INVENTARISATIE VAN (MILIEU)ONDERZOEK NA ... - GGD Groningen

INVENTARISATIE VAN (MILIEU)ONDERZOEK
NA DE BRAND BIJ A.T.F. IN 2000
30 juni 2004
GGD Fryslân
in opdracht van Provincie Fryslân

SAMENVATTING
Op 12 mei 2000 is de opslag van gevaarlijk afval bij ATF te Drachten verbrand. Daarbij zijn
giftige stoffen verspreid.
Een deel van de betrokkenen maakt zich nog zorgen over de mogelijke blootstelling en
gevolgen voor de gezondheid. De Provincie Fryslân heeft daarom een inventarisatie laten
uitvoeren van het onderzoek van de toen verspreide verontreiniging, voorzover indertijd na de
brand gerapporteerd. Het doel is om na te gaan in hoeverre die verontreiniging een bedreiging
vormde voor de gezondheid en om na te gaan of er belangrijke gegevens ontbreken voor het
beoordelen van blootstelling.
Bij de inventarisatie is gebleken dat de volgende informatie beschikbaar is.
1. WAARNEMINGEN EN METINGEN BRANDWEER
De brandweer heeft woongebieden gecontroleerd aan de rand van het gebied met de
rookpluim en bij woningen van mensen in De Wilgen en Nijega die belden met een klacht. De
controles zijn uitgevoerd met het oog en met metingen. De metingen waren gericht op een
klein aantal kenmerkende stoffen in rook die de luchtwegen sterk kunnen aantasten. Uit de
waarnemingen en de metingen is niet gebleken dat de woongebieden of woningen ontruimd
moesten worden wegens acuut gevaar.
2. ROOK I
Het RIVM heeft in de rook op 20 meter van de brand een groot scala van stoffen onderzocht.
Geen van deze stoffen had een concentratie hoger dan wat in werksituaties dagelijks
toegelaten is. De hoeveelheid roet met teerachtige stoffen en andere zwevende deeltjes was
sterk verhoogd. Deze stoffen kunnen schadelijke effecten hebben, met name acute
aandoeningen van luchtwegen, hart en bloedvaten. Het is ook goed voorstelbaar dat
omwonenden last kunnen hebben gehad van prikkeling van ogen en keel met hoesten door de
rook. Dit zijn verschijnselen die in het algemeen verdwijnen, korte tijd na beëindiging van de
blootstelling. Dat geldt overigens voor elke rookwolk.
Bij de gemeten concentraties is het onwaarschijnlijk dat tijdelijke blootstelling aan de rook
blijvende effecten op de gezondheid heeft gehad, ook al was het dioxine-gehalte vlakbij de
brand sterk verhoogd. Op een kilometer van de brand zijn de concentraties veel lager geweest,
evenals aan de rand van de rookwolk.
3. ROOK II
In opdracht van de Gemeente Smallingerland is dicht bij de brand gemeten hoeveel dioxinen
de rook bevatte. Het gehalte was sterk verhoogd. Verder van de brand is het dioxine-gehalte
van de rook veel lager geweest. Wie de rook heeft ingeademd, heeft dioxinen binnen
gekregen. Iedereen krijgt ook met het dagelijkse voedsel dioxinen binnen. Schade aan de
gezondheid kan optreden als de totale hoeveelheid dioxinen gemiddeld over lange tijd te hoog
is. De gemiddelde hoeveelheid is echter weinig toegenomen door het tijdelijk inademen van
rook, zelfs met het gemeten dioxine-gehalte. Op lange termijn is een dergelijk gehalte alleen
schadelijk bij telkens herhaalde blootstelling.
De brandweerpakken bleken niet besmet met dioxinen. Er is geen reden om aan te nemen dat
de brandweer een gezondheidsrisico heeft gelopen, mede gezien de geringe blootstelling aan
rook en bluswater. De werknemers van de omliggende bedrijven zijn nog minder
blootgesteld.
Inventarisatie ATF-brand 2
2004-6-30 GGD Fryslân

4. WEGDEK, SCHEPEN EN LADING, BEDRIJFSGEBOUWEN EN –TERREINEN, EN ZANDDEPOT
In opdracht van de gemeente is ook onderzocht of de omgeving van ATF besmet was.
De weg langs de insteekhaven, twee van de schepen in de haven en het bedrijf Noord-Beton
bleken licht verontreinigd met dioxinen en zijn gereinigd door een gespecialiseerd bedrijf. De
rest van het industrieterrein en de andere schepen in de insteekhaven en de jachthaven waren
niet meetbaar verontreinigd. Het veevoer aan boord van een vrachtschip in de insteekhaven
bevatte niet teveel dioxinen of metalen.
5. GRAS EN MELK
Uit het onderzoek van het RIKILT is gebleken dat het gras verontreinigd was met metalen en
dioxinen tot op een afstand van 1,5 kilometer van de brand. Deze stoffen kunnen de
consument vooral bereiken door besmetting van melk van koeien die van het verontreinigde
gras hebben gegeten. Er zijn maatregelen genomen om dat te voorkomen. Uit onderzoek van
de melk is gebleken dat dit gelukt is. De brand heeft dus geen gezondheidsrisico’s veroorzaakt
voor degenen die zuivel of vlees uit het betreffende gebied consumeren.
6. KUILGRAS I
Een aanvullend onderzoek van het RIKILT in juni laat zien dat de brand ook later niet geleid
heeft tot ophoping van giftige stoffen in het gras.
7. KUILGRAS II
Voor een particulier is in 2003 door een ander lab nog een monster kuilvoer onderzocht op
metalen en PCB’s. De gehalten waren lager dan de norm voor veevoer.
8. GRAS, HAAS EN KONIJN
De Gezondheidsdienst voor Dieren heeft voor dierenarts een aantal monsters onderzocht. Het
gras bevatte minder cadmium en lood dan de norm. De haas was geschikt voor consumptie:
zelfs het orgaanvlees bevatte niet teveel cadmium of lood. De nieren van het konijn bevatten
misschien iets meer cadmium dan de consumptienorm voor rundernier, maar niet meer dan de
concentratie die gebruikelijk is bij grazers van meer dan 4 jaar oud. Consumptie van
dergelijke konijnennieren leidt niet tot een hoge belasting, behalve bij iemand die dagelijks
veel konijnennier eet. De gegevens wijzen niet op een bijzondere mate van verontreiniging.
9. OPPERVLAKTEWATER
Met het oog op de gezondheid van waterrecreanten heeft het Wetterskip Fryslân meteen laten
onderzoeken of het oppervlaktewater op een aantal plaatsen verontreinigd was met dioxinen.
Dit bleek niet het geval. Wel is op de insteekhaven een kleine hoeveelheid verontreinigde olie
aangetroffen die meegekomen was met het bluswater.
10. WATERBODEM I
Stoffen zoals dioxinen zijn niet oplosbaar in water en hechten zich meteen aan slibdeeltjes.
Een eerste onderzoek van het Wetterskip liet zien dat de brand geen duidelijke verontreiniging
in de waterbodem heeft veroorzaakt.
11. WATERBODEM II
Uit een uitgebreid onderzoek in opdracht van het Wetterskip is gebleken dat de brand geen
belangrijke invloed heeft gehad op de verontreiniging van de waterbodem. De bodem van de
haven was tevoren al verontreinigd. Na de brand was er een toename van gechloreerde stoffen
die afkomstig zouden kunnen zijn van bestrijdingsmiddelen in bluswater. Maar de
metaalgehalten zijn niet tegelijkertijd toegenomen. Na een half jaar zijn de concentraties van
Inventarisatie ATF-brand 3
2004-6-30 GGD Fryslân

sommige gechloreerde stoffen gedaald en die van andere niet. Dat wijst erop dat andere
bronnen een belangrijkere rol spelen dan de ATF-brand.
De invloed van de brand op de waterbodem elders was nog kleiner.
12. VIS
Voor de zekerheid heeft het Wetterskip ook vissen onderzocht. De brand heeft geen duidelijke
invloed gehad op de verontreiniging in vissen. Die verontreiniging was vooral afhankelijk van
verontreiniging van de waterbodem door andere oorzaken. De vis was geschikt voor
consumptie.
13. BODEM GROENTETUINEN
Op verzoek van drie bewoners aan de Skieppekampen en Eastersanning zijn hun
groentetuinen onderzocht op rekening van de Gemeente Smallingerland. Er zijn geen
verontreinigingen met dioxinen, PCB’s of cadmium aangetroffen. Er was een lichte
verontreiniging met DDT-achtige stoffen. Het gemeten gehalte vormt geen risico voor de
gezondheid. De gemeten verontreiniging is op zich niet aan de brand toe te schrijven, maar
eerder aan vroeger gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.
14. TUINBODEM
Ook een tuin aan de Eibertsgeasten is onderzocht op rekening van de gemeente. De bodem
had een dioxine-gehalte onder de norm.
15. BODEM IN AGRARISCH GEBIED
De Provincie Fryslân heeft de bodem van het agrarische gebied waar de rook gepasseerd is,
laten onderzoeken om na te gaan of er zware metalen zijn achtergebleven. Op enkele percelen
is een lichte verhoging aangetroffen; op de ene plaats is het gehalte van het ene metaal
verhoogd en op een andere plaats een ander metaal. De brand biedt geen verklaring hoe
enkele percelen wel beïnvloed kunnen zijn en de andere niet. Bovendien is het gemiddelde
gehalte van o.a. cadmium in de onderzochte percelen zelfs iets lager dan in de omgeving. De
gegevens wijzen ook niet op een afnemend gehalte van oost naar west. Er is daarom geen
reden om aan te nemen dat de brand een blijvende invloed heeft gehad op de bodem. Er geen
verontreiniging aangetroffen die een risico vormt voor de gezondheid.
16. RIOOLWATER
De instroom van de RWZI bevatte uiteraard verontreinigingen. Omdat er geen contact mee is geweest,
heeft het geen invloed gehad op de gezondheid.
17. RIOOLWATERZUIVERINGSSLIB
Het zuiveringsslib bevatte geen verhoogde hoeveelheid verontreinigingen. Omdat er geen contact mee
is geweest, heeft het geen invloed gehad op de gezondheid.
18. LUCHT BIJ RIOOLWERKZAAMHEDEN
Er bestond stankoverlast, maar geen te hoge blootstelling aan de onderzochte stoffen zoals
dioxinen. Er is geen reden om aan te nemen dat kortdurende blootstelling aan stank vanuit het
riool door de ATF-brand zou kunnen leiden tot gezondheidsschade op termijn. Het ontlopen
van de stank betekende ook het ontlopen van eventuele risico’s.
19. BLUSWATER IN BASSIN
Het bluswater bevatte uiteraard verontreinigingen. Omdat het als gevaarlijk afval behandeld is, heeft
het geen invloed gehad op de gezondheid.
Inventarisatie ATF-brand 4
2004-6-30 GGD Fryslân

20. BLUSWATER EN VERBRANDINGSRESTEN ATF
Een deel van het bluswater was sterk verontreinigd. Er is niet vermeld in hoeverre er
blootstelling aan het bluswater is opgetreden, met name bij het opvangen ervan en tijdens het
afsluiten van het riool. Daarna bij het afvoeren en verwerken zijn arbeidshygiëne en
milieuhygiëne waarschijnlijk in acht genomen.
21. BLOOTSTELLING OPRUIMPLOEG
Tijdens het opruimwerk is de blootstelling van de betreffende werknemers gering geweest.
22. GEBOUWEN VAN ATF
De ontvangsthal van ATF is onderzocht voordat het werk hervat werd. Die bevatte niet teveel
verontreinigingen.
23. BEDRIJFSTERREIN ATF
De vloer van de afgebrande hal bleek verontreinigd met dioxinen.
24. BLUSWATER EN BODEM BEDRIJFSTERREIN ATF
Een restant bluswater was sterk verontreinigd met allerlei stoffen.
De bodem van het ATF-terrein was ook sterk verontreinigd. De meest verontreinigde grond is
afgevoerd.
25. GEZONDHEID WERKNEMERS ATF
Bij 36 werknemers van ATF met enige blootstelling aan de rook, bestonden na drie maanden
geen duidelijke effecten op de gezondheid. Sommigen hadden kortdurend last gehad van
luchtwegen en andere slijmvliezen. Andere klachten zijn toegeschreven aan het vele extra
werk.
26. JAARVERSLAG ATF
Het jaarverslag van Essent Milieu voegt weinig toe aan de informatie over de milieukwaliteit.
Het vermeldt dat het grondwater onder het bedrijfsterrein slechts een licht verhoogd gehalte
nikkel en arseen te bevat. Dit vormt geen bedreiging voor de gezondheid.
27. HERBEOORDELING RAPPORTEN DOOR WETENSCHAPSWINKEL
De Chemiewinkel van de Groninger Universiteit heeft op verzoek van bewoners een second
opinion gegeven over de gegevens in een aantal rapporten. Deze onafhankelijke beoordeling
bevestigt in hoofdzaak de conclusies van de betreffende rapporten.
BLOOTSTELLING
Bij de brand zijn veel verschillende giftige stoffen verspreid. De aanwezigheid van die stoffen
zegt niets over het risico voor de gezondheid. Het gaat om de mate van blootstelling: de
hoeveelheid die iemand binnen krijgt via de luchtwegen, via de huid of via maag en darmen.
Blootstelling kan plaats vinden via verschillende routes in diverse milieucompartimenten en
in de voedselketen. Om de blootstelling door de ATF-brand te beoordelen, is voor de
relevante routes overwogen of er voldoende informatie beschikbaar is.
Er ontbreken veel gegevens voor een volledige beoordeling, maar de meeste daarvan betreffen
routes met een blootstelling die waarschijnlijk toch niet relevant is voor de gezondheid. Over
de volgende routes is onvoldoende informatie beschikbaar gekomen.
a. blootstelling van agenten bij afzetting aan dampen van verbrandingsresten tijdens transport;
b. blootstelling van werknemers bij werkzaamheden met riool- en bluswater buiten de RWZI;
c. blootstelling van de bevolking aan de rookpluim.
Inventarisatie ATF-brand 5
2004-6-30 GGD Fryslân

Uit de eerste fase van de brand zijn er gegevens over een beperkt aantal stoffen die mogelijk
een indicatie geven van de concentratie luchtweg-prikkelende verbrandingsproducten. Er is
geen rapportage van andere stoffen met onmiddellijke effecten en evenmin van stoffen met
effecten op termijn. Bovendien is er geen rapportage van zintuiglijke waarneming van
slijmvliesprikkeling en geen inschatting van de mate waarin mensen zich in de rook hebben
bevonden.
Uit de tweede fase van de brand zijn meer gegevens over mogelijke blootstelling, maar ook
hier waren de metingen niet dekkend voor alle mogelijk relevante componenten van de rook,
met name niet voor de beoordeling van effecten op korte termijn (bijvoorbeeld aldehyden).
Dit is overigens niet een specifieke tekortkoming bij deze brand maar een probleem bij het
beoordelen van elke blootstelling aan een zo complex mengsel als rook.
Er zijn door de brand mensen blootgesteld zodanig blootgesteld dat er ongewenste effecten op
de gezondheid zijn opgetreden, maar dit betreft acute effecten door een kortdurende
blootstelling. Het is te verwachten dat dergelijke effecten na korte tijd verdwenen zijn door
het beëindigen van de blootstelling.
De beschikbare informatie geeft geen aanwijzingen dat mensen zodanig zijn blootgesteld dat
er effecten op lange termijn te verwachten zijn.
Over de effecten bestaat geen volledige zekerheid door het ontbreken van een directe
terugkoppeling.
CONCLUSIES
Er zijn bij de brand veel giftige stoffen verspreid. Het risico hangt af van de hoeveelheid die
iemand binnenkrijgt. Die hoeveelheid kan tijdelijk te groot geweest zijn bij degenen die rook
hebben ingeademd. Zij kunnen daarvan schadelijke effecten hebben ondervonden, maar dit
zullen tijdelijke effecten zijn geweest omdat de blootstelling aan rook kortdurend was. Er zijn
geen aanwijzingen dat via andere routes de blootstelling langdurig zo hoog is geweest dat
daarvan schadelijke effecten op de gezondheid te verwachten zijn.
Er ontbreken echter gegevens voor een volledige beoordeling. De gerapporteerde gegevens
zijn niet geheel toereikend voor het beoordelen van de beroepsmatige blootstelling aan
bluswater en verbrandingsresten en datgene wat daaruit verdampt of verwaaid is. Wat de
bevolking betreft bestaat er onvoldoende inzicht in de blootstelling aan de rook.
AANBEVELINGEN
Het is raadzaam om aanvullende informatie te verzamelen over de beroepsmatige
blootstelling en om te inventariseren welke gezondheidsproblemen opgetreden zijn bij de
bevolking.
AFKORTINGEN:
RIVM = Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne
RIKILT = Instituut voor Voedselveiligheid
RWZI = rioolwaterzuiveringsinstallatie
PCB = hittebestendige olievormige chloorverbindingen die zich ophopen in vet en
melk, en die in zeer kleine hoeveelheden schadelijk zijn voor de gezondheid
DDT = slecht afbreekbaar insectenbestrijdingsmiddel
Inventarisatie ATF-brand 6
2004-6-30 GGD Fryslân

