Waar komt dat vandaan? - Docent - Samsam

SAMSAM SAMEN
SAMSAM SA AAMSAMM
WERKENSAMSAM
=
SAMEN SSAMEN SAMEN SAMEN N DELE DELEN DELEN DELEN N
SAMEN SAMEN SSAMEN SAMEN N LERE LEREN LERE LEREN EN
SAME SAMEN N R
voor
jonge
wereldburgers
MAANDBLAD
WERKEN
MSAM SAMSAM
EERSTE
HULP MET
PINDA'S
MSAM SAMSAM
PINDAKAAS
Waar komt dat vandaan?
=
SAMEN DELEN
SAMEN LEREN
WERKENSAMSAM
DELEN
SAMEN S SSAMEN SAMEN
LEREN LERE EEN
SAMEN
MALAWISAMS
NR. 5 2011
VAN
SAMEN WERKENSAMSAM
PAS OP
BEVAT
NOTEN
PEUL TOT
POT IN 10
STAPPEN
MAANDBLA
NR. 5 20
MALAW
WERKENSAMSAM
=
MAANDBL
SAMEN DELEN
SAMEN LEREN
NR. 6 20
SAMEN
MALAW
DOE MEE MET DE STRIP-TEKENWEDSTRIJD
DE 100 STE SAM & SAM – EXTRA LANGE STRIP!
op pagina
21 en 22

2
inhoud
2-20
5-7
19
21 - 22 - 23
Thema – Pindakaas
waar komT
daT vandaan?
Gek op pinda's
doe de test
de 100e keer
sam & sam
Tekenwedstrijd
Kinderen in Malawi praten met journalist
Marnix de Bruyne (midden) over pinda’s
van de
redactie
de wereld
Malawi
Pindakaas, bijna alle kinderen zijn er gek op. Het is lekker en - als
je niet in één keer een hele pot leeglepelt - nog goed voor je ook.
De fijngemalen pinda’s die erin gaan, zitten vol gezonde stofjes.
Een handvol ‘apenootjes’ is dus echt krachtvoer. Geen wonder dat
kinderen die ondervoed zijn speciale pindapasta krijgen.
Mal awi
Petterik Wiggers fotografeert vanuit onverwachte
hoeken: ook via de spiegel van een kapperszaak
Pinda’s komen uit warme landen waar het veel regent. Kinderen in
het Afrikaanse land Malawi lieten samsam zien hoe pinda’s groeien.
En wat blijkt? Het zijn helemaal geen noten, maar bonen!
(Raar woord trouwens pindakaas. Hoezo kaas?)
SaMSaM = SaMen
Samsam is een oud woord voor:
samen, allebei, hetzelfde.
Samsam gaat over: samen delen,
samen leven, samen spelen, samen
leren en samen verantwoordelijk
zijn voor een duurzame wereld.
deze SyMbolen verwijzen naar
de rechten van het kind
ieder kind heeft recht op:
adreS SaMSaM
postbus 94020, 1090GA, Amsterdam
Tel. +31 (0)20 568 84 40
Fax +31 (0)20 568 87 87
E-mail samsam@ncdo.nl
webSite www.samsam.net
redactie
Liesbeth Schouten (hoofdredacteur)
Hans Serrarens (eindredacteur)
Marinde Hurenkamp (redacteur)
Jenny Mustamu (secretariaat)
theMa 'pindakaaS'
Marnix de Bruyne (tekst)
Petterik Wiggers (fotografie)
Johannes Odé (foto NL p. 4)
Karin Wesselink (eindredactie)
Met dank aan: NASFAM (Malawi),
Twin & Twin Trading (Engeland)
verder werkten Mee
Carry Brugman, Willem Ritstier
(strip), Leen Baars (inkleuring)
Anzicht (beeldpuzzel pag. 20)
vorMgeving & illuStratieS
Studio Boot
lithografie & druk
Veronica Litho & Roto Smeets
adreSSenbeheer Pondres
abonneMenten nederland
gratis voor scholen en kinderen
van 9 tot 14 jaar
abonneMent in de klaS of thuiS
Ga naar www.samsam.net
en klik op ‘over samsam’
nieuwSbegrip
Scholen met een abonnement krijgen
bij elk nummer Nieuwsbegripopdrachten
van CED-groep
leSopdrachten
Op www.samsam.net staan lesopdrachten
onder 'voor docenten'
@SaMSaM iS een
gratiS uitgave van
een eigen
Mening
eten en
drinken
onderwijS
Spel
eigen
godSdienSt
gezondheid
... en bescherming tegen:
kinderarbeid
geweld,
oorlog
MiShandeling

