Middeleeuwse stadsmuur als waterkering - Waterschap Groot Salland
Middeleeuwse stadsmuur als waterkering - Waterschap Groot Salland
Middeleeuwse stadsmuur als waterkering - Waterschap Groot Salland
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Middeleeuwse</strong> <strong>stadsmuur</strong><br />
<strong>als</strong> <strong>waterkering</strong><br />
september 2007<br />
Postbus 60, 8000 AB Zwolle, tel. (038) 455 72 00, fax (038) 455 72 09,e-mail info@wgs.nl, www.wgs.nl<br />
Waterkering Kampen-Midden
2<br />
Kampen: stad aan de rivier<br />
Haar ligging pal aan de IJssel geeft<br />
Kampen een fraai stadsgezicht.<br />
Historische panden aan een kade vol<br />
aangemeerde schepen houden de herinnering<br />
aan het rijke handelsverleden<br />
levend.<br />
Door de jaren heen heeft Kampen de rivier<br />
op verschillende manieren benut. Zowel<br />
voor de recreatie- <strong>als</strong> de beroepsvaart. Ook<br />
toen het vervoer over de weg belangrijker<br />
werd. Overigens neemt de economische<br />
belangstelling voor het vervoer over water<br />
weer toe. De Nederlandse autowegen<br />
slibben immers meer en meer dicht. Alle<br />
reden voor Kampen om de binding met de<br />
rivier te koesteren.<br />
Fotografie Henk Woning<br />
De keerzijde van de rivier<br />
De IJssel was eeuwenlang een belangrijke<br />
bron van inkomsten. Toch had de<br />
rivier ook zijn keerzijde. Want gemiddeld<br />
eens in de vijftig jaar dreigde een overstroming.<br />
Dit dwong de stad tot het<br />
nemen van maatregelen tegen hoogwater.<br />
Nooddijk<br />
Verschillende bewoners van de IJsseldijk<br />
moesten in 1995 worden geëvacueerd<br />
vanwege de hoogwaterdreiging.<br />
Om te voorkomen dat de woningen en het<br />
achterliggende gebied zouden onderlopen,<br />
werd een nooddijk aangelegd.<br />
Gelukkig heeft het water de woningen<br />
niet bereikt. Maar de dreiging van hoogwater<br />
zette verbetering van de <strong>waterkering</strong><br />
wel op de kaart.<br />
Verbetering van de <strong>waterkering</strong><br />
De hoogte van de kering was gemiddeld<br />
2,60 meter boven NAP. In de binnenstad<br />
- in de stegen en rondom het Van Heutszplein<br />
- was de kering een stuk lager.<br />
Wateroverlast was hier dan ook niet<br />
denkbeeldig: eenmaal per 200 jaar zou het<br />
water op de diepste plekken in de stad, de<br />
nieuwbouwwijken en de achterliggende<br />
polder een hoogte van ongeveer twee<br />
meter kunnen bereiken.<br />
De bestaande <strong>waterkering</strong> in Kampen<br />
bleek niet meer aan de wettelijke eisen<br />
te voldoen. Hij was te laag, niet sterk<br />
genoeg en onstabiel. Daarom startte het<br />
<strong>Waterschap</strong> <strong>Groot</strong> <strong>Salland</strong> eind 1986 met<br />
de voorbereiding van de versterking<br />
ervan. In de jaren hierna is onderzocht<br />
wat het beste alternatief zou zijn. Hierbij<br />
was het uitgangspunt dat het Kamper<br />
stadsgezicht niet mocht worden<br />
geschaad.<br />
3
4<br />
<strong>Middeleeuwse</strong> <strong>stadsmuur</strong> tegen<br />
overstromingen<br />
Na de hoge waterstanden in 1995 zijn de<br />
dijkvakken Kampen-Kop en Kampen-<br />
Staart versneld verbeterd in het kader<br />
van het Deltaplan Grote Rivieren. Voor<br />
het gedeelte Kampen-Midden koos het<br />
waterschap in 1997 voor het 'Stadsmuuralternatief'.<br />
Dit was een veilige en<br />
betaalbare oplossing.<br />
Zo keerde de muur die Kampen ooit<br />
beschermde tegen indringers, terug in<br />
het straatbeeld. Maar nu om de stad en<br />
de achterliggende polder te behoeden<br />
voor overstromingen. De <strong>waterkering</strong> is<br />
tot minimaal 3,80 meter boven NAP aangelegd.<br />
Op sommige plaatsen zelfs tot<br />
4,30 meter boven NAP.<br />
Beschermd stadsgezicht<br />
Het uitvoeren van het 'Stadsmuuralternatief'<br />
was een uitgelezen kans om meteen<br />
de infrastructuur te verbeteren en het<br />
stadsgezicht verder te verfraaien. De<br />
<strong>stadsmuur</strong> was - en is - namelijk een<br />
belangrijk onderdeel van het beschermde<br />
stadsgezicht.<br />
Bovenstrooms of benedenstrooms?<br />
In het plan Waterkering Kampen-Midden<br />
wordt gesproken over een gedeelte bovenstrooms<br />
en een deel benedenstrooms. Het<br />
bovenstroomse deel loopt van Bovenhaven<br />
naar de Stadsbrug. Het gedeelte benedenstrooms<br />
(stroomafwaarts) loopt van de<br />
Stadsbrug naar de Nieuwe Buitenhaven.<br />
5
6<br />
benedenstrooms<br />
Aansluiting met ‘kop en staart’<br />
Bij de Bovenhaven sluit de kering aan op<br />
de Kampen-Kop: de eerder verbeterde<br />
<strong>waterkering</strong> achter het garage-bedrijf.<br />
