Amygdala - Kaat Olsson

18 Column Frits Boer
Vizier
De slapelozen
van de nacht
Heb je een beetje kunnen slapen vannacht?
Veel lezers van Vizier zullen die vraag niet
volmondig met ja kunnen beantwoorden.
Angst staat slaap in de weg. Het is immers
het gevoel dat als een dashboardlampje van de geest
gaat branden wanneer er sprake is van gevaar. En
wanneer je in gevaar bent, ga je niet met gesloten
ogen liggen. Dan moet je waakzaam zijn, om het
gevaar te bestrijden of ervoor weg te komen. Mensen
met een angststoornis hebben het probleem dat dit
dashboardlampje heel snel oplicht, maar niet snel
dooft, ook al is het gevaar al lang geweken of er niet
eens geweest. Hun geest staat voortdurend in de
waakstand.
Een poosje geleden woonde ik een lezing bij van
slaapexpert Eus van Someren. Hij liet zien dat onze
slaapgewoonten en problemen voor een groot deel
erfelijk bepaald zijn. Hij vroeg zich af hoe het kan dat
slaapproblemen zo wijd verbreid voorkomen en dus
kennelijk als erfelijk eigenschap op grote schaal
worden doorgegeven. Je zou denken dat een negatieve
eigenschap de kans op overleven juist verlaagt,
waardoor zo’n kenmerk langzamerhand uit de genen
‘pool’ verdwijnt. Zou het kunnen dat slapeloosheid
niet alleen maar slecht is maar ook voordelen biedt?
Zij die met slapeloosheid kampen, zullen nu vol verbazing
hun rode ogen uitwrijven, want na zo’n nacht
woelen kun je niet verzinnen wat daar nuttig aan kan
zijn.
Om dit beter te snappen, moeten we teruggaan in
onze geschiedenis. Die begint zo’n tweehonderdduizend
jaar geleden. Pas de laatste tweehonderd jaar
daarvan zijn we in staat om met gaslicht en later elektrisch
licht bezig te blijven na zonsondergang. In die
oneindig veel langere periode daarvoor moesten we
gehoorzamen aan Moeder Natuur, ofwel de draaiing
van onze planeet, die maakt dat op een bepaald
moment het deel van de aarde waar we wonen niet
meer wordt verlicht door de zon. Het wordt dan met
recht aardedonker en kun je niet veel meer doen dan
slapen tot de volgende ochtend de zon weer opgaat.
Toch is dit niet helemaal waar. Ten eerste is er soms
foto PATRICK VAN DER SANDE
het licht van de maan, dat enig zicht mogelijk maakt
en ten tweede is er altijd vuur geweest. Ook toen
mensen nog niet wisten hoe ze dit zelf konden maken,
was het er. Ergens was blikseminslag geweest, waardoor
een bosbrand ontstond. Het smeulende hout
werd meegenomen naar de plek waar mensen samenwoonden
en moest brandend worden gehouden. De
rook ervan beschermde tegen stekende insecten en
het licht schrikte roofdieren af en gaf de mens zicht
op de omgeving, waardoor vijanden tijdig konden
worden ontdekt. Het was dus essentieel dat er ook ’s
nachts mensen wakker bleven om het vuur brandend
te houden. Het zijn die slapelozen van de nacht, die
ervoor zorgden dat wij nu nog steeds als succesvolle
diersoort over de aardbol bewegen. Het zou dus goed
kunnen dat de genen die je tot licht slapen veroordelen,
zich zo goed hebben kunnen handhaven, vanwege
de garde van nachtwakers.
Ik denk dat de redenering van Eus van Someren
ook opgaat voor het legioen van angstige mensen,
met hun snel oplichtende dasboardlampjes. Zij zijn
waakzaam, behoedzaam en voorzichtig en daar is
onze maatschappij bij gebaat. Alleen is het zaak dat
de angst die je makkelijker voelt dan een ander in je
voordeel werkt en je niet in de weg zit. Hoe dat moet
zal vaak het onderwerp zijn van deze column.
een uitgave van de ADF stichting