Rapport "De Doorbraak" (pdf) - Provincie Overijssel

DE DOORBRAAK 

Streefbeeld en inrichting 

In opdracht van: 

Provincie Overijssel

DE DOORBRAAK 

STREEFBEELD EN INRICHTING 

R. Krekels en D. Heijkers 

In opdracht van: 

Provincie Overijssel 

23 juni 2003 

NATUURBALANS - LIMES DIVERGENS BV 

Adviesbureau voor natuur en landschap 

Universitair Bedrijven Centrum 

Postbus 31070, 6503 CB Nijmegen 

Tel: (024) 3 528 801 / 3 528 802 

Fax: (024) 3 528 808 

e-mail: info@natuurbalans.nl 

http://www.natuurbalans.nl

Colofon 

© 2003 Natuurbalans - Limes Divergens BV, adviesbureau voor natuur & landschap, Nijmegen 

Tekst en samenstelling: R. Krekels en D. Heijkers 

Projectleiding: R. Krekels 

In opdracht van: Provincie Overijssel 

Foto’s omslag: Bornerbroekse waterleiding (R. Krekels); inzet: Winde (B. Crombaghs) 

Wijze van citeren: Krekels, R.F.M. & D.W. Heijkers, 2003. De Doorbraak. Streefbeeld en inrichting. 

Natuurbalans - Limes Divergens BV, Nijmegen.

INHOUD 

1 INLEIDING.............................................................................................................1 

2 BESCHRIJVING HUIDIGE SITUATIE..........................................................................3 

2.1 Gebiedsbeschrijving .........................................................................................3 

2.2 Beleidsdocumenten..........................................................................................3 

2.3 Beschrijving huidige natuurwaarden ...................................................................3 

3 DOELSOORTEN .....................................................................................................5 

3.1 Model Winde...................................................................................................6 

3.2 Model Rietgors................................................................................................7 

3.3 Model Kamsalamander .....................................................................................8 

3.4 Model Das ....................................................................................................10 

4 VERWERKING VAN INRICHTINGSEISEN IN ÉÉN STREEFBEELD .................................15 

4.1 Uitgangspunten en totstandkoming inrichtingvoorstellen ....................................15 

4.2 Kansen voor realisatie van de modellen ............................................................15 

5 TOTSTANDKOMING INRICHTINGSVOORSTELLEN...................................................19 

5.1 Indeling modellen in de Doorbraak ...................................................................19 

5.2 Invulling van de Doorbraak .............................................................................20 

6 KNELPUNTEN EN OPLOSSINGSRICHTINGEN ..........................................................25 

6.1 Gewenste aanpassingen van begrenzing projectgebied.......................................25 

6.2 Knelpunten ...................................................................................................26 

7 BEHEER ..............................................................................................................29 

7.1 Beheer van de Doorbraak ...............................................................................29 

7.2 Mogelijkheden voor subsidies uit het Programma beheer ....................................29 

7.2.1 Subsidieregeling Natuurbeheer ..................................................................29 

7.2.2 Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer....................................................30 

7.3 Koppeling tussen Programma Beheer en Doelsoorten .........................................30 

8 MEERVOUDIG GRONDGEBRUIK ............................................................................33 

8.1 Recreatief medegebruik ..................................................................................33 

8.2 Agrarisch natuurbeheer buiten de Doorbraak.....................................................33 

9 CONCRETE UITVOERING AANLEG DOORBRAAK ....................................................35 

10 LITERATUUR.......................................................................................................37

Bureau Natuurbalans - Limes Divergens De Doorbraak - Streefbeeld en inrichting 

1 INLEIDING 

Het project “De Doorbraak” is een plan van de provincie Overijssel en Waterschap 

Regge en Dinkel. Het betreft een nieuw te ontwikkelen “groene” beek die het 

schonere water uit het stroomgebied van de Loolee en de Azelerbeek gaat aansluiten 

op de Midden-Regge. De geplande locatie van deze nieuwe waterloop bevindt zich 

tussen Almelo en Borne. 

De voorbereiding van het project loopt reeds enkele jaren. Nut en noodzaak van de 

koppeling van de watersystemen is reeds vastgesteld, evenals de tracéligging en de 

globale inrichting van de Doorbraak. 

Het project de Doorbraak heeft drie hoofdfuncties. 

1. Schoon water voor het stroomgebied van de Regge. De kwaliteit van het 

waterbeheer wordt verbeterd door de scheiding van landelijk en stedelijk water, 

door een verbeterd watervoorraadbeheer (vertragen afvoer, bergen pieken) en 

door een natuurlijker watersysteem van de Regge. 

2. Een ecologische verbindingszone tussen Noordoost Twente en het Reggesysteem. 

3. Vergroten van de veiligheid door het creëren van een extra afvoerweg. 

Provincie Overijssel heeft Bureau Natuurbalans-Limes Divergens verzocht een nadere 

invulling te geven aan inrichting van de Doorbraak. 

Het voorliggende onderzoek heeft twee hoofddoelen: 

1. Een meer gedetailleerde uitwerking van de benodigde functieverandering binnen 

de huidige situatie van het onderzoeksgebied, teneinde de ecologische en 

waterhuishoudkundige doelen te realiseren. 

2. Verbeterde inzichten in de kansen voor meervoudig ruimtegebruik binnen het 

onderzoeksgebied; te denken valt aan integratie van natuur, landbouw en 

extensieve recreatie. 

De volgende aspecten zijn hierbij van belang. 

• In hoeverre zijn de huidige begrenzing van het projectgebied en het ambitieniveau 

met elkaar in overeenstemming. 

• Een globale inrichtingschets met plaatselijke detaillering van de inrichting en de 

begrenzing van het projectgebied is wenselijk. Bij de inrichtingschets ligt het 

hydraulisch ontwerp (maart 2003) uitgevoerd door Waterschap Regge en Dinkel 

ten grondslag. 

1


2


2 BESCHRIJVING HUIDIGE SITUATIE 

2.1 GEBIEDSBESCHRIJVING 

De Doorbraak is gesitueerd in het landelijk gebied tussen de bebouwing van Almelo en 

Borne. Ten oosten van het Twentekanaal is het landschap door de aanwezigheid van 

bossen en houtwallen nog redelijk kleinschalig. Het is een relatief hoog en droog 

gebied dat wordt doorsneden door de beekdalen van de Bornse beek, de Loolee en de 

Tusvelder Waterleiding. Het gebied ten westen van het Twentekanaal is duidelijk 

minder kleinschalig. Dit lager gelegen en natter gebied, bestaande uit grootschalige 

graslanden en laanbeplanting, is relatief open. 

2.2 BELEIDSDOCUMENTEN. 

Rijksbeleid 

Natuurbeleidsplan 

In het natuurbeleidsplan van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij is 

de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) in kaart gebracht. Het doel van de EHS is het 

creëren van een samenhangend netwerk van de Nederlandse natuur. Een onderdeel 

van deze EHS vormt de oost-west gerichte ecologische verbindingszone tussen Almelo 

en Borne. 

Provinciaal beleid 

Natuurgebiedsplan Zuid-Twente 

In het natuurgebiedsplan Zuid-Twente wordt de Doorbraak aangewezen als nat-droog 

verbinding tussen de Sallandse heuvelrug en noordoost Twente. In totaal is 71 ha 

uitgetrokken voor inrichting van de verbindingszone; 57 ha voor inrichting van de 

Doorbraak en 14 ha voor inrichting van de Azelerbeek. 

Als doelsoorten zijn de volgende soorten aangewezen. 

soort Doorbraak Azelerbeek 

das * 

boommarter * 

waterspitsmuis * * 

boomkikker * * 

heikikker * 

kleine ijsvogelvlinder * * 

grote weerschijnvlinder * 

2.3 BESCHRIJVING HUIDIGE NATUURWAARDEN 

Rond het tracé van de Doorbraak zijn de natuurwaarden relatief gering. De 

belangrijkste waarden zijn geconcentreerd in enkele kleinere gebieden. De meest 

interessante locatie vormt het Mokkelengoor. Dit is een verlaagde kom in het beekdal 

van de Bornerbroekse Waterleiding, bestaande uit een broekbos met riet-ruigte. Met 

name voor broedvogels en flora zijn hier bijzondere waarnemingen bekend. Verder 

herbergt het gebied rond het beekdal van de Loolee enkele interessante locaties in de 

vorm van extensief beweide graslandjes. 

3


4


3 DOELSOORTEN 

In een eerdere studie naar de situering van de Doorbraak (Arcadis 2000) zijn voor de 

inrichting van de Doorbraak vier modellen gekozen die zijn gebaseerd op doelsoorten: 

1. Model Winde 

2. Model Rietgors 

3. Model Kamsalamander 

4. Model Das 

De achterliggende gedachte voor de keuze van deze modellen is dat ieder model 

gestalte geeft aan de gewenste inrichting van het beekdal, de oevers en de 

aanliggende gronden. De genoemde doelsoort is enkel te zien als een voorbeeld van 

een totale groep aan soorten die alle profiteren van de inrichtingsmaatregelen van de 

Doorbraak (zie tabel 1). Aan de hand van de ecologische kennis van deze soorten zijn 

namelijk inrichtingseisen op te stellen. Naast de inrichtingsmaatregelen die voor de 

doelsoorten worden getroffen zijn voor de begeleidende soorten aanvullende, 

soortspecifieke eisen te geven. 

In de paragrafen hierna is voor ieder model beschreven: 

Beschrijving corridor. 

Beschrijving sleutelgebied. 

Overzicht eisen verbindingszone doelsoort. 

Aanvullende eisen van begeleidende soorten bij model van de doelsoort. 

Natuurdoeltypen waarbinnen de doelsoort te vinden is. 

Bij de beschrijvingen van de modellen zijn de inrichtingseisen per doelsoort 

beschreven. Bronnen daarvoor zijn: 

Handboek robuuste verbindingen. (Alterra 2001). 

De Doorbraak. Situering en dimensionering. (Arcadis 2000). 

Ecologische verbindingszone Molenschotse heide. (Natuurbalans 2002). 

Vissen in Limburgse beken. (Crombaghs et al. 2000). 

Natuurvriendelijke oevers; fauna. (CUR 1999). 

Ecologische kennis die van deze soorten voorhanden is. 

Tabel 1. Begeleidende soorten binnen de vier modellen van de Doorbraak. 

Model Winde Model Rietgors Model Kamsalamander Model Das 

bermpje kleine karekiet amfibieën amfibieën 

kleine modderkruiper dodaars kleine karekiet dagvlinders 

vetje ijsvogel dagvlinders struweel- en bosvogels 

ijsvogel dagvlinders libellen kleine zoogdieren 

grote gele kwikstaart kleine zoogdieren vleermuizen middelgrote zoogdieren 

weidebeekjuffer middelgrote zoogdieren 

vleermuizen 

5


3.1 MODEL WINDE 

Windes moeten vanuit grotere wateren 

in de omgeving kunnen optrekken naar 

de Doorbraak. Voor deze vissen kan de 

Doorbraak worden ingericht als leef- en 

paaigebied, bestaande uit een 

waterloop met op regelmatige 

afstanden bredere sleutelgebieden die 

geschikt zijn als paaigebied. Momenteel 

zijn waarnemingen van windes bekend 

uit de Midden Regge. Uit de beken in zuidoost Twente zijn nauwelijks waarnemingen 

bekend (Crombaghs et al. 2002). De stuw aan het begin van de Bornerbroekse 

Waterleiding zorgt ervoor dat deze beek onbereikbaar is. 

Beschrijving corridor 

Vanaf het begin van de paaiperiode (april - juni) trekken windes vanuit stroomafwaarts 

gelegen leefgebieden, zoals grote open wateren en benedenlopen van grote rivieren 

naar de stroomopwaarts gelegen paaigebieden. Hierbij wordt de corridor gebruikt als 

verbindend element. Na de paaiperiode trekken de oudere dieren weer terug naar de 

stroomafwaarts gelegen leefgebieden. 