Hier is een muurtje geplaatst van<br />
ongeveer 90 cm hoog. In de Boven<br />
Havenstraat kan de <strong>waterkering</strong> met<br />
schotbalken worden opgebouwd. De<br />
kering sluit vervolgens aan op het hoekpand<br />
van de Molenstraat. Bij de Nieuwe<br />
Buitenhaven is aangesloten op de al<br />
eerder aangelegde dijk Kampen-Staart.<br />
bovenstrooms<br />
Google Earth<br />
Samenwerking tussen waterschap<br />
en gemeente<br />
Het geplande werk aan de <strong>waterkering</strong><br />
was voor de gemeente Kampen<br />
aanleiding om een deel van het gebied<br />
langs de IJssel meteen aantrekkelijker<br />
te maken voor toerisme en recreatie.<br />
Door de combinatie met het dijkversterkingsplan<br />
ontstond een samenwerkingsverband<br />
tussen waterschap<br />
en gemeente.<br />
De gemeente heeft de historische Oude<br />
Buitenhaven uitgegraven. Onderdeel van<br />
de kademuur is een rondeel dat herinnert<br />
aan de verdedigingsfunctie uit vroeger<br />
tijden. Bovendien is een nieuwe kadeindeling<br />
ontstaan, met plaats voor<br />
beroeps- en recreatievaart. Ook aan wandelaars<br />
is gedacht.<br />
Zij kunnen onder de brug doorlopen en<br />
via een speciaal voetpad op de kade naar<br />
de Oude Buitenhaven wandelen.<br />
7
8<br />
Bovenstroomse <strong>waterkering</strong><br />
Het grootste deel van de nieuwe kering<br />
is onzichtbaar. Dit bevindt zich namelijk<br />
in de tuinen achter de huizen van De<br />
La Sablonièrekade en de IJsselkade.<br />
Zo dicht mogelijk tegen een bestaande<br />
tuinmuur is op een aantal plaatsen een<br />
betonnen L-wand geplaatst, geïntegreerd<br />
met schuren, tuinhuisjes en garages.<br />
Buitendijks traject<br />
Ook in de nieuwe situatie zijn zo’n 90<br />
woningen ‘buitendijks’ gebleven.<br />
Voor deze hoger gelegen panden zijn<br />
extra maatregelen genomen. Zo zijn ze<br />
beschermd tegen extreme waterstanden<br />
die gemiddeld eens per 500 jaar voorkomen.<br />
Werk aan de <strong>stadsmuur</strong><br />
Tijdens het project is de <strong>stadsmuur</strong> helemaal<br />
gecontroleerd. Bovenstrooms is de<br />
fundering tot een diepte van een meter<br />
beneden maaiveld uitgegraven.<br />
Uitgehakte nissen zijn hersteld, de<br />
begroeiing is verwijderd en scheuren en<br />
andere beschadigingen zijn gedicht. Ook<br />
zijn verschillende pleisterlagen en voegen<br />
vernieuwd en loszittende en ontbrekende<br />
stenen vervangen. Zo is de <strong>stadsmuur</strong><br />
beter bestand tegen het water.<br />
Oorgatsluis<br />
Langs de parkeerplaatsen aan de<br />
Vloeddijk/De la Sablonièrekade is een<br />
vaste muur gemetseld van ongeveer 50<br />
cm hoog. Deze sluit aan op de bestaande<br />
bebouwing. Bij hoogwater worden schotbalken<br />
geplaatst, die reiken tot ongeveer<br />
110 cm boven de muur. De Vloeddijk en<br />
de Burgwal hebben klepkeringen gekregen.<br />
Tenslotte is de brugmuur van de<br />
Burgel vervangen door een muurtje<br />
met een hoogte van ongeveer 110<br />
cm. Bij alle werkzaamheden is het<br />
nieuwe metselwerk zo veel mogelijk<br />
aan de oude situatie aangepast.<br />
9
10<br />
Koornmarktpoort:<br />
afsluitbaar bij hoogwater<br />
De opening in de Koornmarktpoort vormde<br />
een ontbrekende schakel in de kering. Om<br />
de poort bij hoogwater toch af te kunnen<br />
sluiten, is een voorziening voor een schotbalk<br />
geplaatst van zo’n 150 cm boven<br />
maaiveld. Bij laagwater is hiervan alleen<br />
een 50 cm brede hardsteenstrook in de<br />
bestrating te zien.<br />
Van Oorgat tot Vispoort<br />
Tussen het Oorgat en de Koornmarktpoort<br />
is de <strong>stadsmuur</strong> sterk verbeterd,<br />
vooral op het stuk tussen de Koornmarktpoort<br />
en de Vispoort. Op verschillende<br />
plaatsen maakt de <strong>waterkering</strong> deel uit<br />
van gevels of tuinmuren. Sommige<br />
panden hebben waterkerende ramen en<br />
deuren of verhoogde drempels gekregen.<br />
In de Meerminnenpoort, de Blauwehandpoort<br />
en de Lampetpoort zijn hefschuifkeringen<br />
geïnstalleerd.<br />
De Vispoort bij de Stadsbrug<br />
Tussen de Stadsbrug en de Oudestraat<br />
stond ooit de Vispoort. Dit punt vormt<br />
een belangrijke verbinding tussen<br />
Kampen en IJsselmuiden. Het winkelend<br />
publiek steekt hier gemakkelijk<br />
even door naar de kade om te genieten<br />
van een blik over de imposante<br />
IJssel. Zittend op de bankjes en terrasjes<br />
is het uitzicht prachtig.<br />
Aan beide kanten van de Stadsbrug<br />
is de IJsselkade af te sluiten met een<br />
klepkering. Muurtjes van gemiddeld 55<br />
cm sluiten vervolgens aan op de<br />
nieuwe brug. Deze muurtjes vormen de<br />
onderste helft van de kering. Bij hoogwater<br />
