ALGEMENE FICHES DERDE KLEUTERKLAS

©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs 

LOPKE 

ALGEMENE FICHES 

DERDE KLEUTERKLAS

ALGEMENE FICHES 

DERDE KLEUTERKLAS 


Kringgesprekken 

Leren samenwerken 

Energizers en groepsindelingen

ALGEMENE FICHE 



Kringgesprekken

Lopke 3 de kleuterklas: algemene fiche KO 

Titel KRINGGESPREKKEN 

Kern Een kringgesprek is de werkvorm bij uitstek om te werken aan sfeer en 

relatie. Om in een kringgesprek hoge betrokkenheid te creëren voor 

alle kinderen zijn er heel wat mogelijkheden: werken met opstapjes, 

mini-kringen, duogesprekjes,… 

Anderzijds is het ook belangrijk hoe de kring gevormd wordt. Het mag 

geen aaneenschakeling van kliekjes zijn. Een goed gekozen energizer 

kan hier verandering in brengen door op een speelse manier de kring te 

laten vormen. 

Link met het 

verhaal van 

Lopke 

Lopke heeft het niet altijd gemakkelijk op school. Doordat haar mama 

en papa niet zoveel geld hebben, valt ze wel eens uit de toon in de klas 

en wordt ze geregeld uitgelachen. Een spijtig iets dat veel kansarme 

kinderen te beurt valt. 

Een klasklimaat creëren waarin elk kind erbij hoort, ongeacht 

verschillen, is een belangrijke voorwaarde om echt welbevinden bij 

kansarme kinderen te kunnen bewerkstelligen. 

Benodigdheden Dobbelsteen 

Ev. muziek 

Keukenwekkertje als je duogesprekjes wil timen 

Ev. gezichtjes (zie bijlage 3) als individueel voordenkertje 

Mogelijkheden Een kring kan je gebruiken om de dag te starten, maar ook om de dag 

te eindigen, om te evalueren, om meningen van kinderen te horen, om 

ideeën te verzamelen, om te filosoferen, om gevoelens te laten uiten,… 

Verloop In de bijlagen vind je mogelijkheden om op een speelse manier een 

kring te vormen, zodat er geen kliekjesvorming is en er geen 

kinderen uit de boot vallen. 

Verder vind je een aantal mogelijkheden om zoveel mogelijk kinderen 

maximaal te betrekken. Voordenkertjes, opstapjes, duogesprekjes,… 

kunnen hierbij helpen. 

Ter informatie vind je hier de definitie van een kringgesprek: 

Definitie 

• Het kringgesprek is een moment waarop de 

klas of de leefgroep samen gaat zitten om 

gedachten en ervaringen met elkaar te 

delen. 

• Als ontmoetingsplaats is het de plek bij 

uitstek waar het contact tussen leerlingen 

onderling en tussen leerlingen en leerkacht 

gerealiseerd wordt. 

• Daarnaast kan men de kring ook voor 

plannings- en evaluatiedoeleinden benutten. 

Om bij een binnen- en een buitenkring (uitleg cfr. bijlagen) nieuwe 

duo’s te vormen, laat je één van de kringen doorschuiven. Om de 

kinderen niet op voorhand te laten zien bij wie ze terechtkomen, kan 

je ook hier speels werken: door te wandelen op muziek (muziek stopt 

= nieuwe partner), te dobbelen met een dobbelsteen (zoveel plaatsen 

Lopke: Algemene fiche kleuter-Kringgesprekken 1 

©ECEGO-Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs

opschuiven in de richting van …), een kind het ritme te laten 

aangeven met een handtrom of tamboerijn (als het ritme stopt, 

blijven de kleuters staan – het kind met de handtrom staat met de 

rug naar de groep, zodat het niet ziet wie op welk moment bij wie 

staat…),… 

Om eens een ander kringgesprek te krijgen waar elk kind kan aan 

deelnemen kan je werken met het boekje ‘Vraag maar’ van Antje 

Damm, uitgeverij Lemniscaat. 