Beschrijving sleutelgebied 

Binnen een verbindingszone voor model Winde is niet zozeer sprake van 

sleutelgebieden. Wel dienen binnen de verbindingszone geschikte paaigebieden 

aanwezig te zijn. Deze bestaan uit ondiepe stromende wateren met een bodem van 

zand of grind. Stromingsluwe nevengeulen en inundatievlaktes kunnen eveneens 

geschikt zijn als paaiplaats. Op kleinere schaal ontstaan stromingsluwe delen in 

binnenbochten en plaatselijk bij omgevallen bomen of boomwortels. 

Geschikte natuurdoeltypen (Alterra 2001) 

Voor de corridor geschikte natuurdoeltypen (Bal et al. 2001) zijn: 

3.7: langzaam stromende midden- en benedenloop 

3.8: langzaam stromend riviertje 

Het beheer van de Doorbraak kan hierop worden afgestemd (zie ook hoofdstuk 7). 

Tabel 2. Overzicht eisen verbindingszone winde 

kenmerk waarde / beschrijving opmerking 

Afmetingen 

verbindingszone 

minimale breedte corridor is 10 meter 

Corridor ononderbroken watergang tijdens 

trekperiode 

waterhoudend gedurende de trek rond de 

paaiperiode (april – juni) 

Paaiplaats stromende wateren of inundatievlakte 

diepte 0,5 – 1,5 m 

bodem: zand of grind 

Knelpunt / barrière sluis en stuw 

6 

droogval in de zomer moet worden 

voorkomen door aanleg van diepere 

delen


Tabel 3. Aanvullende eisen van begeleidende soorten bij model Winde 

soort aanvullende eisen 

weidebeekjuffer rijke oeverbegroeiing 

goede waterkwaliteit 

matig voedselrijk water 

drijvende watervegetatie voor eiafzet 

emerse vegetatie aan de oever voor uitsluipen van larven 

weinig of geen beschaduwing water 

bosrijke omgeving 

vleermuizen lijnvormige begroeiingen als geleidende elementen 

goed ontwikkelde zoomvegetaties als foerageerlocatie 

ijsvogel steile (afkalvende) oevers kunnen geschikte broedlocaties vormen: 

voorkeurshoogte is minimaal 2 m 

wenselijk is 1 à 2 steilwanden per km 

noodzakelijk in de omgeving van het nest is aanwezigheid van bos / bomen langs de oever 

met overhangende takken vanaf waar de soort vist 

voldoende rust is van belang 

minimale breedte van de beek is 2 m 

grote gele kwikstaart van belang is dat de beek deels beschaduwd is 

in broedperiode wordt het voedsel vergaard op locaties met slikranden, kiezelstrandjes of 

keien 

bermpje voorkeur voor wateren met een geringe waterdiepte, een stenig substraat en een 

middelmatige stroomsnelheid 

kleine modderkruiper voorkeur voor glooiende en niet te diepe oevers met zandige tot modderige bodems 

vetje voorkeur voor vlakke ondiepe oevers met goed ontwikkelde waterplantenvegetatie 

3.2 MODEL RIETGORS 

De rietgors is een soort van grote moerasgebieden met broedhabitat in de vorm van 

overjarig riet. Op de hogere gronden blijft het voorkomen beperkt tot beekdalen, 

kanaaloevers, vennen en hoogveenrestanten met riet of andere opgaande 

oevervegetaties. Ook natuurontwikkelingsgebieden in het rivierengebied bieden de 

eerste jaren door verruiging aantrekkelijke leefgebieden. 

De soort heeft een voorkeur voor verruigde moerasvegetaties met aanwezigheid van 

gevarieerde middelhoge vegetatie (overjarige rietlanden met lisdodden, zeggen en 

biezen). Houtopslag (wilgen) is belangrijk als plek om voedsel te zoeken. Een te hoge 

dichtheid aan boomopslag is echter ongunstig (CUR 1999). 

Tabel 4. Overzicht eisen verbindingszone rietgors 


Afmetingen 


afmeting territorium is 0,5 – 3,5 ha 

Corridor geleidende zone door opgaande 

7


oeverbegroeiing 

Sleutelgebied aanwezigheid van overjarig riet 

aanwezigheid van wilg 

boomopslag maximaal 20% 

Tabel 5. Aanvullende eisen van begeleidende soorten bij model Rietgors 


dodaars aanwezigheid van rijke vegetaties in en langs het water 

nestplaats wordt gemaakt in ondiep water (


Uitgaande van deze afmetingen dient vrijwel de gehele Doorbraak ingericht te 

worden als amfibieënleefgebied. 

Aanwezige landschapselementen in de omgeving van de Doorbraak kunnen 

onderdeel uitmaken van het amfibieënleefgebied. Het is dus niet zo dat het 

omliggende landschap totaal niet geschikt is. De begrenzing van 5 ha kan 

hierdoor gedeeltelijk buiten de begrenzing van de Doorbraak liggen. 

Aldus wordt bij begrenzing van sleutelgebieden voor model Kamsalamander uitgegaan 

van inrichting van een gebied van 1 ha op een onderlinge afstand van gemiddeld 400 

m. Bij het aanwijzen van de daadwerkelijke locaties voor de sleutelgebieden wordt 

waar mogelijk aangesloten op bestaande landschapselementen. Veelal gaat het om 

landbiotoop (bosjes, houtwallen), waardoor de aanleg van voortplantingswateren is 

aangewezen op de 1 ha binnen de begrenzing van de Doorbraak. 



3.14: gebufferde poel en wiel 

3.52: zoom, mantel en droog struweel van de hogere gronden 


Tabel 6. Overzicht eisen verbindingszone model Kamsalamander 


Afmetingen 



minimale afmeting sleutelgebied is 1 ha 

maximale afstand tussen sleutelgebieden 

is 400 m 

Corridor goede verbindingen tussen land- en 

voortplantingsbiotoop door aanwezige 

landschapselementen 

Sleutelgebied 2 voortplantingswateren 

15% landschapselementen 

Landbiotoop takken, stenen en strooisel 

aanwezigheid van vorstvrije 

overwinteringsplaatsen 

Voortplantingswater 

9 

houtwallen, bosjes, etc. 

o.a. hout en stenen en ondergrondse 

holen en spleten 

afmetingen oppervlakte: 30 - 500 m2 diepte: 0,5 - 2,5 meter, bij voorkeur 

variabel: diepe en ondiepe delen 

water geïsoleerde wateren 

matig voedselrijk tot voedselrijk 

t/m augustus permanent waterhoudend 

pH: 6,0-8,5 

vegetatie bedekking 50 - 75% 

waterplanten, moerasplanten, grassen en 

helofyten 

geen of weinig drijvende planten 

opgaande oeverbegroeiing (bomen & 

struiken) aan noordzijde van water 

bodem leem- of kleigrond (soms zand), zelden op 

veengrond


Knelpunt aanwezigheid van vis in 

voortplantingswater 

wegen 

brede watergangen, met name indien er 

onnatuurlijke steile oevers aanwezig zijn 

Tabel 7. Aanvullende eisen van begeleidende soorten bij model Kamsalamander 


boomkikker aanwezigheid van op het zuiden geëxponeerde houtwallen, struiken, bosranden 

dagvlinders aanwezigheid van kruidenrijke ruigtes 

goed ontwikkelde zoomvegetaties 

3.4 MODEL DAS 

Voor de das geldt de Doorbraak als 

droge verbindingszone tussen de 

populatie op de Sallandse heuvelrug en 

de populaties in oostelijk Twente. In 

diverse onderzoeken is het nut van deze 

verbinding aangegeven (o.a. Creemer 

1991; Krekels 1996). 

Beschrijving corridor 

De corridor heeft voor de dassen hoofdzakelijk een geleidende functie, waarbij de 

dieren zich beperken tot droge delen en vochtige graslanden. Beken, oevers en 

moerasachtige delen zijn niet direct van nut. De corridor kan, afhankelijk van de 

inrichting en het omliggende grondgebruik, onderdeel uitmaken van het 

foerageergebied van dassen. Hiervoor zijn met name de meer voedselrijke vochtige 

graslanden waardevol. Bij hun migratie maken de dassen veelal gebruik van dekking in 

de vorm van (lijnvormige) landschapselementen. Aanwezigheid van heggen, 

houtsingels en bosjes is zeer wenselijk, waarbij een aandeel van 15% aan opgaande 

begroeiing een goede maat geeft. 

Zoals is aangegeven in tabel 6 geldt voor de afmeting van de corridor voor dassen een 

minimale breedte van 100 meter. Uitgaande van een gemiddelde breedte van 75 

meter van de Doorbraak zal een deel van de corridor buiten de begrenzing van de 

Doorbraak vallen, iets wat gezien het agrarisch grondgebruik mogelijk is. De 

grootschalige aard van de omringende landbouw leidt er wel toe dat de benodigde 

15% aan opgaande begroeiing vooral gerealiseerd moet worden binnen de begrenzing 

van de Doorbraak. 

Beschrijving sleutelgebied 

De burchtlocatie van de das is veelal gelegen in hogere droge terreindelen met 

aanwezigheid van voldoende beschutting. Wat dit laatste betreft zijn bosranden, 

houtwallen en hellingen geschikte locaties. Rond de burchtlocatie is aanwezigheid van 

geschikte foerageermogelijkheden in de vorm van graslanden en akkers een pre. 

Vooral kleinschalige landbouwgebieden vormen geschikte dassenleefgebieden. 

10




3.52: zoom, mantel en droog struweel van de hogere gronden 

3.57: elzen-essenhakhout en –middenbos 


Tabel 8. Overzicht eisen verbindingszone das 


Afmetingen 



maximale afstand tussen sleutelgebieden is 7,5 km 

Corridor minimaal 15% opgaande begroeiing 

Sleutelgebied droge, begroeide (beboste) terreindelen voor burchtlocatie 

aanwezigheid voedselrijke graslanden als foerageergebied 

opgaande begroeiing als geleiding en dekking 

Knelpunt / barrière wegen 

watergangen met onnatuurlijke steile oevers 

gevoelig voor loslopende honden 

Tabel 9. Aanvullende eisen van begeleidende soorten bij model Das 


dagvlinders aanwezigheid van kruidenrijke ruigtes 

goed ontwikkelde zoomvegetaties 

struweel en bosvogels aanwezigheid van structuurrijke struweelzomen 

kleine zoogdieren structuurrijke struweelzomen 

11


IMPRESSIE VAN SOORTEN DIE MEE KUNNEN PROFITEREN VAN DE INRICHTINGSMAATREGELEN VAN DE DOORBRAAK 

argusvlinder 

groot dikkopje 

ratelaar 

kleine watersalamander 

grote groene sabelsprinkhaan 

Foto’s: R. Krekels


13

eedte van de Doorbraak (75 m) 

afvoer = 2Q 

afvoer = Q (35 m) 

afvoer = 0,1 Q 

Dwarsprofiel Bornerbroekse Waterleiding 

breedte van de Doorbraak (75 m) 

Dwarsprofiel Nieuwe waterleiding 

breedte van de Doorbraak (25 m) 

Dwarsprofiel Tusvelder Waterleiding 

waterstand bij 2Q 

waterstand bij Q 

waterstand bij ¼Q 

Figuur 1. Standaard dwarsprofielen per deeltraject


4 VERWERKING VAN INRICHTINGSEISEN IN ÉÉN STREEFBEELD 

4.1 UITGANGSPUNTEN EN TOTSTANDKOMING INRICHTINGVOORSTELLEN 

De basis van de verbindingszone wordt gevormd door een beek met een natuurlijk 

karakter. In figuur 1 is in dwarsprofielen het algemene beeld en de dimensionering van 

de beek weergegeven. De waterloop van de beek is gelegen in een zone die periodiek, 

in ieder geval jaarlijks, overstroomt. Deze loop mag hier vrij meanderen en z´n eigen 

weg zoeken. De hogere delen buiten deze zone zijn gevrijwaard van overstromingen. 

