Relevant 2/2009 - Nvve

24
NVVE
NIEUWS
Minisymposium Humanistisch Verbond en NVVE
HELDERHEID EN OPENHEID OVER DOODSWENS IN DE PSYCHIATRIE
Psychiaters en geestelijk verzorgers beter informeren
en opleiden, meer voorlichting geven aan artsen en burgers
en het zelfbeschikkingsrecht van het individu centraal
stellen. Dat waren aanbevelingen tijdens het minisymposium
in Haarlem over het gebrek aan hulp aan
chronisch psychiatrische patiënten met een doodswens.
De bijeenkomst op 24 maart was georganiseerd door de
afdeling Haarlemmerland van het Humanistisch Verbond
en de NVVE. Hans van Dam opende met een overzicht van
de problematiek én de constatering dat de wet wel degelijk
hulp bij zelfdoding toestaat bij mensen met een psychiatrische
aandoening. Waarom krijgen chronisch psychiatrisch
patiënten dan zelden stervenshulp van hun arts? En waarom
is de doodswens zo moeilijk bespreekbaar?
Daarop gingen panelleden Rein Zunderdorp (voorzitter
Humanistisch Verbond), Johan Huisman (psychiater en
bestuurslid NVVE), Dick Swaab (hoogleraar neurobiologie)
en Freek Boon (humanistisch geestelijk verzorger GGZ
Delfland) in gesprek over de mogelijkheden en over wat er
nog geregeld dient te worden in de hulp aan mensen die
vanwege chronisch psychiatrische klachten de dood verkiezen.
Dat gebeurde aan de hand van fragmenten uit de
documentaire Mag ik dood?. Ook nabestaande Jannie
Schuit, NVVE-directeur Petra de Jong en voorzitter Eugène
Sutorius leverden bijdragen.
In de documentaire noemt psychiater Anne-Marie van
Dam de doodswens een persoonlijke keuze; ze wil daar
niet ‘in treden’. In reactie daarop stelde Rein Zunderdorp
dat deze psychiater er wel degelijk in treedt. ‘Zij neemt
namelijk de beslissing niet te helpen. De oplossing ligt in
zelfbeschikking. Ze zou moeten zeggen: Je hebt zoveel
procent kans dat het beter wordt. Wil je dat nog aangaan?
Dan is de beslissing echt aan de patiënt. De psychiater
kan zelf ja of nee zeggen bij de vraag om hulp, en moet bij
nee doorverwijzen.’
Petra de Jong wees op een verschil met de somatische
geneeskunde. Als longarts gaf ze longkankerpatiënten die
11 procent kans hadden op genezing de raad om niet een
zwaar traject in te gaan. Een heldere prognose en zo’n
keuzemoment bespreken met de patiënt zou ook in de
psychiatrie mogelijk moeten zijn.
In Mag ik dood? licht oud-minister van VWS Els Borst toe
dat er in de wet géén uitzondering wordt gemaakt voor
psychisch lijden. Een arts met principiële bezwaren heeft
dus de plicht door te verwijzen naar een andere arts. In
elk geval moet daarover betere voorlichting komen.
De steiger op
Johan Huisman schetste de achtergrond van twee casussen
van hulp bij zelfdoding in 2008, waar hij bij betrokken
was (zie ook pag. 14), de ene keer als uitvoerend arts en
de andere keer als consulent. ‘Ten aanzien van beide patiënten
is er iemand geweest die, in het beeld van de documentaire,
“mee de steiger op is gelopen”. Zo hebben
Relevant 2/2009
deze vrouwen menswaardig kunnen sterven en van naasten
afscheid kunnen nemen. Als ze niet geholpen waren,
zouden deze patiënten waarschijnlijk van het dak af of
voor de trein zijn gesprongen’, stelde Huisman.
Dat bracht Hans van Dam op de vraag in hoeverre je als
psychiater de doodswens op de agenda mag zetten. Freek
Boon: ‘We doen dat wel in de vertrouwensrelatie binnen
de geestelijke verzorging. Die is immers een vrijplaats binnen
een instelling en er is beroepsgeheim. Het is een
uitnodiging om de eenzaamheid te doorbreken, want isolement
kan de basis zijn voor impulssuïcide.’
Rein Zunderdorp vindt dat zelfbeschikking centraal moet
staan. ‘De basishouding moet zelfbeschikking zijn. De
professional moet daarbij alle mogelijke opties en scenario’s
met de patiënt bespreken en open houden. Daardoor
wordt het voor de professional ook hanteerbaar.’
Jannie Schuit vertelde dat de patiëntenvereniging Ypsilon
na een onderzoek onder 550 mensen had vastgesteld dat
er weinig gehoor is voor hun doodswens.
Opvoeden
Wat moet er nu concreet veranderen om de doodswens
van chronisch psychiatrisch patiënten bespreekbaar te
maken? ‘Meer voorlichting is nodig, meer gesprekken zoals
deze. We moeten elkaar opvoeden’, zei Dick Swaab.
Johan Huisman denkt dat artsen die de opleiding voor
psychiater volgen de richtlijnen gedrukt mee moeten krijgen.
En op symposia en congressen moet het onderwerp
hulp bij zelfdoding meer op de agenda komen.
Freek Boon meent dat het onderwerp bij de beroepsgroep
van humanistisch geestelijk verzorgers (HGV’ers)
meer besproken zou moeten worden. De Universiteit
voor Humanistiek (opleiding HGV) neemt dit ook op in
opleiding en biedt nascholing op dit terrein. Rein Zunderdorp:
‘De discussie moet worden voortgezet. Ik zal zelf
in het kader van de herziening van de Nederlandse
grondwet voorstellen dat in artikel 11 (over de integriteit
van het lichaam) ook opgenomen wordt “over het eigen
levenseinde te beschikken”. Jannie Schuit hoopt dat er
ook meer begeleiding komt voor familie en nabestaanden.
Zij worden vaak onzorgvuldig behandeld.