Preek over Mattheüs 5, 7.8 in de ochtenddienst van 8 aug.2004 ...

Preek over Mattheüs 5, 7.8 in de ochtenddienst van 8 aug.2004. Schriftlezing: Psalm 15 en Psalm 24.
Gemeente van Christus Jezus,
In zijn wonderlijke felicitaties heeft Jezus het tot nu toe vooral gehad over uw instelling, over ons hart.
Geestelijk arm, het heeft alles te maken met je houding. Voor treuren geldt dat ook, net als zachtmoedig zijn.
Twee week geleden hadden we het over honger en dorst naar de ge-rechtigheid, naar het doen van Gods wil. Ik
heb toen ondermeer gezegd dat Jezus niet zegt dat je gelukkig bent wanneer je Gods wil doet. Maar: zalig wie
intens, met z’n hele ziel en zaligheid daarnaar verlangt. Het gaat om je instelling allereerst, je houding. Als die niet
goed is, dan is de rest, de buitenkant, hooguit schone schijn. Dat is natuurlijk ook de reden waarom Jezus altijd
zo diep graaft, zo grondig te werk gaat, altijd door stoot naar het niveau van het hart, van je binnenste, van je
wezenlijke kern om zo te zeggen. En wat dat betreft is de volgorde van zijn zalig-sprekingen, z’n felicitaties, niet
toevallig. In de beloftes van deze och-tend maken we de overgang mee; de overgang van binnen- naar buiten-
kant. Want het kan natuurlijk niet bij de binnenkant blijven. Het moet eruit. Als het er niet in zit, dan kan het er
niet uit. Als het er wel in zit, dan kan het er niet in blijven zitten, dan moet het er uit. Beter nog: dan wil het eruit.
Dat zie je wel heel sterk in Jezus’ eerste woord van deze ochtend.
Zalig de barmhartigen. Wel, wie is barmhartig? Wat is barmhar-tig? Zoals ik bijna steeds heb gedaan,
verwijs ik ook nu terug naar het milieu waarin Jezus groot geworden is en waarin hij sprak. Het milieu van het
jodendom, van wat wij zijn gaan noemen het Oude Testament. Daarin waren zijn luisteraars opgevoed, gepokt en
gemazeld. En dat woord barmhartig is in dat eerste deel van de Bijbel afgeleid van het woord dat ‘baarmoeder’
betekent. Barmhartigheid wil zeggen ‘baarmoe-derlijkheid’. En dan natuurlijk niet alsof alleen vrouwen
barmhartig kun-nen zijn en God het van hen alleen verwacht. Maar dit kernwoord van de Bijbel, echt een
grondwoord, een basis-begrip, wil je indringend laten proeven wie de HERE God zelf is. Een Psalm zegt dat hij
zeer hoog woont en dat hij zeer laag neerziet. Dat geeft wel zijn verbondenheid aan met ons, met de aarde. Een
verbondenheid die gewoon niet sterker kan worden uitgedrukt dan met dit woord barmhartigheid.
En ik zei al: het is een grondwoord in de Bijbel. Een grondwoord voor de HERE God zelf en dan ook
voor zijn omgang met ons. U bent zeer kostbaar in zijn ogen. Hij draagt jou, jij heel persoonlijk, in zijn hart
Barmhartigheid, het is een van de dragende woorden in de Bijbel. Niet een losse zwerfsteen of zo. Maar een zeer
wezenlijke eigenschap, karaktertrek van God zelf. Op het moment dat Jezus zegt: Gelukkig zijn de barmhartigen,
hoorde iedereen daarin direct God, zag men de HERE daarachter. Wie barmhartigheid van God losmaakt, die
amputeert hem om het zo maar eens te zeggen. De kracht van barmhartigheid is wel zo ontiegelijk sterk bij de
Heilige, enorm. Een heel mooi voorbeeld daarvan is wat je kunt horen bij Hosea. Ja, zegt de HEER daar, mijn
volk vol-hardt in het afdwalen van Mij. En al roepen zij tot hem omhoog, hij zal hen zeker niet opheffen. En dan
opeens: Hoe zou ik u prijsgeven, Efra-im, u overleveren, Israël? Hoe zou ik u prijsgeven als Adama, u maken als
Zeboïm? Mijn hart keert zich om in mij, ten volle wordt mijn ontfer-ming opgewekt. En dat dat niet betekent dat
God zomaar aan onze zon-den voorbijgaat, zie je in dit woord van Jesaja: Daarom verlangt de HERE er naar u
genadig te zijn en daarom zal hij zich verheffen om zich over u te ontfermen, want de HEER is een God van
recht; welzalig allen die op hem wachten. En bij Jesaja wordt God zelfs ergens genoemd: ‘hun Ontfermer’. Je