wordt de muur verhoogd met<br />
schotbalken van gemiddeld 110 cm. Bij<br />
de brug vormt het wegdek de kering.<br />
IJsselkade:<br />
naar een uitnodigend wandelgebied<br />
Voordat de <strong>waterkering</strong> en het stadsgezicht<br />
grondig werden verbouwd, deed<br />
de IJsselkade vooral dienst <strong>als</strong> rijbaan<br />
en parkeerruimte. Inmiddels is er minder<br />
verkeer en hebben voetgangers de<br />
ruimte om te wandelen. Bijvoorbeeld<br />
over het mooie kadevoetpad met de talloze<br />
bankjes dat loopt van de Stadsbrug<br />
tot de Oude Buitenhaven.<br />
11
12<br />
Waterkering benedenstrooms<br />
In het gedeelte benedenstrooms, van de<br />
stadsbrug naar de nieuwe buitenhaven,<br />
is op veel plaatsen de <strong>waterkering</strong> te<br />
zien. Maar door de huizen is de oude<br />
<strong>stadsmuur</strong> bijna helemaal aan het zicht<br />
onttrokken.<br />
Vanaf het oude postkantoor tot aan de<br />
Marktgang vormen de gevels aan de<br />
IJsselkade de <strong>waterkering</strong>. Deze<br />
gevels hebben allemaal waterkerende<br />
ramen en schotbalken in de deuropeningen<br />
gekregen. Ook zijn kwelschermen<br />
en damwanden aangebracht.<br />
De Marktgang heeft nu een hefschuifkering.<br />
Een damwand en een<br />
betonnen L-wand vormen de aansluiting<br />
op de oude <strong>stadsmuur</strong>.<br />
De <strong>stadsmuur</strong> is verbeterd en de<br />
stegen in dit gedeelte zijn voorzien van<br />
hefschuifkeringen.<br />
Facelift voor Van Heutszplein<br />
Het Van Heutszplein oogt een stuk moderner<br />
en aantrekkelijker. De voormalige<br />
benzinepomp is verdwenen en de verontreinigde<br />
bodem is gesaneerd. Op het<br />
plein vormt een muur van ongeveer een<br />
meter hoog de kering. Twee rondingen in<br />
de muur verwijzen naar de rondelen uit<br />
vroeger tijden. In het verlengde van de<br />
Botervatsteeg kan hier de kering met<br />
schotbalken worden gesloten. Normaal<br />
gesproken zie je hier een opening van<br />
ongeveer vijf meter.<br />
Smalle IJsselkade<br />
Langs de (Smalle) IJsselkade is een<br />
vaste kering gebouwd van ongeveer een<br />
meter hoog. Schotbalken maken de<br />
kering bij hoogwater zo’n 110 cm hoger.<br />
Een klepkering sluit vervolgens aan op de<br />
IJssel. Voor de scheepvaart is een vaste<br />
steiger geplaatst.<br />
13
14<br />
Buitenhaven: van nieuw naar oud<br />
Rond de Oude Buitenhaven, die<br />
opnieuw is uitgegraven, bepaalt de<br />
oude <strong>stadsmuur</strong> weer grotendeels het<br />
beeld van de Hanzestad. Als verwijzing<br />
naar de oude situatie heeft de<br />
muur een rondeel gekregen. Een met<br />
schotbalken afsluitbare opening zorgt<br />
dat het schiereiland ‘Museumkade’<br />
bereikbaar blijft voor verkeer.<br />
De in ere herstelde Oude Buitenhaven<br />
dient <strong>als</strong> ligplaats voor de recreatievaart.<br />
Maar ook <strong>als</strong> een soort ‘Museumhaven’<br />
voor traditionele zeilschepen. Ooit is misschien<br />
een doorgang mogelijk naar de oude<br />
binnengracht de Burgel.<br />
Uitvoering van het werk<br />
Het werk aan de <strong>waterkering</strong> bestond uit<br />
twee delen: het civieltechnische en het<br />
bouwkundige werk.<br />
Bij het civieltechnische deel ging het om<br />
het werk aan de straten en pleinen, het<br />
verleggen van leidingen en riolering en<br />
het uitgraven van de Oude Buitenhaven<br />
en de bodemsanering. Van den Biggelaar<br />
Aannemersbedrijf BV uit Velddriel nam<br />
deze werkzaamheden voor zijn rekening.<br />
Samen met het werk aan de Smalle<br />
IJsselkade waren deze in oktober 2001<br />
klaar. Vervolgens was het terrein van het<br />
Van Heutszplein tot aan de Stadsbrug<br />
aan de beurt. Vanaf april tot medio 2002<br />
is gewerkt aan de Boven Havenstraat en<br />
de Oorgatsluis.<br />
Het bouwkundige werk bestond uit het<br />
aanpassen van de panden en de poorten.<br />
Aannemerscombinatie Koninklijke Woudenberg<br />
uit Ameide, Van den Herik Kusten<br />
Oeverwerken uit Sliedrecht en Van den<br />
Biggelaar Aannemersbedrijf uit Veld-driel<br />
gingen hiermee in april 2001 van start.<br />
Medio 2002 was de vernieuwde, stevige<br />
<strong>waterkering</strong> Kampen-Midden een feit. Enkele feiten<br />
• De afstand van Bovenhaven tot<br />
Buitenhaven is bijna 2 kilometer;<br />
• Bij 32 panden moest binnen worden<br />
gewerkt.<br />
• Bij 52 panden moest in en om de<br />
tuin worden gewerkt.<br />
• Op 1 locatie doorsnijdt de <strong>waterkering</strong><br />
een tuin.<br />
• Op 3 plaatsen doorsnijdt de <strong>waterkering</strong><br />
een bedrijfspand.<br />
• Voor bewoners van 6 woningen en<br />
