Frank Cool 'Alleen het verzet dat overal in de stad opduikt ... - Roularta

3 6 K N AC K 1 1 J U N I 2 0 0 8
Frank Cool
‘Alleen het verzet dat overal in de stad opduikt, houdt me hier.’

België Het Schipperskwartier
‘Wie zegt dat er niets veranderd is in het Schipperskwartier, is daar de laatste tien
jaar niet geweest’, zei de Antwerpse burgemeester Patrick Janssens onlangs in
Knack. Dat is zeker waar. De ooit zo ruige hoerenbuurt is vandaag zo dood als wat.
‘Ze zullen het zover drijven dat heel de stad straks met brandende fakkels richting
Schipperskwartier loopt.’ DOOR STIJN TORMANS/ FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE
‘Allez mannen,
proficiat’
Er is geen enkele wijk waar het zo makkelijk is om
geruchten af te tappen als een hoerenbuurt. Geen enkele
omgeving waar ze zo goed gedijen.
De laatste weken doet er een hardnekkig de ronde in
het Antwerpse Schipperskwartier. Burgemeester Patrick
Janssens zou alle ramen – met uitzondering van het
megabordeel Villa Tinto — willen sluiten. Groot nieuws zou dat
zijn. Het einde ook van de rosse buurt in de Antwerpse binnenstad.
‘Slaat nergens op’, zeggen ze op ’t Schoon Verdiep. ‘Totaal uit
de lucht gegrepen.’
En toch hebben we Het Gerucht zeker tien keer voor ‘waar’ horen
vertellen. In cafés, aan keukentafels, op straathoeken.
Misschien ligt het aan het – nog steeds niet helemaal vrijgegeven
- Schipperskwartierrapport van criminologe Marion Van San.
Misschien ook aan iets helemaal anders.
De Antwerpse hoerenbuurt was ooit de grootste van België. Tien
jaar geleden was het ook de grootste probleembuurt. De coté van
de Albanese en Russische maffia. Er vloog al eens een kogel naar
de andere kant van de straat.
Tot toenmalig burgemeester Leona Detiège er grote kuis hield.
In veertien straten verdween de prostitutie. Alleen in de Verversrui,
de Schippersstraat en de Vingerlingstraat worden nog raamprostituees
gedoogd.
Over die grote kuis zei ex-politiecommissaris en Vlaams Belanger
Bart Debie vorige week iets heel merkwaardigs in Gazet Van
Antwerpen: ‘Alle middelen waren daarvoor goed. Hebben we buiten
de lijntjes gekleurd? Allicht wel, maar het stadsbestuur wist
precies wat we deden. (...) En van kritiek was geen sprake. Integendeel,
we werden ontvangen in het stadhuis. Premier Guy Verhofstadt
zei op een persconferentie in aanwezigheid van de Antwerpse
procureur dat onze aanpak een voorbeeld was voor heel België.
Wij presteerden. (...) Iedereen was vol lof, ik hoefde zelfs maar
te bellen naar de onderzoeksrechter om op mondeling verzoek een
huiszoekingsbevel te krijgen, wat officieel helemaal niet kon.’
‘Het klopt dat we in het Kwartier elke dag conroles lieten uitvoeren’,
zegt Leona Detiège. ‘Maar uiteraard heb ik nooit iemand
de opdracht gegeven om over de schreef te gaan. Ik heb het gevoel
dat Debie zijn gedrag vandaag vooral wil goedpraten en de schuld
op anderen steken.’
Het is 2008, we zijn weer een burgemeester verder. ‘Wie zegt
dat er niets veranderd is in het Schipperskwartier, is daar de laatste
tien jaar niet geweest’, zegt Patrick Janssens.
De burgemeester heeft, zoals bekend, altijd gelijk. Er is veel veranderd.
Op het Rode Plein wapperen nu vlaggen met stralende A’s.
Mooie meisjes en jongens drinken er mojito en caipirinha. Zelfs
de Rode Ster van het Falconplein is verdwenen. Hebben de Russen
meegenomen. En de verhalen van de wijk, daar zijn ze ook mee
weg.
Behalve één: dat van de Oude Mansstraat.
Net voor de grote kuis brandde daar de rode lamp. Het was het
hart van het Kwartier. Vandaag lijkt het er meer op Berlijn 1946.
Dichtgetimmerde hoerenkoten, huizen in puin. En een paar borden
waarop staat: ‘IMMO bouwt hier...’ Tussen die ruïnes liggen
drie cafés. Relikwieën van het ooit zo ruige Schipperkwartier. Het
bekendste en beruchtste heet ’t Keteltje.
Daar begint dit verhaal. Op een onchristelijk uur.
1 1 J U N I 2 0 0 8 K N AC K 3 7
▲

▲
België Het Schipperskwartier
‘You look so...’
Een Nigeriaanse kijkt me recht in de ogen en wijst naar mijn
kruis. Ik schud het hoofd. Baan me een weg door dansende zwarte
meisjes.
Ze schudden met hun kont. Een paar barkrukken verder zitten
een paar blanke mannen. Arm in arm met een Nigeriaanse. Ze wrijven
wat over elkaar.
‘Meer mogen ze hier niet doen’, lacht cafébaas Sim Teunis. ‘Of
ze moeten het café verlaten. Af en toe loopt hier een klant kwaad
terug binnen. ‘‘Zeg, die Nigeriaanse, wat voor één is dat? Die is
gaan lopen.... Ik wil mijn geld terug. ” “Die werken helemaal niet
voor ons”, antwoord ik dan. “Die is hier klant. Net als gij. ”’
Sim was ooit handelaar in kaskes, speelautomaten. Tien jaar geleden
nam hij ’t Keteltje over. Het café waarover Patrick Janssens
ooit zei: ‘We zijn het liever kwijt dan rijk. Als zij ons pesten, moeten
ze weten dat wij hen ook kunnen pesten.’
‘Toen ik dat las, viel ik bijna van mijn stoel. Ik, hen pesten? Ik
heb alles gedaan wat de stad gevraagd heeft: geluidsbegrenzers
geplaatst, een dubbele deur, zeventien camera’s... Intussen is dit
het veiligste café van het land. Maar het zijn die Nigeriaanse vrouwen,
hè. (haalt de schouders op) Wat moet ik doen? Een bord voor
de deur hangen: ‘Verboden toegang voor illegalen’? Of beter: ‘Verboden
toegang voor zwarten’? Want het staat niet op hun voorhoofd
geschreven, dat ze illegaal zijn. Ik maak me geen illusies: ze zouden
niet liever hebben dan dat ik de wet op het racisme overtreed.
‘Over mij doen de wildste geruchten de ronde. Behalve voor
pedofilie ben ik intussen voor zowat alles ondervraagd: moord,
witwaspraktijken, mensenhandel.... Nooit hebben ze mij ook maar
iets ten laste kunnen leggen. Nooit. En dat stoort hen verschrikkelijk.
Vergelijk het met een vrouw die ten onrechte denkt dat haar
man vreemdgaat. Ze achtervolgt hem voortdurend, maar die man
doet niets verkeerds. Die vrouw wordt ook altijd maar kwader en
kwader.
‘Hoeveel razzia’s hier geweest zijn... Ik ben de tel intussen kwijt.
Drie weken geleden was het weer van datte. Zo’n razzia, dat gaat
tegenwoordig zo: eerst komen de camera’s
van VRT, VTM en ATV. En dan
komt de politie, in ware Hollywoodstijl.
Met sirenes en heel de santenboetiek.
Ik moet mijn camera’s stilleggen.
En dan worden die meisjes op
een beestachtige manier bijeengedreven.
De volgende dag staat dan in grote
letters in de gazet: “31 illegalen opgepakt
in ’t Keteltje. ” (cynisch) Ik denk
dan: allez mannen, proficiat. En zo gaat
dat maar door. Mijn voordeur ging
langs de verkeerde kant open. Noem
mij één café dat voor zo’n futiliteit
gesloten wordt. Eén! Behalve... Nog
zoiets. Ik zwaans graag. Een tijd geleden vroeg een klant: “Zeg
Sim, maar van waar haalde gij toch al die zwarte grieten?” “Ik
kweek die in mijn kelder”, zei ik. Een paar uur later stonden de
flikken hier: huiszoeking in de kelder. (zucht) Ik kan een boek
schrijven over die invallen.
‘De laatste tijd worden de methodes almaar driester. De politie
heeft mij altijd gezegd: “Bel ons voor het minste. ” In het café
gebeurt nooit iets, maar op straat wel. Geen klanten, maar lallende
Hollanders die naar de hoeren willen. En dat mondt weleens uit
in een gevecht. Ik bel dan plichtsgetrouw de politie. Maar op het
einde gebruiken ze dat wel tegen u. “Ah, mijnheer Teunis, we
zijn zoveel keer moeten komen voor u. U bent het probleem. ” Dat
3 8 K N AC K 1 1 J U N I 2 0 0 8
‘Elke morgen als ik naar
het Kwartier vertrek,
zeg ik tegen mijn vrouw:
“Ik ga naar het front.”’
vind ik pervers.
‘Elke morgen als ik naar ’t Keteltje vertrek, zeg ik tegen mijn
vrouw: “Ik ga naar het front. ” Maar onlangs gebeurde er iets
vreemds. Het was de zoveelste inval. Via Radio Trottoir hadden ze
gehoord dat er te veel volk in ’t Keteltje zou zitten. Ze wilden het
café weer voor een week sluiten. Toen heb ik er een deurwaarder
bij gehaald. En we zijn beginnen te tellen. Een, twee, drie...’
Het werd heet.
Zoals deze nacht. De Nigeriaanse meisjes schudden nog altijd
met hun kont. Er komen nog een paar mannen binnen. Onbegeerd
en illusieloos.
Na die laatste inval in ’t Keteltje werden twee inspecteurs uit de
Cel Prostitutie, Jan Piedfort en Patrick Aerts, overgeplaatst naar
de Cel Linkeroever. ‘Toeval’, zegt Sven Lommaert van de Antwerpse
politie. ‘Bij politiediensten gebeurt het wel vaker dat mensen
roteren. Zeker bij de Cel Prostitutie is het belangrijk dat er af
en toe nieuwe mensen komen met een frisse kijk op de zaak.’
Er is nog iets. In Sint-Andries, ver weg uit het Schipperskwartier,
vinden op dit moment opnames plaats voor de VTM-serie Zone
Stad. In zaal Aalmoezenier wordt een café nagebouwd. Nigeriaanse
actrices schudden er met hun kont. Het café heet ‘Black Ketel’,
de cafébaas is een mensenhandelaar.
Zone Stad haalt gemiddeld een miljoen kijkers.
De volgende ochtend. ‘Ze zullen het zover drijven dat heel de
stad in stoet met brandende fakkels richting ‘t Keteltje loopt.’
Frank Cool — een oud-sleepbootkapitein, lang haar en doorrookte
stem — zucht en schenkt koffie uit. Jaren geleden stampte
hij De Ketelpatrouille uit de grond. Een vrijwilligersorganisatie
die Nigeriaanse prostituees helpt met bijbels, condooms en eten.
‘Ik kon de miserie niet meer aanzien.’
Drie jaar geleden liet de stad — uit hygiënische redenen —
het pand van De Ketelpatrouille sluiten. En verkocht het aan een
bordeeleigenaar. Die er direct een bordeel van maakte.
‘Ik daag u uit’, zegt Cool. ‘Vindt het
prostitutiebeleidsplan van de Stad Ant-
werpen. Dat bestaat dus niet meer. Zo’n
razzia in ‘t Keteltje: dat is één grote
show voor de vastgoedwereld. In Antwerpen
kun je geen dossier openslaan
of de vastgoedmarkt zit ertussen. De
betonmaffia regeert hier de stad. Die
Nigeriaanse prostituees moeten weg
waar het geld zit. Het gaat alleen om de
locatie, die vrouwen zijn echt wel het
laatste van hun zorgen.
‘Natuurlijk haalt het niets uit. Binnen
de kortste keren zit de Ketel weer vol.
Twee weken na de laatste razzia, kreeg
ik een sms van een vaste klant: ‘We kunnen weer lachen in de Ketel.
44 tetten.’ In elke Europese stad zitten Nigeriaanse prostituees. Het
is niet omdat je ze op de ene plaats bant dat ze plots verdwenen
zijn.
‘Die Nigeriaanse prostitutie, dat is trouwens geen grote maffioze,
piramidale organisatie. Maar het zijn wel vrouwen die allemaal
geld betaald hebben om tot hier te komen. Een Nigeriaanse
zei me ooit: “Tot 20.000 euro beschouwen wij dat niet als
uitbuiting, maar als een kans op een toekomst. ” Ze moeten die
som afbetalen. Maar iemand die hier een huis koopt, moet ook
afbetalen, hè. Pas op, ik keur dat niet goed. Maar het is er nu eenmaal.

Rudy Rasta
‘Ik weet niet of ik hier ga kunnen blijven.’
‘Hun pooiers zitten trouwens niet in ’t Keteltje, maar wel in
de Nigeriaanse gebedshuizen. Dat zijn broeihaarden van racisme.
“Don’t let the white man take your mind. ” Als die pooiers zien dat
een van die meisjes te veel met een klant meegaat, praten ze met
de Nigeriaanse pastoor. En die praat met het meisje: “You’re here
with a mission. ”
‘Daarom heb ik die Ketel altijd verdedigd. Omdat we dan tenminste
een plaats hebben waar ze allemaal samen zitten. En alles
kunnen controleren. Anders zwermen ze over de hele stad uit. Ook
voor hen is het zoveel veiliger. Een raamprostituee huurt een raam
voor twaalf uur. Maar als er niemand komt, moet ze pakken wie ze
kan krijgen. En wat er dan achter dat gordijn gebeurt: daar heeft
niemand controle op. De vrouwen van ’t Keteltje observeren die
mannen heel goed. En weten met wie ze meegaan. Vergis u niet:
het zijn allesbehalve doetjes. Ze weten maar al
te goed waar ze mee bezig zijn. En wat het risico
is.’
Cool toont een foto. Een tiental vrouwen
in een lendendoek, ergens in Afrika. Miserabele
blik. Mal-de-vie.
‘Vrouwen die gedeporteerd zijn. Die, die en
die... hebben nog in ’t Keteltje gewerkt. Zolang
ze geld opsturen naar Afrika zijn ze fantastisch.
Maar als ze ginder terugkomen zonder geld, worden
ze verstoten. Dan zijn het plots ‘vuile hoeren’.
Die foto ziet Janssens niet. Mensen tellen
niet voor hem. Met Detiège viel tenminste nog
te discussiëren, met Janssens niet. Hij kijkt niet
naar links of rechts, alleen naar het plan.’
Middag in de Oude Mansstraat. Er loopt niemand
op straat. Alleen de televisie in café De
7de Hemel maakt wat lawaai.
Ik zap. In de schaduw van de Oude Mansstraat
staat een groot gebouw: de hoofdzetel
van VOKA – VEV. Helemaal bovenaan heeft
gedelegeerd bestuurder Philippe Muyters een
bureau. Zijn broer Serge heeft ook carrière
gemaakt. Acht jaar geleden veegde hij met groot
geweld het Schipperskwartier schoon. Vandaag
is hij hoofd van de dienst ‘operaties’ bij de Antwerpse
politie.
Zap
Honderd meter verder, op de Brouwersvliet,
ligt de hoofdzetel van SD Worx, een dienstenbedrijf.
Drie jaar geleden sloot de stad een overeenkomst
met SD Worx voor een grootschalig
vastgoedproject in de buurt. Daarvoor moet
het Zeemanshuis, een toevluchtsoord voor mensen
met weinig geld, verdwijnen. De directeur
KMO van SD Worx heet Eric Janssens. Broer
van Patrick, die hier sinds kort ook in de buurt
woont. SD Worx heeft het project intussen verkocht
aan vastgoedmakelaar CIP Construction
& Investment Partners.
Zap
Net om de hoek van de Oude Mansstraat ligt
de voormalige wijnhandel Barreiro. Nu nog
verval, maar een enorm vastgoedproject in aanbouw.
‘Hier komen prachtige woningen met als
belangrijke troeven: licht, lucht en groen in een
verleidelijk stuk Antwerpen’, staat op de website
van de Stad Antwerpen.
Zap
Twee bordeelhouders lopen door de straten. Ze kopen het ene
pand na het andere op net buiten de gedoogzone. ‘Het is voor
ons een heel interessante buurt’, zegt een Nederlander. ‘We breken
de huizen af. Of renoveren ze om er allemaal studentenkamers
van te maken.’ ‘Als die trend van de studentenkamers aanhoudt’,
zegt oud-Schipperskwartierbewoner Bert Verhoye, ‘moeten
ze in Leuven en Gent dringend hun campussen verleggen naar de
Scheldestad’.
Zap
Ik praat wat met Rudy Rasta. Ex-conciërge, ex-schaapherder,
ex-dakloze en, gewoon, een lieve man. Hij vertelt waar hij allemaal
geslapen heeft in zijn leven: onder de sterren, op een elek-
1 1 J U N I 2 0 0 8 K N AC K 3 9
▲

▲
België Het Schipperskwartier
triciteitspaal van honderd meter hoog,... ‘Ik zal u tonen welke huizen
ik hier allemaal gekraakt heb’, zegt hij. We wandelen door
de buurt. Hij wijst zowat alle huizen aan. ‘’t Kwartier is naar de
kloten, dat weet iedereen. Vroeger stikte het hier van het volk. Maar
nu...’ Hij zwijgt even en zegt dan: ‘Ik weet niet of ik hier nog lang
zal kunnen blijven wonen.’ Dan slaapt hij wel weer onder de sterren.
Altijd mooie luchten, daar. Maar stiekem gaat hij het Kwartier
toch wat missen. De stemmen ’s nachts. De sirenes.
Ik zap, voor de laatste keer.
Blauwe zwaailichten in de Oude Mansstraat. Op de drie cafés
hangt sinds vandaag hetzelfde papier: ‘Het is verboden in instelling
gekend of genoemd als... ‘s nachts enige vorm van uitbating
uit te oefenen van 23 mei tot 22 augustus. Patrick Janssens, de burgemeester’
‘Onbegrijpelijk’, zegt cafébaas Smida van Cafe Zonder Naam.
‘The big boss zegt dat er te veel
klachten zijn over nachtlawaai.
Terwijl de politie niet eens metingen
heeft laten doen. Mijn café laat
hij sluiten op basis van acht klachten.
Een van de klachten was dat
mijn hond Einstein op straat
gekakt had. (tegen Einstein) Toegegeven,
dat was nu ook wel oerdom
hè, Einstein.’
Aimabele vent, die Smida.
Belezen ook. Bevriend met de
dochter van Brel. ‘Maar in mijn
café moet ik Brel niet spelen’, zegt
hij. Zijn cafe is een lied van Brel.
Een nachtcafé vol branieschop-
pers en hoerenlopers. Maar nu dus
even niet meer.
‘Er waren toch nog andere
klachten?’ vraag ik.
‘Een van mijn klanten had coke op zak. (haalt de schouders op).
Maar wat moet ik dan doen? Mijn klanten fouilleren als ze binnenkomen?
Inspecteur Colombo worden? Dit is wel een prostitutiebuurt.
Ik vraag mij af wat ze willen. Er Vaticaanstad van maken?’
Smida lacht, zingt en verbeeldt een Brel-song: ‘Ces gens-là’
Que chez ces gens-là
On ne vit pas, monsieur
On ne vit pas
On triche...
‘Er gebeuren hier vreemde dingen’, zegt Danny Vereecke, exbordeelhouder.
‘Iedereen in de straat weet dat alle klachten van één
persoon komen. Iemand die hier net is komen wonen. Die belt elke
avond naar de politie: ‘Ik kan niet slapen...’ Kom dan niet in een
prostitutiebuurt wonen! Dat zijn dus wel de mensen die roepen:
‘We moeten verdraagzaam zijn tegenover vreemdelingen.’
Iedereen weet ook dat de stad hen hier, excusez-le-mot, ‘gezet’
heeft. Ze hebben subsidies gekregen om hier te komen wonen.
U zult zien: vanavond zal er net evenveel nachtlawaai zijn. En toch
zal het geen avond als alle andere worden: één persoon gaat niet
naar de politie bellen.’
Nacht. Het caféverbod tegen nachtlawaai zorgt zowaar voor nog
meer nachtlawaai. De Nigerianen dolen over straat. Zijn hun Ketel
kwijt. En de mensen van het Kwartier discussiëren op straat over
het caféverbod. Luid, zoals altijd hier. Het gerucht echoot weer
door de straat. ‘Ge weet toch wat de Jaaaaaanssens van plan is...’
4 0 K N AC K 1 1 J U N I 2 0 0 8
Smida.
‘Willen ze er hier Vaticaanstad van maken?’
Afgesproken met Micheline Manfroid, de bekendste ex-prostituee
van het Kwartier. 37 jaar hield ze permanentie in de Keistraat.
Tot Serge Muyters haar met zeven politieagenten uit haar eigen
huis liet zetten.
Ze kijkt met lede ogen naar wat er met haar Kwartier aan het
gebeuren is. ‘De geschiedenis herhaalt zich. In de jaren tachtig
hebben ze hier een sociale woonwijk neergepoot. Die mensen vroegen
zich natuurlijk af waar ze in godsnaam terechtgekomen waren.
“Maak u geen zorgen”, hebben ze toen gezegd, “die raamprostitutie,
dat gaat niet lang meer duren. ”
‘Nu komen er weer mensen wonen die prostitutie niet gewoon
zijn. Mensen die niet van de kant zijn, die niet weten wat prostitutie
is. Janssens vindt dat vrouwen met kinderen door de buurt
moeten kunnen wandelen. Dit is geen buurt voor kinderen.
‘Ik heb het Gerucht ook gehoord, ja. Maar ik weet niet of het
klopt. Misschien doet het er ook niet toe. Mijn gedacht is: ze zullen
zelfs niet moeten ingrijpen.
Binnen een paar jaar is het hier...’.
Ze zucht. ‘Iedereen weet dat
het vet van de soep is in de raamprostitutie.’
Internet?
‘Dat ook, ja. Maar vooral het
Kwartier zelf. Het is niet meer
aantrekkelijk voor klanten.
Iemand die vroeger door de straten
van het Schipperskwartier
liep, kon net zo goed op weg zijn
naar zijn werk. Vandaag zitten
alle prostituees naast elkaar.
Iemand loopt hier niet zomaar
rond. Een klant kan ook niet
meer vragen wat hij wil, want de
rest luistert mee. En een meisje
heeft veel minder privacy. De
klanten hebben dat niet graag.
En blijven weg. Sint-Paulus, de Falcon: het is allemaal zo dood,
dood, dood.’
Een week later. De Raad van State schorst het sluitingsbevel van
Patrick Janssens. Café Zonder Naam mag onmiddellijk ‘s nachts
weer open, ‘t Keteltje en De 7 de
Hemel vanaf volgende week. De
Raad van State vindt de straf van de burgemeester ‘buiten proportie’.
Janssens kondigt meteen nog strengere controles aan.
Mail gekregen van Frank Cool, ter attentie van de overlevenden.
De titel is: ‘De Janssens Werken – ’t Stad is van de Architect’. Er
zit een internetlink bij: www.bavo.biz. De burgemeester poseert
samen met twee architecten. Twee leden van het bureau BAVO, dat
iedereen oproept om ‘zich uit te spreken over het positieve politieke
project in de stad’.
Cool schrijft erbij: ‘Dit is mijn Antwerpen niet meer. Niet het
Antwerpen waar ik 53 jaar gewoond heb. Elke spriet gras moet
eraan. Terwijl een stad een rafelige rand moet hebben. Dat is de
voedingsbodem voor kunstenaars. Als je die rafelrand eruit knipt,
knip je de ziel uit de samenleving.
‘En de hoerenbuurt?’ reply ik.
‘Die drie straten, dat heeft niets meer met het Schipperskwartier
te maken’, antwoordt hij. ‘Dat is een legbatterij, een
designfoto voor toeristen. En op de koop toe is het tegen de wet.
Nee, als de rode lamp hier voorgoed uitgaat: ik zal er geen traan
voor laten. Alleen het verzet dat overal in de stad opduikt, houdt
me hier.’