Opm. Drents landschap 11 - Stichting Het Drentse Landschap

8 De Vossenberg
foto: Harry Cock
specialisten. Zo groeit de Sparrestinktaailing (Micromphale
perforans), die bij kneuzen ruikt naar rotte kool, uitsluitend
op naaldenstrooisel van de Fijnspar. De Muizenstaartzwam
(Baeospora mycosura) en de Sparrenkegelzwam (Strobilurus
esculentus) zijn in de Vossenberg wijd verbreid op afgevallen
kegels van Fijnspar en Douglasspar. Vaak is de verbinding
tussen paddestoel en substraat niet direkt zichtbaar omdat de
kegel in het naaldenstrooisel begraven ligt.
Een veel zeldzamer, zeer karakteristiek paddestoeltje op
dennenkegels is de Oorlepelzwam (Auriscalpium vulgare) met
een ruig behaard hoedje, zijdelings aangehecht aan een stijve,
eveneens behaarde steel. De onderzijde van de hoed is voorzien
van fijne stekeltjes. Deze soort kwam vroeger overal in
dennenbossen voor, maar is thans alleen geregeld te vinden
in bossen op kalkhoudende bodems in de duinstreek en de
Flevopolders. In Drenthe vinden we de Oorlepelzwam zeer
locaal op met mineralen verrijkte plekjes, bijvoorbeeld langs
schelpenpaden. Verzuring is voor deze paddestoel de grote
boosdoener. Volgens de Voorlopige Rode Lijst van bedreigde
paddestoelen in Nederland is deze soort dan ook sterk
bedreigd (Arnolds, 1989). In de Vossenberg is de Oorlepelzwam
geregeld waargenomen nabij het IJsbaanven van Wijster.
Een vrij grote groep paddestoelen is gespecialiseerd op mest.
Hoewel men dat niet direkt zou verwachten, zijn sommige
soorten goede indicatoren voor natuurbeheer. In de
Vossenberg zijn ondermeer het Mestplooirokje (Coprinus
nudiceps), de Geringde vlekplaat (Panaeolus fimiputris) en het
Donzig breeksteeltje (Conocybe pubescens) aangetroffen op de
stevige bolussen van de Schotse Hooglanders. Op de slappe
koeienvlaaien in zwaar bemeste graslanden zal men tevergeefs
naar deze soorten zoeken. Ze zijn kenmerkend voor extensief
begraasde, schrale natuurterreinen en de Geringde vlekplaat
en het Donzig breeksteeltje staan zelfs als bedreigd op de
Voorlopige Rode Lijst van paddestoelen.
Dood hout in alle soorten en maten
Hout staat op het menu van tal van paddestoelen. Sommige
soorten nemen genoegen met kleine takjes, zoals de sierlijke
Papilmycena (Mycena vitilis) en het Gewoon meniezwammetje
(Nectria cinnabarina) dat kleine, menierode pukkeltjes op vers
gevallen twijgen produceert. Andere soorten groeien op
grotere takken of stronken van gekapte bomen, bijvoorbeeld
het Gewoon elfenbankje (Trametes versicolor) en de Gewone
zwavelkop (Psilocybe fascicularis). Sommige houtzwammen
leven op dode stammen, zoals de Berkenzwam (Piptoporus
betulinus) en de Echte tonderzwam (Fomes fomentarius), die
beide in de Vossenberg op staande of liggende, recent afgestorven
Berken te vinden zijn. Weer andere soorten groeien
op begraven hout en dode boomwortels, zoals de Breedplaatstreephoed
(Megacollybia platyphylla) en de spectaculaire
Grote sponszwam (Sparassis crispa), die in de Vossenberg nu
en dan in een naaldhoutperceel opduikt.
Sommige paddestoelen zijn in staat om levende bomen aan
te tasten. In de bosbouw zijn wat dat betreft onder meer
de Sombere honingzwam (Armillaria ostoyae) en de
Dennenmoorder (Heterobasidion annosum) berucht. Beide
komen in de Vossenberg veel voor, overigens zonder
desastreuze gevolgen voor het bos. Integendeel, ook zulke
parasitaire paddestoelen horen thuis in de natuur en kunnen
bijdragen tot een meer gevarieerde leeftijdsopbouw en
structuur van het bos, zodat het een meer natuurlijk aanzien
krijgt.
Boomhulpjes
Behalve de genoemde afvalopruimers zijn er ook tal van
paddestoelen die bomen helpen om te overleven. Ze leven
in symbiose – een samenwerkingsverband tot wederzijds
voordeel – met levende boomwortels, waarvan de topjes
helemaal omgeven worden met een mantel van schimmeldraden.
Deze schimmels voorzien de bomen op efficiënte
wijze van water en mineralen en ze beschermen de wortels
tegen het binnendringen van sommige ziekteverwekkers. In
ruil staat de boom suikers af aan de schimmel. Deze vorm
van samenleving wordt mycorrhiza genoemd, hetgeen
letterlijk “schimmelwortel” betekent.
Tot de mycorrhizavormende schimmels behoren veel
bekende paddestoelen, bijvoorbeeld de Vliegenzwam,
Eekhoorntjesbrood en Hanekam. In de Vossenberg zijn
58 soorten uit deze categorie gevonden, voor een gebied
van een dergelijke grootte in feite een klein aantal. Tot de