Spreekbeurt over Malawi? Surf naar www.SaMSaM.net
malawi
Mijn naam is Gift. Dat
betekent cadeau. Ik woon
aan de rand van een enorm
meer in Malawi. Ik zwem er bijna
elke dag: heerlijk! Maar bij het
riet kom ik niet, daar kunnen
krokodillen liggen.
Gift (12): “We hadden dertien parelhoenderen,
maar vlak Chimi voor Kerstmis Wangmo (l) verkocht en mijn moeder er
elf. Van het haar geld vriendinnen
kocht ze nieuwe kleren voor ons.”
Op school
beginnen we altijd
met het volkslied. ‘God
zegene Malawi. Laat het
een land van vrede blijven.’
Een mooi lied, vind ik.
3

4
Pinda-fans
NederlaNd
RotteRdam
Uwais eet pindakaas meestal op een
bruine boterham, dat vindt hij het lekkerst
Malawi
LiLongwe
De buren van Edda (12) in Lilongwe, de
hoofdstad van Malawi, hebben vandaag
futali gemaakt. Een gerecht van zoete aardappelen
en tot meel gestampte pinda’s.
“Heerlijk”, vindt Edda. Ze eet graag mee
bij haar buren. Dat komt haar moeder ook
goed uit: Edda’s vader is pas overleden, en
sindsdien hebben ze thuis niet veel geld.
Uwais Abdul (12) uit Rotterdam neemt een
hap uit een boterham met pindakaas. “Ik
vind het heel lekker! Vaak eet ik meteen drie
of vier boterhammen achter elkaar.”
Uwais eet meestal het merk pindakaas
waarvan je achter hem reuzenpotten ziet.
Ze staan voor de fabriek in Rotterdam. “Hoe
lang ik met zo’n reuzenpot pindakaas zou
doen? Een paar maanden schat ik.”
Mjam...

Bij dit verhaal kan je Nieuwsbegrip-opdrachten maken
pinda's!
Ben jij ook zo gek op pinda’s? Gewoon zo uit de dop, verstopt onder
een laagje chocola of bestrooid met zout? Behalve lekker zijn pinda’s
ook gezond: ze zitten vol voedzame stoffen.
Amerikanen zijn kampioen pinda(kaas)-eters, maar Nederlanders
kunnen er ook wat van. Reken maar uit: in een gewone pot pindakaas
gaan 600 pinda’s. Probeer die maar eens in twee handen te houden!
Lees verder op pagina 6 en 7
5