In dit boekje staan allerlei vragen die kinderen uitnodigen om te 

vertellen. Je kan het boekje doorgeven en het laten openslaan op een 

‘toevallige’ pagina. De vraag wordt gelezen en het kind dat het boekje 

in handen heeft, mag vertellen. Daarna kan je het gesprek 

opentrekken naar de andere kinderen, of je kan het verder laten 

doorgeven en een andere vraag laten ‘trekken’. 

Je kan de kinderen ook zelf een vraag uit het boekje laten kiezen. Zo 

bepalen zij bewust zelf de inhoud van het kringgesprek. 

(Het voordeel van een dergelijke werkvorm t.a.v. een weekendkring is 

dat elk kind iets kan vertellen en niet in verlegenheid wordt gebracht 

omdat het dat weekend niets speciaals gedaan heeft, omdat het niet 

op vakantie geweest is,… Vragen als ‘Wat vind je niet lekker om te 

eten? Wat zie je als je uit het raam kijkt? Wat doe jij tóch, ook al mag 

het niet? Welk dier zou je willen zijn?...’ kan iedereen beantwoorden. 

Je leert er elkaar beter door kennen en vaak komen er heel 

verrassende dingen uit.) 

Een leuk boekje om met kleuters te filosoferen over ‘anders zijn’, 

een thema dat sterk gelinkt is aan de problematiek van Lopke 

(kansarmoede), is het boekje ‘De kamelen en de dromedaris’ uit de 

reeks ‘Geweld? Voor geen geld!’, uitgegeven bij CEGO-publishers. 

Bijlagen Bijlage 1: ‘Op een andere manier in de kring zitten…’ 1 

Bijlage 2: De kracht van de kring 2 

Bijlage 3: Gezichtjes voor een gevoelens- of belevingskring 

1 Mattheeuws, K. Lord of the Kring. Werkwinkel: Communicatie in de kring. www.artdc.be 

2 Idem 



Bijlage 1: Op een andere manier in de kring zitten 

(zoek er die voorbeelden uit die ook met kleuters haalbaar zijn, 

bvb. van klein naar groot, volgens het aantal voorwerpen dat je in je zak hebt, 

volgens de kleur van je boekentas, … Je kan er ook zelf nog bijvoegen: volgens je 

lievelingssmaak van ijs, het aantal knuffels waarmee je slaapt,…) 



Bijlage 2: De kracht van de kring 

In een kring zitten geeft meteen een grote symboolwaarde. 

o Een kring heeft geen begin en geen einde. Het is een cliché , maar in deze context is het 

eerder een streven dan een statement. Als de kinderen ervaren dat de kring begint of 

eindigt bij de leerkracht of gespreksleider (het kan ook een leerling zijn) geeft dat aan dat 

zij nog sterk afhankelijk zijn van die leidende figuur. In een groep die de gesprekregels 

goed beheerst en respecteert, verdwijnt de gespreksleider a.h.w. in de groep. Het geeft 

ook aan dat de moderator op onopvallende manier de groep leidt. Hij eist geen hoofdrol 

op, maar stelt zich ten dienste van de groep, de inhoud en de voortgang van het gesprek. 

o Iedereen die in de kring zit is gelijk aan de ander. Je kunt niet meer of minder in de kring 

zitten. Ook niet vooraan of achteraan. In het beste geval zit je naast de juf of meester. Het 

is dan nog zeer de vraag of dat iets positiefs is. Voor de één zal het een beloning zijn, voor 

de ander een straf. Als de moderator deze gelijkwaardigheid qua plaats ook nog eens kan 

vertalen naar een gelijkwaardigheid in het gesprek, dan creëert hij een fundamentele basis 

voor een veilig groepsgebeuren. 

o Omdat er geen obstakels staan, zijn de deelnemers gedwongen om 

rechtstreeks te communiceren. Achter iemands rug bezig zijn is hier onmogelijk. Ook op 

tafel slaan om je argumenten kracht bij te zetten kan niet. Je verstoppen zou al te veel 

opvallen. Hoewel ik geloof dat het hier een absolute troef is, moeten we er ons steeds van 

bewust zijn dat er ook een keerzijde is aan deze rechtstreeksheid. Spreken in een groep, 

spreken tot een groep, je eigen mening formuleren ...het blijven uitdagingen voor de meer 

onzekere kinderen. 

