Tiger of many stripes - International Film Festival Rotterdam

in beeld
‘Niet zomaar een massa wriemelend vrouwenvlees’
Jean-Claude Brisseau maakt deftige porno
Afgelopen dinsdag deed de Franse regisseur
Jean-Claude Brisseau (62) een Script Stage in
Zaal de Unie. ‘Ik had een lezing voorbereid over
de relatie tussen scenario en film, waarbij ik het
verschil wilde tonen tussen het oorspronkelijke
script en het eindresultaat van les anges exterminateurs.
Maar dat bleek niet de bedoeling; een misverstand
tussen mij en de organisatie. Wat wél
de bedoeling was, weet ik nog niet precies.’
Maar het blijft een interessante vraag: wat zijn
de verschillen tussen het script en de film les
anges exterminateurs? Brisseau: ‘Ik heb het scenario
zonder beperkingen verfilmd, maar in de
montagekamer heb ik een belangrijk element
weggesneden. Die wraakengelen praatten veel,
als de heksen in Shakespeare’s Macbeth. In de
eindversie zwijgen ze echter, dat maakt ze veel
mysterieuzer. Het publiek moest hun motieven
niet te snel doorzien. Het is zo al duidelijk
genoeg dat de regisseur zich in de gevarenzone
begeeft door allerlei taboes te overschrijden.’
Het geruchtmakende les anges exterminateurs gaat
over een regisseur die een film wil maken over
de vrouwelijke lustbeleving en daarvoor mooie
jonge actrices bij wijze van auditie met zichzelf
laat spelen. Vervolgens spelen de actrices met
hun tweetjes en zelfs met hun drietjes, elkaar
telkens naar nieuwe hoogtepunten voerend.
De regisseur (gespeeld door Fréderic Van Den
Driessche) kijkt geconcentreerd toe: alles voor
de kunst. Maar de motieven van de vrouwen
blijken niet allemaal even nobel te zijn.
Tsai Ming-liang over het
verlangen naar contact
i don’t want to sleep alone is één van
de zes ‘Mozart-films’, die in 2006
zijn gemaakt in het kader van de
tweehonderdvijftigste geboortedag
van de beroemde componist. Maar
de enige letterlijke verwijzing naar
Mozart, geeft regisseur Tsai Mingliang
toe, is een fragment uit één
van diens opera’s. ‘Er is geen directe
relatie met Mozart in mijn film, het is
meer een spiritueel iets’, zegt hij. ‘De
hoofdpersonen zijn rondzwervende
gastarbeiders. Je kunt hun leven vergelijken
met dat van Mozart, die eigenlijk
vanaf zijn zesde door Europa
heeft gereisd om op te treden.’
Als hij over zijn werk praat, drukt
de regisseur uit Taiwan, die eerder
onder meer vive l’amour (1994), what
time is it there? (2001) en the wayward
cloud (2005) maakte, zich uit in
metaforen. Hij haalt een verhaal aan
van de Chinese filosoof Zhuangzi om
uit te leggen dat fysieke nabijheid
een fundamentele behoefte is van
mensen. Vervolgens legt hij daar een
beeld overheen uit i don’t want to
sleep alone. ‘Daarin zit mijn hoofdpersoon,
de zwerver, in een zwarte poel
water te vissen. Op een gegeven
moment landt er een vlinder op zijn
schouder. Die vlinder is een symbool
voor iets wat de man graag wil hebben,
liefde. Maar het beestje vliegt
weer weg. Daarmee geef ik aan dat
de liefde in zekere zin onbereikbaar
is voor hem.’
Het verlangen naar contact, de
onmogelijkheid dat helemaal te
vervullen – het is de grondgedachte
die achter het werk zit van Tsai
Ming-liang. Eigenlijk maakt de van
oorsprong Maleisische regisseur keer
op keer dezelfde film, want ook in
zijn stijl is hij consequent. ‘Al mijn
films zijn toch zo?’, roept hij uit als
het gesprek op zijn wat uitgebleekte
kleuren en de statische, lang aangehouden
shots komt. Om te vervolgen
dat zijn manier van filmen bepaald
wordt door zijn interesse, het verstrijken
van tijd. ‘Ik probeer de tijd
‘Ik had geen enkele ervaring met erotische
scènes tussen meerdere vrouwen,’ aldus Brisseau,
die zes jaar geleden wilde stoppen met
regisseren en toch weer de smaak te pakken
kreeg. ‘Maar het was interessant om te doen.
Het is niet zomaar een massa wriemelend vrouwenvlees.
Het is zorgvuldig belicht en tot in de
puntjes geënsceneerd, als de choreografie van
een ballet.’
Voorbeelden had Brisseau niet: ‘Ik ken geen
serieuze films over de opbouw van de vrouwelijke
lust tot over de orgastische climax heen.
Dit staat in geen enkele traditie. Elke criticus die
anders beweert, kletst. Overigens lees ik nooit
kritieken, want die verschijnen pas als mijn film
af is, en dan kan ik er niks meer mee.’