6
Wie precies ontdekte dat pinda’s eetbaar zijn, weten
we niet. In ieder geval eten mensen al héél lang
pinda’s. Ontdekkingsreizigers vonden pinda-resten in
Peru. Ze lagen in graven van duizenden jaren oud. Ze
dienden als offer aan de goden en als voedsel voor de
overledenen. Véél later vond een Amerikaanse dokter
de pindakaas uit. Hij gaf het smeuïge goedje aan zieken
en mensen die geen tanden meer hadden.
OnDer De grOnD
Pinda’s groeien in peulen onder de grond. De peul is
de schil van de pinda. Pinda’s zijn daarom geen noten,
maar peulvruchten, net als doperwten (maar die
groeien niet onder de grond).
Nederland is niet geschikt voor pindateelt. Het is hier
te koud en het regent niet genoeg. Pinda’s groeien het
best in warme landen waar wel veel regen valt: bijvoorbeeld
in China, India, Noord-Amerika en Brazilië. Grote
pindakaasfabrieken in Nederland gebruiken vooral
pinda’s van mega-plantages uit Argentinië.
PInDakaas Is luxe
Pindateelt vind je ook in Afrikaanse landen. In Malawi
bijvoorbeeld. Kleine boeren verbouwen pinda’s naast
andere gewassen zoals maïs en tabak en pompoen.
Malawiërs gebruiken pinda’s voor allerlei gerechten.
Vooral rijke mensen in de stad eten pindakaas. Dat
kopen ze in de supermarkt.
In kraampjes langs de weg op het platteland vind je
vers geplukte en gekookte pinda’s. In kleine kruidenierswinkels
liggen ook zakjes met gezouten pinda's.
Plukken
Taulino (12) woont in een klein dorp in Malawi. Zijn
ouders verbouwen ook pinda’s. Vorig jaar verkocht zijn
vader tien zakken gepelde pinda’s, van elk vijftig kilo.
Taulino oogst pindaplanten
"Dit jaar zijn het er zestien”, voorspelt zijn vader. “De
regens duurden langer, waardoor ik meer kan oogsten.”
In de vakantie helpt Taulino vaak op het land: onkruid
wieden, pinda’s plukken en maïs oogsten. Bij de tabakspluk
mag hij niet helpen. Dat is ongezond voor kinderen.
De nicotine in tabaksbladeren maakt je ziek.
saPPIg
Vader Matias trekt de pindaplanten uit de walletjes van
aarde, waarin hij vlak voor de regentijd in november
pinda’s zaaide. De kinderen verzamelen de planten en
leggen ze op grote hopen. Ze laten ze twee weken drogen.
Dan begint het plukken en pellen. Dat gebeurt op
het erf van de boerderij.
Taulino stopt vast een paar vers geplukte pinda’s in zijn
mond. “Deze zijn lekker sappig. Van gedroogde pinda’s
krijg je meer dorst!”
PInDafabrIek
De volgende dag gaat vader Matias naar de hoofdstad
Lilongwe. Daar bezoekt hij de opslagloods van de boerenorganisatie
waarvan hij lid is. Taulino en zijn zusje
Charity (8) mogen mee. In de fabriek is het een enorm
lawaai. Een grote machine sorteert de pinda’s op grootte
door ze heen en weer te schudden. De zwaarste rollen
naar één kant en komen op een lopende band. De mini’s
belanden op een andere band.
snacks
Eerlijke pinda’s uit Malawi gaan voor een deel naar
Engeland. Daar worden ze gebrand en als snack verkocht
in de supermarkt. Een ander deel eten Malawiërs zelf.
Malawische pindakaas gaat ook in grote emmers
naar andere Afrikaanse landen. Niet naar
Europa. Daar gelden strengere regels voor
de import van pindakaas.
op p.18
zie je hoe
een pinda
groeit

Taulino en Charity met hun vader bij de sorteer-machine in de fabriek
In een filmpje op samsam.net staan
meer foto’s van de fabriek én een
filmpje van een tabaksveiling
In de fabriek moet iedereen een
blauw mutsje op voor de hygiëne
EErlIjkE hanDEl
Taulino’s vader krijgt meer geld voor zijn pinda’s
dan boeren die hun oogst aan rondreizende opkopers
verkopen. Een bedrijf in Engeland betaalt de
organisatie waarvan hij lid is een goede prijs. Dat is
eerlijk, want het kost veel moeite om pinda’s te verbouwen.
‘Fair trade’ heet dat: eerlijke handel.
• De meeste pinda’s in onze pindakaas komen van grote plantages
• In Malawi verbouwen kleine boeren pinda’s
• Voor pinda’s in ‘eerlijke’ pindakaas krijgen boeren een goede prijs
Malawiërs stampen pinda’s vaak tot
meel: lekker met gekookte groente!
Kijk maar op pagina 16 en 17
7