werknemers van 5 bedrijven moest<br />
tijdelijke huisvesting worden<br />
gezocht.<br />
• In totaal waren 233 panden bij het<br />
project betrokken (met uitzondering<br />
van de panden aan het IJsselzicht,<br />
de Smalle IJsselkade, de<br />
Buitenkade en de Veerweg).<br />
15
16<br />
Hoogwaterbrigade:<br />
helpende handen<br />
bij hoogwater<br />
Wie bedient de mobiele delen van de<br />
<strong>waterkering</strong> <strong>als</strong> de waterstand in de<br />
IJssel daarom vraagt?<br />
Het <strong>Waterschap</strong> <strong>Groot</strong> <strong>Salland</strong> heeft<br />
hiervoor de Hoogwaterbrigade in het<br />
leven geroepen. Deze brigade bestaat<br />
uit zo’n 200 vrijwilligers die bij nacht<br />
en ontij klaar staan en zich inzetten<br />
voor de veiligheid van Kampen en haar<br />
bewoners.<br />
De Hoogwaterbrigade komt in actie op<br />
plaatsen waar de <strong>stadsmuur</strong> niet doorloopt,<br />
zo<strong>als</strong> in straten en stegen. De<br />
vrijwilligers zetten klepkeringen omhoog,<br />
plaatsen schotbalken en hijsen<br />
handmatig hefschuiven omhoog. Daarnaast<br />
brengen de brigadiers vloedplanken<br />
aan.<br />
Ook sluiten ze ventilatieroosters en<br />
kelderruimtes waterdicht af.<br />
De Hoogwaterbrigade oefent jaarlijks<br />
met het sluiten van de kering. Zo zijn<br />
alle vrijwilligers goed op elkaar ingespeeld<br />
in geval van nood.<br />
Meer informatie over het <strong>Waterschap</strong><br />
<strong>Groot</strong> <strong>Salland</strong> vindt u op www.wgs.nl<br />
17
IJsselkade<br />
IJsselkade<br />
Blauwehandpoort<br />
Meerminnenpoort<br />
Vloeddijk<br />
Burgwal<br />
Prinsenstraat<br />
Muntplein<br />
Koornmarkt<br />
Venestraat<br />
Bovenhofstraat<br />
Samuel Goudsmithof<br />
Koornmarkt<br />
Koornmarkt<br />
Meerminnensteeg<br />
Vergietensteeg<br />
De Smidse<br />
Voorstraat<br />
Oorgat<br />
De La Sablonièrekade<br />
Wagenmakerssteeg<br />
Lyceumstraat<br />
Graafschap<br />
Panjanplein<br />
Sleurinksteeg<br />
Panjanplein<br />
Bregittenstraat<br />
Molenstraat<br />
Molenstraat<br />
Molendwarsstraat<br />
Boven Havenstraat<br />
de la Sablonièrekade<br />
Broederstraat<br />
Burgwal<br />
Vloeddijk<br />
Hellenius de Cockplein<br />
Burgw<strong>als</strong>traat<br />
Hofstraat<br />
Burgw<strong>als</strong>traat<br />
Boven Nieuwstraat<br />
Geerstraat<br />
Koldenhovensteeg<br />
Dwarssteeg<br />
Hofstraat<br />
Morrensteeg<br />
Melksteeg<br />
Oudestraat<br />
Plantage<br />
St. Jacobstraat<br />
Morrensteeg<br />
St. Jacobstraat<br />
Boven Nieuwstraat<br />
Boven Nieuwstraat<br />
Hofstraat<br />
Boven Nieuwstraat<br />
Bredesteeg<br />
Blauwehandsteeg<br />
Burgwal<br />
Vliersteeg<br />
Muntplein<br />
Muntsteeg<br />
Hofstraat<br />
Geerstraat<br />
Oudestraat<br />
Schoolstraat<br />
Voorstraat<br />
Koldenhovenpoort<br />
Zeepziederssteeg<br />
Zeepziedershof<br />
Klokkensteeg<br />
Lampetpoort<br />
IJsselkade<br />
Olieslagerssteeg<br />
Lampetsteeg<br />
Vloeddijk<br />
Voorstraat<br />
Muntplein<br />
Oudestraat<br />
Zwolseweg<br />
Spoorkade<br />
IJsselkade<br />
IJsselkade<br />
Broederstraat<br />
Marktgang<br />
Voorstraat<br />
Melkpoort<br />
Voorstraat<br />
Oudestraat<br />
Vispoort<br />
IJsselkade<br />
Gasthuisstraat<br />
Nieuwe Markt<br />
Nieuwe Markt<br />
Marktsteeg Houtzagerssteeg<br />
Buiten Nieuwstraat<br />
Oudestraat<br />
Karpersteeg<br />
Karpersteeg<br />
Karpersteeg<br />
Botervatsteeg<br />
Botervatsteeg<br />
Oudestraat<br />
Vloeddijk<br />
Burgwal<br />
Hofstraat<br />
Boven Nieuwstraat<br />
Veerweg<br />
Enserstraat<br />
Christinastraat<br />
IJsselkade Ijsselkade<br />
Buiten Nieuwstraat<br />
Burgwal<br />
Buiten Hofstraat<br />
Schapensteeg<br />
Kerkstraat<br />
Buiten Nieuwstraat<br />
Keizerstraat<br />
Oudestraat<br />
Achterom<br />
Margrietstraat<br />
Emmastraat<br />
Bolwerk<br />
Vloeddijk<br />
Hagenkade<br />
Beatrixstraat<br />
Bolwerk<br />
Burgwal<br />
Beatrixstraat<br />
De Hagen<br />
Buitenkade<br />
Herensmitsteeg<br />
astraat<br />
Nassaustraat<br />
Kalverhekkenweg<br />
Groenestraat<br />
Havenweg<br />
Schapensteeg<br />
Kerkstraat<br />
Burgwal<br />
Vloeddijk<br />
Groenestraat<br />
Buiten Hofstraat<br />
7<br />
86<br />
118<br />
7<br />
166<br />
155<br />
78<br />
80<br />
83<br />
1A<br />
1<br />
7<br />
43<br />
5<br />
3<br />
2<br />
7<br />
2<br />
47<br />
46<br />
4<br />
6<br />
11<br />
18<br />
4<br />
2<br />
2<br />
4<br />
2<br />
15<br />
25<br />
23<br />
13<br />
7<br />
26<br />
24<br />
22<br />
20<br />
18<br />
4<br />
18<br />
16<br />
1<br />
6<br />
4<br />
9<br />
34<br />
24<br />
19<br />
69<br />
29<br />
12<br />
125<br />
106<br />
85<br />
8<br />
