in<br />
bijlage): blij, boos, bang, verdrietig, gewoon. Aan de hand van de gekozen gezichtjes houd<br />
je een kringgesprek. Er begint bvb. één kind te vertellen en het laat zijn gezichtje zien. Wie<br />
heeft er hetzelfde gezichtje gekozen? Kan je er iets meer over vertellen?...<br />
De kring met het aanloopgesprek:<br />
In het verlengde van het vorige voorbeeld kan het ook zinvol zijn om de deelnemers aan het<br />
kringgesprek vooraf in beperkte kring te laten uitwisselen. Dat kan in een duogesprek, of met drie<br />
- en viertallen. Hierdoor creëer je heel wat extra kansen voor de diepgang van het gesprek. De<br />
deelnemers praten vaak gemakkelijker in een kleine groep. Daardoor komen meer indrukken en<br />
inzichten aan bod. Soms kun je vragen aan kinderen om in de kring de mening van de subgroep<br />
te verwoorden. Je verhoogt de drempel omdat je één persoon de verantwoordelijkheid geeft,<br />
maar je verlaagt hem omdat hij niet zijn eigen mening hoeft te formuleren, maar die van de groep.<br />
Het blijft anoniemer en hij kan er niet op afgerekend worden.<br />
De carrousel:<br />
Een binnen- en buitenkring die in tegenoverstelde richting bewegen. Eens de carrousel stopt,<br />
heeft iedereen iemand voor zich staan en kan hij (zittend of staand) een duo-gesprek aangaan.<br />
Dit gesprek heeft de veiligheid van een gesprek met twee en de drukte van de groep waardoor<br />
niemand hoort wat in het duogesprek verteld wordt. De hele groep beweegt en het blijft spannend<br />
omdat niemand weet bij wie hij belandt. Door een drietal korte gesprekken tijdens de carrousel<br />
hebben de deelnemers verschillende invalshoeken over een bepaald probleem (of onderwerp)<br />
leren kennen.<br />
De Binnen-/Buitenkring:<br />
De binnen/buitenkring is één van de vele didactische structuren waaruit leerkrachten die werken<br />
volgens de principes van structureel coöperatief leren kunnen kiezen. Een manier om de binnen-/<br />
buitenkring in te zetten is een variant op de weekendkring.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 6<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Hierbij worden de volgende stappen gezet:<br />
o Leerlingen vormen twee kringen:<br />
Eerst vormen de leerlingen één grote kring. Twee leerlingen die naast elkaar staan,<br />
gaan achter elkaar staan, waarbij één in de kring blijft en de ander naar voren stapt en<br />
zich omdraait. Zo ontstaan een binnenkring en een buitenkring.<br />
o In elk tweetal praat één leerling.<br />
De leerlingen uit de binnenkring vertellen iets naar aanleiding van een vraag of<br />
opdracht van de leerkracht.<br />
o De leerlingen wisselen van rol.<br />
Leerlingen uit de buitenkring vertellen nu, terwijl de leerlingen uit de binnenkring<br />
luisteren.<br />
o Eén van de kringen roteert met de klok mee.<br />
De leerkracht geeft aan hoe ver.<br />
Een voordeel van deze werkvorm is dat veel kinderen tegelijkertijd actief bezig zijn. In plaats van<br />
één leerling die vertelt over het weekend, is nu de helft van de leerlingen aan het praten. Een<br />
tweede voordeel is dat alle leerlingen hun verhaal vertellen, ook de meer verlegen kinderen. Ten<br />
derde leren de leerlingen hun klasgenootjes beter kennen, wat de sfeer in de klas ten goede<br />
komt.<br />
De binnen-/buitenkring is voor vele soorten inhouden te gebruiken. Zowel voor persoonlijke<br />
(hobby, weekend, favoriete muziek etc.) als in relatie tot leerstof (activeren voorkennis, herhalen,<br />
inoefenen).<br />
De boterbriefjes: Elk eerste derde, vijfde,... in de rij krijgt een boterbriefje. Diegenen die een<br />
briefje kregen, hebben het spreekrecht. Zij mogen vertellen aan hun linkerbuur, (bv. stel jezelf<br />
voor, vertel over je vakantie,...) Na een korte tijdspanne rond je het gesprek af en geeft de<br />
spreker zijn briefje door aan de persoon die naar hem luisterde. Nu heeft elke tweede, vierde,<br />
zesde leerling een boterbriefje. Zij krijgen nu letterlijk het woord, maar richten zich ook tot hun<br />
linkerbuur. Hierdoor heeft iedereen contact gehad met twee verschillende personen. Tijdens het<br />