8
Even uitrusten tijdens het werk op het land
Emma verzamelt de pinda’s op het erf

OOgstseizOen: OOk vOOr dieven
Emma wil
politievrouw
Emma (11) heeft vakantie, maar de
pinda’s zijn klaar voor de oogst. Geen
tijd om een beetje rond te hangen dus.
Werk je op het land
van je ouders?
“Nee, deze pindaplanten zijn van de buren. Zij
hielpen ook bij onze oogst, drie weken geleden.
Onze pinda’s zijn ondertussen al gedroogd en
opgeborgen in een hoge, van gras gevlochten korf.
Die staat op ons erf. Onze buren gaan ook zo’n
opbergplaats maken.”
Wat doe je normaal
op een vrije dag?
“Ik sta om zes uur op. Ik veeg het erf voor ons huis,
was de borden en haal water met een emmer
op mijn hoofd. Alleen dat laatste kost
al een uur. Daarna ga ik
koken. Meestal msima
(maïspap) en groente,
vermengd met pindameel.
Ik eet met mijn
ouders en mijn twee
tweelingzusjes Nyuma
en Phengera.
Ze zijn pas drie jaar.
Werk je dan
alleen maar?
“Nee, hoor. Na het ontbijt ga ik
voetballen en hinkelen.”
Wat wil je later worden?
“Politievrouw.”
Pinda’s!
worden
Vertel eens waarom
“Om boeven te vangen. Dieven stelen de oogst van het
land. In de streek waar wij wonen, gebeurt dat steeds
vaker. Daarom laten mensen hier hun pinda’s niet
meer op het land drogen. Ze leggen ze op het erf, zo
dicht mogelijk bij hun huis.”
Is bij jullie wel eens
iets gestolen?
“Ja, vorig jaar. Geen oogst die op het land lag te drogen,
maar wel tien kilo pinda’s die al gepeld waren. Dat is
veel werk! Mijn vader was woedend. Hij
ging naar de leider van ons dorp om
zich te beklagen.”
Is de misdaad
opgehelderd?
“Ja, een oom van ons had het gedaan.
Hij had al vaker van anderen gestolen.
De leider van het dorp heeft hem ondervraagd
en hij bekende. Hij had alle
pinda’s op de markt verkocht. Zijn
straf was dat hij het geld aan
ons moest terugbetalen.”
Zou je Malawi een land
vol dieven noemen?
“Dat niet, hoor. Het is vooral een arm land.
Het kost veel moeite om aan voedsel te komen,
je moet er hard voor werken. Maar hier is
altijd vrede. De mensen houden te veel
van elkaar om oorlog te voeren."
9

5 dingen die je met pinda's kunt doen
pinda’s
pRETmet
10
1.
Flink smeren!
In Malawi staan twee fabrieken die
pindakaas maken. De potten zijn in
het hele land te koop, maar het zijn
vooral mensen in de stad die pindakaas
op een boterham smeren. Op
het platteland verbouwen mensen
hun eigen pinda’s en maïs. Ze eten
geen brood maar maïspap.
Een pot pindakaas kost 250 kwacha, iets
meer dan 1 euro. Dat is meer dan de meeste
mensen in Malawi per dag verdienen
futali, (pindameel met
gekookte pompoen of
zoete aardappel)
pompoen
msima (maïspap)
2.
Kokkerellen
In de Malawische keuken weten ze wel
raad met een pinda. Een favoriete snack
maak je zo: kook de pinda’s met schil en al
in zout water, als ze net zijn geoogst.
in de schil gekookte
pinda’s
In het midden: rape (pindameel
met de koolzaadplant)
ntelele (pindameel
met gekookte blaadjes
van de okraplant)
nkhwani (pindameel
met gekookte bladen
van de pompoenplant)