INHOUD
SAMENVATTING
pagina :
INLEIDING 8
OVERZICHT VAN ONDERZOEKSGEGEVENS EN RAPPORTEN 9
1. waarnemingen en metingen Brandweer 10
2. rook I 11
3. rook II 13
4. wegdek, schepen en lading, bedrijfsgebouwen en -terreinen, en zanddepot 14
5. gras en melk 16
6. kuilgras I 18
7. kuilgras II 19
8. gras, haas en konijn 20
9. oppervlaktewater 21
10. waterbodem I 22
11. waterbodem II 23
12. vis 24
13. bodem groentetuinen 25
14. tuinbodem 26
15. bodem in agrarisch gebied 27
16. bluswater in bassin 28
17. rioolwater 29
18. rioolwaterzuiveringsslib 30
19. lucht bij rioleringswerkzaamheden 31
20. bluswater en verbrandingsresten 32
21. blootstelling opruimploeg 34
22. gebouwen ATF 35
23. bedrijfsterrein ATF 36
24. bluswater en bodem bedrijfsterrein ATF 37
25. gezondheid werknemers ATF 38
26. jaarverslag ATF 39
27. herbeoordeling rapporten door Wetenschapswinkel RUG 40
BLOOTSTELLING 41
HIATEN IN DE INFORMATIE 46
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 47
BIJLAGE : EENHEDEN 48
Inventarisatie ATF-brand 7
2004-6-30 GGD Fryslân

INLEIDING
Op 12 mei 2000 is de opslag met een aanzienlijke hoeveelheid gevaarlijk afval van ATF te Drachten
verbrand. Daarbij is een deel van de aanwezige giftige stoffen verbrand en omgezet in minder giftige
verbindingen. En ander deel is omgezet in giftiger verbindingen. De giftige stoffen zijn ten dele
verspreid met de rook en ten dele met het bluswater. Na het blussen zijn de verbrandingsresten en een
deel van het bluswater afgevoerd. Ook daarbij is enige verspreiding van giftige stoffen opgetreden.
Tijdens en na de brand zijn een aantal voorzorgsmaatregelen geadviseerd of opgelegd om blootstelling
aan de giftige stoffen te beperken. Door onderzoek in diverse arbeidssituaties, milieucompartimenten
en onderdelen van de humane voedselketen is nagegaan welke nazorgsmaatregelen nodig waren. Naar
aanleiding van onderzoek is geoogst gras vernietigd, een deel van de bodem van het ATF-terrein
ontgraven en een deel van het industrieterrein gereinigd tezamen met schepen en een bedrijf westelijk
van ATF.
Ondanks de maatregelen is bij burgers in het gebied ten westen van Drachten onvrede over de
werkwijze en ongerustheid over gezondheidsrisico’s blijven bestaan. Om zicht te krijgen op de
gegevens over gezondheidsrisico’s heeft de Provincie Fryslân besloten om onderzoek te doen. Dit
onderzoek begint met het inventariseren van de gegevens uit het onderzoek dat na de brand is verricht
naar de mogelijke blootstelling aan potentieel giftige stoffen. Op verzoek van de Provincie heeft de
GGD Fryslân deze inventarisatie uitgevoerd.
Tevoren zijn een aantal criteria voor inclusie vastgelegd: in de inventarisatie worden de
onderzoekingen betrokken die betrekking hebben op verontreiniging van milieu en/of de humane
voedselketen en die verricht zijn door een wetenschappelijk of erkend laboratorium. Exclusie geldt
voor anekdotische waarnemingen en alternatieve interpretaties.
De inventarisatie behelst een systematische beschrijving van de onderzoekingen die beschikbaar zijn
nadat de Provincie de rapporten heeft opgevraagd. Er zijn 23 rapporten, verslagen en lab-uitslagen
ontvangen van tezamen ca. 650 bladzijden. De volgende paragraaf geeft daarvan een lijst.
Het overzicht is ingedeeld naar onderwerp. Sommigen onderwerpen komen in het overzicht twee maal
terug omdat ze in verschillende stukken stonden. Aan sommige rapporten zijn verscheidene
onderwerpen ontleend en apart beschreven ter wille van de overzichtelijkheid.
Eén onderzoeksgegeven voldeed niet aan de inclusie-criteria; dit betrof een labuitslag van lood en
cadmium in verdroogde orgaanresten van een zwaluw. In de beschrijving van de andere verkregen
gegevens is waar mogelijk de oorspronkelijke tekst geciteerd. Veelal was het terwille van de
beknoptheid nodig te parafrasen. Wat aldus aan de rapporten is ontleend, is weergegeven in lettertype
Arial. Aan elke beschrijving is een beschouwing toegevoegd over de generaliseerbaarheid van de
onderzoeksgegevens en een interpretatie die in algemene bewoordingen de strekking van de informatie
vermeldt. Zo is precies te zien waar de gevolgtrekkingen op berusten.
De inventarisatie wordt gevolgd door een toets of er gegevens beschikbaar zijn voor alle relevante
routes van blootstelling van mensen aan de verontreinigingen afkomstig van de ATF-brand. Daarop
volgen de conclusies en aanbevelingen.
In de bijlage staat een toelichting op de vermelde eenheden.
LEESWIJZER
Dit rapport bevat veel technische gegevens om inzichtelijk te maken hoe de informatie ontleend is aan
de geïnventariseerde stukken. Wie dat niet allemaal wil lezen, kan zich per onderdeel van het overzicht
beperken tot de interpretatie, die beschrijft wat de betekenis is van het betreffende stuk. De
interpretaties zijn tezamen opgenomen in de samenvatting. Wie de technische details wil overslaan,
kan zich dus alleen de samenvatting lezen.
Voor sommigen bevat ook de samenvatting teveel details. Daarom is er bij het rapport een verkorte
samenvatting gevoegd.
Inventarisatie ATF-brand 8
2004-6-30 GGD Fryslân

OVERZICHT VAN ONDERZOEKSRAPPORTEN EN GEGEVENS
De onderstaande rapporten en analysegegevens zijn ontvangen en beschreven.
Verslag op hoofdlijnen betr. maatregelen die op 12/5 genomen zijn door personeel van de
Alarmcentrale Fryslân en de Leider Meetplanorganisatie. Regionale Brandweer Fryslân
Rapport onderzoek enkele percelen, schepen en objecten te Drachten
Search i.o.v. Gemeente Smallingerland
Onderzoek naar de emissies van de brand bij ATF in Drachten
RIVM, RIKILT
Aanvullend onderzoek kuilgras
RIKILT
laboratoriumonderzoek van kuilvoer
BLGG Oosterbeek i.o.v. OvanderGalien
laboratoriumonderzoek van gras, haas en konijn
Gezondheidsdienst voor Dieren i.o.v DAPvdPauw
dioxinen in oppervlaktewater
Tauw i.o.v. Wetterskip Fryslân
dioxinen in waterbodem
Tauw i.o.v. Wetterskip Fryslân
(Water)bodemonderzoek rond het ATF-terrein in Drachten
Tauw i.o.v Provincie Fryslân
Aanvullend visonderzoek rond het ATF-terrein te Drachten
Wetterskip Fryslân
Bemonstering en analyse van de bovengrond ter plaatse van drie percelen aan de Skieppekampen
te Nijega en de Eastersanning te Oudega. Oranjewoud i.o.v. Gemeente Smallingerland
bluswaterbassin
Wetterskip Fryslân
RWZI-influent
Wetterskip Fryslân
RWZI-slib
Wetterskip Fryslân
Luchtmetingen riolering De Hemmen te Drachten
Grontmij i.o.v. Gemeente Smallingerland
bluswater
AVR i.o.v. Van Gansewinkel
uitslagen onderzoek bloed en urine van medewerkers Wenau
i.o.v. Wenau
Beoordeling arbeidsomstandigheden ATF
AMG i.o.v. ATF
Rapport onderzoek locatie De Lier 2 te Drachten
Search i.o.v. ATF
Evaluatierapport bodemsanering t.p.v. een deel van de bedrijfslocatie van ATF de Pijp aan de
Lier 2 te Drachten. Oranjewoud i.o.v. ATF
Gezondheidsonderzoek medewerkers ATF de Pijp
AMG i.o.v. ATF
Jaarrapportage 2000
Essent Milieu
Verspreiding van gevaarlijke stoffen ten gevolge van de brand in de opslag van gevaarlijk afval bij
ATF Drachten, 12 mei 2000. Rijksuniversiteit Groningen, Chemiewinkel
Inventarisatie ATF-brand 9
2004-6-30 GGD Fryslân

1. waarnemingen en metingen brandweer
titel: Verslag op hoofdlijnen betr. maatregelen die op 12/5 genomen zijn door personeel van de
Alarmcentrale Fryslân en de Leider Meetplanorganisatie n.a.v. brand bij ATF
opsteller: MWM.vandeVen
instelling: Regionale Brandweer Fryslân
datum: 2000-5-17
5 blz. tekst + 12 blz. bijlagen (werkwijze RHRR, kaarten, foto’s)
vraagstelling: Is er een acute bedreiging van de volksgezondheid?
methoden/technieken: 1. zintuiglijke waarneming (politie en brandweer);
2. colorimetrische gasdetectie (Draeger)
uitkomsten:
1. breedte van de rookwolk maximaal 500 m.
geen rookverspreiding in bewoond gebied: Smalle Ee, De Veenhoop, De Wilgen en de Sanding.
pluimdaling tussen Dearsum en Wommels.
2. geen verkleuring meetbuizen 16, 53, 58 en 78 in De Sanding, Oudega, Grou en richting Smalle Ee
en ook niet in de driehoek Scharnegoutum, Wommels, Mantgum.
Evenmin in De Wilgen (Nachtlân 54) en Nijega (Skieppekampen 24).
Herhaling tussen 12.30 en 14 uur 72 metingen op 18 punten: negatief behalve 3 uiterst geringe
verkleuringen van buis 53 (mierenzuur).
conclusies: geen acuut gevaar voor de volksgezondheid
generaliseerbaarheid:
De bemonstering is uitgevoerd bij bewoningskernen en is niet representatief voor blootstelling in het
tussengelegen landelijk gebied.
De bemonstering is uitgevoerd in de ochtend en in het begin van de middag; de rookontwikkeling was
toen ongeveer maximaal.
De gebruikte meetbuizen zijn niet alleen gevoelig voor chloor, mierenzuur, nitreuze dampen en
zoutzuur, maar ook voor een scala van andere acuut giftige (slijmvlies-aantastende) stoffen. De
gebruikte meetbuizen zijn niet gevoelig voor alle acuut giftige stoffen die in rook aanwezig kunnen
zijn. Ze geven wel een indruk of kenmerkende stoffen van rook wel of niet in grote hoeveelheden
aanwezig zijn.
De gebruikte meetbuizen zijn niet gevoelig voor stoffen met effecten op termijn.
interpretatie
De brandweer heeft woongebieden gecontroleerd aan de rand van het gebied met de rookpluim en bij
woningen van mensen in De Wilgen en Nijega die belden met een klacht. De controles zijn uitgevoerd
met het oog en met metingen. De metingen waren gericht op een klein aantal kenmerkende stoffen in
rook die de luchtwegen sterk kunnen aantasten. Uit de waarnemingen en de metingen is niet gebleken
dat de woongebieden of woningen ontruimd moesten worden wegens acuut gevaar.
volledigheid
De gegevens zijn niet geheel dekkend voor een sluitende beoordeling van de blootstelling van de
bevolking aan rook en de bestanddelen daarvan.
Inventarisatie ATF-brand 10
2004-6-30 GGD Fryslân

2. rook I
titel: Onderzoek naar de emissies van de brand bij ATF te Drachten
auteurs: M.vanBruggen, AJ.Baars, WA.Traag
instelling: RIVM, RIKILT
datum: februari 2001
code: 609022001
22 blz. tekst + 20 blz. bijlagen (tabellen, kaarten en briefrapport “Dioxinen in eieren”)
titel: Gevolgen van de brand bij ATF te Drachten
auteurs: WA.Traag, LAP.Hoogenboom, CD.deGooijer, ADK.Liem, JG.Post, AJ.Baars, R.Ritsema,
PAM.UijtdeHaag, P.vanZoonen
instelling: RIKILT, RIVM
datum: 2000-5-19
code: 197/00LOC li/SB
9 blz. tekst + 10 blz. bijlagen (tabellen met onderzoeksgegevens, locatiekaarten)
doelstelling
In kaart brengen van risico’s voor de mens door inademing.
methoden/technieken
van 15.00 - 16.30 uur op 20 meter van de brand monsters op filter van totaalstof-meter en in canisters.
rond 17 uur op 20 m en op 300m monsters in Tedlar bags.
met ICP-MS analyse 22 metalen en andere elementen.
met GC-MS analyse organische componenten inclusief PCB’s en dioxinen.
uitkomsten
Het totaalstof-gehalte van de lucht was 5500 mug/m 3 met een verhoogd gehalte teerachtige stoffen
(PAK’s) zoals gebruikelijk in roet. Alleen de gehalten van lood, koper, zink, cadmium, barium en tin
waren hoger dan de detectielimiet. Het totaalstof bevatte ook een verhoogd gehalte PCB’s. Het
dioxine-gehalte was met 1500 pg/m 3 zeer veel hoger dan in schone lucht en 10 maal hoger dan in de
schoorsteen van een moderne afvalverbrandingsinstallatie.
De lucht bevatte tevens een sterk verhoogd gehalte aromaten: benzeen (1500 mug/m 3 ), styreen (600
mug/m 3 ) en tolueen (800 mug/m 3 ).
beoordeling
Omdat de dichtstbijzijnde woonbebouwing op meer dan 1 km afstand ligt, zijn de concentraties daar
zo’n 500 maal lager dan bij de brandhaard. Het totaalstof-gehalte zal daar ten tijde van de meting
minder geweest zijn dan 100 mug/m 3 . Als het gemeten totaalstof wordt ingeademd, blijft het voor het
grootste deel achter in de bovenste luchtwegen en is minder schadelijk dan fijn stof, dat diep in de
longen komt. Er is geen gezondheidsnorm voor totaalstof. De grenswaarde voor fijn stof is 140
mug/m 3 gemiddeld per etmaal.
De gemeten concentraties metalen en aromaten overschrijden de MAC-waarden niet. Dit betekent dat
werknemers deze concentraties langdurig kunnen verdragen zonder gezondheidsschade voor henzelf
of hun nageslacht.
In de rook was het PCB-gehalte lager dan de norm voor langdurige blootstelling. De concentratie van
de 6 gemeten metalen en van benzeen en tolueen waren hoger dan de normen voor langdurige
blootstelling. Een kortdurende overschrijding van die normen veroorzaakt echter geen effecten op
termijn. De blootstelling is waarschijnlijk kort geweest voor werknemers en omwonenden, mede door
de beperkte duur van de brand. Voor de omwonenden komt daar de verdunningsfactor nog bij.
Daarom wordt de kans gering geacht dat blijvende effecten optreden door inademing van de rook.
Dit geldt ook voor de dioxinen, waarvoor in lucht geen gezondheidsnorm geldt. De toelaatbare extra
inname is 140 pg/d. Deze hoeveelheid was aanwezig in 100 liter van de onderzochte rook bij de
brandhaard en in ongeveer 50.000 liter rook op 1 km afstand. Mensen ademen meestal minder dan
1000 liter lucht per uur.
De metingen zijn pas uren na het begin van de brand gedaan. Het valt niet uit te sluiten dat de
concentraties voorafgaand aan de metinmgen hoger zijn geweest. Dat geldt niet voor dioxinen en roet;
de concentraties daarvan worden juist hoger wanneer de brand ten einde loopt.
Inventarisatie ATF-brand 11
2004-6-30 GGD Fryslân

