Opm. Drents landschap 11 - Stichting Het Drentse Landschap

afbraak van dood blad en wat zich daartussen nog meer
bevindt: afgevallen knopschubben, twijgjes, vruchten, bloemen,
keutels van dieren en dergelijke. Deze saprotrofe paddestoelen,
levend van dood organisch materiaal, zijn essentieel
om de koolstof, stikstof, fosfor en mineralen die in het
strooisel aanwezig zijn, in de stofkringlopen terug te brengen
en zo opnieuw als voedsel voor planten – en daarmee ook
dieren en mensen – te dienen. Als we ergens in een beukenof
eikenbos voorzichtig in het strooisel gaan graven, zien we
deze vertering gedemonstreerd. Bovenin zijn de bladeren
van vorig jaar nog intact, wat dieper zijn ze in stukjes uiteengevallen
en vaak voor een belangrijk deel gebleekt, een
aanwijzing voor schimmelactiviteit in de bladeren. Nog
dieper zijn bladrestjes niet meer herkenbaar, maar komen we
in een donkere, fijn kruimelige substantie, de humus, van
groot belang voor de plantengroei vanwege het grote vochtabsorberende
vermogen. De meeste voedingsstoffen zijn in
dat stadium al vrijgekomen. Bij dit proces spelen overigens
niet alleen paddestoelen een rol, maar ook microscopisch
kleine schimmels, bacteriën en bodemdieren.
foto: Harry Cock
Terreinbeschrijving
Tot de zeer talrijke strooiselafbrekers in de Vossenberg
behoren de Tweekleurige trechterzwam (Clitocybe metachroa)
en diverse verwante soorten, de Gewone botercollybia
(Collybia butyracea), de Valse hanekam (Hygrophoropsis
aurantiaca) en verschillende soorten Mycena’s, zoals de
Melksteelmycena (Mycena galopus), zo genoemd omdat de
steel bij doorbreken een wit, melkachtig vocht uitscheidt.
De even talrijke Kleine bloedsteelmycena (Mycena
sanguinolenta) produceert bij beschadiging een donkerrood
sap.
Stinkers in het bos
Eén van de meest opvallende strooiselpaddestoelen is de
Grote stinkzwam (Phallus impudicus), die in enkele uren uit
haar witte eivormige omhulsel, het duivelsei, omhoog schiet
en haar wetenschappelijke naam – vrij vertaald
“onbeschaamde penis” – eer aandoet. Het is één van de
weinige paddestoelen waarvan de sporen niet door de wind
verspreid worden, maar door insecten als bromvliegen en
aaskevers. Deze dieren worden aangetrokken door de stank
van de slijmige, donkergroene sporenmassa. De Grote stinkzwam
is ook één van de weinige paddestoelen, waarvan delen
van de zwamvlok goed te zien zijn als dikke witte koorden
die vanuit het vruchtlichaam de bosbodem doorgroeien.
Een spectaculaire en zeldzame verwant van de Stinkzwam
groeit jaarlijks op enkele plaatsen in de berm van de weg
Wijster-Mantinge, die de Vossenberg doorsnijdt, vooral op
plekjes waar houtsnippers zijn gedeponeerd. Het betreft de
Inktviszwam (Clathrus archeri), die eveneens begint als een
soort duivelsei, waaruit bij rijpheid vier tot zes gekromde,
felrode “tentakels” tevoorschijn komen. Ook deze tentakels
zijn eerst voorzien van een sterk riekende sporenmassa om
insecten uit de wijde omgeving aan te lokken. De Inktviszwam
is in het begin van deze eeuw bij toeval in Europa
ingevoerd uit Australië en heeft zich sedertdien geleidelijk
uitgebreid. Sinds 1973 wordt deze exotische zwam ook in
ons land gevonden.
Kegel- en keutelbewoners
Veel strooiselafbrekers zijn niet kieskeurig en groeien op
materiaal van allerlei plantensoorten, maar andere zijn
7