o Verder is er ook het gegeven van de fysieke nabijheid. Voor sommigen is een kring te 

nabij, te beklemmend en zelfs bedreigend. In andere groepen ervaren de deelnemers de 

kring als knus en uitnodigend. Alleen al door te kijken naar het non-verbaal gedrag van de 

deelnemers, leer ik als gespreksleider veel over hoe 

ze de kring beleven. Als het goed is, kun je via enkele gerichte werkvormen en een open 

houding er in slagen om de initiële afwachtende houding te laten wegebben, zodat de 

deelnemers voelen dat ze open kunnen communiceren. Blijft de onzekerheid en de 

afwachtende houding, dan speelt er mogelijk iets anders mee. Benoem dan wat je ziet of 

hoort (zonder te interpreteren) en vraag aan de groep hoe dit komt. Het wordt ongetwijfeld 

een moeilijk gesprek, maar wel noodzakelijk. 



Enkele vuistregels 

o Een cirkel is geen ovaal: Zorg ervoor dat de kring zo rond mogelijk is. Zo kan iedereen 

elkaar zien en benut je ten volle de sterktes van een kring. Het lijkt een detail, maar door 

hier over te waken geef je ook aan dat je de werkvorm au serieux neemt. 

o Maak afspraken: Zoals bij elke werkvorm is het maken van afspraken een essentiële stap 

om efficiënt te kunnen werken. Het maakt deel uit van elk groepsvormingsproces. Laat de 

afspraken zo veel mogelijk vanuit de kinderen komen. Dat vergroot de betrokkenheid en 

maakt het gemakkelijker om de afspraken bij te schaven. Afspraken maken lukt vaak vlot, 

maar ze naleven is en blijft een leerproces. 

o Regisseer het gebeuren / Grenzen bewaken: Afspraken alleen zijn niet genoeg. Ze 

moeten nog nageleefd worden ook. Aanvankelijk zal jouw rol daarin bepalend zijn. Hou er 

rekening mee dat je in het begin van een schooljaar de gesprekken wat strakker zult 

moeten leiden. 

'Streng, maar rechtvaardig' zingen de rechters. Een bruikbaar motto als je een 

kringgesprek leidt. Sta er op dat je iedereen laat uitspreken. Enkel wie het woord vraagt, 

spreekt. Roep inbrekers tot de orde. Leg de groep stil indien nodig. Door strak maar 

invoelend en fair op te treden, dwing je respect af Ook zonder woorden kun je heel sturend 

optreden, door b.v. te gaan staan, door met je ogen te spreken of mensen aan te wijzen. 

Let er wel op dat je evenzeer voldoende 'beloont'. Bedank deelnemers voor hun bijdrage. 

Benoem de goede gang van zaken en druk je waardering uit. Laat dit ook door de groep 

benoemen door naar de beleving te polsen. Zo creëer je een evenwicht tussen begrenzen 

en motiveren. 

o Het recht om te passen. Elke deelnemer heeft het recht om te passen. Soms is de vraag 

te moeilijk, soms is hij te persoonlijk, soms was iemand even niet bij de les. Dit recht geeft 

de deelnemer een uitweg om met deze omstandigheden om te gaan. De gespreksleider 

doet er goed aan om dit recht niet alleen te benadrukken maar ook om het 

onvoorwaardelijk toe te passen. Als deelnemer mag je (n)iets zeggen. 

o Luisteren: Stimuleer een goede luisterhouding. Dit kan in de eerste plaats door het goede 

voorbeeld te tonen. Maar ook door eens samen stil te staan bij wat luisteren nu precies 

inhoudt. Ook hier gaat het om een vaardigheid die getraind moet worden. Rome is niet 

gebouwd in één dag. Vandaar dat sommige leerkrachten luisterlessen integreren in hun 

curriculum. 

extra: Maak met de letters van het woord luisteren eigenschappen van goed 

luistergedrag. 

o Wees bewust van je rol: Over de rol van de begeleider kunnen we vele pagina's vullen. 