11<br />
11<br />
9<br />
7<br />
5<br />
2<br />
99A<br />
19<br />
15<br />
60A<br />
31-1<br />
14<br />
36-1<br />
13<br />
23<br />
2<br />
1<br />
3<br />
82-1<br />
25<br />
181<br />
14-1<br />
18<br />
82<br />
75<br />
28<br />
29<br />
10<br />
9<br />
8<br />
3<br />
6<br />
4<br />
7<br />
5<br />
2<br />
11<br />
1<br />
9<br />
11<br />
10<br />
8<br />
7<br />
6<br />
12<br />
5<br />
1A<br />
13<br />
14<br />
6<br />
87<br />
88<br />
89<br />
90<br />
93<br />
92<br />
91<br />
77<br />
78<br />
79<br />
94<br />
95<br />
96<br />
97<br />
98A<br />
5<br />
38<br />
40<br />
42<br />
44<br />
46<br />
76A<br />
81<br />
112<br />
120<br />
115<br />
117<br />
119<br />
121<br />
123<br />
116<br />
118<br />
120<br />
122<br />
124<br />
126<br />
23<br />
21 19 17<br />
3<br />
4<br />
6<br />
87<br />
89<br />
91<br />
93<br />
95<br />
97<br />
99<br />
101<br />
103<br />
105<br />
107<br />
109<br />
110<br />
108<br />
106<br />
104<br />
102<br />
100<br />
96<br />
98<br />
86<br />
88<br />
84<br />
82<br />
76A<br />
64<br />
65<br />
66<br />
73<br />
71<br />
72<br />
74<br />
9<br />
102<br />
100<br />
98<br />
84<br />
80<br />
78<br />
8A<br />
12<br />
14<br />
16<br />
18<br />
20<br />
22<br />
15<br />
61<br />
60<br />
59<br />
58<br />
57<br />
56<br />
56<br />
58<br />
60<br />
62<br />
70<br />
72<br />
9<br />
11<br />
61<br />
63<br />
65<br />
67<br />
77<br />
79<br />
68<br />
66<br />
58<br />
56<br />
54<br />
52<br />
14<br />
16<br />
18<br />
30<br />
32<br />
34<br />
30<br />
32<br />
34<br />
36<br />
38<br />
40<br />
23<br />
25<br />
27<br />
29<br />
31<br />
33<br />
35<br />
37<br />
39<br />
39A<br />
41<br />
39<br />
38<br />
37<br />
36<br />
35 34<br />
33<br />
32<br />
31<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
4<br />
12<br />
14<br />
16<br />
18<br />
20<br />
22<br />
3<br />
5<br />
7<br />
13<br />
15<br />
17<br />
19<br />
21<br />
23<br />
4<br />
6<br />
8<br />
16<br />
18<br />
17<br />
4<br />
4<br />
6<br />
8<br />
10<br />
12<br />
14<br />
3<br />
5<br />
13 11<br />
15<br />
17<br />
57<br />
53<br />
39<br />
37<br />
35<br />
33<br />
29<br />
22<br />
20<br />
18<br />
48A<br />
25<br />
27<br />
19<br />
6<br />
8<br />
10<br />
12<br />
41<br />
20<br />
22<br />
24<br />
26<br />
28<br />
30<br />
32<br />
34<br />
36<br />
38<br />
40<br />
42<br />
44<br />
46<br />
48<br />
50<br />
3<br />
5<br />
56<br />
58<br />
60<br />
62<br />
64<br />
66<br />
68<br />
70<br />
72<br />
74<br />
76<br />
78<br />
80<br />
6<br />
8<br />
33<br />
35<br />
37<br />
39<br />
41<br />
43<br />
47<br />
51<br />
53<br />
57<br />
86<br />
88<br />
90<br />
92<br />
94<br />
65<br />
67<br />
69<br />
96<br />
98<br />
100<br />
102<br />
71<br />
73<br />
75<br />
77<br />
85<br />
104<br />
106<br />
108<br />
110<br />
112<br />
114<br />
79<br />
81<br />
83<br />
89<br />
91<br />
93<br />
3<br />
119<br />
111<br />
113<br />
116<br />
102<br />
100<br />
104<br />
106<br />
101<br />
97<br />
99<br />
103<br />
105<br />
90<br />
92<br />
87<br />
89<br />
91<br />
77<br />
79<br />
81<br />
70<br />
72<br />
67<br />
69<br />
71<br />
2<br />
58<br />
59<br />
61<br />
57 3<br />
51<br />
49<br />
47<br />
7<br />
9<br />
44<br />
35<br />
37<br />
27<br />
29<br />
17<br />
19<br />
15<br />
19<br />
24<br />
22 20<br />
14 12 10<br />
24<br />
26<br />
28<br />
3<br />
5<br />
3<br />
27<br />
4<br />
3<br />
2<br />
22<br />
21<br />
20<br />
19 18<br />
5<br />
22<br />
14<br />
12<br />
10<br />
4<br />
25<br />
23<br />
21<br />
17<br />
19<br />
3<br />
5<br />
22<br />
20<br />
18<br />
16<br />
14<br />
12<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
13<br />
23<br />
25<br />
13<br />
11 6<br />
5<br />
2<br />
3<br />
3<br />
5<br />
13 12 11 10 9<br />
8<br />
7<br />
6<br />
5 4 3 2<br />
10<br />
4<br />
6<br />
8<br />
26<br />
16<br />
23<br />
21<br />
19<br />
24<br />
17<br />
25<br />
27<br />
18<br />
20<br />
22<br />
28<br />
29<br />
30<br />
1<br />
8<br />
7<br />
3<br />
9<br />
12 10 8 6<br />
4<br />
7<br />
9<br />
15<br />
17<br />
19<br />
38<br />
32<br />
34<br />
40<br />
12<br />
11<br />
10<br />
9<br />
24<br />
26<br />
18<br />
19<br />
20<br />
24<br />
14<br />
16<br />
7<br />
9<br />
11<br />
13<br />
15<br />
17<br />
19<br />
21<br />
41<br />
43<br />
45<br />
47<br />
49<br />
5<br />
6<br />
4<br />
3<br />
2<br />
5<br />
7<br />
9<br />
11<br />
13<br />
3<br />
4<br />
6<br />
8<br />
3<br />
5<br />
7<br />
9<br />
11<br />
17<br />
19<br />
21<br />
6<br />
27<br />
25<br />
23<br />
29<br />
31<br />
33<br />
35<br />
37<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