kringgesprek vraagt de leerkracht niet wat de kinderen zelf vertelden, maar wat ze hoorden van<br />
hun buur. Dit verlaagt de drempel om te spreken.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 7<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 3:<br />
Gezichtjes voor gevoelens- of belevingskring<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 8<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs<br />
Gewoon<br />
Blij<br />
Bang<br />
Verdrietig<br />
Boos
<strong>ALGEMENE</strong> FICHE<br />
<strong>DERDE</strong> <strong>KLEUTERKLAS</strong><br />
Leren samenwerken<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Lopke 3 de kleuterklas: algemene fiche KO<br />
Titel LEREN SAMENWERKEN<br />
Kern Goed samenwerken vraagt heel wat vaardigheden van kinderen. Er<br />
gelden ook een aantal principes. In de activiteiten van deze fiche willen<br />
we de kinderen spelenderwijs deze vaardigheden en principes<br />
bijbrengen.<br />
Link met het<br />
verhaal van<br />
Lopke<br />
Lopke heeft het niet altijd gemakkelijk op school. Doordat haar mama<br />
en papa niet zoveel geld hebben, valt ze wel eens uit de toon in de klas<br />
en wordt ze geregeld uitgelachen. Een spijtig iets dat veel kansarme<br />
kinderen te beurt valt.<br />
Een klasklimaat creëren waarin elk kind erbij hoort, ongeacht<br />
verschillen, is een belangrijke voorwaarde om echt welbevinden bij<br />
kansarme kinderen te kunnen bewerkstelligen.<br />
Benodigdheden Bijlagen<br />
Materiaal vermeld bij de desbetreffende activiteit<br />
Mogelijkheden Je kan vrij materiaal uit de bijlagen kiezen. Deze activiteiten moeten<br />
ook niet in een bepaalde volgorde worden afgewerkt.<br />
Je kan de spelen klassikaal aanbieden; je werkt bij voorkeur met<br />
groepjes van 4 leerlingen.<br />
Je kan bij kleuters ook al de eerste stappen zetten in het gebruiken<br />
van de CLIM-rollen: zie bijlage 4.<br />
Beperk het aantal rollen, breng ze één voor één aan en visualiseer ze<br />
door een badge in een bepaalde kleur: zo hebben de kinderen houvast<br />
en zie jij ook heel vlug wie in welk groepje welke rol opneemt.<br />
Nadat je de spelen geïntroduceerd hebt (klassikaal of tijdens een<br />
hoekencircuit) kan je de spelen ook opnemen in hoekenwerk.<br />
Enkele voorbeelden van spelen die een bijdrage kunnen leveren aan<br />
een positief klasklimaat: door kinderen te doen samenwerken, door<br />
kinderen te leren van positief naar elkaar te kijken en elkaar te<br />
waarderen.<br />
o ‘Kikkers op een drijfblad’: zie bijlage 5<br />
o ‘Complimentjes’ uit ‘Klein, klein Climmertje’: zie bijlage 6<br />
Verloop Afhankelijk van de gekozen werkvorm (cfr. mogelijkheden).<br />
Instructies in bijlage.<br />
Bespreek de activiteiten nadat ze door de kinderen werden<br />
afgewerkt, of door meerdere groepen gespeeld werden in<br />
hoekenwerk.<br />
De volgende principes om te leren samenwerken komen in de spelen<br />
aan bod:<br />
o Iedereen neemt deel en niemand is klaar voor iedereen<br />
klaar is.<br />
Het groepsresultaat gaat boven het eigen<br />
resultaat.<br />
o Schenk aandacht aan wat de andere groepsleden nodig<br />
hebben.<br />
o Iedereen heeft het recht om hulp te vragen en de plicht<br />
om hulp te bieden.<br />
Help kinderen dingen voor zichzelf te doen<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Leg uit door te vertellen hoe iets moet.<br />
o Iedereen kan iets, niemand kan alles.<br />
Verschillen in competenties worden als rijkdom<br />
benut.<br />
Bijlagen Bijlage 1: Meester-ontwerper 3<br />
Nuttige info!<br />
Bijlage 2: Clowntjesspel 4<br />
Bijlage 3: Dit nemen we mee 5<br />
Bijlage 4: Voorbeeld van Clim-rollen 6<br />
Bijlage 5: Kikkers op een drijfblad 7<br />
Bijlage 6: Complimentjes 8<br />
Energize: Hierin staan groepsactiviteiten voor groot en klein. Dit boekje bevat een reeks<br />
ijsbrekers, spelen om groepen samen te stellen, groepsvormende activiteiten, rekken en<br />
strekken, kijk- zeg- en denkoefeningetjes, loop- en afscheidsspelletjes. Uitgegeven bij de<br />
Stichting Lions Quest, Nederland. Meer informatie over Leefstijl en bestellingen via het<br />