conclusies
Het is goed voorstelbaar dat omwonenden last kunnen hebben gehad van prikkeling van ogen en keel
met hoesten door de rook. Dat zijn verschijnselen die in het algemeen verdwijnen, korte tijd na
beëindiging van de blootstelling.
Bij de gemeten concentraties is het onwaarschijnlijk dat blootstelling aan de rook blijvende effecten op
de gezondheid heeft gehad.
generaliseerbaarheid
De metingen zijn verricht op de plaats waar de meeste verontreiniging verwacht kon worden. Aan de
gemeten hoeveelheid totaalstof is te zien dat de meting in dichte rook is uitgevoerd. Maar het is
mogelijk dat de concentraties van sommige stoffen in de lucht al waren verminderd. Er is geen reden
om aan te nemen dat de concentratie dioxinen voorafgaand aan de metingen ook hoger was, omdat het
vuur toen heter was.
De metingen waren niet geschikt voor alle stoffen met mogelijk acute gezondheidseffecten,
bijvoorbeeld aldehyden en zwevende deeltjes microstof en nanostof. Ook is niet vermeld hoeveel PAK
(teerachtige stoffen) en andere kankerverwekkende stoffen de rook bevatte. Maar door de tamelijk
kortdurende blootstelling en de verdunning met de afstand is te verwachten dat de toegevoegde kans
op kanker klein is.
interpretatie
Het RIVM heeft in de rook op 20 meter van de brand een groot scala van stoffen onderzocht. Geen
van deze stoffen had een concentratie hoger dan wat in werksituaties dagelijks toegelaten is. De
hoeveelheid roet met teerachtige stoffen en andere zwevende deeltjes was sterk verhoogd. Deze
stoffen kunnen schadelijke effecten hebben, met name acute aandoeningen van luchtwegen, hart en
bloedvaten. Het is ook goed voorstelbaar dat omwonenden last kunnen hebben gehad van prikkeling
van ogen en keel met hoesten door de rook. Dit zijn verschijnselen die in het algemeen verdwijnen,
korte tijd na beëindiging van de blootstelling. Dat geldt overigens voor elke rookwolk.
Bij de gemeten concentraties is het onwaarschijnlijk dat tijdelijke blootstelling aan de rook blijvende
effecten op de gezondheid heeft gehad, ook al was het dioxine-gehalte vlakbij de brand sterk
verhoogd. Op een kilometer van de brand zijn de concentraties veel lager geweest, evenals aan de rand
van de rookwolk.
volledigheid
De gegevens zijn niet geheel dekkend voor een sluitende beoordeling van de blootstelling van de
bevolking aan rook en de bestanddelen daarvan.
Inventarisatie ATF-brand 12
2004-6-30 GGD Fryslân

3. rook II
titel: Rapport onderzoek enkele percelen, schepen en objecten te Drachten
opsteller: Search Milieu B.V.
opdrachtgever: Gemeente Smallingerland
datum: 2000-6-23
code: 209370.0
18 blz. tekst + 145 blz. bijlagen (locatiekaarten, analyseresultaten Search en Alcontrol, concept plan
van aanpak 2000-5-15)
doelstelling
Nagaan of de directe omgeving van ATF besmet was gevaarlijke stoffen.
methoden/technieken
Het rookmonster is genomen in de middag.
De luchtmonsters en kleefmonsters zijn onderzocht met optische en scanning electronenmicroscopie
met daaraan gekoppeld een EDX-microanalysesysteem.
uitkomsten
Het dioxinegehalte van de rook was 1,5 ng/m 3 .
De gehalten op de brandweerpakken waren zeer gering of zelfs lager dan de detectielimiet.
conclusie
Tijdens de brand zal niemand een relevante hoeveelheid dioxinen hebben ingeademd.
generaliseerbaarheid
Er is niet vermeld waar de rook is bemonsterd voor het onderzoek van dioxinen; aannemelijk is dat dit
bij de insteekhaven is gedaan evenals het merendeel van de rest van het onderzoek. De afstand speelt
een belangrijke rol. De kans op acute effecten neemt snel af met de afstand van de bron en de afstand
tot de as van de rookpluim.
Het kan zijn dat de concentraties op een ander deel van de dag wat hoger waren. Dit verandert het
risico echter niet wezenlijk omdat de kans op gezondheidsschade vooral toeneemt bij langdurig
herhaalde hoge blootstelling. Eenmalige blootstelling moet veel hoger zijn om schadelijke effecten te
hebben.
interpretatie
In opdracht van de gemeente is dicht bij de brand gemeten hoeveel dioxinen de rook bevatte. Het
gehalte was sterk verhoogd. Verder van de brand is het dioxine-gehalte van de rook veel lager
geweest. Wie de rook heeft ingeademd, heeft dioxinen binnen gekregen. Iedereen krijgt ook met het
dagelijkse voedsel dioxinen binnen. Schade aan de gezondheid kan optreden als de totale hoeveelheid
dioxinen gemiddeld over lange tijd te hoog is. De gemiddelde hoeveelheid is echter weinig
toegenomen door het tijdelijk inademen van rook, zelfs met het gemeten dioxine-gehalte. Op lange
termijn is een dergelijk gehalte alleen schadelijk bij telkens herhaalde blootstelling.
De brandweerpakken bleken niet besmet met dioxinen. Er is geen reden om aan te nemen dat de
brandweer een gezondheidsrisico heeft gelopen, mede gezien de geringe blootstelling aan rook en
bluswater. De werknemers van de omliggende bedrijven zijn nog minder blootgesteld.
volledigheid
De gegevens zijn niet geheel dekkend voor een sluitende beoordeling van de blootstelling van de
bevolking aan rook en de bestanddelen daarvan.
Inventarisatie ATF-brand 13
2004-6-30 GGD Fryslân

4. wegdek, schepen en lading, bedrijfsgebouwen en –terreinen, braakperceel en zanddepot
titel: Rapport onderzoek enkele percelen, schepen en objecten te Drachten
opsteller: Search Milieu B.V.
opdrachtgever: Gemeente Smallingerland
datum: 2000-6-23
code: 209370.0
18 blz. tekst + 145 blz. bijlagen (locatiekaarten, analyseresultaten Search en Alcontrol, concept plan
van aanpak 2000-5-15)
doelstelling
Nagaan of de directe omgeving van ATF besmet was gevaarlijke stoffen.
methoden/technieken
45 luchtmonsters met Dräger-buisjes of PID ten tijde van de nabluswerkzaamheden en daarna
61 veegmonsters met tissue’s met petroleumether op diverse oppervlakken van de schepen Archus,
Calypso en IJsselmeer, een scheepscasco, een ponton, een kraan op de kade, de jachten Hilda Nita
en Laucum in jachthaven De Steven, de rijweg De Steven, bij de bedrijven Noord-Beton, CMF
Drachten B.V., Friesland Staal en Sterk Holding B.V., de pakken van de brandweer en de rijweg van
de Lier na reiniging.
42 kleefmonsters met koolstofkleefband op diverse oppervlakken, waarvan 8 monsters bij elk van de 4
genoemde bedrijven en 10 monsters op de sleepboot Calypso.
6 veevoedermonsters van de lading van een schip in de insteekhaven (onderzocht op dioxines, PCB’s
en zware metalen)
16 zandmonsters van een zanddepot ten westen van de bedrijven (onderzocht op dioxines, PCB’s en
zware metalen)
5 bodemmonsters van naast de bedrijven gelegen braakliggende terreinen (onderzocht op dioxines)
De kleefmonsters zijn onderzocht met optische en scanning electronenmicroscopie met daaraan
gekoppeld een EDX-microanalysesysteem.
uitkomsten
Met een PID-meting op 13 mei 2000 om 4 uur werd 1-3 ppm luchtvreemde stoffen aangetroffen,
waarvan 0,5 ppm nitreuze dampen.
In het veevoer was het gehalte dioxine-TEQ 0,58 - 0,68 ng/kg en het gehalte PCB’s tot 21 mug/kg
vet. Dit was lager dan de normen van het Productschap voor Veevoeder van 1 ng/kg resp. 50 - 100
mug/kg vet. De gehalten arseen, cadmium, kwik en lood waren lager dan de diervoedernormen van
het Productschap voor Vlees en Vee.
Het dioxine-gehalte van het zand en de braakliggende terreinen was 0,09 - 0,52 resp. 2,5 - 15,5
ng/kgDS. Dit is veel lager dan de indicatieve toetsingswaarden van 1000 ng/kgDS = 0,001 mg/kgDS
van VROM.
De uitkomsten van de andere analyses zijn niet berekend per gewichtseenheid van het monster of per
bemonsterd oppervlak en geven dus alleen kwalitatieve informatie.
Op de oppervlakken ter plaatse van het industrieterrein die het meest in de rook hebben gelegen,
bleken de dioxine-gehalten licht verhoogd ten opzichte van de directe omgeving. Vergeleken met de
dioxine-gehalten van roet en zelfs van bodem op allerlei plaatsen in Nederland zijn de op het
industrieterrein gevonden gehalten zelfs laag te noemen.
Er is een door de brand licht verontreinigde zone aangegeven, waarin het risico niet kwantitatief is
bepaald, maar waarvoor reiniging is aangeraden als voorzorgsmaatregel voorafgaand aan het weer
opstarten van de bedrijven, te weten Noord-Beton, Archus en Calypso, en voorafgaand aan het
betreden van het scheepscasco.
De gehalten op de overige locaties waren zeer gering of zelfs lager dan de detectielimiet.
conclusies
Het huidcontact met brand- en blusproducten is van beperkte duur geweest en bij de meeste mensen
van beperkte intensiteit doordat er gebruik is gemaakt van beschermende kleding en handschoenen.
De hoogste blootstelling is te verwachten bij de opruimers. Bij hen wordt routinematig medisch
onderzoek gedaan, omdat ze regelmatig werken met giftige stoffen. Bij anderen is de extra
blootstelling te gering om medisch onderzoek zinvol te maken.
Inventarisatie ATF-brand 14
2004-6-30 GGD Fryslân

generaliseerbaarheid
De bemonstering van oppervlakken is uitgevoerd waar de hoogste concentratie verwacht konden
worden.
Er is niet vermeld op welke bloorstellingsschatting van welke andere werknemers dan de brandweer
en de opruimers de conclusie berust. Kennelijk betreft dit de werknemers van de bedrijven aan de
haven en elders op het industrieterrein omdat zij niet toegelaten zijn totdat het zeker was dat hun
werkterrein schoon was.
interpretatie
In opdracht van de gemeente is onderzocht of de omgeving van ATF besmet was.
De weg langs de insteekhaven, twee van de schepen in de haven en het bedrijf Noord-Beton bleken
licht verontreinigd met dioxinen en zijn gereinigd. De rest van het industrieterrein en de andere
schepen in de insteekhaven en de jachthaven waren niet meetbaar verontreinigd. Het veevoer aan
boord van een vrachtschip in de insteekhaven bevatte niet teveel dioxinen of metalen.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
werknemers aan rookaanslag en dioxinen daarin.
Inventarisatie ATF-brand 15
2004-6-30 GGD Fryslân

5. gras en melk
titel: Onderzoek naar de emissies van de brand bij ATF te Drachten
auteurs: M.vanBruggen, AJ.Baars, WA.Traag
instelling: RIVM, RIKILT
datum: februari 2001
code: 609022001
22 blz. tekst + 20 blz. bijlagen (tabellen, kaarten en briefrapport “Dioxinen in eieren”)
titel: Gevolgen van de brand bij ATF te Drachten
auteurs: WA.Traag, LAP.Hoogenboom, CD.deGooijer, ADK.Liem, JG.Post, AJ.Baars, R.Ritsema,
PAM.UijtdeHaag, P.vanZoonen
instelling: RIKILT, RIVM
datum: 2000-5-19
code: 197/00LOC li/SB
9 blz. tekst + 10 blz. bijlagen (tabellen met onderzoeksgegevens, locatiekaarten)
doelstelling
Vaststellen van aard, concentratie en eventuele risico’s van stoffen die tijdens de brand verspreid zijn.
vraagstelling
Zijn er risico’s geweest voor de consument door het gebruik van verontreinigde melk en/of andere
dierlijke producten uit het door depositie verontreinigde gebied?
methoden/technieken
12, 13 en 15 mei: 4, 9 en 49 grasmonsters in het gebied met de speciale LNV-maatregel.
13 en 14 mei: melkmonsters uit de opslagtanks van 12 melkveebedrijven.
15 mei: melkmonsters van bedrijven waarvan het vee op 12 mei gegraasd had.
18 mei: grasmonsters op het land van de genoemde 14 bedrijven
De grasmonsters zijn genomen volgens de NVN 5624: vlak boven de zode afgeknipt om een beeld te
krijgen van hert gehele gewas.
Bepaling zware metalen met ICP-MS, en dioxinen met GC/MS na screening met Calux.
uitkomsten
Gras van 300 m en 3 km afstand had op 12 mei een gehalte dioxine-TEQ van 1,0 resp. 0,04 - 0,18 ng/
kg gras. Het normale gehalte is lager dan 0,3 ng/kg gras. Op 15 mei leken de dioxinen-gehalten nog
kwalitatief verhoogd in een gebied tot 1,5 km van ATF.
De PCB-gehalten waren in alle monsters lager dan 0,01 mg/kg gras.
In melk verzameld op 13, 14 en 15 mei waren de PCB-gehalten lager dan 0,01 mg/kg vet. Ze waren
niet verhoogd ten opzichte van het landelijke achtgrondniveau. Dit geldt ook voor de dioxine-gehalten.
De gehalten lood en cadmium in de melkmonsters waren lager dan Warenwetnorm van 50 resp. 5
mug/l en niet verhoogd ten opzichte van het landelijk gemiddelde.
De 49 grasmonsters van 15 mei bevatten niet meer metalen dan de landelijke achtergrondgehalten,
behalve 1 monster op 1 km afstand van de brandhaard. Dit monster bevatte een verhoogd gehalte
vanadium, chroom, arseen, cadmium, kwik en lood. De gehalten van lood en kwik waren hoger dan de
norm voor veevoeder en er zat meer koper in dan goed is voor schapen. In de beide monsters die op
18 mei op dezelfde locatie genomen zijn, waren van alle 6 genoemde metalen de gehalten sterk
verminderd; er was geen overschrijding meer van de veevoedernorm. Dit is waarschijnlijk het gevolg
van afspoeling door de intussen gevallen regen, van verwaaiing en van groei en sterfte van het gras.
Op 12 mei was ook het cadmium-gehalte verhoogd op 300 m van de brand. Op deze locatie was het
gehalte al op 15 mei lager dan dan de veevoedernorm, waarna het nog verder daalde.
beoordeling
De concentraties van lood, cadmium en kwik in/op gras zijn gedurende enige dagen hoger geweest
dan normen voor veevoeder. Per soort metaal verschillen de gehalten per monster nogal,
vermoedelijk door niet gelijkmatige verdeling van met de rook meegevoerde verbrandingsresten.
Door het weideverbod en het maaien en ter vernietiging afvoeren van het gras tot op 1,5 km van de
brand, is de blootstelling van vee door de brand sterk beperkt, zoals blijkt het niet verontreinigd raken
Inventarisatie ATF-brand 16
2004-6-30 GGD Fryslân