Lijnvormige begroeiingen met goed ontwikkelde mantel- en zoombegroeiingen zorgen 

hier voor andere habitats. 

Dit algemene beeld van de toekomstige Doorbraak vereist een nadere specificering. Bij 

het vaststellen van de inrichtingseisen zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: 

1. Waterafvoer 

Het zomerbed (35 m breed) wordt 1 dag per jaar volledig benut. De 

waterdiepte is dan 1 meter. Het zomerbed mag meanderen door de begrensde 

75m-zone. Bij ¼Q, die circa 80 dagen per jaar voorkomt, met name in het 

voor- en het najaar, is het zomerbed tot de helft gevuld. Bij lagere afvoeren 

neemt de stromende breedte af. Bij afvoeren groter dan 1Q wordt de volledige 

breedte van de doorbraak benut. De totale breedte van de Doorbraak is 75 m 

inclusief onderhoudspaden. Aan beide zijden wordt een onderhoudspad van 4 

m gecreëerd buiten het hydraulisch profiel. (75-4-4=67 m). 

2. Hoge mate van natuurlijkheid 

Een hoge mate van natuurlijkheid staat voorop. Binnen een beekdal met een 

vrij meanderende beek passen geen onnatuurlijke elementen. 

3. Bebouwing 

Boerderijen, wegen en andere vaste punten in het landschap bepalen lokaal de 

mogelijkheden voor de inrichting van de beek. 

4. Begrenzing Doorbraak 

De begrenzing van de Doorbraak kent een lang overlegtraject en grote 

veranderingen zijn niet eenvoudig door te voeren. 

5. Inpassen huidige natuurwaarden 

Voor de realisatie van de ecologische verbindingszone dienen zoveel mogelijk 

de huidige natuurwaarden als bosjes, poelen, heggen, singels e.d. bij de 

inrichting betrokken te worden. 

4.2 KANSEN VOOR REALISATIE VAN DE MODELLEN 

Model Winde en Rietgors 

De modellen Winde en Rietgors zijn, met inachtneming van de uitgangspunten zoals 

verwoord in § 4.1, relatief eenvoudig te realiseren. Voor de verschillende soorten 

binnen deze modellen biedt de 75m-zone van het gehele projectgebied voldoende 

ruimte om alle onderdelen van hun leefgebied tot ontwikkeling te brengen. 

In figuur 2 is een drietal dwarsprofielen te zien, die voor de realisatie van de modellen 

Winde en Rietgors zorgdragen. Naast de hoofdstroomgeul wordt gestreefd naar 

nevengeulen, overstromingsvlaktes en flauw oplopende taluds. Daarmee is voor een 

groot deel van de begeleidende soorten uit beide modellen volop gelegenheid zich te 

vestigen in de Doorbraak. Voor enkele soorten zijn specifieke inrichtingsmaatregelen 

nodig. De ijsvogel broedt bijvoorbeeld in steile oeverwanden. 

15


Model Kamsalamander 

Aan de voorwaarden van model Kamsalamander is binnen de 75m-zone minder 

eenvoudig te voldoen. Een van de voorwaarden is aanwezigheid van voldoende visloze 

stagnante wateren in combinatie met landbiotoop in de vorm van bosjes, ruigten en 

struweel. Met name de geringe overstromingsdynamiek is belangrijk voor soorten van 

het model Kamsalamander. Doordat de 75m-zone incidenteel (een aantal dagen per 

jaar) vrijwel volledig benut wordt voor de waterafvoer is aan deze eis minder 

gemakkelijk te voldoen. Het creëren van niet overstromende voortplantingswateren 

binnen de 75m-zone is vanuit hydrologisch oogpunt gezien niet mogelijk. Het komt er 

op neer dat de locaties voor de voortplantingswateren gezocht moeten worden buiten 

de 75m-zone van de Doorbraak, maar wel direct aansluitend hierop. Bij het ontwerp 

van de inrichting van de Doorbraak (§ 5.2) wordt hiermee rekening gehouden. 

Model Das 

Model Das richt zich vooral op de realisatie van een verbindingszone waarbinnen de 

dassen kunnen migreren. De 75m-zone van de Doorbraak is daar een goed begin voor 

maar is niet genoeg. Voor het model Das zullen dan ook de algemene 

landschapswaarden in de nabijheid van de Doorbraak op een hoger peil gebracht 

moeten worden. De concrete eisen die het model Das stelt aan de Doorbraak zijn 

daarbij van geringer belang. 

16

Dwarsprofiel A. 

basisloop Doorbraak overstromingsvlakte 

Breed overstromingsbekken met brede 

oeverzone. Periodieke overstroming bij 

hoogwater. 

Dwarsprofiel B. 

basisloop Doorbraak nevengeul 

(Meestromende) nevengeul: Aanwezigheid 

van een drempel bij de waterinlaat kan 

ertoe leiden dat de nevengeul alleen bij 

hoogwater meedoet in de waterafvoer. Bij 

lagere waterstanden blijft de nevengeul 

Dwarsprofiel C. 

basisloop Doorbraak zeer flauw oplopend talud 

Zeer flauw oplopend talud waardoor een 

brede structuurrijke nat-droog overgang 

ontstaat met een brede zone met 

oevervegetatie. Door de hoofdwaterloop 

aan een kant te concentreren kan het talud 

waterstand bij 2Q 

waterstand bij Q 

waterstand bij ¼Q 

Figuur 2. Dwarsprofielen voor Model Winde en Rietgors

ZUID NOORD 

Gebied buiten de 75m-zone 

75m-zone van de Doorbraak 

Doorbraak met met overstromingsvlakte 

hogere, niet 

overstromende rug 

bos als winterbiotoop voor amfibieën op 

korte afstand van het voortplantingswater 

ondiep overstromingsbekken met brede zone 

met oevervegetatie; geschikte paaiplaats voor vissen 

basisloop van de Doorbraak 

visvrij water met flauwe oever aan de noordkant; 

geschikte voortplantingsplek voor amfibieën 

lagere rug die jaarlijks overstroomd 

Doorbraak Doorbraak met nevengeul 

brede, op het zuiden geëxponeerde zoombegroeiing, 

aantrekkelijk voor vlinders 

nevengeul die bij hogere waterstanden 

meestromend wordt 

basisloop van de Doorbraak 

Doorbraak met steilwand steilwand en flauw opgaande oever 

reguliere landbouw 

lijnvormige landschapselementen; 

geschikt als geleiding voor dassen 

steile oever als broedlocatie 

voor ijsvogel zeer flauw oplopend talud waardoor een brede oeverzone 

basisloop van de Doorbraak ontstaat; aantrekkelijk voor rietgors en libellen 

Figuur 3. Streefbeeld van enkele aanzichten van de Doorbraak


5 TOTSTANDKOMING INRICHTINGSVOORSTELLEN 

De modellen gaan uit van een vrij meanderende beek met vegetatierijke oevers, 

overstromingsvlakten voor vissen en visloze stagnante wateren voor amfibieën. In de 

tekeningen van figuur 3 is dit streefbeeld weergegeven. 

5.1 INDELING MODELLEN IN DE DOORBRAAK 

Op welke plaatsen de verschillende elementen van de modellen gerealiseerd moeten 

worden vraagt een nadere uitwerking. Deze concrete invulling van het kaartbeeld voor 

de inrichting van de Doorbraak is als volgt tot stand komen: 

1. Model Winde en Rietgors; inrichting stroombed. 

Vanwege de overeenkomende leefgebieden worden de modellen van deze doelsoorten 

samen genomen. In principe is de zone van 75 m over de gehele lengte van de 

Doorbraak geschikt te maken voor beide modellen en in te richten ten behoeve van 

deze soorten. 

2. Model Kamsalamander; hogere en drogere delen. 

Voor het model Kamsalamander worden de voorwaarden betreffende omvang en 

ligging van de sleutelgebieden als eerste in het kaartbeeld opgenomen. Bij het 

vaststellen van de ligging van de sleutelgebieden is rekening gehouden met de 

volgende voorwaarden: 

1. Als uitgangspunt voor de ligging van de sleutelgebieden gelden de 

theoretische sleutelgebieden voor model Kamsalamander; cirkels van 1 ha op 

een onderlinge afstand van 400 m. In figuur 4 zijn deze op kaart ingetekend. 

2. De begrenzing van de sleutelgebieden moet waar mogelijk plaatsvinden binnen 

de begrenzing van de Doorbraak. 

3. De voorkeur gaat uit naar locaties buiten de 75m-zone, aangezien het 

leefgebied van amfibieën hoofdzakelijk gelegen is in minder dynamische 

natuur buiten of aan de rand van het beekdal van de Doorbraak. 

4. Op gewenste sleutelgebiedlocaties waar de begrenzing beperkt is tot de 75mzone 

ontbreekt, is extra ruimte noodzakelijk teneinde te voldoen aan de eisen 

van model Kamsalamander. 

5. Getracht wordt om de sleutelgebieden zoveel mogelijk te laten aansluiten op 

bestaande landschapselementen. 

19


Bij het aanwijzen van geschikte locaties voor voortplantingswateren is rekening 

gehouden met de te verwachten drooglegging na realisatie van de Doorbraak. De 

wateren zijn zoveel mogelijk gesitueerd op plaatsen met een hoge(re) grondwaterstand 

om de diepte van de wateren ten opzichte van het maaiveld te beperken. 

3. Model Das; geleiding van soorten in het landschap. 

Model Das gaat uit van een brede verbindingszone waarbij met name de omliggende 

landschapselementen een belangrijke rol spelen. De 75 meter brede Doorbraak is voor 

de soorten uit het model Das vooral een geleidend lint waarlangs de dieren zich in het 

landschap kunnen verplaatsen. 

5.2 INVULLING VAN DE DOORBRAAK 

Na de globale indeling van de modellen kan begrenzing van de Doorbraak op 

perceelsniveau worden aangegeven. Als uitgangspunt wordt een 75 m brede zone 

genomen. Wanneer de aanleg van het Regionale Bedrijven Terrein (RBT) doorgang 

vindt, wordt de verbindingszone ten zuiden van dit RBT verbreedt tot ongeveer 150 

m. Aangezien hierover nog geen zekerheid bestaat, wordt bij de inrichting van de 

Doorbraak naast de situatie zonder RBT ook de situatie met RBT beschreven. 

Het kaartbeeld in figuur 5 geeft de gewenste invulling van de Doorbraak weer. In deze 

paragraaf wordt per model de inrichting beschreven. 

In hoofdstuk 6 wordt onderzocht of deze invulling vanuit de modellen-benadering ook 

overeenkomt met de vastgestelde begrenzing van het projectgebied. Tevens komen de 

knelpunten aan bod die optreden op plaatsen waar de Doorbraak kruist met wegen of 

watergangen. 

Model Winde en Rietgors 

Het profiel van de Doorbraak kan, afgezien van de aangewezen trajecten voor model 

Kamsalamander, volledig worden benut voor model Winde en Rietgors. Over de exacte 

uitvoering is overleg met het Waterschap nodig. Wel kunnen enkele voorzetten 

worden gedaan. Zo is het binnen de zone van de Nieuwe Waterleiding (zie figuur 6) 

niet zinvol om nevengeulen of overstromingsvlaktes aan te leggen. Het profiel zal hier 

bestaan uit een enkele stroomgeul met zo breed mogelijke oeverzones. De zo 

gecreëerde gradiënt biedt flora en fauna de meeste kansen. 

Het traject van de Bornerbroekse Waterleiding (zie figuur 6) biedt gezien het verhang 

en de gevarieerde bodemopbouw goede mogelijkheden voor natuurlijke erosie- en 

sedimentatieprocessen (Arcadis 2000). Bij de aansnijding van hogere delen ontstaan 

eventueel mogelijkheden voor steilwanden. 

Een probleem voor het optimaal functioneren van de beek als paai- en opgroeigebied is 

en blijft het droogvallen van de beek. Mocht droogval vroeg in het voorjaar optreden, 

dan is succesvolle voortplanting uitgesloten. 