secretariaat van Leefstijl tel. 00 31 (0)20 426 36 90 of via www.leefstijl.nl<br />
Energize! 2: Speelse groepsactiviteiten. Dit is een uitgave van Leefsleutels vzw. De<br />
activiteiten uit Energize 2 zijn vooral geschikt voor de hoogste klas van het lager onderwijs en<br />
voor het secundair onderwijs. Dit boekje is te bestellen bij Leefsleutels vzw, Leopoldstraat 95<br />
te 2800 Mechelen. www.leefsleutels.be<br />
EnergizeII: Ruim 100 leuke en leerzame energizers voor volwassenen, jongeren, kinderen,<br />
iedereen! Samengebracht door Erwin Tielemans met illustraties van Philip Paquet. Uitgegeven bij<br />
de Stichting Lions Quest, Nederland. Meer informatie over Leefstijl en bestellingen via het<br />
secretariaat van Leefstijl tel. 00 31 (0)20 426 36 90 of via www.leefstijl.nl<br />
Hupla: Bewegingstussendoortjes: Een serie van handige boekjes vol met korte en eenvoudige<br />
oefeningen zonder enige voorbereiding toe te passen. De reeks richt zich tot de allerkleinsten<br />
tot en met de twaalfjarigen<br />
ABIMO uitgeverij. www.abimo-uitgeverij.com<br />
3 Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tangram. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan een<br />
climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 47-48.<br />
4 Idem: Clowntjesspel, 57-59.<br />
5<br />
Idem: Dit nemen we mee, 44-46.<br />
6<br />
Idem: Voorbeeld van CLIM-rollen, 96-97.<br />
7<br />
Apacki, C. (1994). Energize! Groepsactiviteiten voor groot en klein’. Stichting Lions Quest: Nederland.<br />
Verkrijgbaar via vzw Leefsleutels.<br />
8<br />
Paelman, F. SDL. (2007). Complimentjes. Klein, klein climmertje. CLIM. ISBN 90 455 2025 7. Gent: De<br />
Boeck, 34.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 1: Tangram (meester ontwerper)<br />
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tangram. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan een<br />
climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 47.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tangram. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan een<br />
climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 48.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 2: Clowntjesspel<br />
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Clowntjesspel. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 57.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Clowntjesspel. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 58.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Clowntjesspel. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 59.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 3: ‘Dit nemen we mee’<br />
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Dit nemen we mee. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken<br />
aan een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 44.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Dit nemen we mee. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken<br />
aan een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 45.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Dit nemen we mee. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken<br />
aan een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 46.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 4: CLIM-rollen<br />
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). CLIM-rollen. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 96.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). CLIM-rollen. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 97.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 5: Kikkers op een drijfblad – speluitleg<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 6: Complimentjes<br />
Paelman, F. SDL. (2007). Complimentjes. Klein, klein climmertje. CLIM. ISBN 90 455 2025 7. Gent: De<br />
Boeck, 34.<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
<strong>ALGEMENE</strong> FICHE<br />
<strong>DERDE</strong> <strong>KLEUTERKLAS</strong><br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs<br />
Energizers en<br />
groepsindelingen
Lopke 3 de kleuterklas: algemene fiche KO<br />