van de melk. De normen zijn afgestemd op risico’s voor de consument. De dieren zelf ondervinden
pas problemen bij veel hogere concentraties.
In de opslag was ook asbest-houdend materiaal aanwezig. Dit materiaal kan in de vuurhaard
geschadigd zijn, zodat er asbestvezels vrijgekomen zijn. De hoeveelheid vezels is in de rook zodanig
verdund dat dit nauwelijk iets verandert aan de blootstelling.
Volgens het KNMI varieerde op 12 mei tussen 6 en 18 uur de windrichting van 70-90 graden en de
windsnelheid 5-8 m/s bij een stabiliteitsklasse C van Pasquill. Uit waarnemingen bleek dat de
rookpluim tot ongeveer 50 meter hoogte is gestegen. Met het verspreidingsmodel PHAST is berekend
dat dan de meeste depositie op oppervlakken te verwachten is binnen een afstand van 1 km. Pas
wanneer de pluim zich zou verplaatsen tot enkele honderden meters hoogte zou de hoogste
concentratie gevonden worden op enkele kilometers afstand van de bron, waarbij onderweg in de
lucht een sterke verdunning optreedt van de gevaarlijke stoffen.
De berekeningen met het verspreidingsmodel leveren uitkomsten die niet in tegenspraak zijn met de
meetresultaten.
conclusies
Tot op een afstand van 1 km was hier en daar in gras het gehalte zware metalen hoger dan de norm
voor veevoeder. Tot 1,5 km was het dioxine-gehalte van gras verhoogd. Op grotere afstanden zijn in
gras geen verhoogde gehalten aangetroffen.
In de melk van de betrokken veehouderijen zijn geen verhoogde gehalten metalen, PCB’s of dioxinen
aangetroffen. De maatregelen waren blijkbaar voldoende om de melk van besmetting te vrijwaren.
generaliseerbaarheid
De metingen zijn verricht op plaatsen waar de meeste verontreiniging verwacht kon worden.
Onderzocht zijn stapelende stoffen zoals metalen, PCB’s en dioxinen. De metingen zijn verricht in het
meest gevoelige deel van de voedselketen voor menselijke consumptie. Aangezien gras en koemelk in
orde waren, bestond er geen noodzaak om ander vee te onderzoeken ter bescherming van de
volksgezondheid.
interpretatie
Uit het onderzoek van het RIKILT is gebleken dat het gras verontreinigd was met metalen en
dioxinen tot op een afstand van 1,5 kilometer van de brand. Deze stoffen kunnen de consument vooral
bereiken door besmetting van melk van koeien die van het verontreinigde gras hebben gegeten. Er zijn
maatregelen genomen om dat te voorkomen. Uit onderzoek van de melk is gebleken dat dit gelukt is.
De brand heeft dus geen gezondheidsrisico’s veroorzaakt voor degenen die zuivel of vlees uit het
betreffende gebied consumeren.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 17
2004-6-30 GGD Fryslân

6. kuilgras I
onderwerp: aanvullend onderzoek i.v.m. brand te Drachten
opsteller: WA.Traag
instelling: RIKILT
datum: 2000-6-20
code: 00/0013982
1 blz. tekst + 1 blz. bijlage (tabel) + begeleidende brief
probleemstelling
De AID heeft van een aantal graskuilen aangegeven dat mogelijk materiaal bevatten dat verontreinigd
is als gevolg van de ATF-brand.
methoden/technieken
De AID heeft op 5 juni 12 monsters genomen waarvan 10 uit mogelijk verdachte grassilages.
In alle monsters zijn door het RIKILT cadmium, lood, 7 PCB’s en dioxines gemeten. Voor dioxinen is
de indicatieve CALUX-methode gehanteerd: de uitslag is negatief als het signaal duidelijk minder is
dan bij een vergelijkingsmonster van gras met een gehalte dioxine-TEQ van 1,35 ng/kg.
uitkomsten
De cadmium-gehalten lagen tussen 0,015 en 0,031 mg/kg.
De loodgehalten lagen tussen 0,21 en 1,6 mg/kg.
De PCB-gehalten waren lager dan de detectielimiet van 0,05 mg/kg.
De dioxine-bepaling was in alle monsters negatief.
In de niet verdachte graskuilen waren de gehalten zeker niet lager dan in die met mogelijk
verontreinigd gras.
conclusies
Geen van de gemeten stoffen overschrijdt een veevoedernorm of advieswaarde. Het kuilgras kan
worden gebruikt als veevoer.
generaliseerbaarheid
Er is niet vermeld waar de monsters genomen zijn en in hoeverre ze representatief zijn voor andere
kuilgras. Omdat het verdachte kuilen betreft, gaat het waarschijnlijk om de meest ongunstige situatie.
interpretatie
Het aanvullende onderzoek van het RIKILT in juni laat zien dat de brand ook later niet geleid heeft tot
ophoping van giftige stoffen in het gras.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 18
2004-6-30 GGD Fryslân

7. kuilgras II
onderwerp: kuilvoer
laboratorium: Blgg Oosterbeek
opdrachtgever: O.vanderGalien
datum: 2003-8-29
code: 69669
3 blz analyseverslagen
methoden/technieken
Er is een monster kuilvoer onderzocht op 8 metalen en op PCB’s.
uitkomsten
Het kuilvoer had een cadmium-gehalte van 0,28 mg/kgDS en een lood-gehalte van 10 mg/kgDS.
Daarnaast was het gehalte arseen 2,3, chroom 4, koper 29, kwik 0,05, nikkel 3,1 en zink 179
mg/kgDS. De hoeveelheid PCB’s was lager dan de detectiemiet van 0,005 mg/kgDS.
Het percentage droge stof was 34,4. Dit betekent dat in het volledige product de concentraties
ongeveer 3 maal zo laag zijn als de genoemde waarden.
beoordeling
De toetsingswaarde voor veevoer bedraagt: cadmium 1 en lood 5 mg/kg voer.
Verder geldt voor arseen 2, chroomchloride 1000, koper voor schapen 15, koper voor varkens 175,
kwik 0,1 mg/kg voer. Voor nikkel en zink gelden geen veevoernormen.
De toetswaarden worden niet overschreden door de gemeten concentraties gedeeld door 3.
generaliseerbaarheid
Het monster is 3 jaar na de brand genomen om onbekende redenen. Het monster is dus vermoedelijk
selectief en daarom niet representatief voor kuilvoer op andere locaties.
interpretatie
Voor een particulier is in 2003 nog een monster kuilvoer onderzocht op metalen en PCB’s. De
gehalten waren lager dan de norm voor veevoer.
volledigheid
Gezien het onderzoek van het RIKILT zijn er voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van
de mogelijke blootstelling van de bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 19
2004-6-30 GGD Fryslân

8. gras, haas en konijn
laboratoriumonderzoek van gras, haas en konijn
opsteller: Gezondheidsdienst voor Dieren
opdrachtgever: DAP.vanderPauw, dierenarts
data: 2000-6-22 code: OV2000-03396
2000-11-21 OV2000-06543
2001-1-12 SZ2001-00174
3 x 1 blz.
probleemstelling
Bij gras/voer en haas staat vermeld: klachten.
Bij het konijn staat vermeld: kadaver.
Van de ganzen staat vermeld dat hun levers ook aanwezig waren.
methoden/technieken
1 monster gras/voer is onderzocht op cadmium, lood, PCB’s en organochloor-bestrijdingsmiddelen.
Van de haas zijn nier en lever onderzocht op cadmium resp. lood.
Van het konijn is nier-materiaal onderzocht op cadmium.
De gebruikte analysetechniek is AAS(HGA).
uitkomsten
Het gras/voer had een cadmium-gehalte van 0,24 mg/kgDS en een loodgehalte van 0,90 mg/kgDS.
Het percentage droge stof is niet vermeld. Het gehalte PCB’s en organochloor-bestrijdingsmiddelen
was lager dan de detectielimiet, die niet vermeld is.
Het nierweefsel van de haas had een cadmium-gehalte van 2,7 mg/kgDS. De lever had een
loodgehalte van 0,2 mg/kgDS. De percentages droge stof van de organen zijn niet vermeld.
Het nierweefsel van het konijn had een cadmium-gehalte van 6,0 mg/kgDS.
beoordeling
Waarschijnlijk bevatte het gras ongeveer 30% droge stof. De concentraties cadmium en lood waren
dan in het voer ongeveer 3 maal lager dan de vermelde waarden.
Navraag bij van de Gezondheidsdienst voor Dieren leverde de volgende toetsingswaarden op.
De norm voor gras en hooi voor productiedieren is cadmium < 1 en lood < 5 mg/kg voer.
De consumptienorm voor cadmium is 1 mg/kg in varkensnier en 2,5 mg/kg in rundernier (dit komt
overeen met 2 resp. 5 mg/kgDS bij een droge stof percentage van 50).
De consumptienorm voor lood is 0,5 mg/kg in kippen/varkenslever en 1 mg/kg in runderlever.
Het normale cadmium-gehalte van nier van grazers zoals runderen is 1 mg/kg na 1 jaar en 5-12 mg/kg
na 4 of 5 jaar.
Het normale loodgehalte van lever van vee is 0,1 –0,2 mg/kgDS en bij geringe verontreiniging 0,3 tot
0,5 mg.kgDS.
generaliseerbaarheid
De monsters zijn vermoedelijk selectief genomen en daarom niet representatief voor gras van andere
locaties en niet-verdachte dieren.
interpretatie
Het onderzochte gras bevatte minder cadmium en lood dan de norm. De haas was geschikt voor
consumptie: zelfs het orgaanvlees bevatte niet teveel cadmium of lood. De nieren van het konijn
bevatten misschien iets meer cadmium dan de consumptienorm voor rundernier, maar niet meer dan de
concentratie die gebruikelijk is bij grazers van meer dan 4 jaar oud. Consumptie van dergelijke
konijnennieren leidt niet tot een hoge belasting, behalve bij iemand die dagelijks veel konijnennier eet.
De gegevens wijzen niet op een bijzondere mate van verontreiniging.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 20
2004-6-30 GGD Fryslân

9. oppervlaktewater
onderwerp: dioxinen in oppervlaktewater
laboratorium: Tauw
opdrachtgever: Wetterskip Fryslân
datum: 2000-5-23
4 blz. analyseresultaten
methoden/technieken
Er zijn 4 watermonsters genomen op 13 en 14 mei 2000 op verschillende locaties: Wammerterpolder,
’t Skrok, ringsloot Wolwarren en de Gealanden.
In de insteekhaven bij ATF is de oliedrijflaag bemonsterd.
uitkomsten
In het oppervlaktewater zijn de gehalten lager dan de detectielimiet, ongeveer 0,01 nanogram per liter.
De drijflaag bevatte per liter 0,024 ng dioxine-TEQ
conclusies
Het dioxine-gehalte van het water is zeer laag doordat dioxine meteen bindt aan zwevende deeltjes. De
oliedrijflaag bevat weliswaar een meetbaar gehalte dioxines, maar de totale hoeveelheid dioxines is
gering omdat het om een zeer dunne laag gaat.
generaliseerbaarheid
Uit de gegevens is niet af te leiden hoe de monsters genomen zijn en of ze representatief zijn.
interpretatie
Met het oog op de gezondheid van waterrecreanten heeft het Wetterskip Fryslân meteen laten
onderzoeken of het oppervlaktewater op een aantal plaatsen besmet was met dioxinen. Dit bleek niet
het geval. Wel werd op de insteekhaven een kleine hoeveelheid verontreinigde olie aangetroffen die
meegekomen was met het bluswater.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking tijdens recreatie.
Inventarisatie ATF-brand 21
2004-6-30 GGD Fryslân

10. waterbodem I
onderwerp: dioxinen in waterbodem
laboratorium: Tauw
opdrachtgever: Wetterskip Fryslân
datum: 2000-5-25
3 blz. analyseresulaten
methoden/technieken
Er zijn op 18 mei 2000 vier waterbodemmonsters genomen: in de insteekhaven De Lier, de
Industriehaven, Smalle Eesterzanding en It Wiid (Earnewâld).
uitkomsten
Het gehalte dioxine-TEQ was het hoogst in de Industriehaven namelijk 0.149 nanogram per kg droge
stof. In de Insteekhaven was het gehalte bijna de helft. In de Smalle Eesterzanding en It Wiid was het
nog eens ongeveer drie maal lager.
conclusies
Het hoogste gehalte is niet aangetroffen waar het bluswater naar toe was gelopen. Blijkbaar zijn er
andere krachtiger bronnen van dioxinen.
generaliseerbaarheid
Uit de gegevens is niet af te leiden hoe de monsters genomen zijn en of ze representatief zijn.
interpretatie
Stoffen zoals dioxinen zijn niet oplosbaar in water en hechten zich meteen aan slibdeeltjes. Een eerste
onderzoek liet zien dat de brand geen duidelijke verontreiniging in de waterbodem heeft veroorzaakt.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking tijdens recratie en via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 22
2004-6-30 GGD Fryslân

