36jrg-nr1-2006-okt - Protestants Christelijke Basisschool De Librije

Lekker leren lezen…
Het is voor iedereen duidelijk dat
een goede leesvaardigheid van
groot belang is voor een
voorspoedige schoolloopbaan van
een kind, maar niet minder voor
het later goed functioneren in onze
maatschappij.
Leren lezen is dan ook een van de
belangrijkste doelen van de
basisschool. Wie niet goed kan
lezen heeft niet alleen bij dit vak
een probleem, want ook bij alle
andere vakken blijkt lezen een rol
te spelen. Heel vaak leiden leesproblemen
ook tot leer- en zelfs
gedragsproblemen.
Zo vroeg mogelijk?
Soms dringt het denkbeeld op dat
je niet vroeg genoeg kunt
beginnen met het leren lezen. Dit
is oppervlakkig gezien heel
begrijpelijk, maar uit ervaring en
onderzoek blijkt dat dat niet voor
alle kinderen gelijk uitpakt.
Als een kind er aan toe is zal dit
proces bijna vanzelf gaan en is het
kind gewoon niet te stoppen. Lukt
het allemaal echter wat minder
gemakkelijk en leggen we de lat
duidelijk te hoog dan kan dat grote
en hardnekkige problemen bij het
leren lezen opleveren.
Kinderen moeten het leesproces
met plezier kunnen doorlopen.
Daar kunnen we best veel aan
doen.
Leren lezen in fasen
Geen kind is gelijk, maar toch zijn
er een aantal algemene lijnen te
trekken waarlangs het leesproces
verloopt. Wetenschappelijk
onderzoek toont aan dat we het
leesproces in een 4-tal fases
kunnen indelen.
fase 0: Beginnende geletterdheid
(tot het 6 e jaar)
fase 1: Het leren lezen (groep 3)
fase 2: Vlot leren lezen
(groep 4 en 5)
fase 3: Lezen om te leren
(vanaf groep 5)
In fase 0 leren kinderen letters
herkennen als iets dat je blijkbaar
kunt lezen. Al kunnen ze dat zelf
nog niet echt, ze doen wel hun
best om te doen alsof. Vooral in
deze fase is het samen met het
kind gaan zitten en het voor te lezen heel nuttig. Het is daarbij wel
belangrijk om samen met het kind te praten over de betekenis van wat er
wordt voorgelezen. Een warme belangstelling voor de interesse van het
kind stimuleert het kind om verder te gaan. Hoe meer er voorgelezen
wordt hoe groter de kans dat het kind een goede startpositie voor het
leesonderwijs krijgt. Voorlezen bevordert het begrip en de betekenis van
woorden, zins- en verhaalstructuren. In de groepen 1 en 2 wordt er niet
voor niets heel regelmatig voorgelezen, maar… “lezen begint op schoot
en niet op school”. En dan bedoelen we niet dat de kinderen zelf leren
lezen, maar vooral dat ze luisteren.
Grote verschillen bij aanvang basisschool
Luisteren naar voorlezen en kijken naar bijvoorbeeld Sesamstraat is een
goede voorbereiding op het leesproces. Uit onderzoek blijkt dat op dat
gebied de verschillen tussen kinderen enorm groot zijn. Sommige
kinderen zijn bij binnenkomst al tussen de 1.000 en 1.700 uur
voorgelezen, hebben al ruim 1.000 uur Sesamstraat gekeken en/of
computerspelletjes gespeeld. Deze kinderen hebben daardoor al een
grote voorsprong op het gebied van lezen en taal, doordat ze een veel
grotere woordenschat hebben. Dat is dus spelenderwijs de kinderen van
een startbekwaamheid voorzien, zonder kansen op falen en frustraties.
Starten we met het werkelijk leren lezen te vroeg, dan liggen faalangst
en frustraties op de loer en is de kans aanwezig dat het plezier in lezen
al bij voorbaat de grond in wordt geboord.
Fase 1 speelt zich meestal af rond groep 3 waar de kinderen de relatie
tussen de letters en klanken leren herkennen. Ze krijgen het systeem
door en kunnen tegen de kerst al zelfstandig nieuwe woorden lezen. Ook
in deze fase blijft het voorlezen een perfecte ondersteuning van het
proces, zeker wanneer we op een niveau voorlezen, dat net iets hoger
ligt dan het kind zelfstandig aan kan. Aan het eind van groep 3 begrijpt
het kind ruim 4.000 woorden, maar het kan er “slechts” rond de 600
zelfstandig lezen.
In fase 2 komt er een schepje bovenop. In de vorige fase moesten de
kinderen eerst nog alle letters één voor één verklanken en dan tot een
woord samensmeden. Nu worden de meeste woorden direct herkend en
het kind maakt daarbij gebruik van de context. Het tempo gaat nu ook
aanzienlijk omhoog. Van de 9.000 woorden die het kind nu reeds begrijpt
kan het al ruim 3.000 zelfstandig lezen. Daaruit blijkt dat het luisteren
nog steeds effectiever is dan het lezen.
Tenslotte komen we aan bij fase 3 waarbij kinderen lezen om iets te
leren. Denk daarbij maar aan vakken als aardrijkskunde, geschiedenis
en natuur, al lezend doen ze nieuwe kennis op en leren nieuwe woorden
lezen en begrijpen. Pas in deze fase trekt het effect van luisteren en
lezen gelijk. Voor kinderen die goed kunnen lezen is lezen al snel
efficiënter dan luisteren.
Invloed school – thuissituatie
Opvallend is dat uit onderzoek blijkt
dat de thuissituatie een aandeel van
bijna 50% heeft op de
leesontwikkeling van het kind. De
43%
49%
andere 50% komt voor rekening van
school en van die 50% is slechts 8%
8%
toe te schrijven aan de
thuis- en gezinsfactoren klassengrootte leerkracht kwaliteit
groepsgrootte. Dit betekent dat het er werkelijk toe doet als ouders thuis
zorgen voor een goed lees- en taalklimaat.
Op de volgende pagina volgen een aantal tips voor ouders.
TseardMKuperus
(n.a.v. special “Leren lezen” – didactief nr.8 oktober 2006)
5
geschatte aandeel in lees- en rekenscores