Titel ENERGIZERS + MOGELIJKE GROEPSVERDELINGEN<br />
Kern Deze energizers kunnen tussendoor gebruikt worden om de klassfeer<br />
positief te beïnvloeden. Ze vragen samenwerking, interactie, … , kosten<br />
niet veel tijd en brengen sfeer in de groep.<br />
Anderzijds kan je ook je groepen op een speelse manier indelen a.d.h.v.<br />
energizers en werkvormen in bijlage. Op deze manier krijgt elk kind<br />
vanzelf zijn plaats in de groep en blijft er niemand over. Door met<br />
wisselende groepen te werken, toevallig samengesteld, leren kinderen<br />
ook makkelijk andere kinderen kennen en waarderen. Ze leren om met<br />
iedereen samen te werken, ook al vraagt dat soms wat meer inspanning.<br />
Uiteraard kan het soms ook goed zijn om zelf de groepen samen te<br />
stellen, rekening houdend met de verschillende competenties die in je<br />
klas aanwezig zijn. Dit kan samenhangen met het doel en de inhoud van<br />
de opdracht waaraan je de kinderen in groep wil laten werken.<br />
Link met het<br />
verhaal van<br />
Lopke<br />
Lopke heeft het niet altijd gemakkelijk op school. Doordat haar mama<br />
en papa niet zoveel geld hebben, valt ze wel eens uit de toon in de klas<br />
en wordt ze geregeld uitgelachen. Een spijtig iets dat veel kansarme<br />
kinderen te beurt valt.<br />
Een klasklimaat creëren waarin elk kind erbij hoort, ongeacht<br />
verschillen, is een belangrijke voorwaarde om echt welbevinden bij<br />
kansarme kinderen te kunnen bewerkstelligen.<br />
Benodigdheden Bijlagen bij deze fiche:<br />
Kopieën ‘tekenopdracht’ (zie bijlage)<br />
Kopieën van de bingokaarten<br />
Bol touw voor spinnenweb<br />
Materiaal vernoemd bij de omschrijvingen om groepen in te delen.<br />
Mogelijkheden Je kan deze activiteiten gebruiken als tussendoortje, om groepen in<br />
te delen, om kinderen eens op een andere manier in de kring te laten<br />
zitten,… (cfr. aparte bundel kringgesprekken)<br />
Verloop Tekenopdracht: zie bijlage 1 – verloop daar ook uitgewerkt<br />
Namenbingo: zie bijlage 2 voor materiaal en verloop<br />
Nota:<br />
Alle tekst is door tekeningetjes of pictogrammen vervangen. De<br />
leerlingen kunnen er zelf een vraag bij bedenken: een hondje kan<br />
betekenen: ‘Zie je graag honden? Maar ook: ‘Heb je een hond?’ of<br />
‘Heb je een huisdier?’,…<br />
In plaats van in groepjes te werken, kan je de kinderen ook vrij<br />
klasgenootjes laten aanspreken. Als de vraag bevestigend<br />
beantwoord wordt, mag diegene aan wie de vraag gesteld is, zijn<br />
naam bij het juiste vakje schrijven. Lukt schrijven nog niet, dan kan<br />
je elk kind een andere stempelstift geven, zodat ze ‘hun’ vakje<br />
kunnen afstempelen. Om een goede bingo te hebben, moeten alle<br />
namen verschillend zijn: niemand mag twee keer op hetzelfde blad<br />
voorkomen!<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 1<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
De grootte van de kaart (4 op 4) kan je aanpassen aan de<br />
leeftijdsgroep (in hogere klassen wordt 5 op 5 gebruikt, bij jongere<br />
kinderen kan het ook 3 op 3 zijn…)<br />
Als er iemand bingo heeft, wordt het spel even stilgelegd en wordt<br />
alles gecontroleerd. Hier kan een kort kringgesprekje uit ontstaan:<br />
het kind dat getekend heeft, mag iets meer over zijn antwoord<br />
vertellen (bvb. naam staat bij ‘Heb je een huisdier?’ – welk? Naam?<br />
Hoe ziet … eruit? Wat vind je leuk aan hem/haar?...) Andere<br />
kinderen mogen eventueel reageren.<br />
Je kan nog verder spelen voor een dubbele bingo, of je kan kinderen<br />
de opdracht geven om bij zoveel mogelijk vakjes iemand te vinden die<br />
aan de vraag voldoet.<br />
Spinnenweb: zie bijlage 3<br />
Energizer: rijen of groepjes maken volgens bepaalde criteria:<br />
o Maak een rij van klein naar groot<br />
o Maak groepjes naar je lievelingssmaak van ijs<br />
o Maak groepjes volgens het aantal voorwerpen dat je in je<br />
zakken hebt<br />
o Maak groepjes volgens je lievelingskleur<br />
o Maak groepjes volgens het aantal broers en zussen dat je<br />
hebt<br />
o …<br />
(zie ook kringgesprekken)<br />
Je kan deze energizers ook gebruiken om groepjes te maken. De<br />