“Gooi maar flink vol,” zegt Taulino tegen de verkoopster.
“Mijn zusje en ik doen samen met een zakje.”
Muizen vangen
Gift gebruikt de visfuik van zijn vader om muizen
te vangen. Als lokaas gebruikt hij vaak een
handvol gepelde pinda's. Muizen zijn er gek op.
Eenmaal in de fuik, kunnen ze er niet meer uit.
In Malawi is muizen eten heel normaal. Maar
niet voor Gift. Hij is moslim en volgens zijn
geloof mag hij geen muizen eten.
Julius (10) laat een
Malawische delicatesse zien
4.
3.
Uitpersen
Als je pinda’s lang genoeg
verhit en tegelijkertijd
uitperst in een
speciale pers, komt er
olie uit. Pindaolie is
heel geschikt om eten
in te bakken.
Geld verdienen
Deze vrouwen verkopen
gedroogde pinda’s langs de
kant van de weg. Handig als
je onderweg honger krijgt.
Een zakje kost 10 kwacha,
ongeveer 5 eurocent.
Met deze fuik vangt Gift’s vader normaal
zoetwaterkrabben in het Malawi-meer
5.
Pindaolie is lang houdbaar
11

12
Dans
Berichten van je voorouders
met
Als de pinda’s geoogst zijn, is er weer tijd voor feest.
Op deze foto’s zie je dansers tijdens de Gule Wamkulu:
de Grote Dans. Deze dans hoort bij de cultuur
van de Chewa, het grootste volk in Malawi. Voor het
publiek zijn de dansers geen gewone mensen. Het
zijn hun voorouders die belangrijke verhalen vertellen
over leven en dood. De maskers liggen verborgen
op de begraafplaats van het dorp. Daar kleden de
dansers zich ook om, in het geheim.

geheimen
Op samsam.net zie je een filmpje van
de Grote Dans. Kan jij raden wie van
de dansers Chisomo (12) is?
Niemand weet wie achter deze maskers schuil gaan
13

Terug aan de kanT ...
Vissen, sjouwen en oogsTen
Een vermoeiende
vakantiedag
Gift (12) en Willy (12) wonen
aan het grote Malawimeer.
Ze zijn de beste vrienden.
14
de VangsT is nieT grooT:
Vooral chilasa, kleine Visjes
heT is Vakan-
Tie. gifT en
willy gaan
om zes uur ’s
ochTends mee
meT de VissersbooT
Van
gifTs’ Vader
... en Trekken aan de Touwen
Van aan elkaar geknoopTe repen
binnenband Van auTo’s
midden op heT meer wordT heT neT uiTgezeT
na lang sjorren komT heT neT aan land
..maar een lekker maal haal je er wel uiT

eerst een Zakje gekookte pinDa’s kopen
en ja hoor, ’s miDDags Zijn De
VrienDen alweer aan het werk
Dan tanDenpoetsen, met ZanD…
gift’s VaDer hailiDi banDa en Zijn
anDere Vrouw malinafe Zijn al thuis
De pinDa’s moeten twee weken
Drogen, Voor je Ze kunt pellen
Dan naar huis, met margret, De moeDer Van gift. Ze heeft ZanD
VerZamelD, om te Verkopen aan De cementfabriek
willy is onDertussen naar het winkeltje
Van Zijn moeDer mariam gegaan
..en naar beD, onDer het muskietennet, tegen malariamuggen
’s miDDags Zwemmen in het meer, Zoals bijna elke Dag
15