7<br />
5<br />
3<br />
2<br />
9<br />
11<br />
13<br />
13A<br />
15<br />
20<br />
21<br />
22<br />
23<br />
24<br />
17<br />
19<br />
21<br />
23<br />
25<br />
26<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
29<br />
27<br />
31<br />
31<br />
32<br />
33<br />
35<br />
39<br />
41<br />
43<br />
3<br />
5<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
15A<br />
37<br />
39<br />
41<br />
43<br />
11<br />
21<br />
12<br />
14<br />
15<br />
27<br />
29<br />
31<br />
25<br />
45<br />
47<br />
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
21<br />
22<br />
23<br />
24<br />
25<br />
26<br />
51<br />
49<br />
53<br />
57<br />
59<br />
61<br />
63<br />
97<br />
29A<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
31<br />
55<br />
65<br />
71<br />
79<br />
81<br />
83<br />
87<br />
35<br />
42<br />
93<br />
99<br />
101<br />
103<br />
105<br />
39<br />
40<br />
41<br />
43<br />
4<br />
59<br />
110<br />
10<br />
12<br />
14<br />
16<br />
5<br />
13<br />
2<br />
15<br />
9<br />
7<br />
122<br />
126<br />
125<br />
123<br />
1A<br />
2 4 6<br />
5-1<br />
5A<br />
8<br />
2A<br />
5<br />
11<br />
13<br />
3<br />
124<br />
128<br />
127<br />
45<br />
48<br />
128<br />
23<br />
8<br />
2<br />
2<br />
3<br />
1<br />
4<br />
2<br />
1<br />
1A<br />
13<br />
10<br />
2<br />
3<br />
15<br />
5<br />
14<br />
8<br />
12<br />
13<br />
5<br />
1<br />
5<br />
1<br />
3<br />
8<br />
15<br />
12<br />
7<br />
28<br />
1<br />
4<br />
6<br />
18<br />
14<br />
2<br />
21<br />
5<br />
1<br />
22<br />
26<br />
29<br />
27<br />
28<br />
18<br />
14<br />
12<br />
6<br />
10<br />
11<br />
16<br />
12<br />
17<br />
10<br />
8<br />
7<br />
6<br />
9<br />
3<br />
5<br />
6<br />
51<br />
21<br />
5<br />
3<br />
1<br />
42<br />
15<br />
14<br />
8<br />
39<br />
35<br />
37<br />
30<br />
10<br />
39<br />
30<br />
3<br />
1<br />
1<br />
1<br />
17<br />
18<br />
19<br />
77<br />
38<br />
37<br />
36<br />
56<br />
73<br />
2<br />
11<br />
60<br />
9<br />
68<br />
66 64<br />
34<br />
33<br />
32<br />
14<br />
4<br />
63<br />
73<br />
65<br />
96<br />
91<br />
89<br />
98<br />
20<br />
10<br />
25<br />
19<br />
15<br />
16<br />
26<br />
14<br />
21<br />
53<br />
45<br />
55<br />
11<br />
11<br />
14<br />
1<br />
24<br />
25<br />
2<br />
2<br />
14<br />
12<br />
10<br />
1<br />
12<br />
2<br />
18<br />
1<br />
16<br />
6<br />
2<br />
1<br />
16<br />
28<br />
23<br />
4<br />
1<br />
20<br />
16<br />
7<br />
1 30<br />
2<br />
15<br />
27<br />
1<br />
15<br />
9<br />
7<br />
3<br />
5<br />
7<br />
27<br />
1<br />
14<br />
1<br />
4<br />
1<br />
13<br />
3<br />
1<br />
26<br />
18<br />
16<br />
6<br />
2<br />
2<br />
2<br />
5<br />
21<br />
13<br />
6<br />
11<br />
9<br />
9<br />
7<br />
1<br />
1<br />
2<br />
45<br />
35<br />
1<br />
31<br />
18<br />
1<br />
43<br />
33<br />
1<br />
20<br />
9<br />
16<br />
34<br />
19<br />
26<br />
11<br />
46<br />
36<br />
35<br />
16<br />
33<br />
10<br />
27<br />
21<br />
12<br />
24<br />
30<br />
26<br />
28<br />
24<br />
36<br />
54<br />
52<br />
28<br />
23<br />
1A<br />
112<br />
2A<br />
76<br />
128<br />
86<br />
92<br />
90<br />
13<br />
5<br />
74<br />
113<br />
34<br />
114<br />
1<br />
111<br />
104<br />
25<br />
27<br />
7<br />
63 24<br />
29<br />
122<br />
118<br />
48<br />
36<br />
108<br />
1A<br />
5<br />
75<br />
8<br />
2<br />
99<br />
95<br />
63<br />
118<br />
2<br />
115<br />
117<br />
120<br />
107<br />
70<br />
76<br />
61<br />
84<br />
82<br />
3<br />
83<br />
75<br />
93<br />
85<br />
3<br />
6<br />
108<br />
112<br />
110<br />
107<br />
95<br />
44<br />
1<br />
114<br />
109<br />
116<br />
49<br />
43<br />
28<br />
42<br />
40<br />
42<br />
45<br />
36<br />
41<br />
26<br />
55<br />
62<br />
22<br />
69<br />
64<br />
62<br />
54<br />
52<br />
50<br />
46<br />
9<br />
20<br />
12<br />
59<br />
50<br />
31<br />
10<br />
48<br />
7<br />
29<br />
7<br />
3<br />
98<br />
37<br />
82<br />
76<br />
2<br />
8<br />
33<br />
4<br />
13 11<br />
7<br />
9<br />
13<br />
15<br />
7<br />
17<br />
26<br />
4<br />
8<br />
42<br />
5<br />
3<br />
9<br />
7<br />
5<br />
2<br />
2<br />
2A<br />
74<br />
88<br />
2<br />
4<br />
120<br />
3A<br />
1<br />
4<br />
34<br />
32<br />
5<br />
9<br />
68<br />
64<br />
67<br />
124<br />
114<br />
70<br />
8<br />
2<br />
4<br />
6<br />
100<br />
99<br />
105<br />
106<br />
107<br />
108<br />
109<br />
110<br />
111<br />
112<br />
113<br />
114<br />
115<br />
116<br />
101<br />
102<br />
103<br />
104<br />
16<br />
14<br />
4<br />
6<br />
8<br />
10<br />
2<br />
86<br />
85<br />
84<br />
87<br />
91<br />