11. waterbodem II
titel: (Water)bodemonderzoek rond het ATF-terrein in Drachten
opsteller: Tauw, auteurs AM.Hooven, RMC.Theelen
opdrachtgever: Provincie Fryslân
datum: 2001-5-2
code: R004-3885089HOV-D01-N-A
30 blz. tekst + 82 blz. bijlagen (kaart, luchtfoto, tabellen, analysecertificaten, toetsingsgegevens)
doelstelling: Vaststellen of het gehalte zware metalen en gechloreerde stoffen is toegenomen en of er
nog risico’s bestaan voor de volksgezondheid.
methoden/technieken
De waterbodem is op gebruikelijke wijze onderzocht op 6 plaatsen: Industriehaven van Drachten,
Smalle Eesterzanding, Monnike Ee, Polder Egbertsgaasten, Smalle Ee en Bûtendiken.
Daar zijn slibmengmonster samengesteld van 10 steken, waarna de gehalten van 12 zware metalen
bepaald. In de Industriehaven zijn tevens PAK, organochloor-bestrijdingsmiddelen (OCB’s), PCB’s en
dioxines gemeten.
uitkomsten
De gehalten cadmium, zink, barium en kobalt waren verhoogd in de Monnike Ee. Op de andere
plaatsen was de waterbodem niet verontreinigd met zware metalen. In de Industriehaven zijn de
metaalgehalten bepaald op 25 september 1997, 18 mei 2000 en 21 december 2000. Er is geen
duidelijke toename te zien op 18 mei 2000.
Ook het gehalte PAK, drins en DDT e.d. neemt niet toe. Wel lijkt er een toename te bestaan van
chloorbenzenen, HCH’s en PCB’s.
Op 21 december lijken de gehalten van chloorbenzenen, HCH’s, drins, DDT e.d. enigszins gedaald,
maar het PCB-gehalte is dan juist wat hoger dan op 18 mei. Dit laatste geldt ook voor de gehalten van
een aantal dioxinen.
De kwaliteit van het slib in de Industriehaven voldoet niet aan de normen uit de Vierde Nota
Waterhuishouding met name door de hoge PAK-concentratie. Het slib wordt gerekend tot de klasse
met gevaar is voor meer dan 5% van de soorten die in het water leven. Voor het verspreiden als
baggerspecie gelden enige beperkingen.
conclusies
De toename van chloorbenzenen en HCH’s in de waterbodem van de Industriehaven kan een gevolg
zijn van de ATF-brand. De gehalten blijven echter lager dan de normen.
De ATF-brand heeft de kwaliteit van de waterbodem niet in relevante mate beïnvloed.
generaliseerbaarheid
Op de onderzochte locaties was de sterkste invloed van bluswater en rook te verwachten. Veel metalen
en gechloreerde stoffen komen nauwelijks vrij in het water voor, maar binden meteen aan slib. Er is
geen reden om elders in het slib meer verontreiniging door de ATF-brand te verwachten.
interpretatie
Uit het uitgebreide onderzoek in opdracht van het Wetterskip is gebleken dat de brand geen
belangrijke invloed heeft gehad op de verontreiniging van de waterbodem. De bodem van de haven
was tevoren al verontreinigd. Na de brand was er een toename van gechloreerde stoffen die afkomstig
zouden kunnen zijn van bestrijdingsmiddelen in bluswater. Maar de metaalgehalten zijn niet
tegelijkertijd toegenomen. Na een half jaar zijn de concentraties van sommige gechloreerde stoffen
gedaald en die van andere niet. Dat wijst erop dat andere bronnen een belangrijkere rol spelen dan de
ATF-brand.
De invloed van de brand op de waterbodem elders was nog kleiner.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking tijdens recreatie en via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 23
2004-6-30 GGD Fryslân

12. vis
titel: Aanvullend visonderzoek rond het ATF-terrein te Drachten
auteurs: J.vdBergs, H.Boonstra
instelling: Wetterskip Fryslân
datum: 2001-7-4
code: 300-E244
29 blz. tekst + 13 blz. bijlagen (kaarten, toetsingstabellen)
doelstelling
Het meten van concentraties verontreinigingen in een aantal vissoorten in het door de brand
beïnvloede gebied om een indicatie te krijgen van die risico’s van mensen als die vis zouden eten.
methoden/technieken
Op een locatie dichtbij en verder van ATF zijn vissen gevangen door een lokale beroepsvisser met
behulp van elektro-visapparatuur. In het laboratorium van het Wetterskip is per locatie en per soort
een monster van het eetbare deel van de vis tot een mengmonster verwerkt.
uitkomsten
De verschillen tussen de soorten blijken gering. Alleen de paling uit de zandwinput van Jansma bevat
iets meer PCB’s en organochloor-bestrijdingsmiddelen dan snoek en brasem van dezelfde locatie.
De verschillen tussen de 2 locaties zijn niet consistent. Paling uit de plas van Jansma bevat meer
verontreiniging dan die van de Smalle Eesterzanding, maar bij snoek en brasem/kolblei uit de plas
bevat meer PCB’s, organochloor-bestrijdingsmiddelen en zware metalen dat die van de Smalle
Eesterzanding. Vis van andere locaties in Friesland met een sterkere bodemverontreiniging plegen
een beduidend hoger gehalte PCB’s en organochloor-bestrijdingsmiddelen te bevatten. Vis van
locaties met een schone bodem bevat iets minder verontreiniging.
Van geen van de onderzochte stoffen is het gehalte zo hoog dat met de rekenmethode die
voorgeschreven is in Circulaire streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering een
overschrijding optreedt van het maximaal toelaatbare risiconiveau. De gehalten van PCB’s, cadmium,
lood en kwik waren in geen van de mengmonsters hoger dan de normen in de Warenwet.
conclusies
De vis uit het onderzochte gebied is wat meer verontreinigd dan de vis van de schoonste
binnenwateren van Friesland, maar aanmerkelijk minder verontreinigd dan de vis uit water met een
ernstig verontreinigde bodem.
Er is geen aanleiding om het consumeren van vis uit het door de brand beïnvloede gebied te
ontraden.
generaliseerbaarheid
Het onderzoek in vis is niet onmiddellijk na de brand uitgevoerd zodat de vissen de tijd hebben gehad
om de verontreinigingen binnen te krijgen en stapelen.
Er zijn vissen onderzocht die in de waterbodem foerageren (paling, zeelt, brasem) en een soort die
hoog in de voedselpiramide staat (snoek). Het is niet verwachten dat de gehalten in andere soorten
hoger zijn.
Alleen in de insteekhaven bij ATF is de waterbodem meer verontreinigd dan in de zandwinput van
Jansma. Er zullen echter niet veel vissen langdurig in de insteekhaven verblijven. Daarom is niet te
verwachten dat daar veel exemplaren met een sterkere verontreiniging te vangen zijn.
interpretatie
Voor de zekerheid heeft het Wetterskip ook vissen onderzocht. De brand heeft geen duidelijke invloed
gehad op de verontreiniging in vissen. Die verontreiniging was vooral afhankelijk van verontreiniging
van de waterbodem door andere oorzaken. De vis was geschikt voor consumptie.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 24
2004-6-30 GGD Fryslân

13. bodem groentetuinen
titel: Bemonstering en analyse van de bovengrond ter plaatse van drie percelen aan de
Skieppekampen te Nijega en de Eastersanning te Oudega.
opsteller: Oranjewoud (J.Bakker)
opdrachtgever: bewoners; betaling door Gemeente Smallingerland
datum: 2000-9-18
code: 00-3815/OBM/JP
2 blz. tekst + 15 blz. bijlagen (analysecertificaten, toetsingskader, kaarten)
doelstelling
uitsluiten risico’s van consumptie van zelfgeteelde gewassen
methoden/technieken
Begin augustus zijn op gebruikelijke wijze monsters genomen van de bovenste 20 cm van de bodem
van groentetuinen in Nijega (Skieppekampen 16) en Oudega (Eastersanning 18 en 20).
Analyses zijn uitgevoerd door Tauw, gericht op cadmium, dioxines, PCB’s en organochloorbestrijdingsmiddelen.
uitkomsten
De cadmium-gehalten waren 0,3 - 0,5 mg/kgDS. Dit is lager dan de streefwaarde die 0,54 - 0,78 zou
bedragen, afhankelijk van het plaatselijke percentage klei en veen. Er is daarom officieel geen sprake
van een cadmium-verontreiniging
Er zijn geen meetbare hoeveelheden PCB’s aangetroffen.
Het gehalte dioxine-TEQ was 0,49 tot 1,29 nanogram/kgDS. Dit is lager dan de signaleringswaarde
van 10 nanogram/kgDS. Er is daarom geen sprake van een dioxine-verontreiniging.
Eén tuin bevatte een aantal insectenbestrijdingsmiddelen van het type “drins”, vooral dieldrin met
tezamen een gehalte van 0,003 mg/kgDS. Dit gehalte is niet hoger dan de streefwaarde. Er is dus
officieel geen sprake van een verontreiniging.
Het gehalte DDT/DDE/DDD loopt van onmeetbaar weinig tot 0,14 mg/kgDS. Dit is wat hoger dan de
streefwaarde maar lager dan de tussenwaarde. Nader onderzoek is daarom niet nodig.
conclusie
Het onderzoek geeft geen aanleiding om het gebruik van de groentetuinen te beperken.
generaliseerbaarheid
De onderzochte tuinen liggen op ca. 0,5 km van de as van de rookpluim en 2-3 km van ATF. Het
rapport vermeldt niet in hoeverre de tuinen in de rook hebben gelegen. Het is aannemelijk dat de
gegevens representatief zijn voor de andere locaties aan de rand van de rookpluim op ongeveer
dezelfde afstand van ATF.
interpretatie
Op verzoek van drie bewoners van Nijega en Oudega zijn hun groentetuinen onderzocht. Er zijn geen
verontreinigingen met dioxinen, PCB’s of cadmium aangetroffen. Er was een lichte verontreiniging
met DDT-achtige stoffen. Het gemeten gehalte vormt geen risico voor de gezondheid. De gemeten
verontreiniging is op zich niet aan de brand toe te schrijven, maar eerder aan vroeger gebruik van
chemische bestrijdingsmiddelen.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 25
2004-6-30 GGD Fryslân

14. tuinbodem
titel: Rapport onderzoek enkele percelen, schepen en objecten te Drachten
opsteller: Search Milieu B.V.
opdrachtgever: Gemeente Smallingerland
datum: 2000-6-23
code: 209370.0
18 blz. tekst + 145 blz. bijlagen (locatiekaarten, analyseresultaten Search en Alcontrol, concept plan
van aanpak 2000-5-15)
doelstelling
Nagaan of de directe omgeving van ATF besmet was gevaarlijke stoffen.
methoden/technieken
1 bodemmonster van de tuin van Eibertsgeasten 4 te Nijega is onderzocht op dioxinen
De monsters zijn onderzocht met optische en scanning electronenmicroscopie met daaraan gekoppeld
een EDX-microanalysesysteem.
uitkomsten
Het dioxine-gehalte van de tuin van Eibertsgeasten 4 was 0,006 - 1,9 ng/kgDS.
conclusie
Het gehalte is veel lager dan de indicatieve toetsingswaarden van 1000 ng/kgDS = 0,001 mg/kgDS
van VROM.
generaliseerbaarheid
De bemonstering is uitgevoerd waar relatief veel verontreiniging verwacht werd.
interpretatie
Een tuin aan de Eibertsgeasten is onderzocht op rekening van de gemeente. De bodem had een
dioxine-gehalte onder de norm.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 26
2004-6-30 GGD Fryslân

15. bodem in agrarisch gebied
titel: (Water)bodemonderzoek rond het ATF-terrein in Drachten
opsteller: Tauw, auteurs AM.Hooven, RMC.Theelen
opdrachtgever: Provincie Fryslân
datum: 2001-5-2
code: R004-3885089HOV-D01-N-A
30 blz. tekst + 82 blz. bijlagen (kaart, luchtfoto, tabellen, analysecertificaten, toetsingsgegevens)
doelstelling: Vaststellen of het gehalte van 8 zware metalen is toegenomen en of er nog risico’s
bestaan voor de volksgezondheid.
methoden/technieken
In het gebied onder de rookpluim van de ATF-brand zijn op 17 plaatsen mengmonsters genomen
volgens de methode van het provinciale bodemkwaliteitsmeetnet: 40 steken uit de oppervlakte van
100 x 100 meter. In grasland waren de steken 10 cm diep en in bouwland 25 cm. Ook zijn opnieuw
monsters genomen van 8 referentielocaties van het bodemkwaliteitsmeetnet buiten dit gebied. De
monsters zijn op gebruikelijke wijze geanalyseerd.
uitkomsten
De bodem van de referentielocaties toonde geen toename van gehalten van zware metalen ten
opzichte van 1995-1996. Ze zijn dus niet beïnvloed door de ATF-brand. De bodem in het gebied onder
de rookpluim bevatte niet meer zware metalen dan de referentielocaties. Er waren wel enkele
percelen met wat hogere gehalte van sommige metalen, maar deze gehalten waren op de meeste
plaatsen lager dan de normen van de wet bodembescherming. Op 2 percelen waren de gehalten
loper, kwik en lood licht verhoogd ten opzichte van de streefwaarde. Op 1 van deze percelen was het
kopergehalte van de bodem hoger dan de signaalwaarde voor land dat begraasd wordt door schapen.
conclusies
Het rapport concludeert dat een lokale invloed van de ATF-brand op de bodemkwaliteit is niet
uitgesloten.
generaliseerbaarheid
Andere persistente stoffen, zoals dioxinen en PCB’s, zijn in de bodem minder relevant omdat ze
nauwelijks in de voedselketen terechtkomen. De informatie over de zware metalen valt daarom te
generaliseren voor de invloed van de ATF-brand op de bodem van het gehele gebied dat onder de
rookpluim heeft gelegen.
Het gebruik van de bodem leidt niet tot risico’s die groter zijn dan het verwaarloosbare niveau.
interpretatie
De Provincie Fryslân heeft de bodem van het agrarische gebied waar de rook gepasseerd is, laten
onderzoeken om na te gaan of er zware metalen zijn achtergebleven. Op enkele percelen is een lichte
verhoging aangetroffen; op de ene plaats is het gehalte van het ene metaal verhoogd en op een andere
plaats een ander metaal. De brand biedt geen verklaring hoe enkele percelen wel beïnvloed kunnen
zijn en de andere niet. Bovendien is het gemiddelde gehalte van o.a. cadmium in de onderzochte
percelen zelfs iets lager dan in de omgeving. Het loodgehalte lijkt hoger dan in de omgeving, maar er
zijn weinig gegevens uit de omgeving. De gegevens wijzen niet op een afnemend gehalte van oost
naar west. Er is daarom geen reden om aan te nemen dat de brand een blijvende invloed heeft gehad
op de bodem. Er geen verontreiniging aangetroffen die een risico vormt voor de gezondheid.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
bevolking via de voedselketen.
Inventarisatie ATF-brand 27
2004-6-30 GGD Fryslân

16. rioolwater
onderwerp: RWZI-influent
instelling: Wetterskip Fryslân
datum: 2000-5-22
16 blz. analysecertificaten
toelichting
In eerste instantie is bluswater via het stelsel voor regenwaterafvoer in het gemeentelijk riool
gestroomd. Tesamen met ander rioolwater is het in de RWZI terecht gekomen. De instroom heeft daar
het gewone zuiveringsproces doorlopen. Tijdens dit proces vindt geen contact plaats met werknemers.
methoden/technieken
- steekmonster uit influent genomen op 12 mei 2000
- debietsproportioneel monster van het afvalwater van 9.00 tot 21.00 uur op 12 mei 2000
- debietsproportioneel monster van 12 mei 21.00 uur tot 13 mei 9.00 uur
analyse met o.a. GC-MS
uitkomsten
In het steekmonster is chloride de stof met de hoogste concentratie. Van de metalen is koper het
meest aanwezig. Van de vluchtige stoffen staat methylstyreen voorop, gevolgd door styreen/xyleen,
tolueen en dichloorethaan. Pentachloorbenzeen en endrin breikten een niveau van 1 resp. 0,2 mug/l.
Het gehalte PCB’s was 1,4 mug/l.
De debietsproportionele monsters zijn veel minder verontreinigd. De PCB-gehalten bedragen
achtereenvolgens 0,3 resp. 0,6 mug/l. Van de metalen is zink het meest aanwezig. De gehalten
cadmium en lood zijn laag, evenals in het steekmonster.
Het Wetterskip heeft geen informatie over het normale gehalte.
generaliseerbaarheid
Een debietsproportioneel monster is per definitie representatief voor de bemonsterde vloeistofstroom.
Het is onbekend of de gemeten gehalten hoger zijn dan gebruikelijk is. Het is mogelijk dat er altijd wat
PCB’s zitten in het rioolwater van het industrieterrein.
interpretatie
De instroom van de RWZI bevatte uiteraard verontreinigingen. Omdat er geen contact mee is geweest,
heeft het geen invloed gehad op de gezondheid.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
werknemers van de RWZI.
Inventarisatie ATF-brand 28
2004-6-30 GGD Fryslân