Model Kamsalamander 

Wanneer de aanleg van het RBT vooralsnog geen doorgang vindt beperkt de breedte 

van de verbindingszone zich tot de 75m-zone. In dat geval dienen de 

voortplantingswateren te worden aangelegd aan de rand van de Doorbraak. Voor het 

landbiotoop wordt zoveel mogelijk aansluiting gezocht op bestaande bossen en 

houtsingels. Daar waar deze ontbreken is extra ruimte buiten de Doorbraak nodig, 

eventueel in de vorm van beheersovereenkomsten (zie hoofdstuk 7). 

Mocht aanleg van het RBT wel plaatsvinden, dan ontstaat aan de zuidkant van het 

RBT ruimte voor een zone voor de Doorbraak van gemiddeld 150 m breed. Hierdoor is 

voor inrichting van model Kamsalamander voldoende ruimte buiten de 75m-zone. Bij 

20

Figuur 5. Inrichtingskaart van modellen in de Doorbraak 

retentiegebied Doorbraak 

nieuwe natuur (Mokkelengoor) 

leefgebied winde - rietgors 

leefgebied kamsalamander 

extra benodigde ruimte t.b.v. model Kamsalamander 

nieuw voortplantingswater 

globale begrenzing RBT: bebouwing 

globale begrenzing RBT: groene zone 

bestaand bos / houtwal 

bestaand water


de aanwijzing van locaties voor sleutelgebieden wordt zoveel mogelijk aansluiting 

gezocht op bestaande landschapselementen. 

Binnen traject 1 ten westen van het Twentekanaal is, afgezien van de nieuwe natuur 

rond het Mokkelengoor, weinig ruimte beschikbaar buiten de basisstrook. De 

spaarzame ruimte buiten de 75m-zone wordt volledig ingericht ten behoeve van model 

Kamsalamander. Mogelijk kan door lokale aanpassing van het dwarsprofiel van de 

Doorbraak ter plaatse van de sleutelgebieden binnen de 75m-zone extra ruimte 

worden gecreëerd voor inrichting ten behoeve van model Kamsalamander. 

Rond Tusveld vindt zoveel mogelijk aansluiting plaats op bestaande landschapselementen 

die hier regelmatig aanwezig zijn. Landbiotoop is hier dan ook in ruime mate 

aanwezig, waardoor de inrichting van de sleutelgebieden voornamelijk gericht is op het 

aanleggen van voortplantingswateren. De omvang van de te begrenzen sleutelgebieden 

kan hierdoor worden beperkt. 

Binnen traject 3, vanaf het spoor tot aan de Loolee gezien, is de begrenzing van de 

Doorbraak beperkt tot de 75m-zone. Extra ruimte buiten de Doorbraak is hier 

noodzakelijk voor het goed functioneren van de verbindingszone voor model 

Kamsalamander. 

Het probleem van ruimtegebrek doet zich ook lokaal voor op traject 4 waar voor de 

Doorbraak slechts een breedte van 25 m is gereserveerd. Ten behoeve van goede 

omstandigheden voor model Kamsalamander is extra ruimte nodig buiten de begrensde 

zone. 

Voortplantingswateren 

Aanbevolen wordt om de voortplantingswateren waar mogelijk aan te leggen buiten 

de invloedssfeer van het water van de Doorbraak. Daardoor wordt voorkomen dat vis 

bij hoogwater in de voortplantingswateren terechtkomt. Waar dit niet mogelijk of 

wenselijk is, moet de diepte van het voortplantingswater dusdanig worden gekozen 

dat deze eens in de 5 à 10 jaar droogvalt, om op deze manier het water te schonen 

van eventueel aanwezige vis. Over het algemeen moeten de voortplantingswateren 

echter dusdanig diep zijn dat ze tot augustus waterhoudend zijn, in verband met de 

ontwikkeling van de amfibielarven. 

Model Das 

De Doorbraak vormt voor dassen een geleidend lint in het landschap. De Doorbraak 

kan een schakel vormen tussen enerzijds de bossen in oostelijk Twente en de 

Sallandse heuvelrug anderzijds. 

Enerzijds is de 75 meterzone van de Doorbraak zelf in de zomermaanden geschikt als 

migratiezone. Een ononderbroken corridor is gewenst (de maximale onderbreking mag 

100 m zijn). 

Aan de voorwaarde van een minimale breedte van 100 m wordt voldaan zolang het 

omliggende landschap een agrarische bestemming houdt. Binnen deze lijnvormige zone 

bestaat circa 15% uit opgaande begroeiing zoals bos, struweel of houtwallen. In 

theorie komt dit overeen met 1,5 ha opgaande begroeiing voor elke kilometer van de 

Doorbraak. Voor het overige kan de corridor bestaan uit vochtige graslanden. Bepaalde 

vormen van particulier natuurbeheer kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan 

uitbreiding en verbetering van dassenleefgebied. In hoofdstuk 7 wordt hier dieper op 

ingegaan. 

Per deelgebied is het volgende voor de das aan te geven. 

Deeltraject 1. Zone Bornerbroekse Waterleiding 

Vanaf het Mokkelengoor tot aan het Twentekanaal zijn relatief weinig 

landschapselementen voorhanden. Aanleg van in het landschap passende 

lijnvormige elementen zijn noodzakelijk om de gewenste kleinschaligheid van de 

21


verbindingszone te realiseren. Binnen de 3 km van dit traject is circa 4,5 ha aan 

singels en een enkel bosje gewenst. 

Vanaf het Twentekanaal tot aan deeltraject 2 dienen de bestaande 

landschapselementen met elkaar in verbinding te worden gebracht. Houtsingels 

dienen de bosjes rondom de Workerlanden met elkaar te verbinden en de kwaliteit 

van het landschap te vergroten. Hiervoor zal ongeveer 1,5 ha aan singels 

noodzakelijk zijn. 

Deeltraject 2. Zone Nieuwe Waterleiding 

De droge bossen op de grondmorene rug rond Tusveld bieden mogelijkheden voor 

burchtlocaties voor dassen, een situatie die wordt versterkt als de voorgestelde 

bosuitbreiding ten oosten van Tusveld uit de door Arcadis opgestelde Landschapsecologische 

visie (Arcadis 2000) doorgang vindt. 

Deeltraject 3 en 4. Zone Lolee en Tusvelderwaterleiding en Tusvelder Waterleidingzuid 

/ Azelerbeek 

Binnen deze deeltrajecten is geen speciale aandacht voor de das noodzakelijk. De 

verbindingszone loopt voornamelijk via de bossen ten westen van Zenderen. 

22

3 

4 

2 

1 

Figuur 6. Doorbraak: indeling in trajecten 

1. zone Bornerbroekse Waterleiding 

2. zone Nieuwe Waterleiding 

3. zone Loolee en Tusvelder Waterleiding 

4. zone Tusvelder Waterleiding-zuid / Azelerbeek


24


6 KNELPUNTEN EN OPLOSSINGSRICHTINGEN 

Toetsing van het ambitieniveau (zie § 6.1) 

Belangrijk voor het voorliggende onderzoek is de vraag of de gewenste invulling van 

de modellen te realiseren is binnen de aangeven begrenzing van de Doorbraak. 

Oftewel, is het ambitieniveau haalbaar binnen de aangegeven ruimte en met inachtneming 

van de in § 4.1 genoemde uitgangspunten? 

Deze toetsing vindt plaats door de combinatie van het kaartbeeld met de inrichtingsvoorstellen 

en het kaartbeeld van de projectbegrenzing. 

Knelpunten en barrières (zie § 6.2) 

De projectie van het streefbeeld op de huidige situatie in het onderzoeksgebied brengt 

knelpunten aan het licht die het goed functioneren van de verbindingszone voor de 

verschillende doelsoorten in de weg staan. Van ieder knelpunt wordt aangeven hoe 

het probleem oplosbaar is (inrichting, faunavoorzieningen etc.) en welke mogelijkheden 

zich voordoen om dit probleem op te lossen. 

6.1 GEWENSTE AANPASSINGEN VAN BEGRENZING PROJECTGEBIED 

Uit de combinatie van de inrichtingsvoorstellen met de projectbegrenzing blijkt dat de 

begrenzing van de Doorbraak niet voor alle modellen voldoende is. Op een aantal 

locaties is de begrenzing met name voor model Kamsalamander te krap. Deze worden 

hierna kort behandeld. In figuur 5 staan deze locaties weergegeven. In totaal gaat het 

om circa 8 ha extra benodigde ruimte. 

Oevers Twentekanaal 

Het Twentekanaal vormt voor een aantal soorten een barrière in de verbindingszone. 

Door aanleg van uitstapplaatsen wordt de barrièrewerking verzacht (zie ook § 6.2), 

maar niet voor alle soorten volledig ongedaan gemaakt. Met name voor salamanders 

blijft het een forse barrière, aangezien ze in de huidige omstandigheden het kanaal niet 

snel zullen overzwemmen. Echter, voor het functioneren van de verbindingszone kan 

sporadische uitwisseling al voldoende zijn voor de gewenste genetische uitwisseling. 

Om deze reden wordt aanbevolen om aan beide zijden van het Twentekanaal 

sleutelgebieden te creëren. Vanuit de populaties die hier vervolgens kunnen ontstaan 

neemt de kans op passage van het Twentekanaal toe. 

Aan de oostkant van het kanaal is voldoende ruimte beschikbaar voor de aanleg van 

een sleutelgebied. Wel geldt hier de aanbeveling om de bestaande bospoel aan de 

zuidkant open te kappen en op te schonen. Aan de westkant is dat niet het geval. Hier 

wordt aanbevolen om aan beide zijden van de verbindingszone de begrenzing te 

verruimen met circa 1 ha. Op deze manier ontstaat op beide oevers van het 

Twentekanaal voldoende ruimte voor aanleg van enkele voortplantingswateren. De 

bestaande bosjes op de oevers van het Twentekanaal kunnen worden betrokken bij de 

sleutelgebieden. Openkappen en opschonen van het bestaande water in het bosje op 

de oostoever biedt goede mogelijkheden. 

Situatie ten westen van kruising met A35 

Mocht het RBT doorgang vinden, dan leidt de aanleg ervan tot een locale versmalling 

van de verbindingszone ter hoogte van de kruising met de Maatkampsweg. De 

resterende ruimte voor de verbindingszone tussen het RBT en het sportveld bedraagt 

slechts 50 à 60 m. De werking van de verbindingszone neemt hierdoor lokaal af. Het 

is zeer wenselijk om de ruimt die aan de noordkant wordt ingenomen door het RBT, 

25


6.2 KNELPUNTEN 

aan de zuidkant terug te winnen. Het betreft hier een hoek van een perceel (circa ¼ 

ha) aansluitend op een bosstrook aan de zuidkant van de verbindingszone. 

Krikkenhaar 

Binnen het traject van de nieuw te graven waterloop is de breedte van de zone die 

meedoet in de waterafvoer beperkt. Hierdoor ontstaat ruimte voor aanleg van 

voortplantingswateren binnen de 75m-zone. De drooglegging rond de waterloop zal 

echter aanzienlijk zijn. Nader onderzoek moet uitwijzen of aanleg van een water op 

deze locatie zinvol is. Alternatieve locaties kunnen gezocht worden op ruimere afstand 

van de Doorbraak, aansluitend op het bosje van Krikkenhaar. 

Traject Tusvelder leiding – Azelerbeek 

De begrenzing van de verbindingszone richting Azelerbeek is slechts 25 m breed. 

Binnen deze zone bestaan onvoldoende mogelijkheden voor de realisatie van 

functionele sleutelgebieden voor het model Kamsalamander. Vandaar dat gezocht 

moet worden buiten deze basisstrook. Aan de zuidkant van de Tusvelder Esch is extra 

ruimte begrensd, waardoor hier voldoende mogelijkheden bestaan voor de inrichting 

van een sleutelgebied. Ter plaatse van de benodigde sleutelgebied ten zuidwesten van 

Tusveld is echter geen ruimte. Hier is 1 ha extra begrenzing noodzakelijk. 