Bewust zijn van je eigen rol tijdens het gesprek is een goed begin en heel belangrijk. Soms 

heb je meerdere rollen tegelijk te vervullen: die van de moderator die doorvraagt, opentrekt 

en diepgang probeert te creëren, diegene die ervoor zorgt dat de regels en afspraken 

nageleefd worden, de motivator die de deelnemers aanmoedigt, de deelnemer aan het 

gesprek, de temporegelaar,.... Die rollen gelijktijdig invullen vergt heel veel van een 

leerkracht of een begeleider. Gun jezelf daarom de tijd om hierin te groeien. Via 

zelfreflectie, video-opnames, een bezoek van een collega, feedback van de deelnemers, 

versterk je het groeiproces. 

o Ieder zijn waarheid: Binnen het concept van de sociale vaardigheden bestaan er geen 

foute antwoorden. Dit geldt natuurlijk niet voor alle andere vakken, maar het is vaak een 

goed vertrekpunt. Het dwingt ons om respect op te brengen voor ieders inbreng. Het leert 

jonge mensen het woord respect toe te passen in de praktijk. En dat kan hard werken zijn. 

Diametraal tegenover elkaar staan qua mening en toch door één deurgat kunnen, is 

immers geen evidentie. Maar hoe respectvoller we elk antwoord accepteren, hoe 

gemotiveerder de deelnemers zullen zijn om hun inbreng te doen. Hierdoor wordt het palet 

aan ideeën, indrukken en gevoelens steeds rijker. Let wel: ook hier moet de moderator de 

grenzen bewaken. Eender wat zeggen ten koste van eender wie kan niet. Sta er op dat 

leerlingen herformuleren vanuit een ik-boodschap en zonder beledigend te zijn naar elkaar 

toe. 



Enkele praktijkvoorbeelden 

De kring met het individuele voordenkertje: 

Geef de deelnemer een individuele opdracht voor het kringgesprek. Dat kan een huiswerk zijn: 

zoek iets op, spreek thuis iemand aan, denk zelf na over een bepaald thema,... In de klas wordt 

dit dan: noteer voor jezelf, teken een ..., denk na over, wat vind je van...? Als leerlingen deze stap 

getrouw invullen, verlagen ze voor zichzelf de drempel om straks hun inbreng te doen. Ze hebben 

voor zichzelf al hun gedachten geordend. Ze komen voorbereid aan de start en worden niet 

overvallen door het onderwerp. 

Ook met kleuters kan je iets dergelijks doen. Je wil bvb. een kringgesprek houden over 

hoe ze een bepaalde activiteit of gebeurtenis beleefd hebben. Je kan de kinderen een 

gezichtje laten nemen dat het sterkst aangeeft hoe ze zich gevoeld hebben (gezichtjes in 

bijlage): blij, boos, bang, verdrietig, gewoon. Aan de hand van de gekozen gezichtjes houd 

je een kringgesprek. Er begint bvb. één kind te vertellen en het laat zijn gezichtje zien. Wie 

heeft er hetzelfde gezichtje gekozen? Kan je er iets meer over vertellen?... 

De kring met het aanloopgesprek: 

In het verlengde van het vorige voorbeeld kan het ook zinvol zijn om de deelnemers aan het 

kringgesprek vooraf in beperkte kring te laten uitwisselen. Dat kan in een duogesprek, of met drie 

- en viertallen. Hierdoor creëer je heel wat extra kansen voor de diepgang van het gesprek. De 

deelnemers praten vaak gemakkelijker in een kleine groep. Daardoor komen meer indrukken en 

inzichten aan bod. Soms kun je vragen aan kinderen om in de kring de mening van de subgroep 

te verwoorden. Je verhoogt de drempel omdat je één persoon de verantwoordelijkheid geeft, 

maar je verlaagt hem omdat hij niet zijn eigen mening hoeft te formuleren, maar die van de groep. 

Het blijft anoniemer en hij kan er niet op afgerekend worden. 

De carrousel: 

Een binnen- en buitenkring die in tegenoverstelde richting bewegen. Eens de carrousel stopt, 

heeft iedereen iemand voor zich staan en kan hij (zittend of staand) een duo-gesprek aangaan. 