17. rioolwaterzuiveringsslib
onderwerp: RWZI-slib
instelling: Wetterskip Fryslân
datum: 2000-5-16
2 blz. analysecertificaat
doelstelling
bepalen samenstelling met het oog op verwerking
methoden/technieken
1 monster uit slibbufferbak 2 genomen op 15 mei 2000
analyse met o.a. GC-MS
uitkomsten
De gehalten cadmium en lood zijn laag. Het PCB-gehalte is 0,9 mg/kgDS.
conclusies
De gehalten weken niet af van de gebruikelijke gehalten in het slib van deze RWZI, die overigens
nogal variëren.
Het slib dat ontstaat tijdens de zuivering, is niet apart gehouden
generaliseerbaarheid
Uit de gegevens is niet af te leiden hoe het monster genomen is en of het representatief is.
interpretatie
Het zuiveringsslib bevatte geen verhoogde hoeveelheid verontreinigingen. Omdat er geen contact mee
is geweest, heeft het geen invloed gehad op de gezondheid.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
werknemers van de RWZI.
Inventarisatie ATF-brand 29
2004-6-30 GGD Fryslân

18. lucht bij rioleringswerkzaamheden
onderwerp: Luchtmetingen riolering De Hemmen te Drachten
opsteller: Grontmij Drachten (R.Lageveen)
opdrachtgever: Gemeente Smallingerland
datum: 2000-7-11
code: 03/202164
3 blz. tekst + 20 blz. bijlagen (analysecertificaten Ascor, locatiekaart)
doelstelling: beoordeling evt. risico’s voor werknemers n.a.v. stank
werknemers hebben het werk gestaakt toen ze stankoverlast kregen
methoden/technieken
- metingen op 18 mei 2000 door Ascor Advies en Onderzoek BV
- in de rioleringsput, 4 m ten oosten daarvan in bouwput en 60 m verderop 1 m boven straatniveau
- actieve aanzuiging van lucht met 20l/minuut via cartouche met diverse spikes van silicagel/foam.
- analyse op 20 organochloor-bestrijdingsmiddelen, 7 PCB’s, 17 dioxines en 16 PAK’s.
uitkomsten
In de lucht in de rioleringsput en boven de straat waren 2 dioxines in meetbare gehalten aanwezig.
Het gehalte dioxine-TEQ was 5,61 resp. 10,024 picogram per m 3 ; de lucht in de bouwput had een iets
hoger gehalte dan in de rioleringsput. Een Nederlandse MAC-waarde was er niet. De gehalten waren
lager dan de Duitse arbo-norm (TRGS 900) van 50 pg/m 3 , die kortdurend viervoudig overschreden
mag worden.
In de lucht boven de straat is een licht verhoogd gehalte naftaleen gemeten van 0,06 mug/m 3 . Dit
gehalte was heel veel lager dan de MAC-waarde van 50 mg/m 3 (= 50.000 mug/m 3 ).
conclusies
De stank is waarschijnlijk het gevolg van uitdamping van chloorkoolwaterstoffen afkomstig van het
bluswater. Het staken van de werkzaamheden om de stank te ontlopen, betekende het ontlopen van
de blootstelling. Na het doorstromen van het riool is de stank verdwenen.
generaliseerbaarheid
Uit de gegevens blijkt niet of de bemonstering heeft plaats gevonden toen het probleem het grootst
was.
De analyses waren niet volledig. De stoffen die de stank veroorzaakten zijn daardoor niet gemeten,
behalve naftaleen. Sommige stoffen kunnen gezondheidsschade veroorzaken bij gehalten die lager zijn
dan de concentraties waarbij hun geur te ruiken valt. Blijvende gezondheidsschade is echter vooral bij
langdurige blootstelling te verwachten. Van kortdurende blootstelling aan stank van verbrand
materiaal zijn geen blijvende of late gezondheidseffecten beschreven.
interpretatie
Er bestond stankoverlast, maar geen te hoge blootstelling aan de onderzochte stoffen zoals dioxinen Er
is geen reden om aan te nemen dat kortdurende blootstelling aan stank vanuit het riool door de ATFbrand
zou kunnen leiden tot gezondheidsschade op termijn. Het ontlopen van de stank betekende ook
het ontlopen van eventuele risico’s.
volledigheid
Er zijn onvoldoende gegevens beschikbaar gekomen voor een sluitende beoordeling van de mogelijke
blootstelling van de werknemers.
Inventarisatie ATF-brand 30
2004-6-30 GGD Fryslân

19. bluswater in bassin
instelling: Wetterskip Fryslân
datum: 2000-5-22
4 blz. analysecertificaat
doel
bepalen samenstelling met het oog op verwerking
methoden/technieken
1 monster uit tijdelijke bluswaterberging genomen op 12 mei 2000
analyse met o.a. GC-MS
uitkomsten
hoge concentraties methylstyreen, tolueen, xylenen, styreen, tetrachlooretheen, ethylbenzeen en
isopropylbenzeen
conclusies
Voor bluswater gelden geen algemene normen.
Bij het hanteren van het bluswater zijn voorzorgsmaatregelen toegepast zoals bij gevaarlijk afval.
toelichting
In een e-mail geeft het Wetterskip aan dat het slibbufferbassin gebruikt is toen de bluswateropvang
van ATF vol was. Later is de inhoud van het bassin, inclusief het slib dat daarin tevoren al aanwezig
was, als gevaarlijk afval afgevoerd door ATF. Daarna is het bassin gereinigd.
generaliseerbaarheid
De verontreiniging van het bluswater zal verschillend geweest zijn in de opeenvolgende fasen van de
brand.
Uit de gegevens valt ook niet af te leiden of het monster representatief is voor deze partij bluswater.
De dioxinen zijn niet vrij opgelost in het water maar gebonden aan zwevende deeltjes. Deze kunnen
uitzakken. Op en nabij de bodem zal de concentratie hoger zijn dan boven in het onverstoorde water.
De precieze samenstelling is echter niet relevant voor de gezondheid, omdat niemand er contact mee
gehad heeft, aangezien dit bluswater gehanteerd is als gevaarlijk afval.
interpretatie
Het bluswater bevatte uiteraard verontreinigingen. Omdat het als gevaarlijk afval behandeld is, heeft
het geen invloed gehad op de gezondheid.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een sluitende beoordeling van de mogelijke blootstelling van de
werknemers van de RWZI.
Inventarisatie ATF-brand 31
2004-6-30 GGD Fryslân

20. bluswater en verbrandingsresten
onderwerp I: bluswater
opsteller: AVR-industrie : M.Kloeg, R.Sasse
datum: 2000-5-31
12 blz. labuitslagen
onderwerp II: 1000m 3 bluswater in tank bij AVR Amsterdam; waterfractie, sediment en fijn schuim
rapport: JDr/Kr/3132
datum: 2000-8-26
3 blz. + 21 blz. analyseresultaten en radiation certificate
doelstelling
Toetsen of de beoogde verwerkingswijze past bij de eisen van de overheid.
methoden
I: 16 monsters waarin het gehalte EOCl is bepaald: extraheerbare organochloor-verbindingen
en 1 formulier met de gehalten van 30 metalen en andere elementen.
II: Monsters van bluswater, bluswater-sediment en fijn schuim zijn onderzocht op o.a. metalen en
andere elementen, cyaniden, fenol, aromaten, PAK, EOCL, PCB’s en dioxinen
uitkomsten
I: In de meeste monsters was het EOCL-gehalte ruim 2 ppm; twee uitschieters bevatten 7 en 10 ppm.
Van de metalen/elementen waren de hoogste gehalten: chloor 809 ppm, aluminium 750 ppm, zwavel
572 ppm, kalium 125 ppm, calcium 105 ppm, silicium 88 ppm, fosfor 32 ppm en chroom 10 ppm.
II: In de waterfractie zijn de hoogste gehalten: sulfaat 770 mg/l en chloor-verbindingen 560 mg/l. Het
water gaf geen extra straling af.
In het sediment zijn de hoogste gehalten: elementair zwavel 5500 mg/kgDS waarvan een groot deel in
sulfaat (5450 mg/kgDS), PAK-totaal 560 mg/kgDS, zink 535 mg/kgDS. Verder bevatte het sediment
o.a. kwik 6 en cyaniden 5,7 mg/kgDS, PCB’s 1300 mug/kgDS en dioxinen 147 - 167 ng/kgDS.
Het fijne schuim bevatte relatief veel calcium 136.000 mug/l, magnesium 11.000 mug/l, zink 6530
mug/l en geen meetbare hoeveelheid PCB’s.
conclusies
II: In de waterfractie liggen PCB’s, dioxinen en bestrijdingsmiddelen beneden de detectielimiet.
In het sediment zijn de meeste gehalten lager dan die in slib dan normaal verwerkt wordt. Het gehalte
kwik, zwavel en cyaniden liggen op eenzelfde of hoger niveau dan gebruikelijk is. Het PCB-gehalte
valt binnen de grens voor PCB-vrije afvalstoffen. Het dioxine-gehalte ligt tussen de gewone waarde in
bodem (10 ng/kg) en de saneringswaarde voor bodem (1000 ng/kg).
Verwerking van de waterfractie en de sedimentfractie is mogelijk binnen de formele acceptatie- en
verwerkingscriteria resp. de overige milieuhygiënische randvoorwaarden.
toelichting per e-mail: Van Gansewinkel: P.deMeer; datum: 2004-5-24
Tijdens de eerste uren van de brand is het bluswater weggestroomd in het riool en opgevangen
tezamen met gewone rioolinhoud. Dit is met tankauto’s afgevoerd naar ATM. Het materiaal bevatte
weinig chemische verontreiniging doordat de temperatuur van de brand in deze fase hoog was.
Daarna is bluswater opgevangen in een boot en in een opslagtank in Amsterdam. In deze fase zijn
halfverbrande resten meegespoeld. Dit materiaal, vooral het sediment en de drijflaag, was sterk
verontreinigd.
Van de containers met verbrandingsresten is slechts de calorische waarde geschat. De chemische
samenstelling is niet onderzocht omdat het niet mogelijk is een representatief monster te nemen.
generaliseerbaarheid
Het onderzochte bluswater bevatte waarschijnlijk een hogere concentratie verontreinigingen dan het
niet onderzochte bluswater.
interpretatie
Een deel van het bluswater was sterk verontreinigd. Er is niet vermeld in hoeverre er blootstelling aan
het bluswater is opgetreden, met name bij het opvangen ervan en tijdens het afsluiten van het riool.
Inventarisatie ATF-brand 32
2004-6-30 GGD Fryslân

Daarna bij het afvoeren en verwerken zijn arbeidshygiëne en milieuhygiëne waarschijnlijk in acht
genomen.
volledigheid
Er zijn onvoldoende gegevens beschikbaar gekomen voor een sluitende beoordeling van de mogelijke
blootstelling van de werknemers.
Inventarisatie ATF-brand 33
2004-6-30 GGD Fryslân

21. blootstelling opruimploeg
onderwerp: uitslagen onderzoek medewerkers Wenau Transport & Cleaning
opdrachtgever: Relan Arbo Groningen (nu : Commit)
data: 2000-6-19 en 2000-6-23
brief: Wenau
datum: 2004-6-3
13 blz. labuitslagen, 6 blz. accoordverklaringen, 7 blz. werkbriefjes 2000-6-17, -6-19 en -6-20
methoden
bloedonderzoek: Hb, Ht, leucocyten, leverenzymen, kreatinine, ureum, lood, cadmium
urineonderzoek: muconzuur, hydroxypyreen, kreatinine, cadmium
uitkomsten
geen verhoogde waarden gevonden, behalve 1x een lichte verhoging van ASAT en leucocyten
conclusie
Er zijn geen aanwijzingen voor een verhoogde blootstelling aan metalen, benzeen (aromaat) of PAK
(teerachtige stoffen) tijdens de opruimwerkzaamheden. De verhoogde uitkomsten kunnen het gevolg
zijn van alcoholgebruik resp. een infectie.
aanvulling
Volgens telefonische informatie van Wenau is er tijdens het opruimen en reinigen op het ATF-terrein
gebruik gemaakt van laarzen, handschoenen en een filterbus. Dit is niet gebeurd tijdens het
bovenwinds legen van de putten tijdens de brand.
Wenau denkt dat personen in de omgeving minder blootgesteld waren dan de opruimploeg.
generaliseerbaarheid
Een van de werknemers heeft inmiddels een andere werkgever; zijn labgegevens zijn niet bekeken
wegens het ontbreken van een accoordverklaring.
Als er tijdens het opruimen of reinigen intensieve blootstelling was geweest aan de verbrandingsresten
of aan dampen daaruit, dan zou dat gebleken zijn uit de labuitslagen. Dit geldt zowel voor huidcontact
als voor inademen of inslikken.
Vermoedelijk was de blootstelling van personen die tezelfdertijd in de omgeving aanwezig waren, nog
lager, maar de informatie daarover is niet compleet.
interpretatie
Tijdens het opruimwerk is de blootstelling van de betreffende werknemers gering geweest.
volledigheid
Er zijn onvoldoende gegevens beschikbaar gekomen voor een sluitende beoordeling van de mogelijke
blootstelling van andere werknemers.
Inventarisatie ATF-brand 34
2004-6-30 GGD Fryslân

22. gebouwen ATF
onderwerp: Beoordeling arbeidsomstandigheden ATF
instelling: AMG Arbo Management Groep
opsteller: PHA.Stoelinga, R.Corée
datum: 2000-5-19
code: /PST/200005-122
2 blz.
opsteller: H.Vochteloo
datum: 2000-5-21
1 blz. tekst + 6 blz. bijlagen (fax van Promonitoring en voorlopige analysecertificaten van Analytico)
doel: bescherming werknemers ATF
methoden/technieken: 6 veegmonsters
(4 monsters in ontvangsthal, 2 monsters brandinstallatie)
uitkomsten
metalen: minder dan 0,05 van de MAC-waarden
(cadmium 4,6 11 mg/kgDS)
(chroom 90 - 1100 mg/kgDS)
PAK: minder dan 0,01 van MAC-waarden
drins, DDT en diverse andere bestrijdingsmiddelen: minder dan detectielimiet
gamma-HCH: tot 0,37 mg/kgDS
PCB’s som: tot 5,8 mg/kgDS
conclusie: geen maatregelen vereist ter bescherming van de gezondheid
generaliseerbaarheid
De monsters zijn vermoedelijk na schoonmaak genomen op plekken waar de meeste verontreiniging
vermoed werd.
De gehalten gamma-HCH en PCB zijn niet beoordeeld omdat daarvoor geen toetsingswaarden
beschikbaar zijn. De concentraties van de andere stoffen zijn wel getoetst, maar er is niet vermeld hoe.
Er zijn gegevens over een eventuele gradiënt. Het onderzoek geeft geen informatie over de mate van
verspreiding.
Er bestaat echter geen reden om aan aan te nemen dat tijdens de werkzaamheden in de gebouwen een
bijzondere mate van blootstelling bestaat.
interpretatie
De ontvangsthal van ATF is onderzocht voordat het werk hervat werd. Die bevatte niet teveel
verontreinigingen.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een beoordeling van de blootstelling van de werknemers van ATF.
Inventarisatie ATF-brand 35
2004-6-30 GGD Fryslân

