Relevant 2/2009 - Nvve

‘Dementie is vervroegde, versnelde
veroudering van de hersenen’, zei
hoogleraar neurobiologie Dick Swaab
in het middagprogramma van de
Algemene Ledenvergadering, na de
presentatie van Govert van Eerde
(zie ook pag. 12).
Dick Swaab lichtte de fasen toe die
hij onderscheidt bij dementie. Het
tempo en de ontwikkeling ervan zijn
persoonsgebonden. In fase 1 is er
nog geen sprake van dementie. Dat
is de fase, zei Swaab, ‘waarin u hopelijk
allemaal nog heel lang zult verblijven.’
In fase 2 is het dementieproces
begonnen, maar de patiënt en zijn
omgeving hebben (nog) niets in de
gaten. Alleen onder een microscoop
is te zien dat de hersenen aangetast
raken.
In fase 3 treden geheugenstoornissen
op. De diagnose is mogelijk, maar ondanks
goede bedoelingen, aldus
Swaab, kunnen huisartsen de ziekte
van Alzheimer niet in een vroeg stadium
vaststellen. Geheugenpoliklinieken
beheersen de vroegdiagnostiek
wel – via een hersenscan en een
hersenvochtpunctie. Professor Swaab:
‘Die geven een behoorlijke zekerheid.’
In fase 4 vordert de dementie en
breekt de tijdzone aan waarbinnen
hulp bij zelfdoding volgens de regels
mogelijk is. Het is de fase om hulp te
zoeken. Het is ook het moment dat
de patiënt nog goed met de huisarts
kan overleggen over eventuele hulp
bij zelfdoding. ‘Dat is een proces van
aftasten, zoeken naar het juiste moment.
Het gaat om persoonlijke afwegingen,
ook voor de arts. Die heeft
tijd nodig om ernaartoe te groeien.
Als de arts andere ideeën heeft, kan
de patiënt nog een andere huisarts
kiezen.’
Hersendood
In fase 5 is de patiënt wilsonbekwaam;
er is sprake van gevorderde
dementie. En dan breekt fase 6 aan,
waarin de patiënt in vegetatieve
toestand verkeert en hersendood is.
Dat wil zeggen dat er permanente
afwezigheid van bewustzijn is van
zichzelf en van de omgeving. Swaab:
‘De “klassieke euthanasie” is in dit
stadium mogelijk.’
De tijdsduur van de zes fasen varieert
van persoon tot persoon maar gemiddeld
verstrijken tien tot vijftien jaar,
waarin zich geheugenstoornissen
aandienen en later incontinentie,
stoppen met praten en stoppen met
glimlachen tot aan totale bedlegerigheid
in foetale houding. Professor
Swaab: ‘Bij veel mensen ouder dan
Teksten: Leo Enthoven
Foto’s: Christiaan Krouwels/De Beeldredaktie
DICK SWAAB: ‘DEMENTIE KAN HEEL SNEL GAAN’
ALV
75 jaar is het ziekteproces aan de
gang zonder dat ze het weten. Velen
worden ‘gered’ door een hartkwaal of
kanker.’
De ziekte van Alzheimer is de meest
voorkomende vorm van dementie,
maar ook bloedingen of infarcten
kunnen het proces in gang zetten,
evenals de ziekten van Parkinson en
Creutzfeldt-Jakob. Ook overmatig
gebruik van alcohol kan leiden tot
bloedinkjes in hersendelen van
belang voor het geheugen. Er kan
sprake zijn van een erfelijke aandoening.
‘En soms gaat het heel snel’,
merkte Swaab op. Het is dus zaak om
niet te wachten met het maken van
afspraken met de huisarts.
Swaab is niet optimistisch dat de
wetenschap op korte termijn een
medicijn tegen dementie zal ontwikkelen.
‘Wetenschappers onderzoeken
welke processen in de hersenen
worden aan- en uitgezet, hoe dat verloopt
en welke invloed dementie daarop
heeft. Dat gebeurt in een speurtocht
naar medicijnen. De eerst-
komende tien jaar verwacht ik zo’n
geneesmiddel niet. Misschien komt
er een middel om het proces een
beetje af te remmen.’
De Algemene Ledenvergadering van
de NVVE in Utrecht, zaterdag 25 april 2009