kunt ook vertalen met: ‘hun Barmhartige’.
En bij deze barmhartigheid gaat het steeds om Gods gevoelens voor de armen, de verdrukten, de
zondaars, de ellendigen, de nederigen. Voor hen heeft hij hart. Voor hen is Jezus met ontferming bewogen, zo-als
Mattheüs ergens schrijft.
En nu zegt Jezus ons: Gefeliciteerd, wanneer je barmhartig bent. Wanneer je dus lijkt op je Vader in de
hemel. En dan zie je hier wel heel mooi de overgang van innerlijk naar uiterlijk, van binnenkant naar bui-tenkant,
van houding naar daad. Zalig de barmhartigen. Dat zijn de men-sen die zich van binnen diep verbonden voelen
met mensen die hulp no-dig hebben, die zijn aangewezen op barmhartigheid. En het zijn de men-sen die hun
gevoel dan ook volgen, die barmhartigheid bewijzen. Van-daar natuurlijk dat deze ochtend de wetslezing dat
bekende verhaal van Jezus was; het verhaal dat wij kennen als ‘de barmhartige Samaritaan’. Het is werkelijk geen
toeval dat Jezus niet alleen dat verhaal vertelt, met daarin de goede daad van de Samaritaan. Hij vertelt meer en
geeft zo blijk van een uitstekende mensenkennis. Van de priester en de leviet ver-telt hij dat zij de gewonde man
zagen, maar aan de andere kant van de weg voorbij gingen. Punt. De Samaritaan ziet de gewonde ook. En dan
zegt Jezus maar niet: hij ging naar hem toe en hielp hem. Nee, Jezus laat ook de motivatie uitkomen. Toen hij hem
zag, werd hij met ontferming bewogen. En daaruit kwam zijn daadwerkelijke hulp tevoorschijn.
Een volgeling van Jezus is niet allereerst iemand die bepaalde dingen doet en andere zaken nalaat. Dan
zou een christen vooral iemand zijn die zich aan een stel regels houdt; bijna simpelweg omdat die regels er zijn.
Nee, essentiëel voor u mag zijn, voor een christen is dat je chris-ten bent, dat je kind bent van de hemelse Vader
en dat je een aardje naar de Vader hebt. Kortom: Jezus feliciteert je van harte, wanneer het hart van de Vader ook
in jou is; wanneer je ingaat op Jezus’ uitnodiging om je door hem barmhartig te laten maken. En dat kan door echt
naar hem te luisteren, steeds maar weer, door zijn woorden op te drinken, door je te laven aan zijn woorden, zijn
werken, hemzelf.
En dan zul je het merken, haast als vanzelf, het komt er ‘gewoon’ in mee: dan zul je zelf barmhartigheid
ontvangen. Ongetwijfeld zit daar-in ook dat je door je werkelijk op Jezus te richten, oog en hart krijgt voor de
kleine goede dingen in je leven. En dan mag en zal je daarin Gods barmhartigheid voor jou opmerken. De belofte
ligt er. Als stimulans. Laat u door Gods barmhartigheid vinden, door de God van barmhartig-heid.
We zingen Gez.324,3.4
En het tweede dat Christus ons vanmorgen zegt is: Zalig de rei-nen van hart. De mensen die naar Jezus
luisterden hebben direct de link gelegd met Psalm 15 en 24.
is
HERE, wie mag verkeren in uw tent?
Wie mag wonen op uw heilige berg?
Hij, die onberispelijk –dat is: oprecht- wandelt en doet wat recht en waarheid spreekt in zijn hart.
En Psalm 24, in de Nieuwe Bijbelvertaling:
Wie mag de berg van de HEER bestijgen,
wie mag staan op zijn heilige plaats?