In het dorp van sisiliya (10) is soms niet
genoeg te eten. Verpleegkundigen in de
kliniek verderop, letten gelukkig goed
op. Als ze zien dat een kind ondervoed
raakt, krijgt het voeding waarvan je snel
opknapt: superpindakaas!
16
Honger = een slecHt rapport
Eerste hulp met
pindakaas
Sisiliya laat haar rapport zien. Haar cijfers zijn niet zo
best. Een reden is, denkt ze, dat er de afgelopen tijd op
sommige dagen geen eten was. "De maïs van vorig jaar
was op en mijn opa, die voor me zorgt, kon geen werk
vinden om geld te verdienen. Als ik niet eet, ga ik niet
naar school. " Het is inderdaad lastig om je hoofd bij de
les te houden met een lege maag.
Geen eetlust
Sisiliya’s beste vriendin heet Memory. Ze woont met
haar broertjes bij haar moeder. “Met de maïs die ik
verbouw lukt het me nét om alle kinderen te eten
te geven,” vertelt Memory’s moeder. “Maar laatst
kreeg baby Maritino hoge koorts. Hij hoestte en
wilde niet eten. Ik liet hem
onderzoeken in de
kliniek. Hij bleek
ondervoed te zijn: te mager voor zijn leeftijd en lengte.
Ik kreeg van de dokter hoestdrank en plastic zakjes met
speciale voeding van gemalen pinda’s.”
spIeren
Twee maanden lang ging Memory’s moeder elke week
met de baby naar de kliniek. Ze wogen Martino en voelden
of zijn spieren niet aan het verdwijnen waren.
Als een mens helemaal geen voedsel meer krijgt, verdwijnt
eerst het lichaamsvet en daarna het spierweefsel.
Het lichaam ‘eet’ zichzelf van binnenuit op. Nu gaat het
gelukkig veel beter met Maritino. “Zijn gewicht is nu
goed. Vanochtend kreeg ik 21 zakjes ( 3 per dag) pindapasta
mee voor de laatste week, " zegt zijn moeder.
Best lekker
Sisiliya heeft de pasta wel eens geproefd. “Het is best
lekker. Het smaakt naar pinda’s,” weet ze nog. Ze is blij
dat Maritino weer beter is. “Hier in mijn dorp zijn vaker
mensen ziek. Vooral malaria komt veel voor. Zelf heb
ik het een tijd geleden ook gehad.” Sisiliya vindt het
naar als mensen ziek zijn. Daarom heeft ze besloten
verpleegkundige te worden. “Ik wil mensen beter
maken,” zegt ze ernstig.
In Sisiliya's dorp zijn de huizen van riet en leem.
In de regentijd kunnen ze beschadigd raken. Wie
meer geld heeft bouwt een huis van baksteen

In het huis van Sisiliya liggen
tabaksbladeren te drogen
Maritino vindt de pindapasta lekker
Een verpleegkundige in de kliniek weegt Maritino
• Speciale pasta kan voorkomen dat kinderen ondervoed raken
• Het is een mengsel van pindakaas, suiker, melkpoeder,
mineralen en vitaminen
SuperpindakaaS
In Malawi heerst nu geen hongersnood, maar er
zijn wel mensen die ondervoed zijn. Dat betekent
dat ze niet genoeg of niet gezond genoeg eten.
Kleine kinderen of zieke volwassenen krijgen dan
vaak een mengsel van pindakaas, olie, melkpoeder,
suiker, mineralen en vitaminen. Hiervan
knappen ze meestal snel op. De pasta is zacht en
daarom makkelijk te eten. Kinderen hoeven er
niet voor in het ziekenhuis te blijven. Ze sabbelen
de zakjes met kant en klare voeding thuis leeg.
Wel zo handig voor de moeders die vaak ook voor
andere kinderen moeten zorgen.
Een zakje pindapasta uit Malawi
Op samsam.net staat een
filmpje van kinderen die deze
superpindakaas eten
17