Dit gesprek heeft de veiligheid van een gesprek met twee en de drukte van de groep waardoor 

niemand hoort wat in het duogesprek verteld wordt. De hele groep beweegt en het blijft spannend 

omdat niemand weet bij wie hij belandt. Door een drietal korte gesprekken tijdens de carrousel 

hebben de deelnemers verschillende invalshoeken over een bepaald probleem (of onderwerp) 

leren kennen. 

De Binnen-/Buitenkring: 

De binnen/buitenkring is één van de vele didactische structuren waaruit leerkrachten die werken 

volgens de principes van structureel coöperatief leren kunnen kiezen. Een manier om de binnen-/ 

buitenkring in te zetten is een variant op de weekendkring. 



Hierbij worden de volgende stappen gezet: 

o Leerlingen vormen twee kringen: 

Eerst vormen de leerlingen één grote kring. Twee leerlingen die naast elkaar staan, 

gaan achter elkaar staan, waarbij één in de kring blijft en de ander naar voren stapt en 

zich omdraait. Zo ontstaan een binnenkring en een buitenkring. 

o In elk tweetal praat één leerling. 

De leerlingen uit de binnenkring vertellen iets naar aanleiding van een vraag of 

opdracht van de leerkracht. 

o De leerlingen wisselen van rol. 

Leerlingen uit de buitenkring vertellen nu, terwijl de leerlingen uit de binnenkring 

luisteren. 

o Eén van de kringen roteert met de klok mee. 

De leerkracht geeft aan hoe ver. 

Een voordeel van deze werkvorm is dat veel kinderen tegelijkertijd actief bezig zijn. In plaats van 

één leerling die vertelt over het weekend, is nu de helft van de leerlingen aan het praten. Een 

tweede voordeel is dat alle leerlingen hun verhaal vertellen, ook de meer verlegen kinderen. Ten 

derde leren de leerlingen hun klasgenootjes beter kennen, wat de sfeer in de klas ten goede 

komt. 

De binnen-/buitenkring is voor vele soorten inhouden te gebruiken. Zowel voor persoonlijke 

(hobby, weekend, favoriete muziek etc.) als in relatie tot leerstof (activeren voorkennis, herhalen, 

inoefenen). 

De boterbriefjes: Elk eerste derde, vijfde,... in de rij krijgt een boterbriefje. Diegenen die een 

briefje kregen, hebben het spreekrecht. Zij mogen vertellen aan hun linkerbuur, (bv. stel jezelf 

voor, vertel over je vakantie,...) Na een korte tijdspanne rond je het gesprek af en geeft de 

spreker zijn briefje door aan de persoon die naar hem luisterde. Nu heeft elke tweede, vierde, 

zesde leerling een boterbriefje. Zij krijgen nu letterlijk het woord, maar richten zich ook tot hun 

linkerbuur. Hierdoor heeft iedereen contact gehad met twee verschillende personen. Tijdens het 

kringgesprek vraagt de leerkracht niet wat de kinderen zelf vertelden, maar wat ze hoorden van 

hun buur. Dit verlaagt de drempel om te spreken. 



Bijlage 3: 

Gezichtjes voor gevoelens- of belevingskring 



Gewoon 

Blij 

Bang 

Verdrietig 

Boos



Leren samenwerken 



Titel LEREN SAMENWERKEN 

Kern Goed samenwerken vraagt heel wat vaardigheden van kinderen. Er 

gelden ook een aantal principes. In de activiteiten van deze fiche willen 

we de kinderen spelenderwijs deze vaardigheden en principes 

bijbrengen. 

Link met het 

verhaal van 

Lopke 








Benodigdheden Bijlagen 

Materiaal vermeld bij de desbetreffende activiteit 

Mogelijkheden Je kan vrij materiaal uit de bijlagen kiezen. Deze activiteiten moeten 

ook niet in een bepaalde volgorde worden afgewerkt. 

Je kan de spelen klassikaal aanbieden; je werkt bij voorkeur met 

groepjes van 4 leerlingen. 

Je kan bij kleuters ook al de eerste stappen zetten in het gebruiken 

van de CLIM-rollen: zie bijlage 4. 

Beperk het aantal rollen, breng ze één voor één aan en visualiseer ze 

door een badge in een bepaalde kleur: zo hebben de kinderen houvast 

en zie jij ook heel vlug wie in welk groepje welke rol opneemt. 