Wie reine handen heeft en een zuiver hart,
zich niet inlaat met leugens
en niet bedrieglijk zweert.
Wel, je ziet hier precies wat ik eerder ook zei: innerlijk en uiter-lijk gaan hand in hand. Motivatie en daad,
houding en actie. Rein van hart, het heeft te maken met je innerlijk. En dan niet alleen maar je ge-voel. Dat ook
zeker. Maar onder je hart verstaat het Evangelie ook uw wil en je verstand. Jezus spreekt uit dat je dan gelukkig
bent, wanneer dat geheel, die diepe plek van je mens-zijn, wanneer dat rein is, zuiver. Reine handen en een zuiver
hart, daar heb je ze in één adem bij elkaar.
Er zijn uitleggers, die bij Jezus´ woord nogal wat nadruk leggen op dat ‘hart’. En ze zeggen dan: Jezus
maakt hier een tegenstelling tot wat vaak de praktijk was in Israël. Dan ging het maar al te vaak om ui-terlijke
reinheid. Het kan meespelen, dat is zo. Maar liever dan me daar-op te richten, focus ik me hierop. Zij kenden
tenminste nog het idee van reinheid. Ik vraag u: kennen wij dat nog wel? Hebben wij nog wel besef dat je
inderdaad onrein, smerig, kunt worden door wat je doet, door wat je ziet, door wat je hoort, door wat je leest? Het
is toch onmiskenbaar dat alles wat je opsnuift, dat het heel gemakkelijk effect op je heeft? Denk aan grove
woorden, aan smerig jargon, aan het makkelijk oordelen over anderen; of dat nu ouderen zijn of jongeren, leraars
of wie ook maar, ge-brek aan respect voor mensen met verantwoordelijkheden, je neemt zo gemakkelijk de
cultuur waarin je leeft en waarin je je begeeft in je op.
Oprecht leven, waarheid spreken in je hart, zegt Psalm 15. Wie mag jaar in jaar uit, dag in dag uit leven
met de HERE God? … Het is heel opvallend dat de Psalm het verder niet lijkt te hebben over onze ver-houding
tot hem. Want alle zaken die worden genoemd, gaan over je verhouding tot mensen. Oftewel: alles komt aan op
de dingen van het dagelijkse leven, op je omgang met mensen. Recht doen, jezelf niet voor de gek houden, niet
lasteren, je beloftes waarmaken, enzovoort. Ik zeg niet dat geloven in God en in Christus hierin opgaat, maar het
heeft er wel alles mee te maken, het geloofsleven kan er niet zonder. Om zo te zeggen: het draait in het leven van
de christelijke gemeente om de zon-dag, maar het gaat om het leven in de rest van de week.
Rein, zuiver van hart. Ik zie een sterke parallel met het woord over de barmhartigen. Gefeliciteerd
wanneer je barmhartig bent, wan-neer je lijkt op je hemelse vader. Zo hier: gefeliciteerd wanneer je rein van
binnen bent, wanneer je daarin lijkt op God. En mogen we zeggen: op Christus. Deze mensen –en de vraag ligt er
natuurlijk: bent u zo ie-mand? Richt jij je op God, laat je je zuiveren door zijn Geest?-, deze mensen zullen God
zien, zo belooft Jezus. Ik proef erin dat waar je hart niet zuiver is, waar je tal van bijbedoelingen hebt
bijvoorbeeld, waar je toch wel vooral op je eigenbelang let, dat alles vertroebelt het zicht op God. Je raampje naar
hem is dan vervuild. En laten we nuchter zijn. Wie beseft dat je nogal eens tegen God ingaat, soms of zelfs vaak
eigenlijk ook heel bewust, je contact met de Heer lijdt eronder. En daarmee het zicht op hem…
God zien. Ik moet denken aan een ander woord van Jezus. Wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien.
Wil je God zien, kijk dan naar Jezus. Wees gericht op hem. En je zult het merken wanneer je echt openstaat voor
hem, en dus ook alle vuiltjes en smerigheid wegdoet, dan zul je het merken dat hij je wat doet, heel wat. Dat hij
werkelijk vol liefde is, voor jou, voor u.

God zien, het wil ook zeggen: je leeft en zult leven in de werke-lijke aanwezigheid van hem. Je zult ervan
mogen genieten. Het, hij, zal je rust geven, troost, bemoediging, kracht, levenslang, totdat we hem mogen zien in
volheid. Amen
Welkom en mededelingen door de ouderling van dienst
Orgelspel
Votum en Groet
We zingen ons loflied met ELB 142*
We bidden om een zegen
Jezus houdt ons Gods wil voor ons leven voor
Ons antwoord is Gez. 62.
Ons kinderlied is nr. 35
Schriftlezingen zijn Psalm 15 en Psalm 24*
We zingen Ps.15
Het eerste deel van de verkondiging gaat over Mt.5,7
waarna we Gez.324,3.4 zingen.
Het tweede deel van de verkondiging gaat over Mt.5,8
Hierna is ons antwoord Ps.24,1.2.3
We danken en bidden
De collecte is bestemd voor
Ons slotlied is ELB 314*
We mogen Gods zegen ontvangen
en beamen die met Gez.456,3
We lezen Psalm 24 in de (voorlopige) Nieuwe Bijbel Vertaling
Van David. Een Psalm.
Van de HEER is de aarde en het leven dat haar vult,
de wereld en wie haar bewonen,
hij heeft haar op de zeeën gegrondvest,
op de stromen heeft hij haar verankerd.
Wie mag de berg van de HEER bestijgen,
wie mag staan op zijn heilige plaats?
Wie reine handen heeft en een zuiver hart,
zich niet inlaat met leugens
en niet bedrieglijk zweert.

Zegen zal hij ontvangen van de HEER
en recht verkrijgen van God, zijn redder.
Dat valt hun ten deel die u zoeken,
die zich tot u wenden – het volk van Jakob.
Hef, o poorten, uw hoofden omhoog,
verhef u, aloude ingangen:
de koning vol majesteit wil binnengaan.
Wie is die koning vol majesteit?
De HEER, machtig en heldhaftig,
de HEER, heldhaftig in de strijd.
Hef, o poorten, uw hoofden omhoog,
verhef ze, aloude ingangen:
de koning vol majesteit wil binnengaan.
Wie is hij, die koning vol majesteit?
De HEER van de hemelse machten,
hij is de koning vol majesteit.