Brisseau nam zijn film in drieëntwintig draaidagen
op, op vijf minuten loopafstand van zijn
appartement bij het Gare du Nord in Parijs. Hij
komt zelf eventjes in beeld om een actrice te
kalmeren die een aanval van hysterie krijgt.
‘Maar dat is niet bedoeld als Hitchcockiaanse
verschijning,’ verzekert Brisseau. ‘Degene die
het had moeten doen, kwam niet opdagen.
Toen ben ik maar ingesprongen. Je moet bijzonder
sterk zijn om een hysterische vrouw in
bedwang te houden, zelfs als ze het speelt.’
Paul van de Graaf
Les Anges Exterminateurs KA
Jean-Claude Brisseau
Za 3, 19:15, Pathé 7
‘Ik maak steeds dezelfde film’
Foto: Bram Belloni
vast te houden in mijn films. Daarom
film ik lange takes, en hoor je de musicalachtige
liedjes minutenlang. Ik
wil de invloed van de voorbijgaande
tijd op een omgeving laten zien.’
Die omgeving is in i don’t want to sleep
alone weinig opwekkend. Het betonnen
geraamte van een onafgewerkt
gebouw vormt het tamelijk hermetische
universum. De personages doen
niet veel anders als slapen – vaak
alleen, soms samen, maar zelfs dan,
uiteindelijk alleen. Toch smokkelt
Tsai Ming-liang de buitenwereld
geregeld zijn film binnen: in de vorm
van de radio, en later, met de rook
van in Indonesië woedende bosbran-
den. ‘Dat land is bezig zich op grote
schaal te ontwikkelen’, zegt Tsai
Ming-liang. ‘Het wil een westerse
vooruitgang nastreven, zonder
rekening te houden met het milieu.
Dat is iets wat ik op deze manier aan
de orde stel.’
‘Eigenlijk’, besluit hij, ‘maak ik altijd
films over de existentiële problemen
waarin mensen zich bevinden. Die
kunnen spelen op het individuele
vlak, maar ook in de maatschappij.’
Niels Bakker
I Don’t Want to Sleep Alone KA
Tsai Ming-liang
Za 3, 22:30, Cinerama 5
Foto: Daniëlle van Ark
Zwerfjongeren in Sounds of Sand
‘Ze hebben ongelooflijk hun best gedaan’
Een uitgeputte vader en kind leunen tegen hun geknielde kameel in een uitgestrekte
dorre vlakte. Waar komen ze vandaan, waar zijn de andere familieleden,
zullen ze op tijd water vinden? sounds of sand vertelt het verhaal van de duizenden
Afrikaanse families op drift, op zoek naar water, in een gebied dat verscheurd
wordt door oorlog.
De Belgische regisseur Marion Hänsel
castte de ouders in Europa en de drie
kinderen in Afrika. De natuurlijke
intimiteit tussen vader (Issaka Sawadogo)
en zijn dochtertje (Asma Nouman
Aden) is opvallend. ‘Issaka is een buitengewoon
tedere man die zelf kinderen
heeft, en al heel rap ontwikkelde zich
een vaderrelatie met de kinderen op de
set. De oudste jongen bleek een heel
moeilijk kind, dat veel pestte en vocht.
Het meisje is Somalisch en de twee jongens
zijn Afar. Zij werd daarom voortdurend
uitgescholden. Issaka greep in, hij
werd haar beschermer. Een groot deel
van de film is het meisje alleen met haar
vader, zodat die band zich nog verder
kon ontwikkelen.’ Ondanks het feit
dat de kinderen nooit eerder voor de
camera hadden gestaan, komt hun spel
zeer naturel over. Toch werd er niet geimproviseerd.
‘Er zit weinig dialoog in de
film, maar alle tekst was ingestudeerd
met een enorm goede coach. Dat was
een van de redenen waarom ik de film in
het Frans wilde opnemen, zodat ik niet
via een tolk hoefde te regisseren.’
De enige personages die in hun eigen
taal communiceren zijn de opgeschoten
kindsoldaten. ‘Die worden gespeeld
door vijf zwerfjongeren uit Ethiopië, die
nu in Djibouti wonen. Zij waren zo trots
om ergens deel van uit te maken dat
ze tijdens de draaidagen ongelooflijk
hun best hebben gedaan. Ze waren als
de dood dat ze door de politie zouden
worden gedeporteerd, vóór de film af
was. Normaal slapen ze op straat. Om
de politie te ontlopen hadden ze zelfs
speciaal een kamertje gehuurd om met
zijn vijven in te bivakkeren.’
Gaat het volgende project ook over
Afrika of milieuproblemen? ‘Ik weet het
niet. Maar hoe ouder ik word, hoe sterker
het besef dat we hier met zijn allen
zijn, en deel uitmaken van een geheel.
En er wellicht iets aan kunnen doen het
een beetje recht te trekken...’
Elsbeth Jongsma
Sounds of sand
(Si le vent soulève les sables) TT
Marion Hänsel
Za 3, 14:30 Cinerama 1
36 th International Film Festival Rotterdam