Elke pindaplant
groeit uit één
pinda: het zaadje.
Vlak voor de
regentijd stoppen
boeren de pinda’s
in de grond.
Linke schimmeL
zo maak je pindakaas
vanpeul tot pot
Het is belangrijk dat pinda’s na de oogst
droog blijven. Als ze vochtig zijn kan er
een schimmel op groeien. Zo onstaat een
giftige stof die heel slecht is voor je lever.
In Malawi is een organisatie die boeren
uitlegt hoe pinda’s schimmelvrij blijven.
Alleen dán willen Europese landen ze kopen.
18
1.
7.
2.
Al snel ontkiemt een
plantje dat in een
paar weken uitgroeit
tot een struikje van
30 centimeter.
Een sorteermachine
verdeelt de pinda’s: de
grote jongens om op te
eten, de kleintjes voor
pindakaas of pindaolie.
3.
De stengels
met kleine gele
bloemetjes
worden zó lang
dat ze de grond
in groeien.
Na twee weken drogen worden
de pinda’s van de wortels
geplukt. In zakken gaan de
gepelde pinda's naar de fabriek.
9.
Een grote molen
vermaalt de pinda’s
en mengt ze met
zout en olie (en
soms suiker).
6.
4.
Onder de grond groeit aan de steel
een vrucht. Dat is de peul waarin de
pinda’s zitten. Een pinda is daarom
geen noot, maar een peulvrucht.
8.
De plant gaat met wortel
en al de grond uit.
5.
Na vijf maanden
worden de planten
geel. In het droge
seizoen is het tijd
om te oogsten.
In een hete oven krijgen
de pinda’s een bruine
kleur. Het branden zorgt
voor een lekkere smaak.
10.
Via een lopende band
gaat de pindakaas
naar de vulmachine
met glazen potten.

w a t w e e t j e a l l e m a a l a l ?
test je kennis
OmcIrkel De gOeDe aNtwOOrDeN. Vul De bON hIerONDer IN.
3
minuten
3
test
1
4
7
Malawi ligt in
a. Azië
b. Afrika
c. Zuid-Amerika
2
een fuik is een
a. val om vis mee te vangen
b. speciale pruik voor feesten
c. vork voor visgerechten
tijdens de oogst worden
a. pinda’s fijngemalen
b. pinda’s in zakken gestopt
c. pindaplanten van het
land gehaald
DOe mee & wIN
stuur deze bon vóór 4 oktober 2011 naar:
een ParelHoen is een
a. kip met gouden eieren
b. een vogel
c. een ander woord
voor geluksvogel
samsam, postbus 94020, 1090 ga amsterdam
ONDer De gOeDe INzeNDers VerlOteN we:
20 samsam
strIp
bOekeN
5
8
Pinda’s groeien
a. aan bomen
b. in kassen
c. onder de grond
in Het engels Heet
Pindakaas
a. peanut cheese
b. peanut spread
c. peanut butter
win
iets!
6
bON
Hoeveel Pinda’s gaan in
een Potje Pindakaas?
a. 60
b. 600
c. 6000
‘Helaas Pindakaas’ betekent
a. Een geluk bij een ongeluk
b Pech, volgende keer beter
c. Op ieder potje past een deksel
9
Malawiërs eten
Pinda’s
a. alléén op brood
b. vermalen met groente
c. door de brinta
j/m
voornaam + achternaam: …………………...
………………………………...................... .
……………………………………....... leeftijd: …..
straat + nummer: ………………………………....
postcode + plaats: ………………………………….
oplossing quiz
(vul in: a, b of c):
1) ….. 2) ….. 3) …..
4) ….. 5) ….. 6) …..
7) ….. 8) ….. 9) .....
19