23. bedrijfsterrein ATF
titel: Rapport onderzoek locatie De Lier 2 te Drachten
auteur: Search
opdrachtgever: ATF
datum: 2000-5-31
code: 209370.0
8 blz. tekst + 12 blz. bijlagen (situatieschetsen, lab-uitslagen)
doel/probleemstelling: bepalen besmetting van terrein en risico’s voor werknemers en milieu
methoden/technieken
monsters genomen op 16 en 17 mei voorafgaand aan saneringswerkzaamheden
7 veegmonsters met tissue’s met petroleumether (ter plaatse van brandhaard)
analysetechniek niet vermeld
17 kleefmonsters met koolstofkleefband (diverse oppervlakken verdeeld over het terrein)
kwalitatieve analyse met scanning electronenmicroscopie + EDX-röntgenanalyse
3 luchtmetingen (ter plaatse van kantoor)
kwalitatieve analyse met scanning electronenmicroscopie + EDX-röntgenanalyse
uitkomsten
veegmonsters: dioxine-TEQ 12,4 - 584 pg
kleefmonsters: zink bij uitblaas van luchtkanaal, en barium op plafond rooster
luchtmonsters: minder dan detectielimiet
conclusies
De vloer van de verbrande hal is besmet met dioxinen.
Het zink is waarschijnlijk afkomstig uit zinken luchtkanaal.
Het barium is mogelijk afkomstig van bewerkte oppervlakken (b.v. latex-verf).
In de luchtmonsters zijn geen zware metalen aangetoond.
eindconclusie + aanbevelingen ontbreken
generaliseerbaarheid
De gegevens zijn niet kwantitatief maar kwalitatief. Slechts de aanwezigheid is aangetoond.
Er zijn gegevens over een eventuele gradiënt. Het onderzoek geeft geen informatie over de mate van
verspreiding.
Het onderzoek geeft geen informatie over de mate van blootstelling en is daarom niet bruikbaar om het
risico te beoordelen.
interpretatie
De vloer van de verbrande hal bleek verontreinigd met dioxinen.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een beoordeling van de blootstelling van de werknemers van ATF.
Inventarisatie ATF-brand 36
2004-6-30 GGD Fryslân

24. bluswater en bodem bedrijfsterrein ATF
titel: Evaluatierapport bodemsanering t.p.v. een deel van de bedrijfslocatie van ATF de Pijp aan de
Lier 2 te Drachten
auteur: Oranjewoud, projectleider J.Bakker
opdrachtgever: ATF de Pijp
datum: 2000-6-16
code:10289-78007-22
7 blz. tekst + 28 blz. bijlagen (analysecertificaten Analytico, interventiewaarden, locatiekaart)
doelstelling
Wegnemen verontreinigde bovengrond van onverharde delen van het terrein om verspreiding van
verontreiniging tegen te gaan.
methoden/technieken
De monsters zijn onderzocht volgens het protocol van TerrAtest.
uitkomsten
Voor de sanering is een monster van de natte bovengrond onderzocht op 160 verontreinigingen.
Er bestond een sterke verontreiniging met tolueen, xylenen, tetrachlooretheen en minerale olie en een
lichte verontreiniging met ethylbenzeen, styreen, trichlooretheen en HCH.
Resterend bluswater/regenwater is opgeslagen in containers. Dit water bevatte sterk verhoogde
gehalten antimoon, zink, xylenen, tetrachlooretheen en minerale olie, en tevens licht verhoogde
concentraties (zware) metalen, vluchtige aromaten, PAK, fenolen, chloorfenolen en chlooranilines.
891 ton bovengrond, inclusief de wallen die waren opgeworpen om bluswater tegen te houden, is
afgevoerd naar ATM Moerdijk.
Na de sanering zijn monsters genomen van de bodem van de put en de strook ernaast aan de
oostzijde. Analyse op 160 stoffen toonde lichte verontreinigingen met tertrachlooretheen,
trichloormemethaan, vanadium en kobalt. In de strook ernaast werden licht verhoogde gehalten
gevonden van 1,2-dichloorethaan, tetrachlooretheen, PCB’s en DDT/DDE/DDD.
conclusies
De sanering heeft de meest verontreinigde bovengrond weggenomen. De achtergebleven bodem is
niet noemenswaardig verontreinigd. Er zijn geen gegevens over de diepere bodem en het grondwater
en evenmin over het verharde terrein en de zuidwestelijke groenstrook.
generaliseerbaarheid
Waarschijnlijk heeft het achtergebleven bluswater niet dezelfde samenstelling als het weggestroomde
bluswater. Het is aannemelijk dat de bodemmonsters representatief waren voor de verontreiniging van
de bedrijfslocatie.
Er is geen reden om aan te nemen dat vanuit de bodem een bijzondere blootstelling van werknemers
optreedt.
interpretatie
Een restant bluswater was sterk verontreinigd met allerlei stoffen.
De bodem van het ATF-terrein was ook sterk verontreinigd. De meest verontreinigde grond is
afgevoerd.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een beoordeling van de blootstelling van de werknemers van ATF.
Inventarisatie ATF-brand 37
2004-6-30 GGD Fryslân

25. gezondheid werknemers ATF
titel: Gezondheidsonderzoek medewerkers ATF de Pijp
auteur: H.Vochteloo
instelling: AMG Arbo Mangement Groep
datum: 2000-10-9
code: /H./200010-011
3 blz. tekst + 7 blz. bijlage (vragenlijst)
doel: algemene terugkoppeling op verzoek van Van Gansewinkel
methoden/technieken
vragenformulier, meting longfunctie en bepaling in bloed: Hb, nierfunctie en leverfunctie
uitvoering augustus 2000
39 personen onderzocht
uitkomsten
- brandlucht geroken door 36 personen; 6 personen angst, 5 hartkloppingen
- dag na de brand: 15 personen last van prikkeling keel, 8 ogen, 8 luchtwegen, 5 neus;
1 persoon kortademig, 2 hoest, 2 duizelig, 4 hoofdpijn, 1 oorpijn
- gezondheidsklachten na de brand: 5 personen; klachten: hoofdpijn, moeheid
- longfunctie en bloedonderzoek: geen afwijkingen in relatie met brand
conclusies
Enkelen melden prikkelingsklachten van luchtwegen en slijmvliezen de dag na de brand.
De gezondheidsbeoordeling valt zeer goed uit. Het sociale leven is in lichte mate beïnvloed (door
overwerk e.d.).
De nog bestaande klachten na de brand wijzen op een hoge belasting door veel extra werk c.q.
overwerk.
generaliseerbaarheid
De representativiteit in relatie tot de mate van blootstelling is niet vermeld.
interpretatie
Bij 36 werknemers van ATF met enige blootstelling aan de rook, bestonden na drie maanden geen
duidelijke effecten op de gezondheid. Sommigen hadden kortdurend last gehad van luchtwegen en
andere slijmvliezen. Andere klachten werden toegeschreven aan het vele extra werk.
volledigheid
Er zijn voldoende gegevens voor een beoordeling van de blootstelling van de werknemers van ATF.
Inventarisatie ATF-brand 38
2004-6-30 GGD Fryslân

26. jaarverslag ATF
titel: Jaarrapportage 2000
auteur: Essent Milieu
datum: 2001-5-1
50 blz.
doel: inzicht geven in kwaliteits-, arbo- en milieuzorg
informatie
- 1811 ton bluswater uit opvang afgevoerd in tankauto’s naar ATM Moerdijk
- 651 ton bluswater afgevoerd naar AVR Amsterdam
- 148 ton afvalwater van nablussen en reinigen hal in AVR-duwbak naar VVM Terneuzen
- 516 ton puin afgevoerd naar Wijster; volgens onderzoek geen gevaarlijk afval
- 30 ton staal afgevoerd voor hergebruik; volgens onderzoek geen gevaarlijk afval
- 516 ton verbrande vaten met restanten gevaarlijk afval, as en bluswater zijn afgevoerd naar AVR
Rotterdam
- 691 ton sterk verontreinigde grond afgevoerd naar ATM Moerdijk
Het grondwater op een deel van de locatie bevatte op 25 september 2000 een licht verhoogd gehalte
nikkel en arseen. Er was geen verhoging van de gehalten van 6 andere metalen, waaronder cadmium.
Ook de gehalten van de vluchtige aromaten en dichlooretheen waren normaal.
generaliseerbaarheid
Er is niet vermeld op welke terreindelen en hoe diep het grondwater is bemonsterd.
interpretatie
Het jaarverslag van Essent Milieu voegt weinig toe aan de informatie over de milieukwaliteit. Het
vermeldt dat het grondwater onder het bedrijfsterrein slechts een licht verhoogd gehalte nikkel en
arseen te bevat. Dit vormt geen bedreiging voor de gezondheid.
Inventarisatie ATF-brand 39
2004-6-30 GGD Fryslân

27. herbeoordeling rapporten door Wetenschapswinkel
titel: Verspreiding van gevaarlijke stoffen ten gevolge van de brand in de opslag van gevaarlijk afval bij
ATF Drachten, 12 mei 2000
auteur: CM.Ree
instelling: Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, Chemiewinkel
datum: november 2000
code: C95
16 blz.
doelstelling
Beoordelen analyseresultaten op verzoek van bewoners van Drachten en omgeving met het oog op
een mogelijk risico voor mens en dier in de omgeving van het ATF-terrein.
methoden/technieken
Secundaire analyse van de volgende rapporten:
Search 2000-5-13, 2000-5-15, 2000-6-23
RIVM/RIKILT 2000-5-19 Gevolgen van de brand bij ATF te Drachten;
Wetterskip Fryslân 2000-5-25 en 5-29 en 10-11 analyseresultaten water en waterbodem in de
omgeving van het ATF-terrein (inclusief analyseresultaten TAUW);
Gemeente Smallingerland 2000-9-7 Evaluatie ATF-brand, en raadsvoorstel .
uitkomsten
Het gehalte zware metalen in de rook op 20 meter afstand was sterk verhoogd ten opzichte van de
achtergrondconcentratie, maar lag (ruim) beneden de norm voor langdurige beroepsmatige
blootstelling.
Het gehalten dioxinen in roet is beperkt en vergelijkbaar met het roet van industriële verbranding van
hout; relatief laag ten opzichte van een brand in een ‘algemeen gebouw’, en (veel) lager dan het roet
van een houtkachel of een brand in een PVC-opslag. In zand en opslag van veevoeder in de nabije
omgeving is geen besmetting van betekenis aangetoond.
Verspreiding van dioxinen en metalen via de lucht is beperkt in omvang en afstand. Lood overschreed
de veevoedernorm in 1 grasmonster op 1 km afstand. Verhoogde concentraties dioxinen zijn
(kwalitatief) aangetoond in 7 (uit 62) monsters tot op 1,5 km afstand; kwantitatief werd in 1 monster
(300 m) een overschrijding van de diervoeder-norm vastgesteld. Voor beide verontreinigingen volstaat
eenmalig maaien en afvoeren van het gras. De bijdrage aan de belasting van het vee is gering tot
nihil. In de melk is geen verontreiniging aangetoond.
In oppervlaktewater en regenwater in de omgeving van de brandhaard tot op 30 km afstand zijn geen
verontreinigingen aangetoond die wijzen op besmetting van betekenis door de brand bij ATF. In 1
afvalwatermonster in een verhoogde hoeveelheid dioxinen aangetoond. Analyses van sediment in de
omgeving van ATF tonen in twee havens hogere concentraties van verschillende stoffen dan in
recreatief gebied; het patroon is echter normaal voor (kleine) havens en de concentraties liggen (ruim)
beneden de norm.
conclusies
Algemene indruk: vorming en verspreiding van giftige verbrandingsproducten is beperkt gebleven. Er
was en is geen aanwijsbaar risico voor de omgeving ten gevolge van schadelijke stoffen.
generaliseerbaarheid
Niet alle nu beschikbare gegevens waren voor de publicatie al beschikbaar. Latere gegevens geven
echter geen ongunstiger beeld.
interpretatie
De Chemiewinkel van de Groninger Universiteit heeft op verzoek van bewoners een second opinion
gegeven over de gegevens in een aantal rapporten. Deze onafhankelijke beoordeling bevestigt in
hoofdzaak de conclusies van de betreffende rapporten.
Inventarisatie ATF-brand 40
2004-6-30 GGD Fryslân

BLOOTSTELLING
Tevoren is afgesproken om na te gaan of de geïnventaiseerde gegevens sluitende informatie
geven over de blootstelling aan gevaarlijke stoffen afkomstig van de ATF-brand. Daartoe zijn
in de adviesgroep te voren de volgende criteria opgesteld.
1. Zijn er voldoende gegevens over de verschillende fasen van de brand?
2. Zijn alle relevante stoffen gemeten, berekend of geschat?
3. Zijn alle blootstellingsroutes voldoende onderzocht?
4. Komt het onderzochte verspreidingsgebied overeen met de waargenomen verspreiding?
5. Is er reden om aan het resultaat van metingen, berekeningen of schattingen te twijfelen?
6. Zijn er door de brand mensen blootgesteld aan te hoge concentraties gevaarlijke stoffen?
Bij de brand zijn zeer veel verschillende giftige stoffen verspreid. De aanwezigheid van die
stoffen zegt niets over het risico voor de gezondheid. Het gaat om de mate van blootstelling:
de hoeveelheid die iemand binnen krijgt via de luchtwegen, via de huid of via maag en
darmen.
Blootstelling kan plaats vinden via verschillende routes in diverse milieucompartimenten en
in de voedselketen. Om de blootstelling door de ATF-brand te beoordelen, is voor de
relevante routes overwogen of er voldoende informatie beschikbaar is. Het gaat om de
volgende routes.
OVERZICHT BLOOTSTELLINGSROUTES BIJ ATF
brandhaard → verbrandingsresten - ter plaatse
- transport
→ bluswater → riool → RWZI → slib
→ uitdamping
→ opvang
→ haven → oppervlaktewater → slib
→ vis
→ rookpluim → ademlucht → werknemers
→ bevolking
Eerst is per route beschreven of de informatie toereikend is.
→ besmetting → oppervlakken
→ oppervlaktewater
→ regenwateropvang
→ zandbak
→ bodem
→ groentetuinen
→ gras → melk
→ vlees
Inventarisatie ATF-brand 41
2004-6-30 GGD Fryslân