Traject Tusvelder leiding – Loolee 

Over dit traject beperkt de begrenzing van de Doorbraak zich voornamelijk tot een 

zone van 75 m. Dit betekend dat hier voor inrichting sleutelgebieden van model 

Kamsalamander weinig tot geen ruimte is. Om tegemoet te komen aan het gestelde 

ambitieniveau is extra begrenzing over dit traject gezien noodzakelijk. In totaal gaat 

het hier om de inrichting van vijf sleutelgebieden van elk 1 ha. Bij de aanwijzing van 

geschikte locaties is zoveel mogelijk aansluiting gezocht op bestaande 

landschapselementen die onderdeel kunnen uitmaken van het landbiotoop. Voor een 

definitieve situering is aanvullend veldonderzoek gewenst. 

De knelpunten in het tracé van de Doorbraak zijn vooral gelegen in passages waar 

wegen en watergangen gekruist worden. De situering van de knelpunten is 

weergegeven in figuur 7. Per knelpunt wordt aangegeven welke oplossingen gewenst 

zijn. 

1. Passage van A35 

Bij de passage van de A35 worden de droge en natte verbinding van elkaar gesplitst. 

De natte verbinding geschiedt door middel van een duiker onder de A35. 

Mogelijkheden voor een droge verbinding ontstaan door aanpassing van het bestaande 

viaduct tot ecoduct, bijvoorbeeld door de helft van het viaduct (één rijbaan) om te 

vormen tot een meer natuurlijke overgang, door middel van een zandbaan of 

stobbenwal. In hoeverre dassen gebruik zullen maken van dit ecoduct is afhankelijk 

van de verkeersdrukte en van de definitieve inrichting van het ecoduct. Regelmatig 

gebruik is echter niet te verwachten. Beter is om voor deze soortgroep een 

dassentunnel aan te leggen parallel aan de natte duiker. Nog beter is de aanleg van 

een ecoduiker, ofwel een doorgaande natte verbinding met droge oevers. Plaatsing 

van rasters langs de weg dienen ter voorkoming van verkeersslachtoffers en tevens 

als geleiding richting de passage. 

26

A35 

 

Figuur 7. Ligging van de knelpunten 

spoor 

 

overige wegen 

 

Twentekanaal 

 

Bornse Beek 

 

Aansluiting Eksosche Aa


2. Passage van het spoor 

Deze wordt gerealiseerd door aanleg van een ecoduiker. Hierdoor wordt zowel een 

droge als natte verbinding gewaarborgd. Met het plaatsen van geleidende rasters 

wordt voorkomen dat er slachtoffers vallen op het spoor. 

3. Passage van overige wegen 

Nagenoeg alle overige problemen die zich voordoen bij het kruisen van wegen worden 

opgelost in het ontwerp dat voorziet in het afsluiten of verplaatsen van wegen of door 

de aanleg van nieuwe bruggen. De bruggen laten langs de oever van de Doorbraak 

ruimte voor een droge passage voor fauna. De voorkeur gaat uit naar een onder de 

brug doorlopende natuurlijke oever waarvan ook bij hoge waterstanden een strook 

droog blijft. Een houten loopplank kan ervoor zorgen dat ook bij zeer hoge 

waterstanden een droge passage mogelijk blijft, hoewel deze oplossing voor minder 

diersoorten effectief is. Voor de loopplanken is een minimale breedte van 70 cm 

gewenst (Brandjes 2001). Een combinatie met rasters voorkomt dat er 

verkeersslachtoffers vallen. 

4. Passage van Twentekanaal 

Ten behoeve van vismigratie is in het ontwerp voor de kruising met het Twentekanaal 

rekening gehouden met twee syphons met elk een doorsnede van 2 m. Voor soorten 

als amfibieën is het de vraag of ze gebruik maken van deze passage. Stroomafwaartse 

verplaatsing door een van de syphons is nog enigszins aannemelijk, maar 

stroomopwaarts wordt een ander verhaal. Verplaatsing door overzwemmen van het 

Twentekanaal is ook niet veelvuldig te verwachten, zeker niet door salamanders. 

Voor zoogdieren wordt de barrièrewerking van het Twentekanaal verminderd door de 

aanleg van natuurvriendelijke oevers. Hierbij gaat de voorkeur uit naar een natuurlijke 

oever van het kanaal, zo nodig versterkt in verband met de golfslag door de 

scheepvaart, waardoor een optimale invulling van de verbindingszone gestalte krijgt. 

De uitvoering van deze natuurvriendelijke oever is mogelijk te combineren met het 

aanpassen van het Twentekanaal in de nabije toekomst. 

5. Passage van Bornse Beek 

De Bornse Beek zal ter plaatse van de kruising met de Doorbraak door een syphon 

worden geleid, waardoor van barrièrewerking geen sprake meer is. 

6. Aansluiting op Eksosche Aa 

Vanwege het huidige hoogteverschil vindt de aansluiting op de Eksosche Aa plaats 

middels een stuw. Het is de bedoeling dat deze stuw verdwijnt zodra de Regge is 

verondiept en het waterpeil van de Eksosche Aa op gelijke hoogte komt met de 

Doorbraak. Tot die tijd wordt vismigratie mogelijk gemaakt door aanleg van een 

vistrap rond de stuw. 

28


7 BEHEER 

Na inrichting van de Doorbraak is een afgestemd beheer nodig om te blijven voldoen 

aan de eisen van de gekozen modellen. Zoals is gebleken uit de bespreking van de 

totstandkoming van de inrichting van de Doorbraak wordt onderscheid gemaakt 

tussen de meer dynamische natte natuur van de Doorbraak zelf en de minder 

dynamische natuur aan de rand van de Doorbraak of aansluitend hieraan. 

Aanbevelingen voor het beheer van de Doorbraak zelf worden als eerste toegelicht in 

§ 7.1. 

Voor de minder dynamische gebiedsdelen is, zo blijkt uit de analyse in voorgaande 

hoofdstukken, weinig ruimte binnen het project van de Doorbraak. De invulling van de 

modellen Kamsalamander en Das dienen dan ook elders te worden gezocht. Om het 

nagestreefde ambitieniveau te halen worden in § 7.2 mogelijkheden uit het 

Programma Beheer beschreven om in het agrarische gebied aansluitend op de 

Doorbraak de gewenste natuurwaarden te verkrijgen. 

7.1 BEHEER VAN DE DOORBRAAK 

Binnen de 75m-zone van de Doorbraak wordt een extensief begrazingsbeheer 

nagestreefd dat ten goede komt aan de karakteristieke beekdalflora in combinatie met 

een kleinschalige afwisseling van watervegetaties, bloemrijke graslanden, ruigte, 

struweel en bos. Het streven naar zo groot mogelijke oppervlakten van de 

begrazingseenheid of -eenheden komt ten goede aan de kansen voor ontwikkeling van 

natuurlijke processen. Binnen de strook van 35 meter zal onderhoud gepleegd worden 

om de waterafvoer mogelijk te maken. Daarbuiten liggen meer mogelijkheden voor de 

ontwikkeling van vegetatierijke zone, omdat deze strook pas mee doet bij hogere 

afvoeren. 

7.2 MOGELIJKHEDEN VOOR SUBSIDIES UIT HET PROGRAMMA BEHEER 

Om in aanmerking te komen voor subsidies in het kader van het Programma Beheer 

dient de aanvrager het duurzame gebruiksrecht te bezitten. Duurzaam betekent in dit 

geval het gebruiksrecht voor een periode van minimaal 6 jaar. Het Waterschap Regge 

en Dinkel komt zelf niet in aanmerking voor subsidies in het kader van het Programma 

Beheer. Wel liggen er mogelijkheden door delen van de Doorbraak te verpachten aan 

agrariërs, waarbij de pachtovereenkomsten zijn afgesloten voor een periode van 

minimaal 6 jaar. 

Een aantal pakketten zijn goed uitvoerbaar binnen het beheersgebied van de 

Doorbraak. In de volgende twee paragrafen wordt ingegaan op respectievelijk 

pakketten uit de Subsidieregeling Natuurbeheer (SN) en uit de Subsidieregeling 

Agrarisch Natuurbeheer (SAN). 

7.2.1 Subsidieregeling Natuurbeheer 

In het Natuurgebiedsplan van Zuid-Twente (provincie Overijssel 2000) is aangegeven 

welke pakketten uit subsidieregelingen van het Programma beheer zijn aangewezen 

voor de verbindingszone de Doorbraak. De keuze van de pakketten is voornamelijk 

gebaseerd op nagestreefde natuurdoeltypen. In tabel 10 staan de voor de Doorbraak 

aangewezen pakketten. Een beknopte beschrijving van de voorwaarden en 

opbrengsten uit deze pakketten is te vinden in bijlage 1. De laatste kolom geeft de in 

het Natuurgebiedsplan gewenste verdeling van de pakketten over de gehele 

29


oppervlakte van de Doorbraak. Hiermee wordt een indruk verkregen van de gewenste 

verhoudingen tussen de verschillende pakketten. 

Tabel 10. Overzicht van de in het Natuurgebiedsplan Zuid-Twente voorgestelde pakketten uit de 

Subsidieregeling natuurbeheer voor toepassing bij de Doorbraak. 

pakket natuurdoeltype 1 percentage 

12. basispakket: plas en ven 3.14 - 3.15 - 3.19 - 3.21 - 3.22 - 3.23 10 

15. basispakket: halfnatuurlijk grasland 3.24 - 3.25 - 3.28 - 3.38 25 

15. basispakket: grasland (natte ruigte, rietland) 3.24 - 3.25 - 3.28 20 

17. basispakket: struweel 3.52 - 3.55 10 

28. pluspakket: nat soortenrijk grasland 3.29 - 3.30 - 3.32 10 

29. pluspakket: droog grasland 3.33 5 

38. pluspakket: bos met verhoogde voorwaarden 3.64 - 3.67 20 

Voor basispakketten uit de Subsidieregeling Natuurbeheer dient een minimum 

natuurresultaat behaald te worden. Voor de basispakketten uit tabel 10 geldt de 

verwachting dat de natuurresultaten op relatief korte termijn na de inrichting van de 

Doorbraak reeds behaald kunnen worden. 

De eveneens in de tabel beschreven pluspakketten vereisen een extra natuurkwaliteit. 

Hiervan wordt niet verwacht dat deze kwaliteit op korte termijn behaald wordt. 

7.2.2 Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer 

De Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer omvat een breed scala aan 

beheerspakketten. Hoewel deze niet direct zijn opgenomen in het Natuurgebiedsplan 

Zuid-Twente, zijn er toch een aantal interessant genoeg om rekening mee te houden 

bij de inrichting en het beheer van de Doorbraak. De volgende pakketten komen 

hiervoor in aanmerking: 

15. beheerspakket: landschappelijk waardevol grasland 

18. beheerspakket: plas-dras voor broedende en trekkende weidevogels 

32. landschapspakket: houtwal 

35. landschapspakket: singel 

37. landschapspakket: geriefhoutbosje 

40. landschapspakket: knotbomenrij 

44. landschapspakket: poel 

Een beknopte beschrijving van de voorwaarden en opbrengsten uit de pakketten is te 

vinden in bijlage 2. De eerste twee pakketten, de beheerspakketten, kunnen 

interessant zijn voor inundatievlakten of retentiegebieden. Mogelijkheden hiervoor zijn 

sterk afhankelijk van de mate van oerstroming en de periode hiervan. 

De landschapspakketten hebben alle betrekking op aanleg en beheer van kleine 

landschapselementen. Deze zijn met name waardevol binnen het landbiotoop van 

model Kamsalamander en binnen het leefgebied van dassen. 