90<br />
98<br />
92<br />
93<br />
94<br />
95<br />
96<br />
97<br />
89<br />
88<br />
99<br />
99A<br />
7<br />
18<br />
4<br />
6<br />
8<br />
10<br />
12<br />
14<br />
16<br />
1<br />
2<br />
8<br />
3<br />
5<br />
7<br />
9<br />
6<br />
4<br />
16<br />
14<br />
19<br />
17<br />
15<br />
11<br />
2<br />
1<br />
3<br />
10<br />
6<br />
8<br />
4<br />
19<br />
8<br />
3<br />
13<br />
22 15<br />
11<br />
9<br />
7<br />
5<br />
16<br />
10<br />
12<br />
17<br />
3<br />
6<br />
1<br />
4<br />
3<br />
9<br />
8<br />
10<br />
7<br />
5<br />
9<br />
7<br />
1<br />
5<br />
11<br />
32 3<br />
2<br />
4<br />
3<br />
1<br />
6<br />
8<br />
10<br />
7<br />
5<br />
10<br />
5<br />
1<br />
9<br />
11<br />
8<br />
2<br />
3<br />
4<br />
119<br />
121<br />
123<br />
133<br />
130<br />
146<br />
148<br />
138<br />
144<br />
142<br />
140<br />
134<br />
132<br />
135<br />
164<br />
149<br />
147<br />
150<br />
162<br />
153<br />
174<br />
172<br />
170<br />
137<br />
160<br />
158<br />
156<br />
154<br />
152<br />
143<br />
141<br />
139<br />
168<br />
151<br />
196<br />
193<br />
214<br />
216<br />
175<br />
173<br />
194<br />
192A<br />
192<br />
190<br />
188<br />
186<br />
184<br />
182<br />
180<br />
178<br />
176<br />
171<br />
169<br />
167<br />
165<br />
163<br />
161<br />
159<br />
179<br />
177<br />
157<br />
212<br />
210A<br />
210<br />
208<br />
206<br />
204<br />
200<br />
191<br />
189<br />
187<br />
183<br />
198<br />
230<br />
220<br />
222<br />
224<br />
226<br />
228<br />
218<br />
232<br />
199<br />
195<br />
234<br />
236<br />
197<br />
49<br />
54<br />
52<br />
53<br />
50<br />
65<br />
60<br />
59<br />
55<br />
56<br />
57<br />
57A<br />
57B<br />
58<br />
61<br />
62<br />
63<br />
64<br />
71<br />
96<br />
75<br />
74<br />
73<br />
72<br />
76<br />
75<br />
85<br />
79<br />
50<br />
48B<br />
52<br />
54<br />
56<br />
58<br />
60<br />
62<br />
83<br />
81<br />
77<br />
69<br />
57<br />
32<br />
30<br />
53<br />
48<br />
40<br />
46<br />
44<br />
42<br />
45<br />
47<br />
49<br />
51<br />
28<br />
26<br />
38<br />
36<br />
34<br />
59<br />
61<br />
63<br />
65<br />
67<br />
35<br />
33<br />
31<br />
39<br />
24<br />
22<br />
20<br />
43<br />
6<br />
14<br />
27<br />
12<br />
11<br />
13<br />
15<br />
17<br />
19<br />
23<br />
12<br />
10<br />
8<br />
21<br />
25<br />
4<br />
9<br />
7<br />
5<br />
6<br />
1<br />
3<br />
2<br />
1<br />
13<br />
7<br />
5<br />
3<br />
6<br />
4<br />
2<br />
5A<br />
30<br />
28<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
2<br />
13<br />
1<br />
73<br />
89<br />
19<br />
6<br />
13<br />
9<br />
15<br />
11<br />
17<br />
12<br />
144<br />
145<br />
146<br />
147<br />
148<br />
149<br />
150<br />
123<br />
129<br />
130<br />
131<br />
132<br />
133<br />
134<br />
135<br />
136<br />
137<br />
138<br />
139<br />
140<br />
141<br />
142<br />
143<br />
124<br />
125<br />
126<br />
127<br />
128<br />
198<br />
222<br />
214<br />
216<br />
220<br />
224<br />
131<br />
133<br />
135<br />
250<br />
238<br />
169<br />
171<br />
179<br />
181<br />
183<br />
185<br />
187<br />
191<br />
193<br />
177<br />
173<br />
167<br />
165<br />
236<br />
234<br />
232<br />
230<br />
228<br />
163<br />
161<br />
159<br />
155<br />
153<br />
141<br />
139<br />
137<br />
226<br />
218<br />
212<br />
210<br />
208<br />
206<br />
204<br />
202<br />
200<br />
160<br />
162<br />
107B<br />
107A<br />
105<br />
107<br />
111<br />
172<br />
109A<br />
166<br />
170<br />
168<br />
113<br />
115<br />
164<br />
118<br />
121<br />
119<br />
106<br />
101<br />
102<br />
103<br />
104<br />
105<br />
120<br />
135<br />
134<br />
122<br />
128<br />
127<br />
126<br />
125<br />
124<br />
123<br />
129<br />
130<br />
131<br />
132<br />
133<br />
136<br />
2<br />
8<br />
15<br />
3<br />
6<br />
1<br />
13<br />
21<br />
19<br />
9<br />
7<br />
5<br />
10<br />
12<br />
16<br />
4<br />
11<br />
17<br />
18<br />
15<br />
13<br />
21<br />
17<br />
19<br />
35<br />
33<br />
31<br />
18<br />
24<br />
23<br />
20<br />
25<br />
22<br />
244<br />
242<br />
240<br />
221<br />
213<br />
219 217 215<br />
211<br />
209<br />
205 203<br />
264<br />
246<br />
239<br />
241<br />
223<br />
262 260 258 256 254 252 250 248<br />
225<br />
229<br />
231<br />
233<br />
235<br />
227<br />
80<br />
78<br />
79<br />
84<br />
85<br />
87 86<br />
90<br />
4<br />
10<br />
8<br />
15<br />
2<br />
4<br />
6<br />
8<br />
10<br />
19<br />
21<br />
18<br />
20<br />
12<br />
3<br />
5<br />
9<br />
11<br />
13<br />
27<br />
5<br />
18<br />
16<br />
11<br />
25<br />
23<br />
21<br />
19<br />
17<br />
15<br />