VERBRANDINGSRESTEN TER PLAATSE
Er zijn geen gegevens over de verontreiniging van de verbrandingsresten op het ATF-terrein.
Er zijn geen gegevens aangeleverd over de intensiteit waarmee de werknemers van de
bedrijven die de opruiming hebben uitgevoerd, contact hebben gehad met de
verbrandingsresten of met dampen die daaruit kwamen. Wel zijn er gegevens van een paar
werknemers waaruit blijkt dat hun blootstelling gering was. Vermoedelijk was de
blootstelling van personen die tezelfdertijd in de omgeving aanwezig waren, nog lager, maar
hierover is onvoldoende informatie beschikbaar gekomen.
VERBRANDINGSRESTEN TRANSPORT
Er zijn geen gegevens over de verspreiding van verontreinigingen tijdens het transport en er
zijn geen gegevens over intensiteit waarmee omstanders in contact zijn geweest met die
verontreinigingen. De blootstelling is echter niet langdurig geweest zodat stapeling van
stoffen of een verhoogde kans op kanker niet in de rede ligt. De blootstelling kan wel acute
klachten veroorzaakt hebben.
Dit geldt onder andere voor de agenten bij de wegafzetting nabij ATF. Helaas heeft geen van
de agenten gebruik gemaakt van het op verzoek van de GGD door het RIVM aangeboden
toxicologische onderzoek.
De blootstelling van de agenten was waarschijnlijk lager dan van de opruimers gezien het
verschil in afstand tot de bron. Als blijkt dat de blootstelling van de opruimers gering is
geweest, dan is het aannemelijk dat de blootstelling nog lager was.
BLUSWATER, INFLUENT EN SLIB BIJ RWZI
Er zijn gegevens over de verontreiniging en over het in principe ontbreken van contact met
het bluswater, het influent en het slib bij de rioolwaterzuivering. Dit is voldoende om aan te
nemen dat daar geen risico’s voor de gezondheid zijn opgetreden.
BLUSWATER IN RIOOLSTELSEL
Er zijn wat gegevens over verontreinigingen in het rioolwater en in de lucht in en rond
rioolbuizen tijdens werkzaamheden. Er zijn geen gegevens over de intensiteit waarmee
werknemers contact hebben gehad met de verontreinigingen, maar er was geen langdurig
contact zodat stapeling van stoffen of een verhoogde kans op kanker niet in de rede ligt. De
blootstelling kan wel acute klachten veroorzaakt hebben.
BLUSWATER OPGEVANGEN EN AFGEVOERD
Er zijn wat gegevens over verontreiniging in het bluswater, maar geen gegevens over de
intensiteit waarmee werknemers contact hebben gehad met de verontreinigingen. De
blootstelling is echter niet langdurig geweest zodat stapeling van stoffen of een verhoogde
kans op kanker niet in de rede ligt. De blootstelling kan wel acute klachten veroorzaakt
hebben.
BLUSWATER IN OPPERVLAKTEWATER
Er zijn voldoende gegevens over het ontbreken van extra verontreiniging van water, slib en
vis. De kwaliteit vormde geen bedreiging voor de gezondheid. Dit is voldoende om risico’s
via deze blootstellingsroute uit te sluiten.
ROOK: BLOOTSTELLING VAN WERKNEMERS
Er zijn wat gegevens over verontreinigingen in de rookpluim nabij ATF. Hulpverleners en
andere werknemers hebben niet langdurig rook ingeademd. Ook het huidcontact was gering,
zoals bleek uit de afwezigheid van dioxine-besmetting van de brandweerkleding. Dit is
Inventarisatie ATF-brand 42
2004-6-30 GGD Fryslân

voldoende om aan te nemen dat daarbij geen risico’s voor de gezondheid zijn opgetreden.
ROOK: BLOOTSTELLING VAN BEVOLKING
De gegevens over de rook van de ATF-brand hebben betrekking op de middag. Het kan zijn
dat de samenstelling van de rook ’s ochtends anders was. Verder zijn de metingen vlak bij de
brandhaard uitgevoerd. Daardoor is niet precies bekend hoe de concentraties van diverse
stoffen waren op plaatsen waar de bevolking werd blootgesteld. Wel valt af te leiden dat door
verdunning op afstand ’s middags geen hoge concentraties van de gemeten stoffen aanwezig
geweest kunnen zijn. Ook de ’s ochtends uitgevoerde metingen bij de bewoningskernen gaven
geen ongunstige uitkomsten. Het niet opsporen van gevaarlijke concentraties betekent niet dat
die er niet waren. Het is onmogelijk alle mogelijke gevaarlijke stoffen in rook te meten en te
beoordelen.
Er bestaat onvoldoende wetenschappelijke kennis om te kunnen zeggen welke bestanddelen
van rook het schadelijkst zijn. Er is wel iets bekend over rook in algemene zin. De mogelijke
gevolgen van blootstelling aan rook in de buitenlucht zijn in te delen acute effecten en langetermijn-effecten.
Acute effecten van rook kunnen optreden door beschadiging van de
slijmvliezen van ogen, neus, keel en luchtwegen. Het effect van de schade kan uiteenlopen
van lichte prikkeling tot ernstige irritatie met benauwdheid. Het inademen van veel
roetdeeltjes kan bovendien de functie van hart en bloedvaten aantasten. Bij hoge blootstelling
neemt de sterfte toe. Na het einde van een extra blootstelling dalen de klachten en het risico
snel naar die van de situatie voor de extra blootstelling.
Lange-termijn-effecten zijn te verwachten bij hoge blootstelling aan stoffen die kanker
kunnen veroorzaken of stoffen die het lichaam niet goed verlaten en dus stapelen. Men neemt
aan het risico toeneemt met de duur en de intensiteit van de blootstelling. Een kortdurende
blootstelling voegt daar in de meeste gevallen weinig aan toe.
Het kan zijn dat er een tussenvorm bestaat tussen acute en late gezondheidseffecten. Niet in
de handboeken maar wel in sommige artikelen wordt melding gemaakt van de mogelijkheid
dat luchtwegen nog maanden overgevoelig blijven na een blootstelling aan irriterende stoffen.
Die kan gepaard met luchtwegklachten.
Uit de mededelingen van degenen die in de rook aanwezig waren, blijkt dat de verwachte
acute effecten inderdaad zijn opgetreden. De gegevens zijn niet toereikend om aan te geven in
welk gebied dergelijke effecten te verwachten waren.
De gegevens zijn wel toereikend om aan te geven dat late effecten niet te verwachten zijn. Dit
is vooral het gevolg van de tamelijk kortdurende blootstelling die te weinig toevoegt voor
stapeling of voor een duidelijk verhoogde kans op kanker.
ROOK: BESMETTING OPPERVLAKKEN
Er zijn voldoende gegevens over verontreiniging van de meest nabij en in de rook gelegen
bedrijfsterrein en -gebouwen. Aangezien contact pas heeft plaatsgevonden na de schoonmaak,
zijn risico’s voor de gezondheid hiermee voldoende uitgesloten.
ROOK: BESMETTING OPPERVLAKTEWATER
Er zijn voldoende gegevens om uit sluiten dat het oppervlaktewater verontreinigd is door de
rook.
ROOK: BESMETTING REGENWATEROPVANG
Na de ATF-brand bleek dat sommige bewoners van woonschepen regenwater opvangen voor
consumptie. Tijdens de brand heeft het niet geregend. Toch kan er tijdens het passeren van de
rookwolk droge depositie hebben plaats gevonden. Door de eerste regenbui een tijdje na de
ATF-brand kan dit materiaal in de watervoorraad gespoeld zijn. De betrokkenen hebben geen
Inventarisatie ATF-brand 43
2004-6-30 GGD Fryslân

gebruik gemaakt van de mogelijkheid de waterkwaliteit te laten onderzoeken. Maar er zijn
mondelinge berichten dat zij zich ontdaan hebben van hun watervoorraad met de eerste regen
van na de brand.
Is het een probleem als iemand de watervoorraad geconsumeerd heeft? Gezien de uitkomsten
van de diverse gerapporteerde onderzoeken, o.a. van de besmetting van bedrijven en van gras,
was de depositie niet zeer groot. Daarom is niet te verwachten dat afspoeling van het beperkte
oppervlak van een opvangvoorziening voor regenwater kan leiden tot een blijvend hoog
gehalte van verontreinigingen in het opgevangen water. Een kortdurende blootstelling vormt
geen ontoelaatbaar risico.
Hoewel er geen specifieke gegevens over verontreiniging van de regenwatervoorraad
gerapporteerd zijn, betekent dit geen belangrijke lacune in de informatie.
ROOK: BESMETTING ZANDBAK
De Keuringsdienst van Waren heeft kort na de brand in het betreffende gebied een zandbak
bemonsterd. Mondeling is medegedeeld dat de analyses niet wezen op verontreiniging van het
speelzand. Dit is voldoende om aan te nemen dat daar geen risico’s voor de gezondheid zijn
opgetreden.
ROOK: BESMETTING AGRARISCHE GROND
Er zijn voldoende gegevens over het ontbreken van extra verontreiniging van de bodem van
het agrarisch gebied. De kwaliteit vormde geen bedreiging voor de gezondheid. Dit is
voldoende om risico’s via deze blootstellingsroute uit te sluiten.
ROOK: BESMETTING GROENTETUINEN
Er zijn voldoende gegevens over het ontbreken van extra verontreiniging van de bodem van
groentetuinen. De kwaliteit vormde geen bedreiging voor de gezondheid. Dit is voldoende om
risico’s via deze blootstellingsroute uit te sluiten.
ROOK: BESMETTING GRAS
Er zijn voldoende gegevens over verontreiniging van het gras in een bepaald deel van het
gebied, over het verminderen van de verontreiniging daar na enige tijd, over het ontbreken
van verontreiniging in kuilgras en over het ontbreken van verontreiniging van gras elders. Het
verontreinigde gras is vernietigd. Dit is voldoende om risico’s voor de gezondheid uit te
sluiten.
ROOK: BESMETTING MELK
Er zijn voldoende gegevens over het ontbreken van extra verontreiniging van melk. De
kwaliteit vormde geen bedreiging voor de gezondheid. Dit is voldoende om risico’s via deze
blootstellingsroute uit te sluiten.
ROOK: BESMETTING VLEES
Er zijn voldoende gegevens over het ontbreken van extra verontreiniging van vlees. De
kwaliteit vormde geen bedreiging voor de gezondheid. Dit is voldoende om risico’s via deze
blootstellingsroute uit te sluiten.
Inventarisatie ATF-brand 44
2004-6-30 GGD Fryslân

OVERZICHT INFORMATIE PER ROUTE
route besmetting van milieu blootstelling van mens
verbrandingsresten ter plaatse geen gegevens geen gegevens, behalve
beperkte blootstellingsduur
verbrandingsresten transport geen gegevens geen gegevens, behalve
RWZI
gegevens over verontreiniging
influent, bluswaterbassin en
reinigingsslib
bluswater in rioolstelsel gegevens over verontreiniging
lucht tijdens werkzaamheden
bluswater in opslag
gegevens over verontreiniging
bluswater
bluswater in oppervlaktewater voldoende gegevens over
rook:
blootstelling werknemers
rook:
blootstelling bevolking
verontreiniging van slib
enige gegevens over
verontreiniging in rookpluim
enige gegevens over
verontreiniging bij
woonomgeving
voldoende gegevens
beperkte blootstellingsduur
in principe geen contact
geen gegevens, behalve
beperkte blootstellingsduur
geen gegevens, behalve
beperkte blootstellingsduur
voldoende gegevens over
kwaliteit water en vis
beperkte blootstellingsduur;
geen besmetting kleding van
brandweer
geen gegevens, behalve
beperkte blootstellingsduur
rook: besmetting
oppervlaktewater
geen extra blootstelling
rook: besmetting
geen gegevens
waarschijnlijk lage
regenwateropvang
blootstelling
rook:
geen rapport waarschijnlijk lage
besmetting zandbak:
blootstelling
rook:
besmetting agrarische grond
voldoende gegevens geen extra blootstelling
rook:
besmetting groentetuinen
voldoende gegevens geen extra blootstelling
rook:
besmetting gras
voldoende gegevens geen extra blootstelling
besmetting melk voldoende gegevens geen extra blootstelling
besmetting vlees voldoende gegevens geen extra blootstelling
Inventarisatie ATF-brand 45
2004-6-30 GGD Fryslân

HIATEN IN DE INFORMATIE
Het is de vraag of de geïnventariseerde gegevens toereikend zijn.
1. Zijn er voldoende gegevens over de verschillende fasen van de brand?
Uit de eerste fase van de brand zijn er gegevens over een beperkt aantal stoffen die mogelijk
een indicatie geven van de concentratie luchtweg-prikkelende verbrandingsproducten. Er is
geen rapportage van andere stoffen met onmiddelijke effecten en evenmin van stoffen met
effecten op termijn. Bovendien is er geen rapportage van zintuigelijke waarneming van
slijmviesprikkeling en geen inschatting van de mate waarin mensen zich in de rook hebben
bevonden.
Uit de tweede fase van de brand zijn meer gegevens over mogelijke blootstelling, maar ook
hier waren de metingen niet dekkend voor alle mogelijk relevante componenten van de rook,
met name niet voor de beoordeling van effecten op korte termijn (bijvoorbeeld aldehyden).
Dit is overigens niet een specifieke tekortkoming bij deze brand maar een probleem bij het
beoordelen van elke blootstelling aan een zo complex mengsel als rook.
2. Zijn alle relevante stoffen gemeten, berekend of geschat?
Niet alle mogelijk relevante stoffen zijn onderzocht. Het is bijvoorbeeld onbekend welke
stoffen na de brand de klachten veroorzaakten van de agenten bij de wegafzetting.
3. Zijn alle blootstellingsroutes voldoende onderzocht?
Uit het bovenstaande blijkt dat er veel gegevens ontbreken voor een volledige beoordeling,
maar de meeste daarvan betreffen routes met een blootstelling die waarschijnlijk toch niet
relevant is voor de gezondheid. Over de volgende routes is onvoldoende informatie
beschikbaar gekomen.
a. blootstelling van agenten bij afzetting aan dampen van verbrandingsresten tijdens transport;
b. blootstelling van werknemers bij werkzaamheden met riool- en bluswater buiten de RWZI;
c. blootstelling van de bevolking aan de rookpluim.
4. Komt het onderzochte verspreidingsgebied overeen met de waargenomen verspreiding?
Er zijn geen aanwijzingen dat er buiten het onderzochte gebied een relevante blootstelling is
opgetreden.
5. Is er reden om aan het resultaat van metingen, berekeningen of schattingen te twijfelen?
Hoewel er kleine verschillen zijn gebleken in concentraties per plaats en tijd, is het algehele
beeld consistent. Er is daarom geen reden om in hoofdlijnen aan de bevindingen te twijfelen.
6. Zijn er door de brand mensen blootgesteld aan te hoge concentraties gevaarlijke stoffen?
Er zijn door de brand mensen blootgesteld zodanig blootgesteld dat er ongewenste effecten op
de gezondheid zijn opgetreden, maar dit betreft acute effecten door een kortdurende
blootstelling. Het is te verwachten dat dergelijke effecten na korte tijd verdwenen zijn door
het beëindigen van de blootstelling.
De beschikbare informatie geeft geen aanwijzingen dat mensen zodanig zijn blootgesteld dat
er effecten op lange termijn te verwachten zijn.
Over de effecten bestaat geen volledige zekerheid door het ontbreken van een directe
terugkoppeling.
Inventarisatie ATF-brand 46
2004-6-30 GGD Fryslân

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
Er zijn bij de brand zeer veel giftige stoffen verspreid. Maar de aanwezigheid van die stoffen
zegt weinig over het risico voor de gezondheid. Het risico hangt af van de hoeveelheid die
iemand binnenkrijgt. Die hoeveelheid kan tijdelijk te groot geweest zijn bij degenen die rook
hebben ingeademd. Zij kunnen daarvan schadelijke effecten hebben ondervonden, maar dit
zullen tijdelijke effecten zijn geweest omdat de blootstelling aan de rook kortdurend was. Er
zijn geen aanwijzingen dat via andere routes blootstelling langdurig zo hoog is geweest dat
daarvan blijvende of late schadelijke effecten op de gezondheid te verwachten zijn.
Er ontbreken echter gegevens voor een volledige beoordeling. De gerapporteerde gegevens
zijn niet geheel toereikend voor het beoordelen van de beroepsmatige blootstelling aan
bluswater en verbrandingsresten en datgene wat daaruit verdampt of verwaaid is. Wat de
bevolking betreft bestaat er onvoldoende inzicht in de blootstelling aan de rook en de
bestanddelen daarvan.
Het is raadzaam om aanvullende informatie te verzamelen over de beroepsmatige
blootstelling en om te inventariseren welke gezondheidsproblemen opgetreden zijn bij de
bevolking.
Inventarisatie ATF-brand 47
2004-6-30 GGD Fryslân

BIJLAGE
EENHEDEN
km = kilometer
m = meter
m 2 = vierkante meter
m 3 = kubieke meter
ppm = parts per million = een miljoenste deel = 0,0001%
kg = kilogram
g = gram
mg = milligram
mug = microgram
ng = nanogram
pg = picogram
1 gram = 1000 mg = 1.000.000 mug = 1.000.000.000 ng = 1.000.000.000.000 pg
1 milligram = 1000 mug = 1.000.000 ng = 1.000.000.000 pg
1 microgram =1000 ng = 1.000.000 pg
1 nanogram = 1000 pg
DS = droge stof
VG = vers gewicht
LG = lichaamsgewicht
Inventarisatie ATF-brand 48
2004-6-30 GGD Fryslân