Nadat je de spelen geïntroduceerd hebt (klassikaal of tijdens een 

hoekencircuit) kan je de spelen ook opnemen in hoekenwerk. 

Enkele voorbeelden van spelen die een bijdrage kunnen leveren aan 

een positief klasklimaat: door kinderen te doen samenwerken, door 

kinderen te leren van positief naar elkaar te kijken en elkaar te 

waarderen. 

o ‘Kikkers op een drijfblad’: zie bijlage 5 

o ‘Complimentjes’ uit ‘Klein, klein Climmertje’: zie bijlage 6 

Verloop Afhankelijk van de gekozen werkvorm (cfr. mogelijkheden). 

Instructies in bijlage. 

Bespreek de activiteiten nadat ze door de kinderen werden 

afgewerkt, of door meerdere groepen gespeeld werden in 

hoekenwerk. 

De volgende principes om te leren samenwerken komen in de spelen 

aan bod: 

o Iedereen neemt deel en niemand is klaar voor iedereen 

klaar is. 

Het groepsresultaat gaat boven het eigen 

resultaat. 

o Schenk aandacht aan wat de andere groepsleden nodig 

hebben. 

o Iedereen heeft het recht om hulp te vragen en de plicht 

om hulp te bieden. 

Help kinderen dingen voor zichzelf te doen 


Leg uit door te vertellen hoe iets moet. 

o Iedereen kan iets, niemand kan alles. 

Verschillen in competenties worden als rijkdom 

benut. 

Bijlagen Bijlage 1: Meester-ontwerper 3 

Nuttige info! 

Bijlage 2: Clowntjesspel 4 

Bijlage 3: Dit nemen we mee 5 

Bijlage 4: Voorbeeld van Clim-rollen 6 

Bijlage 5: Kikkers op een drijfblad 7 

Bijlage 6: Complimentjes 8 

Energize: Hierin staan groepsactiviteiten voor groot en klein. Dit boekje bevat een reeks 

ijsbrekers, spelen om groepen samen te stellen, groepsvormende activiteiten, rekken en 

strekken, kijk- zeg- en denkoefeningetjes, loop- en afscheidsspelletjes. Uitgegeven bij de 

Stichting Lions Quest, Nederland. Meer informatie over Leefstijl en bestellingen via het 

secretariaat van Leefstijl tel. 00 31 (0)20 426 36 90 of via www.leefstijl.nl 

Energize! 2: Speelse groepsactiviteiten. Dit is een uitgave van Leefsleutels vzw. De 

activiteiten uit Energize 2 zijn vooral geschikt voor de hoogste klas van het lager onderwijs en 

voor het secundair onderwijs. Dit boekje is te bestellen bij Leefsleutels vzw, Leopoldstraat 95 

te 2800 Mechelen. www.leefsleutels.be 

EnergizeII: Ruim 100 leuke en leerzame energizers voor volwassenen, jongeren, kinderen, 

iedereen! Samengebracht door Erwin Tielemans met illustraties van Philip Paquet. Uitgegeven bij 

de Stichting Lions Quest, Nederland. Meer informatie over Leefstijl en bestellingen via het 

secretariaat van Leefstijl tel. 00 31 (0)20 426 36 90 of via www.leefstijl.nl 

Hupla: Bewegingstussendoortjes: Een serie van handige boekjes vol met korte en eenvoudige 

oefeningen zonder enige voorbereiding toe te passen. De reeks richt zich tot de allerkleinsten 

tot en met de twaalfjarigen 

ABIMO uitgeverij. www.abimo-uitgeverij.com 

3 Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tangram. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan een 

climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 47-48. 

4 Idem: Clowntjesspel, 57-59. 

5 

Idem: Dit nemen we mee, 44-46. 

6 

Idem: Voorbeeld van CLIM-rollen, 96-97. 

7 

Apacki, C. (1994). Energize! Groepsactiviteiten voor groot en klein’. Stichting Lions Quest: Nederland. 

Verkrijgbaar via vzw Leefsleutels. 