7.3 KOPPELING TUSSEN PROGRAMMA BEHEER EN DOELSOORTEN 

Om te komen tot een indeling van de beheerspakketten binnen de begrenzing van de 

Doorbraak is het nodig om te weten welke mogelijkheden het Programma Beheer biedt 

1 uit: Handboek Natuurdoeltypen. Tweede geheel herziene versie. (Bal et al. 2001) 

30


voor de verschillende doelsoorten van de verbindingszone. Tabel 11 biedt hier inzicht 

in. Per model is aangegeven welke natuurdoeltypen gewenst zijn, en welke 

beheerspakketten hiervoor van toepassing zijn. De natuurdoeltypen voor de 

verschillende modellen zijn afkomstig uit de beschrijving van de modellen in hoofdstuk 

3. De koppeling in tabel 11 tussen de natuurdoeltypen en de pakketten uit het 

Programma Beheer komt uit het Handboek Natuurdoeltypen (Bal et al 2001). 

Aanvullend zijn voor de modellen ook enkele pakketten aangegeven die niet direct 

gericht zijn op het behalen van natuurdoeltypen, maar die wel kunnen leiden tot een 

toevoegende waarde voor het betreffende model. 

Tabel 11. Overzicht van enkele voor de modellen geschikte beheerspakketten. 

model pakket gewenst 

natuurdoeltype 

winde 

basispakket: plas en ven 

basispakket: grasland (natte ruigte, rietland) 

3.7 en 3.8 

/ 

rietgors 

kamsalamander 

das 

basispakket: plas en ven / 

basispakket: grasland (natte ruigte, rietland) / 

basispakket: plas en ven 3.14 

basispakket: struweel 3.52 

landschapspakket: houtwal / 

landschapspakket: poel / 

landschapspakket: geriefhoutbosje / 

basispakket: struweel 3.52 

landschapspakket: houtwal of geriefhoutbosje 3.57 

basispakket: halfnatuurlijk grasland / 

31


32


8 MEERVOUDIG GRONDGEBRUIK 

De natuurlijke inrichting van de Doorbraak biedt mogelijkheden voor meervoudig 

grondgebruik binnen of aansluitend op de begrenzing van de Doorbraak. Extensieve 

recreatie of particulier (natuur)beheer zijn voorbeelden hiervan. Mogelijkheden hiervoor 

worden hierna beschreven. 

8.1 RECREATIEF MEDEGEBRUIK 

Vanwege de beperkte breedte van de Doorbraak is uitvoerige (water)recreatie binnen 

de 75m-zone niet wenselijk, omdat dit al snel leidt tot verstoring van in het gebied 

aanwezige fauna. Toch biedt de Doorbraak wel aanknopingspunten voor vormen van 

extensieve recreatie: 

Educatie: De groene wig binnen het geplande RBT biedt mogelijkheden voor 

aanleg van een voorbeeldpark. Hierbinnen kunnen specifieke elementen uit de 

inrichting van de Doorbraak terugkomen, waarbij gedacht kan worden aan 

natuurlijke vijvers, moerasachtige laagtes, nevengeulen en zicht op een 

meanderende loop van de Doorbraak. Plaatsing van informatieborden kunnen 

de diverse elementen uit de Doorbraak toelichten. Vanwege de hogere 

recreatieve druk zal het gebied voor bepaalde soorten broedvogels minder 

geschikt zijn. Voor uitbreiding van het leefgebied van amfibieën en vissen 

liggen hier wel goede mogelijkheden. 

Wandelen en fietsen: Het schouwpad aan de rand van de 75m-zone kan 

gecombineerd worden met een (lange afstand) wandelpad of fietsroute. 

Eventueel kan worden aangesloten op bestaande routes in het gebied. 

Landschappelijk: Uitzichtpunten op interessante locaties langs de Doorbraak 

kunnen zonder al te veel verstoring bijdragen aan het recreatief medegebruik, 

waarbij combinaties met picknickplaatsen e.d. mogelijk zijn. 

Mogelijkheden voor kanoën lijken niet reëel gezien het hydrologische systeem van de 

Doorbraak dat in de zomer (nagenoeg) droogvalt en gezien de geplande duikers binnen 

het traject van de Doorbraak (Twentekanaal, A35 en spoorlijn). Deze vorm van 

recreatie zou wegens te veel verstoring ook niet echt wenselijk zijn binnen de relatief 

smalle verbindingszone van 75 m. 

8.2 AGRARISCH NATUURBEHEER BUITEN DE DOORBRAAK 

In hoofdstuk 7 zijn reeds een aantal vormen van natuurbeheer aan de orde geweest. 

Het betrof hier het beheer van terreinen binnen de begrenzing van de Doorbraak zelf, 

ofwel de meer dynamische gebieden die onder invloed staan van het water in de 

Doorbraak. De natuurlijke inrichting van de verbindingszone biedt echter ook goede 

uitgangs- en aanknopingspunten voor een aangepast natuurlijker beheer van het 

landschap grenzend aan de Doorbraak. Daar liggen vooral goede kansen voor 

uitbreiding van leefgebied voor soorten uit de modellen Kamsalamander en Das, ofwel 

voor de soorten van een minder dynamisch systeem. Deze soorten zijn vooral gebaat 

bij een kleinschalig (extensief) agrarisch landschap. Voor wat betreft de kleinschaligheid 

van het landschap kan voor beide modellen worden uitgegaan van een 

dichtheid van 15% aan kleine landschapselementen binnen het agrarische gebied. 

Houtwallen, hagen en bosjes bieden dekking, geleiding en foerageergebied voor 

diverse soorten zoogdieren en vogels. Poelen binnen het agrarisch gebied vormen 

voortplantingslocaties voor amfibieën en libellen. Extensief beheerde graslanden en 

ruigtes en kruidenrijke zoomvegetaties langs opgaande begroeiingen vormen 

33


interessante elementen binnen het leefgebied van vlinders. De wat voedselrijkere 

graslanden vormen goede foerageerlocaties voor dassen. 

Naast uitbreiding van leefgebied voor een aantal van de doelen begeleidende soorten 

vormt een kleinschalig agrarisch landschap rond de Doorbraak een goede buffer tegen 

nadelige invloeden van buitenaf, zoals verstoring, eutrofiering etc. 

34


9 CONCRETE UITVOERING AANLEG DOORBRAAK 

In het voorliggende rapport is op basis van de gekozen modellen aangegeven op 

welke plaatsen de verschillende leefgebieden van de doelsoorten gerealiseerd 

moeten worden. 

De locaties voor het aanleggen van poelen zijn daarbij indicatief aangegeven. Het 

is van groot belang om de poelen op de juiste plek aan te leggen en de juiste 

dimensionering toe te passen. De poel mag namelijk niet te snel droogvallen maar 

ook niet te diep zijn waardoor vis zich lang kan vestigen. De locale 

omstandigheden (grondwaterpeil) zijn daarbij van belang. 

Begeleiding door een ecoloog tijdens de uitvoering van de werkzaamheden kan de 

juiste uitvoering zeer ten goede komen. 

35


36


10 LITERATUUR 

Alterra, 2001. Handboek Robuuste Verbindingen; ecologische randvoorwaarden. 

Alterra, Research Instituut voor de Groene Ruimte, Wageningen. 

Arcadis, 2000. De Doorbraak. Situering en dimensionering. Arcadis Heijdemij Advies. 

Brandjes, G.J., G. Veenbaas, I. Tulp & M.J.M. Poot, 2001. Het gebruik van 

faunapassages langs watergangen onder rijkswegen. Resultaten van een 

experimenteel onderzoek. Rapport nr. W-DWW-2001-026. Dienst Weg- en 

Waterbouwkunde, Delft. 

Bal, A., H.M. Beije, M. Fellinger, R. Haveman, A.J.F.M. van Opstal & F.J. van 

Zadelhoff, 2001. Handboek Natuurdoeltypen. Tweede geheel herziene versie. 

Rapport Expertisecentrum LNV nr. 2001/020, Wageningen. 

Creemer, M., R. Krekels & R. Hoeve, 1991. Dassen in Overijssel. Voorstellen voor de 

bescherming van de das (Meles meles) én zijn leefomgeving in Overijssel. 

Directie Natuur, Bos, Landschap en Fauna, Zwolle. 

Crombaghs, B.H.J.M., N. van den Berg & A.B. Goutbeek, 2002. Vissen in Overijssel. 

Verspreidingsatlas van zoetwatervissen in stromende en stilstaande wateren in 

Overijssel. Bureau Natuurbalans – Limes Divergens, Nijmegen. 

Crombaghs, B.H.J.M., R.W. Akkermans, R.E.M.B. Gubbels & G. Hoogerwerf, 2000. 

Vissen in Limburgse beken. De verspreiding en ecologie van vissen in 

stromende wateren in Limburg. Natuurhistorisch genootschap in Limburg en 

Stichting Ravon. Maastricht. 

CUR, 1999. Natuurvriendelijke oevers: Fauna. CUR-publicatie 203. Stichting CUR, 

Gouda. 

Grooten, P. & J. van Gelder, 1993. Kleine landschapselementen en salamanders. De 

Levende Natuur 93(3): 100-105. 

Krekels, R.F.M., 1996. Faunaleefgebieden in de invloedssfeer van de A1 en A35/N35. 

Een knelpuntenanalyse met speciale aandacht voor een ecoduct nabij Rijssen. 

Bureau Natuurbalans, Nijmegen. 

Krekels, R.F.M., D.W. Heijkers & P.H. van Hoof, 2002. Ecologische verbindingszone 

Molenschotse heide – Prinsenbosch. Fase 1. Keuze doelsoorten en 

voorkeursvariant. Bureau Natuurbalans – Limes Divergens, Nijmegen. 

SOVON, 2002. Atlas van de broedvogels van Nederland 2002. Nederlandse Fauna 5. 

Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij en European 

Invertabrate Survey-Nederland, Leiden. 

Thiesmeier, B. & A. Kupfer, 2000. Der Kammmolch. Ein Wasserdrache in Gefahr. 

Laurenti-Verlag, Bochum. 

37


38


BIJLAGE 1 DOELPAKKETTEN SUBSIDIEREGELING NATUURBEHEER 

SN BIJLAGE 12 

Basispakket : Plas en ven. 

1. Natuurresultaat basis: Ten minste 90% van de oppervlakte van de 

beheerseenheid bestaat uit water; En ten hoogste 40% van de oppervlakte 

van de beheerseenheid wordt bedekt door Kroossoorten of Kroosvaren; En de 

beheerseenheid maakt ten hoogste 90 % deel uit van een terrein, waarvan de 

overige delen voldoen aan één of meer van de andere basis- of pluspakketten 

in de bijlagen van deze regeling, met uitzondering van bijlage 21. 

2. Beheersvoorschriften: geen. 

Minimum oppervlakte beheerseenheid, behorende bij basispakket Plas en ven: 0,5 

hectare. 

Beheersbijdrage: f 33,- per hectare per jaar. 

SN BIJLAGE 15 

Basispakket : (Half)natuurlijk grasland 


beheerseenheid bestaat uit grasland of kwelder; En in geval van grasland zijn 

op de beheerseenheid ten minste 15 inheemse plantensoorten inclusief 

mossen aanwezig per 25m 2 ; En ten hoogste 10% van de oppervlakte van 

de beheerseenheid is bedekt met Pijpestrootje of Bochtige smele. 

2. Beheersvoorschriften: In geval van grasland het gewas jaarlijks afvoeren via 

maaien of beweiden; In de periode van 1 juli tot 1 april is een veebezetting 

van ten hoogste 3 GVE per hectare op enig moment toegestaan. 

Minimum oppervlakte beheerseenheid, behorende bij basispakket (Half)natuurlijk 

grasland: 0,5 hectare 

Beheersbijdrage: f 259,- per hectare per jaar 

SN BIJLAGE 16 

Basispakket : Heide 


beheerseenheid is bedekt met een of meer van de volgende heidesoorten: 

Struikhei, Dophei, Kraaihei; En de resterende oppervlakte van de 

beheerseenheid is bedekt met grassen, kruiden, mossen, korstmossen, 

stuifzand, struweel, bos of water; En ten hoogste 20% van de oppervlakte 

van de beheerseenheid bestaat uit water; En ten hoogste 15% van de 

oppervlakte van de beheerseenheid bestaat uit bos of uit ander struweel dan 

Jeneverbes of Gagel. 