16<br />
14<br />
12<br />
10<br />
7<br />
12<br />
1<br />
7<br />
6<br />
5<br />
4<br />
3<br />
2<br />
11<br />
10<br />
9<br />
8<br />
103<br />
130<br />
128<br />
126<br />
105<br />
107<br />
109<br />
120<br />
114<br />
100<br />
101<br />
95<br />
82<br />
93<br />
84<br />
91<br />
118<br />
116<br />
98<br />
96<br />
94<br />
92<br />
90<br />
88<br />
86<br />
97<br />
99<br />
80<br />
66<br />
68<br />
70<br />
72<br />
74<br />
76<br />
78<br />
29<br />
93<br />
83<br />
63 61<br />
75<br />
81<br />
26<br />
51<br />
27<br />
47<br />
43<br />
37<br />
22<br />
20<br />
16<br />
21<br />
49<br />
45<br />
35<br />
33<br />
23<br />
17<br />
18<br />
24<br />
55<br />
53<br />
32<br />
34<br />
36<br />
36A<br />
79<br />
77<br />
38<br />
44<br />
46<br />
50 85<br />
91<br />
48<br />
91<br />
7A<br />
32<br />
36<br />
38<br />
40<br />
42<br />
38<br />
39<br />
25<br />
18<br />
5<br />
20<br />
93 92<br />
7<br />
26<br />
22<br />
24<br />
18<br />
20<br />
24<br />
23<br />
22<br />
21<br />
34<br />
5<br />
3<br />
5<br />
9<br />
11<br />
13<br />
15<br />
14 12 10 8 6 4<br />
7<br />
1<br />
16<br />
2<br />
49<br />
51<br />
53<br />
57<br />
42<br />
44<br />
50<br />
52<br />
54<br />
61<br />
58<br />
56<br />
48<br />
60<br />
46<br />
55<br />
47<br />
43<br />
41<br />
45<br />
5<br />
13<br />
15<br />
17<br />
19<br />
21<br />
11<br />
7<br />
9<br />
41<br />
43<br />
45<br />
35<br />
32<br />
30<br />
28<br />
26<br />
24<br />
22 37<br />
39<br />
31<br />
34<br />
33<br />
47<br />
38<br />
39<br />
40<br />
41<br />
42<br />
33<br />
34<br />
35<br />
36<br />
37<br />
29<br />
30<br />
31<br />
32<br />
43<br />
27<br />
25<br />
23<br />
21<br />
29<br />
19<br />
32<br />
3<br />
5<br />
15<br />
13<br />
11<br />
9<br />
7<br />
17<br />
1<br />
7<br />
5<br />
3 36<br />
34<br />
38<br />
3<br />
20<br />
18<br />
16<br />
14<br />
9<br />
7<br />
5<br />
22<br />
11<br />
12<br />
1<br />
20<br />
22<br />
24<br />
26<br />
30<br />
6<br />
4<br />
8<br />
28<br />
10<br />
32<br />
2<br />
18<br />
14<br />
16<br />
12<br />
12<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
14<br />
2<br />
52<br />
58<br />
56<br />
54<br />
7<br />
5<br />
3<br />
11<br />
9<br />
21<br />
19<br />
17<br />
15<br />
13<br />
1<br />
50<br />
60<br />
42<br />
44<br />
46<br />
4<br />
6<br />
8<br />
40<br />
48<br />
2<br />
10<br />
2<br />
1<br />
9<br />
10<br />
8<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
21<br />
17<br />
6<br />
4<br />
2<br />
9<br />
7<br />
5<br />
11<br />
15<br />
29<br />
27<br />
25<br />
23<br />
12<br />
14<br />
16<br />
18<br />
20<br />
22<br />
24<br />
26<br />
28<br />
30<br />
32<br />
34<br />
10<br />
8<br />
1A<br />
170<br />
158<br />
159<br />
152<br />
153<br />
154<br />
155<br />
156<br />
159A<br />
160<br />
161<br />
162<br />
164<br />
169<br />
282<br />
211<br />
213<br />
225<br />
205<br />
203<br />
254<br />
207<br />
256<br />
223<br />
219<br />
217<br />
215<br />
272<br />
270<br />
268<br />
266<br />
264<br />
262<br />
260<br />
274<br />
276<br />
278<br />
209<br />
201<br />
145<br />
138<br />
139<br />
141<br />
140<br />
144<br />
1<br />
4<br />
3<br />
136<br />
134<br />
113<br />
151<br />
252<br />
199<br />
197<br />
137<br />
132<br />
111<br />
117<br />
100<br />
11<br />
238<br />
201<br />
77<br />
64<br />
15<br />
12<br />
116<br />
33<br />
55<br />
9<br />
10<br />
59<br />
14<br />
1<br />
136<br />
39<br />
4<br />
40<br />
10-30<br />
7-9<br />
1-6<br />
1 t/m 6<br />
7 t/m 34<br />
7 t/m 21<br />
2 t/m 30<br />
8<br />
2<br />
2 t/m 30<br />
2 t/m 10<br />
2 t/m 8<br />
35 t/m 48<br />
51 t/m 53<br />
6<br />
24<br />
14<br />
22<br />
9 t/m 37<br />
1<br />
62 t/m 110<br />
82 t/m 83<br />
107 t/m 118<br />
1<br />
Buitenhaven Oude <strong>stadsmuur</strong> Koornmarktspoort<br />
Oorgat<br />
Nieuwe situatie<br />
Oude situatie<br />
Hoog water situatie Hoog water situatie<br />
Nieuwe situatie<br />
Oude situatie<br />
Oude situatie<br />
Betonnen keerwand met kwel<br />
Waterkerend glas<br />
Waterkerende deur<br />
Smalle IJsselkade<br />
Hoog water situatie<br />
Nieuwe situatie<br />
Oude situatie<br />
Van Heutszplein<br />
Hoog water situatie<br />
Nieuwe situatie<br />
Oude situatie<br />
Marktgang<br />
Hoog water situatie<br />
Nieuwe situatie<br />
Oude situatie<br />
Stadsbrugplein<br />
Melkpoort Koldenhovenpoort Lampetpoort Blauwehandpoort Meerminnenpoort<br />
Hoog water situatie<br />
Nieuwe situatie<br />
Oude situatie<br />
Nieuwe situatie<br />
Oude situatie<br />
IJssel<br />
IJssel<br />
Hoog water situatie<br />
Tracé <strong>waterkering</strong><br />
Stadsfront