8 

Paelman, F. SDL. (2007). Complimentjes. Klein, klein climmertje. CLIM. ISBN 90 455 2025 7. Gent: De 

Boeck, 34. 


Bijlage 1: Tangram (meester ontwerper) 

Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tangram. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan een 

climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 47. 


Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tangram. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan een 

climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 48. 


Bijlage 2: Clowntjesspel 

Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Clowntjesspel. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 

een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 57. 








Bijlage 3: ‘Dit nemen we mee’ 

Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Dit nemen we mee. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken 

aan een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 44. 








Bijlage 4: CLIM-rollen 

Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). CLIM-rollen. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 



Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). CLIM-rollen. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 



Bijlage 5: Kikkers op een drijfblad – speluitleg 


Bijlage 6: Complimentjes 

Paelman, F. SDL. (2007). Complimentjes. Klein, klein climmertje. CLIM. ISBN 90 455 2025 7. Gent: De 

Boeck, 34. 





Energizers en 

groepsindelingen


Titel ENERGIZERS + MOGELIJKE GROEPSVERDELINGEN 

Kern Deze energizers kunnen tussendoor gebruikt worden om de klassfeer 

positief te beïnvloeden. Ze vragen samenwerking, interactie, … , kosten 

niet veel tijd en brengen sfeer in de groep. 

Anderzijds kan je ook je groepen op een speelse manier indelen a.d.h.v. 

energizers en werkvormen in bijlage. Op deze manier krijgt elk kind 

vanzelf zijn plaats in de groep en blijft er niemand over. Door met 

wisselende groepen te werken, toevallig samengesteld, leren kinderen 

ook makkelijk andere kinderen kennen en waarderen. Ze leren om met 

iedereen samen te werken, ook al vraagt dat soms wat meer inspanning. 

Uiteraard kan het soms ook goed zijn om zelf de groepen samen te 

stellen, rekening houdend met de verschillende competenties die in je 

klas aanwezig zijn. Dit kan samenhangen met het doel en de inhoud van 

de opdracht waaraan je de kinderen in groep wil laten werken. 

Link met het 

verhaal van 

Lopke 








Benodigdheden Bijlagen bij deze fiche: 

Kopieën ‘tekenopdracht’ (zie bijlage) 

Kopieën van de bingokaarten 

Bol touw voor spinnenweb 

Materiaal vernoemd bij de omschrijvingen om groepen in te delen. 

Mogelijkheden Je kan deze activiteiten gebruiken als tussendoortje, om groepen in 

te delen, om kinderen eens op een andere manier in de kring te laten 

zitten,… (cfr. aparte bundel kringgesprekken) 

Verloop Tekenopdracht: zie bijlage 1 – verloop daar ook uitgewerkt 

Namenbingo: zie bijlage 2 voor materiaal en verloop 

Nota: 

Alle tekst is door tekeningetjes of pictogrammen vervangen. De 

leerlingen kunnen er zelf een vraag bij bedenken: een hondje kan 

betekenen: ‘Zie je graag honden? Maar ook: ‘Heb je een hond?’ of 

‘Heb je een huisdier?’,… 

In plaats van in groepjes te werken, kan je de kinderen ook vrij 

klasgenootjes laten aanspreken. Als de vraag bevestigend 

beantwoord wordt, mag diegene aan wie de vraag gesteld is, zijn 

naam bij het juiste vakje schrijven. Lukt schrijven nog niet, dan kan 

je elk kind een andere stempelstift geven, zodat ze ‘hun’ vakje 

kunnen afstempelen. Om een goede bingo te hebben, moeten alle 

namen verschillend zijn: niemand mag twee keer op hetzelfde blad 

voorkomen! 

Lopke: Algemene fiche kleuter-Energizers en groepsindelingen 1 


De grootte van de kaart (4 op 4) kan je aanpassen aan de 

leeftijdsgroep (in hogere klassen wordt 5 op 5 gebruikt, bij jongere 

kinderen kan het ook 3 op 3 zijn…) 

Als er iemand bingo heeft, wordt het spel even stilgelegd en wordt 

alles gecontroleerd. Hier kan een kort kringgesprekje uit ontstaan: 

het kind dat getekend heeft, mag iets meer over zijn antwoord 

vertellen (bvb. naam staat bij ‘Heb je een huisdier?’ – welk? Naam? 