20
Wat zie je allemaal in
dit plaatje dat begint
met p en eindigt op s?
Score bij 5 woorden:
5 punten
Bij 8 woorden:
8 punten
en bij 10 woorden:
10 punten precies!
pS: In Malawi
betalen mensen met
de kwacha. een tros
bananen kost
ongeveer 30 kwacha.
De oploSSIngen StAAn
vAnAf 6 SepteMBer
op SAMSAM.net
De woorden in de lijst zijn kriskras verstopt in het
letterveld: horizontaal, verticaal, diagonaal, van links
naar rechts of van rechts naar links. Sommige letters
worden in meer woorden gebruikt. Alle woorden
gevonden en doorgestreept? Mooi, dan vormen de overgebleven
letters, in de leesrichting, de oplossing.
Boon
BoterhAM
fAIrtrADe
gezonD
KrAchtvoer
leKKer
MeDIcIjn
ntelele
noot
olIe
pAStA
pInDA
pot
vISvoer
voeDSel

doe mee met de
tekenwedstrijd
SAm & SAm
bElEVEN OP
DE VOlgENDE
PAgiNA’S hun
HONDERDSTE
AVONTuuR!
om dat te
ViEREN mAg
je deZe keer
ZElf HET EiNDE
VERZiNNEN ...
100 x
samsam
Strip
Zo doe je mee:
VOOR 10
wiNNAARS
hebben we
EEN 'HElAAS
PiNDAKAAS'
T-SHiRT
• Verzin het einde van de strip en teken de
laatste plaatjes in kleur of zwart-wit. Dat
mag in de samsam of op een los tekenvel.
• Zet je naam, adres en je leeftijd
op de tekening of vul de bon OP DE
ACHTERKANT in.
• Stuur de uitgeknipte pagina of je
tekenvel vóór 4 oktober naar:
SAmSAm
POSTbuS 94020
1090 gA AmSTERDAm
21

22
zoek de dader met sam & sam detectives

zoek de dader met sam & sam detectives
maak hier het verhaal af
vul de bon op de achterkant in, stuur hem op. 10 winnaars krijgen een t-shirt
23

MSAM SAMEN
SAM =
EN DELEN
EN LEREN
EN WERKENSAMSAM
DOE E MEE MEE
EN WIN WIN DIT DIT
T-shirt
Strip
WERKENSAMSAM DELEN
NR. NR R . 5 2011 22011
011
SAMEN SA SAMEN AMEN LLEREN
LEREN N
SAMEN SA A MEN WERKE EN
MALAWI
A
MAANDBLAD
NR. 5 2011
SAM
SAMSAM
WERKENSAMSAM
=
SAMEN DELEN
voornaam + achternaam: …………………......................
SAMEN LEREN
………………………………....................................
SAMEN
……………………………………....... leeftijd: ….........
straat + nummer: ………………………………..........
postcode + plaats: …………………………………...............
MALAWISAMSAM
MM MALA AWI
tekenwedstrijd
t
DEZE TEKENING IS VAN:
MAANDBLAD
NR. 5 2011
DE 100E KEER SAM & SAM – EXTRA LANGE STRIP!
SA
MALAWISA S
DOE MEE MET DE STRIP-TEKENWEDSTRIJD
i
eerlijke
pindakaas
BBe Be BBe Be Be Be Be Be Be Be Be Be Be BBe Be BBBBBBBBBBBB ek ek ek ek ek ek ek ek ek ek ekk ekk ekkkkk ek ekma ma ma ma ma ma ma maa ma ma ma ma mma ma ma mans
ns ns ns ns ns ns ns ns ns nnns ns nsch ch ch ch ch ch ch ch ch ch choo cccc oo oo oo oo oo oo oo oo oo oo oo oo o olllllllllllll
ek ek ekk ek ek ek ee kkkkkk ma ma ma ma ma ma ma ma mma ma ma mans
ns ns ns ns ns ns ns ns nns ns ns nnnn ch ch ccccccccc cccccc
e 4444444444444444444444444444444444444 evvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvveeeeeeeeeeeeeeeeeeer
vvvvvvvvvvv
44444444444444444 k
op pagina
21 en 22