2. Beheersvoorschriften: Op ten minste 30% van de oppervlakte van de 

beheerseenheid vergrassing bestrijden door middel van begrazen; Of in het 

tijdvak op ten minste 10% van de oppervlakte van die delen van de 

beheerseenheid waar vergrassing optreedt, de vergrassing bestrijden door 

plaggen, chopperen, maaien en afvoeren. 

39


Minimum oppervlakte beheerseenheid, behorende bij basispakket Heide: 0,5 hectare. 


SN BIJLAGE 17 

Basispakket : Struweel 


beheerseenheid is bedekt met bomen, struiken of kruidachtige planten; En ten 

minste 50% van de oppervlakte van de beheerseenheid is bedekt met 

inheemse houtachtige gewassen (zie bijlage 57) met een lengte van ten 

minste 1 meter en ten hoogste 5 meter; Ten minste 90% van de oppervlakte 

van de beheerseenheid bestaat uit struweel. 

2. Beheersvoorschriften: geen. 

Minimum oppervlakte beheerseenheid, behorende bij basispakket Struweel: 5 hectare, 

of 0,5 hectare, in geval het gehele terrein waarop de aanvraag betrekking heeft ten 

minste 5 hectare aaneengesloten gebied beslaat, of 2 hectare in geval het terrein 

samen met een aangrenzend bestaand bos- of natuurterrein, dat voldoet aan één van 

de basis- of pluspakketten in de bijlagen van deze regeling , ten minste 5 hectare 

aaneengesloten gebied vormt. 


SN BIJLAGE 28 

Pluspakket : Nat soortenrijk grasland 

1. Natuurresultaat plus: Op de beheerseenheid komen ten minste 5 van de 

volgende meetsoorten voor uit de lijst A; of ten minste 4 uit de lijst B; of ten 

minste 5 uit de lijst C; Of ten minste 3 uit de lijst D; of ten minste 7 uit de lijst 

E; Of ten minste 10 uit de lijsten A en F; Of ten minste 10 uit de lijsten B en 

F; Of ten minste 10 uit de lijsten C en F; Of ten minste 9 uit de lijsten D en F; 

Of ten minste 12 uit de lijsten E en F. Ook kan van de genoemde aantallen bij 

de lijsten A t/m E ten hoogste één soort uit één van de andere lijsten A t/m E 

meetellen voor het resultaat. Ook kan voor het resultaat naast de hier 

genoemde soorten ten hoogste 1 andere soort uit de lijsten genoemd in bijlage 

62 (rode lijsten) meetellen. 

A [Flora/Dotterbloemhooiland]: Trosdravik, Moesdistel, Wilde herfsttijloos, 

Moerasstreepzaad, Vleeskleurige orchis, Brede en Rietorchis, Addertong, 

Harlekijn, Adderwortel, Slanke sleutelbloem, Knolsteenbreek, Echte 

koekoeksbloem, Gewone dotterbloem, Grote ratelaar, Gevleugeld hertshooi, 

Waterkruiskruid, Kleine valeriaan; 

B [Flora/Nat schraalland]: Tweehuizige zegge, Blonde zegge, Vlozegge, 

Spaanse ruiter, Gevlekte orchis, Moeraswespenorchis, Breed wollegras, 

Klokjesgentiaan, Draadrus, Parnassia, Vetblad, Welriekende nachtorchis, Klein 

glidkruid, Zaagblad, Kleine valeriaan, Melkviooltje, Schildereprijs, Sterzegge; 

C [Flora/Natte duinvallei]: Dwergbloem, Teer guichelheil, Zomer- en 

Herfstbitterling, Platte bies, Vleeskleurige orchis, Armbloemige waterbies, 

Moeraswespenorchis, Bonte paardenstaart, Grote muggenorchis, Slanke 

gentiaan, Honingorchis, Groenknolorchis, Parnassia, Knopbies, 

Moerasgamander, Drienervige zegge, Geelgroene en Dwergzegge; 

40


D [Flora/Nat uiterwaardhooiland]: Trosdravik, Wilde kievitsbloem, 

Genadekruid, Engelse alant, Polei, Rode ogentroost, Gulden boterbloem, 

Weidekervel, Grote pimpernel, Noords walstro, Echte koekoeksbloem; 

E [Flora/Brak grasland]: Aardbeiklaver, Moeraszoutgras, Schorrenzoutgras, 

Selderij, Kruipend moerasscherm, Zulte, Zilte zegge, Zilte rus, Melkkruid, Rode 

ogentroost, Fraai duizendguldenkruid, Zeeweegbree, Behaarde boterbloem, 

Knolvossenstaart, Zilt torkruid, Zilte schijnspurrie, Gerande schijnspurrie; 

F [Fauna] Zomertaling, Slobeend, Kwartelkoning, Kemphaan, Watersnip, 

Grutto, Tureluur, Gele kwikstaart, Grauwe klauwier, Zilveren maan, 

Aardbeivlinder, Bruine vuurvlinder, Groot dikkopje, Bruin zandoogje, 

Rugstreeppad, Ringslang, Kamsalamander, Poelkikker, Noordse woelmuis, 

Ondergrondse woelmuis, Veldspitsmuis, Ruige dwergvleermuis, Gewone 

baard- of Brandt’s vleermuis; 

En ten minste 90% van de oppervlakte van de beheerseenheid bestaat uit 

grasland; En het grasland bevindt zich binnendijks ten opzichte van 

zeewerende dijken; 

2. Beheersvoorschriften: Het gewas jaarlijks afvoeren via maaien of beweiden; 

In de periode van 1 juli tot 1 april is een veebezetting van ten hoogste 3 GVE 

per hectare op enig moment toegestaan; Meetsoorten monitoren; Voor 

instandhoudingsbemesting is toestemming van LASER vereist. 


beheerseenheid bestaat uit grasland; En ten hoogste 10% van de oppervlakte 

van de beheerseenheid is bedekt met Pijpestrootje of Bochtige smele. 

Minimum oppervlakte beheerseenheid, behorende bij pluspakket Nat soortenrijk 

grasland: 0,5 hectare. 


Basisbijdrage: f 259,- per hectare per jaar. 

SN BIJLAGE 29 

Pluspakket : Droog soortenrijk grasland 

1. Natuurresultaat plus: Op de beheerseenheid komen ten minste 4 van de 

meetsoorten voor uit de lijst A; of ten minste 5 uit de lijst B; of ten minste 5 

uit de lijst C; Of ten minste 5 uit de lijst D; Of ten minste 8 uit de lijsten A en 

E; Of ten minste 9 uit de lijsten B en E; Of ten minste 9 uit de lijsten C en E; 

Of ten minste 9 uit de lijsten D en E. Ook kan van de genoemde aantallen bij 

de lijsten A t/m D ten hoogste één soort uit één der andere lijsten A t/m D 

meetellen voor het resultaat. Ook kan voor het resultaat naast de hier 

genoemde soorten ten hoogste 1 andere soort uit de lijsten genoemd in bijlage 

62 (rode lijsten) meetellen. 

A [Heischraal grasland]: Rozenkransje, Valkruid, Gelobde maanvaren, Stijve 

ogentroost, Klokjesgentiaan, Addertong, Heidekartelblad, Liggende 

vleugeltjesbloem, Blauwe knoop, Harlekijn, Hondsviooltje, Betonie, 

Herfstschroeforchis, Groene nachtorchis, Welriekende nachtorchis, 

Veldgentiaan; 

B [Kalkgrasland]: Poppenorchis, Hondskruid, Aarddistel, Kalkwalstro, 

Franjegentiaan, Duitse gentiaan, Grote muggenorchis, Geel zonneroosje, 

Beemdhaver, Honingorchis, Tengere veldmuur, Bijenorchis, Vliegenorchis, 

Soldaatje, Aapjesorchis, Bergnachtorchis, Kuifvleugeltjesbloem, Gulden 

sleutelbloem, Harige ratelaar, Grote centaurie, Trosgamander, Echte 

41


gamander, Berggamander, Driedistel, Duifkruid, Ruige scheefkelk, Breed 

fakkelgras; 

C [Stroomdalgrasland]: Wilde averuit, Voorjaarszegge, Vroege zegge, Kleine 

steentijm, Steenanjer, Zandwolfsmelk, Sikkelklaver, Walstrobremraap, Rode 

bremraap, Voorjaarsganzerik, Veldsalie, Tripmadam, Zacht vetkruid, Kleine 

ruit, Grote tijm, Gestreepte klaver, Brede ereprijs, Liggende ereprijs, Smal 

fakkelgras, Duifkruid, Overblijvende hardbloem; 

D [Bloemdijk]: Gewone agrimonie, Moeslook, Kluwenklokje, Rapunzelklokje, 

Grote centaurie, Wollige distel, Ruige anjer, Beemdkroon, Aardaker, Glad 

parelzaad, Klavervreter, Wilde peterselie, Karwijvarkenskervel, Grote bevernel, 

Ruige weegbree, Kleine ratelaar, Veldsalie, Knopig doornzaad, Groot 

streepzaad, Kattendoorn, Wilde marjolein en Echte kruisdistel; 

E [Fauna]: Kwartel, Patrijs, Grauwe klauwier, Geelgors, Bruin dikkopje, 

Icarusblauwtje, Hooibeestje, Kleine vuurvlinder, Argusvlinder, Bruin blauwtje, 

Ondergrondse woelmuis, Veldspitsmuis; 

En ten minste 90% van de oppervlakte van de beheerseenheid bestaat uit 

grasland. 

2. Beheersvoorschriften: Het gewas jaarlijks afvoeren via maaien of beweiden; 

In de periode van 1 juli tot 1 april is een veebezetting van ten hoogste 3 GVE 

per hectare op enig moment toegestaan; 

Meetsoorten monitoren. 


beheerseenheid bestaat uit grasland; 

En ten hoogste 10 %van de oppervlakte van de beheerseenheid is bedekt met 

Pijpestrootje of Bochtige Smele. 

Minimum oppervlakte beheerseenheid, behorende bij pluspakket Droog soortenrijk 

grasland: 0,5 hectare. 


Beheersbijdrage in geval van bloemdijken: f 1966,- per hectare per jaar. 


SN BIJLAGE 38 

Pluspakket : Bos met verhoogde natuurwaarde 

1. Natuurresultaat plus: Ten minste 90% van de oppervlakte van de 

beheerseenheid bestaat uit bos waarop de Boswet van kracht is; En ten 

minste 70% van de oppervlakte van de beheerseenheid is bezet met een of 

meer inheemse boomsoorten (Zie bijlage 57); En ten minste 50% van de 

oppervlakte van de beheerseenheid bestaat uit gemengd bos; En 

verjongingsvlakten zijn ten hoogste 2 hectare groot; En aaneengesloten 

terreindelen waarbinnen andere dan inheemse boomsoorten (Zie bijlage 57) 

meer dan 80% van de oppervlakte bezetten zijn ten hoogste 2 hectare groot; 

En ten minste 70% van de oppervlakte van de beheerseenheid bevat per 

hectare bos ten minste 4 staande of liggende dode bomen met een 

stamdiameter van ten minste 30 centimeter of indien het een bos is op 

grondwatertrap Gt I of II ten minste 15 cm; Of in plaats van deze laatste 

voorwaarde is het op ten minste 70 % van de oppervlakte van de 

beheerseenheid niet toegestaan bomen of struiken of delen daarvan uit de 

beheerseenheid te verwijderen. 

2. Beheersvoorschriften: Geen. 

42



beheerseenheid bestaat uit bos waarop de Boswet van kracht is; En ten 

minste 5% van de oppervlakte van de beheerseenheid is bezet met een of 

meer inheemse boomsoorten (Zie bijlage 57); En de verjongingsvlakken zijn 

ten hoogste 2 hectare groot. 

Minimum oppervlakte van een beheerseenheid, behorende bij het pluspakket Bos met 

verhoogde natuurwaarde: 5 hectare. 



Voor begrensde waardevolle bosgemeenschappen wordt de bijdrage verhoogd met f 

15,- per hectare per jaar, in geval ten minste 95% van de oppervlakte van de 

beheerseenheid is bezet met een of meer inheemse boomsoorten (Zie bijlage 57) en de 

verjongingsvlakten ten hoogste 0,5 hectare groot zijn en de afstand tussen de 

verjongingsvlakten ten minste 75 meter bedraagt. Tevens vervalt voor dergelijke 

waardevolle bosgemeenschappen de voorwaarde, zoals geformuleerd onder punt 1, 

dat tenminste 50% van de oppervlakte van de beheerseenheid bestaat uit gemengd 

bos. 

SN BIJLAGE 57 

Inheemse boom- en struiksoorten 

Aalbes, Amandelwilg, Appel, Bastaardbosbes, Beredruif, Beuk, Bezemdophei, Bittere 

wilg, Bitterzoet, Blauwe bosbes, Bosrank, Bosroos, Boswilg, Braamsoorten, Brem, 

Duindoorn, Duinroos, Kruising van Eenstijlige en Tweestijlige meidoorn, Eenstijlige 

meidoorn, Egelantier, Fladderiep, Framboos, Gagel, Gladde iep, Gaspeldoorn, Gelderse 

roos, Gele kornoelje, Geoorde wilg, Gewone dophei, Gewone es, Gewone esdoorn, 

Gewone vlier, Grauwe abeel, Kruising van Grauwe en Geoorde wilg, Grauwe wilg, 

Grove den, Haagbeuk, Hazelaar, Heggeroos, Hollandse linde, Hondsroos, Hulst, 

Jeneverbes, Kruising van Katwilg en Grauwe wilg, Kleinbloemige roos, Klimop, 

Kruising van Koraalmeidoorn en Tweestijlige meidoorn, Koraalmeidoorn, Kraagroos, 

Kraaihei, Kraakwilg, Krent, Kruipbrem, Kruipwilg, Kruisbes, Laurierwilg, Lavendelhei, 

Maretak, Mispel, Peer, Ratelpopulier, Rijsbes, Rode bosbes, Rode dophei, Rode 

kamperfoelie, Rode kornoelje, Rode paardekastanje, Rood peperboompje, Rossige wilg, 

Ruwe berk, Ruwe iep, Kruising van Schietwilg en Kraakwilg, Schietwilg, Sleedoorn, 

Spaanse aak, Sporkehout, Stekelbrem, Struikhei, Tamme kastanje, Taxus, Trosbes, 

Trosvlier, Tweestijlige meidoorn, Verfbrem, Viltroos, Vogelkers, Wegedoorn, Wilde 

kamperfoelie, Wilde kardinaalmuts, Wilde liguster, Wilde lijsterbes, Wilde peer, 

Kruising van Wintereik en zomereik, Wintereik, Winterlinde, Witte els, Witte 

paardekastanje, Wollige sneeuwbal, Zachte berk, Zoete kers, Zomereik, Zomerlinde, 

Zuurbes, Zwarte bes, Zwarte els, Zwarte populier. 

43


BIJLAGE 2 DOELPAKKETTEN SUBSIDIEREGELING AGRARISCH NATUURBEHEER 

SAN BIJLAGE 15 

Beheerspakket : Landschappelijk waardevol grasland. 

1. De beheerseenheid bestaat uit grasland. 

2. Maaien en weiden is niet toegestaan tussen 1 januari en 1 juni. 

3. In het zesde jaar zijn op de beheerseenheid tenminste 10 inheemse 

plantensoorten in een vlak van 25 m2 aanwezig. 

4. De beheerseenheid is tenminste 0.5 ha groot. 

Beheersbijdrage per hectare per jaar: 

· veen: fl. 740; · klei: fl. 760; · zand: fl. 840 


Beheerspakket : Plas-dras voor broedende en trekkende weidevogels 

1. De beheerseenheid is jaarlijks in de periode van 15 februari tot 15 april of in 

de periode van 15 februari tot 15 mei geïnundeerd. 

2. In de inundatieperiode staat op tenminste 60% van de beheerseenheid het 

waterpeil ten minste 5 en ten hoogste 20 cm boven het maaiveld. 

3. Na de inundatieperiode valt de beheerseenheid droog. 

4. De beheerseenheid is ten minste 0,1 en ten hoogste 1 hectare groot. 

Beheersbijdrage per hectare per jaar: 

a) inundatieperiode 15 februari tot 15 april: 

· veen: fl. 1470 · klei: fl. 1570; · zand: fl. 1630 

b) inundatieperiode 15 februari tot 15 mei: 

· veen: fl. 2140; · klei: fl. 2280; · zand: fl. 2320 


Landschapspakket : Houtwal 

1. Het is een lijnvormig landschapselement met opgaande begroeiing van 

inheemse bomen en struiken (zie bijlage 48), voorzien van een wallichaam; 

2. Het element ligt in het landschapstype zandgebied of kustzone; 

3. Het element is ten minste 50 meter lang, ten hoogste 10 meter breed en het 

wallichaam is ten minste 0,50 meter hoog; 

4. Het element bevat ten hoogste 10 overstaanders per are; 

5. De diameter van de opgaande stammen, uitgezonderd overstaanders, is ten 

hoogste 0,15 meter op 1,30 meter boven de stobbe; 

6. Instandhouden van het element: geen werkzaamheden verrichten die 

wijzigingen tot gevolg hebben van het landschapselement anders dan ten 

behoeve van het behoud van het element; geen chemische 

bestrijdingsmiddelen of meststoffen gebruiken en niet branden in of in de 

directe omgeving van het element; 

7. Werkzaamheden worden alleen verricht in de periode tussen 1 september en 1 

april; 

8. Het afzetten gebeurt ten hoogste 0,50 meter boven maaiveld, of indien de 

stobbe hoger is: direct boven de stobbe. 

Beheersbijdrage: 

44


ƒ 1.045,-- per hectare per jaar voor de begroeide oppervlakte, bij meer dan 90% 

bedekking 

ƒ 785,-- per hectare per jaar voor de begroeide oppervlakte, bij tussen 75% en 90% 

bedekking 


bedekking 


Landschapspakket : Singel 

1. Het is een landschapselement met opgaande begroeiing van inheemse bomen 

(zie bijlage 48); 

2. Het element ligt in het landschapstype heuvelland, zandgebied of 

rivierengebied; 

3. Het element is ten minste 50 meter lang en ten hoogste 50 meter breed; 

4. Het element bevat ten hoogste 10 overstaanders per are; 

5. De diameter van de opgaande stammen is (uitgezonderd overstaanders) ten 

hoogste 0, meter op 1,30 meter boven de stobbe; 





directe omgeving van het element. 


april; 

8. Het afzetten gebeurt ten hoogste 0,50 meter boven maaiveld, of indien de 

stobbe hoger is: direct boven de stobbe. 


ƒ 950,-- per hectare per jaar, bij meer dan 90% bedekking 


bedekking 


bedekking 


Landschapspakket : Geriefhoutbosje 

1. Het is een landschapselement met opgaande begroeiing; 

2. Het element ligt in het landschapstype heuvelland, zandgebied, rivierengebied, 

zeekleigebied of laagveengebied; 

3. Het element is ten minste 5 en ten hoogste 50 are groot; 

4. Het element is begroeid met ten minste 50 stammen van inheemse bomen (zie 

bijlage 48) per are, waarvan ten hoogste 5 overstaanders; 

5. De diameter van de opgaande stammen is (uitgezonderd overstaanders) ten 

hoogste 0,15 meter op 1,30 meter boven de stoof; 

6. instandhouden van het element: geen werkzaamheden verrichten die 





45



april; 

8. Het afzetten gebeurt direct ten hoogste 0,50 meter boven maaiveld, of indien 

de stobbe hoger is: direct boven de stobbe. 

Beheersbijdrage: ƒ 950,-- per hectare per jaar 


Landschapspakket : Knotbomenrij 

1. Het is een rij van ten minste 10 bomen, waarvan de stam is afgezet op een 

hoogte van ten minste 1,50 en ten hoogste 2,50 meter, tenzij het een 

bestaande knot is, die in het verleden hoger is afgezet; 


zeekleigebied of laagveengebied; 

3. De onderlinge afstand van de is bomen ten minste 1 en ten hoogste 20 meter; 

4. De stammen hebben een diameter van ten hoogste 0,08 m. op 20 cm. boven 

de knot; 







april; 

Beheersbijdrage; ƒ 6,-- per boom per jaar. 


Landschapspakket : Poel 

1. Ten minste 80% van de oppervlakte van het element bestaat uit open water; 


zeekleigebied, laagveengebied of droogmakerijen 

3. Het element heeft een oppervlakte van ten minste 0,5 en ten hoogste 50 are, 

tenzij het een voortplantingspoel voor amfibieën in het heuvelland betreft; 

4. De waterdiepte in de diepste delen is in de periode van 1 oktober tot 1 april 

ten minste 0,5 meter 






6. Geen water onttrekken aan het element anders dan voor het drenken van vee 

dat de aan het element grenzende percelen beweidt; 

7. Schoningswerkzaamheden, voor zover nodig, alleen verrichten in de periode 

tussen 1 september en 15 oktober. 


ƒ 90,-- per poel per jaar bij een poel-oppervlakte tot 75 m 2 

ƒ 140,-- per poel per jaar bij een poel-oppervlakte tussen 75 en 175 m 2 

ƒ 170,-- per poel per jaar bij een poel-oppervlakte groter dan 175 m 2 

46



Inheemse bomen en struiken 

Aalbes, Amandelwilg, Appel, Bastaardbosbes, Beredruif, Beuk, Bezemdophei, Bittere 

wilg, Bitterzoet, Blauwe bosbes, Bosrank, Bosroos, Boswilg, Braamsoorten, Brem, 

Duindoorn, Duinroos, Kruising van Eenstijlige en Tweestijlige meidoorn, Eenstijlige 

meidoorn, Egelantier, Fladderiep, Framboos, Gagel, Gladde iep, Gaspeldoorn, Gelderse 

roos, Gele kornoelje, Geoorde wilg, Gewone dophei, Gewone es, Gewone esdoorn, 

Gewone vlier, Grauwe abeel, Kruising van Grauwe en Geoorde wilg, Grauwe wilg, 

Grove den, Haagbeuk, Hazelaar, Heggeroos, Hollandse linde, Hondsroos, Hulst, 

Jeneverbes, Kruising van Katwilg en Grauwe wilg, Kleinbloemige roos, Klimop, 

Kruising van Koraalmeidoorn en Tweestijlige meidoorn, Koraalmeidoorn, Kraagroos, 

Kraaihei, Kraakwilg, Krent, Kruipbrem, Kruipwilg, Kruisbes, Laurierwilg, Lavendelhei, 

Maretak, Mispel, Peer, Ratelpopulier, Rijsbes, Rode bosbes, Rode dophei, Rode 

kamperfoelie, Rode kornoelje, Rode paardekastanje, Rood peperboompje, Rossige wilg, 

Ruwe berk, Ruwe iep, Kruising van Schietwilg en Kraakwilg, Schietwilg, Sleedoorn, 

Spaanse aak, Sporkehout, Stekelbrem, Struikhei, Tamme kastanje, Taxus, Trosbes, 

Trosvlier, Tweestijlige meidoorn, Verfbrem, Viltroos, Vogelkers, Wegedoorn, Wilde 

kamperfoelie, Wilde kardinaalmuts, Wilde liguster, Wilde lijsterbes, Wilde peer, 

Kruising van Wintereik en zomereik, Wintereik, Winterlinde, Witte els, Witte 

paardekastanje, Wollige sneeuwbal, Zachte berk, Zoete kers, Zomereik, Zomerlinde, 

Zuurbes, Zwarte bes, Zwarte els, Zwarte populier. 

47

Rapport "De Doorbraak" (pdf) - Provincie Overijssel

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?