Hoe ziet … eruit? Wat vind je leuk aan hem/haar?...) Andere 

kinderen mogen eventueel reageren. 

Je kan nog verder spelen voor een dubbele bingo, of je kan kinderen 

de opdracht geven om bij zoveel mogelijk vakjes iemand te vinden die 

aan de vraag voldoet. 

Spinnenweb: zie bijlage 3 

Energizer: rijen of groepjes maken volgens bepaalde criteria: 

o Maak een rij van klein naar groot 

o Maak groepjes naar je lievelingssmaak van ijs 

o Maak groepjes volgens het aantal voorwerpen dat je in je 

zakken hebt 

o Maak groepjes volgens je lievelingskleur 

o Maak groepjes volgens het aantal broers en zussen dat je 

hebt 

o … 

(zie ook kringgesprekken) 

Je kan deze energizers ook gebruiken om groepjes te maken. De 

kinderen staan op een rij, de eerste 4 vormen groep 1, de volgende 4…, 

of je neemt de groepjes (ev. voeg je er twee bij elkaar) zoals ze als 

groep zijn samengekomen. 

Zie ook voorbeelden van groepsindelingen in bijlage 4. 

Groepsindeling met figurenstickertjes (bvb. etiket met figuurtje op 

– zie enkele voorbeelden in bijlage): 

o Je hebt 4 of 5 (of… ngl. het aantal groepen dat je wil 

vormen) soorten stickertjes (etiketten of…) met een 

figuurtje op, bvb. een dier. 

o Je geeft elk kind één stickertje; de anderen mogen de 

figuur niet zien 

o Opdracht: ieder kleeft zijn stickertje op de rug van een 

ander kind, zonder dat dat kind weet welke figuur op zijn 

rug hangt. Elk kind moet welgeteld één stickertje op zijn 

rug hebben 

o Als alle stickertjes op de ruggen kleven, zoeken de 

leerlingen hun soortgenoten op, zonder één woord te 

zeggen. Ze moeten dus a.d.h.v. gebaren, uitbeelding te 

weten komen welke figuur (bvb. welk dier) er op hun rug 



hangt. Doordat de leerlingen anderen nodig hebben om 

deze groepen te kunnen vormen, zijn ze al aan het 

samenwerken, hetgeen het klasklimaat ten goede komt. 

Je kan ook afspreken dat de kinderen niet mogen praten, 

maar wel het bijpassende dierengeluid mogen maken. 

Bijlagen Bijlage 1: Tekenopdracht 9 

Bijlage 2: Namenbingo 10 

Bijlage 3: Spinnenweb 11 

Bijlage 4: Manieren om groepen in te delen (uit ‘Energize’) 12 

Bijlage 5: Mogelijke figuurtjes voor groepsindeling 13 

9 Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tekenopdracht. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken 

aan een climmig klasklimaat. CLIM. ISBN 90 455 1242 4. Gent: De Boeck, 27-28. 

10 Idem: Namenbingo, 33-34. 

11 Idem: Spinnenweb, 25. 

12 Apacki, C. (1994). Energize! Groepsactiviteiten voor groot en klein’. Stichting Lions Quest: Nederland. 

13 Idem: verkrijgbaar via vzw Leefsleutels. 



Bijlage 1: Tekenopdracht 

Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tekenopdracht. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 




Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Tekenopdracht. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 




Bijlage 2: Namenbingo 

Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Namenbingo. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 




Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Namenbingo. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 




BINGO: Eigen versie voor kleuteronderwijs 14 

Afbeeldingen kunnen gewijzigd worden (bvb. naar interesses die in jouw klas leven, naar 

pictogrammen van hoeken toe,…) 

14 Cego_Els Herbots 



Bijlage 3: Spinnenweb 

Vleurick, A. & Paelman, F. SDL. (2004). Spinnenweb. Een CLIMREK naar intercultureel leren. Werken aan 




Bijlage 4: Manieren om groepen in te delen 







Bijlage 5: Figuurtjes voor groepsindeling

ALGEMENE FICHES DERDE KLEUTERKLAS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?