kinderen staan op een rij, de eerste 4 vormen groep 1, de volgende 4…,<br />
of je neemt de groepjes (ev. voeg je er twee bij elkaar) zoals ze als<br />
groep zijn samengekomen.<br />
Zie ook voorbeelden van groepsindelingen in bijlage 4.<br />
Groepsindeling met figurenstickertjes (bvb. etiket met figuurtje op<br />
– zie enkele voorbeelden in bijlage):<br />
o Je hebt 4 of 5 (of… ngl. het aantal groepen dat je wil<br />
vormen) soorten stickertjes (etiketten of…) met een<br />
figuurtje op, bvb. een dier.<br />
o Je geeft elk kind één stickertje; de anderen mogen de<br />
figuur niet zien<br />
o Opdracht: ieder kleeft zijn stickertje op de rug van een<br />
ander kind, zonder dat dat kind weet welke figuur op zijn<br />
rug hangt. Elk kind moet welgeteld één stickertje op zijn<br />
rug hebben<br />
o Als alle stickertjes op de ruggen kleven, zoeken de<br />
leerlingen hun soortgenoten op, zonder één woord te<br />
zeggen. Ze moeten dus a.d.h.v. gebaren, uitbeelding te<br />
weten komen welke figuur (bvb. welk dier) er op hun rug<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 2<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
hangt. Doordat de leerlingen anderen nodig hebben om<br />
deze groepen te kunnen vormen, zijn ze al aan het<br />
samenwerken, hetgeen het klasklimaat ten goede komt.<br />
Je kan ook afspreken dat de kinderen niet mogen praten,<br />
maar wel het bijpassende dierengeluid mogen maken.<br />
Bijlagen Bijlage 1: Tekenopdracht 9<br />
Bijlage 2: Namenbingo 10<br />
Bijlage 3: Spinnenweb 11<br />
Bijlage 4: Manieren om groepen in te delen (uit ‘Energize’) 12<br />
Bijlage 5: Mogelijke figuurtjes voor groepsindeling 13<br />
9 Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tekenopdracht. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken<br />
aan een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 27-28.<br />
10 Idem: Namenbingo, 33-34.<br />
11 Idem: Spinnenweb, 25.<br />
12 Apacki, C. (1994). Energize! Groepsactiviteiten voor groot en klein’. Stichting Lions Quest: Nederland.<br />
13 Idem: verkrijgbaar via vzw Leefsleutels.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 3<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 1: Tekenopdracht<br />
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tekenopdracht. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 27.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 4<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tekenopdracht. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 28.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 5<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 2: Namenbingo<br />
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Namenbingo. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 33.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 6<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Namenbingo. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 34.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 7<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
BINGO: Eigen versie voor kleuteronderwijs 14<br />
Afbeeldingen kunnen gewijzigd worden (bvb. naar interesses die in jouw klas leven, naar<br />
pictogrammen van hoeken toe,…)<br />
14 Cego_Els Herbots<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 8<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 3: Spinnenweb<br />
Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Spinnenweb. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan<br />
een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 25.<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 9<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 4: Manieren om groepen in te delen<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 10<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 11<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 12<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs
Bijlage 5: Figuurtjes voor groepsindeling<br />
Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 13<br />
©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs