Grenzeloze generaties - Vijfeeuwenmigratie.nl

24
Inleiding
individuen en lange termijnen uit jaren, maanden, dagen, ja, momenten. En op dit
niveau biedt de migratiegeschiedenis genoeg voorbeelden van de moeite waarmee
het vestigingsproces gepaard gaat. Vooral zijn voorbeelden bekend van onheuse beje­
geningen en erger door autochtonen ten aanzien van nieuwkomers en nakomelingen.
Systematisch onderzoek ontbreekt echter en nog zeldzamer zijn
bronnen voor de manier waarop individuele immigranten van de verschillende
generaties zichzelf zagen. Uit de algemene migratietheorie is schematisch de vol­
gende ontwikkeling van de oriëntatie van migranten op hun land van herkomst en
daarmee gepaard gaande identiteitsvorming afte leiden 45. De eerste generatie blijft
als het ware verscheurd tussen het land van herkomst en het land van bestem­
ming. Hun primaire referentiekader is het land waar zij zijn opgegroeid en hun etni­
sche identiteit zal in de regel meer gericht zijn op dat land dan op het land van
vestiging. Bij de tweede en derde generatie mag men het omgekeerde verwachten.
Toch treedt daar een opmerkelijk verschijnsel op. Onder deze, overigens of zelfs
juist maatschappelijk goed geïntegreerde generaties treft men niet zelden indivi­
duen aan met een grote interesse in het land van hun voorvaderen.
Bovenkerk en zijn collega's wijzen op dit verschijnsel dat in de
Amerikaanse migratiesociologie 'Hansen's law' heet 46. Voor de oorlog stelde Marcus
Lee Hansen al dat na de pioniersgeneratie de tweede generatie van immigranten
assimileert. De derde generatie echter kan zich een grotere vrijheid veroorloven en
raakt weer geïnteresseerd in de achtergronden van de grootouders. Zij menen dit
verschijnsel ook te herkennen, nu bijna twintig jaar geleden, bij de derde generatie
Italiaanse ijsbereiders: 'De kleinzonen [ ... ] trekken veel met elkaar op. Ze hebben
elkaar leren kennen in de zomer en de kerstvakanties in Italië [waar] ze de
'Olandesi'worden genoemd. [ ... ] We spreken met deze vriendenclub nadat we
begrepen hebben dat drie van hen de wens te kennen hebben gegeven in Italië te
gaan studeren en daar later te werken. Of ze dat echt zullen doen [de vrienden zijn
respectievelijk 15, 18, 15 en 15 jaar oud) is hier minder interessant, het gaat nu
om de instelling tegenover Italië.'
45 Over het begrip 'etnische' of 'etnisch-culturele identiteit' bestaat een bibliotheek vol aan literatuur.
Vanaf het begin van de jaren 1980 is dit begrip ook in de Nederlandstalige literatuur van groot belang
geworden. Enkele belangrijke overzichtswerken (die ook de internationale literatuur samenvatten] zijn
Vermeulen 1984, Roosens 1998, Verkuyten 1999 en Vermeulen 2001. Een bijzondere empirische stu­
die is Van Heelsum 1997 naar de etnische identificatie van tweede generatie Surinamers in Nederland.
46 Bovenkerk, Eijken en Bovenkerk-Teerink 1983, 157-158.
[
É
L
e
n
a
g
[
v
g
b
d
g
h
E
n
p
a
re
dl
te
ir
ti-
V
4
4E