HISTORIE van de ONTMOETINGSKERK te ZEVENAAR

3
De middenbanken (‘lange mansbanken’, beklede banken ‘op het Coor’ en de bank voor het
gezin van de predikant) stonden tot 1798 los in de kerkruimte om bij de graven te kunnen komen. In
1928 zijn ze vervangen door eiken banken voor f 2.273,- die plaats boden aan 84 kerkgangers en
vurenhouten banken onder het orgel, berekend voor 43 zitplaatsen.
Op het wapen van de Hardenbroekerbank zien we in
rood vier golvende gouden dwarsbalken, een
Brabantse baronnenmuts, schildhouders met twee
omziende leeuwen van natuurlijke kleur, rood
getongd.
Het wapen op de Hazewinkelbank vertoont een rode
dwarsbalk beladen met twee zilveren ringen
(duidend op Ringenberg in Duitsland); daarboven een
rode ster en twee overhangende blauwe
druiventrossen; verder zien we een omgewende
traliehelm, een helmteken met een naar rechts
uitkomend zilveren paard; tenslotte bevat het
wapen een gouden medaillon met rood hart,
gekroond met een gouden kroon met drie bladeren
en twee parels.
Een protestantse kerkdienst was meestal vrij statisch. Tijdens de kerkdienst bleven de kerkgangers
op hun plaats zitten. Om de preek en de persoonlijke geloofsbeleving in gebed en zang tot zijn
recht te laten komen, hadden ze geen behoefte aan uitwendig ceremonieel. De kerk was ingericht
met zoveel mogelijk zitplaatsen, dikwijls in de vorm van vaste banken en soms aangevuld met losse
stoelen. Ze waren zodanig opgesteld, dat iedereen de voorganger goed kon zien en horen.
Banken langs de zijwanden hadden vaak een luifel. Daarmee boden ze beschutting tegen
tocht en langs de muren komend vuil. Ze hadden een hoog ruggeschot, dat de functie had van
lambrisering en dat maakte dat vochtplekken aan de benedenrand van de muur buiten zicht bleven.
De banken waren meestal gesloten gestoelten, geplaatst op een houten vlonder, een banktype dat
maximaal beschutting bood tegen kou. Sommige banken waren hooggeplaatst. Een voordeel hiervan
was, dat wie erin zat vrij zicht had op alles wat zich in de kerk afspeelde en ook zelf gezien werd.
Bovendien voldeed de hoogte van de bank aan de gewenste symboliek. Wie hoog zat, stond hoger
op de maatschappelijke ladder dan wie laag zat. Het verschil in vormgeving van de banken hing
samen met het verschil in positie van de gebruikers. Het onderscheid in decoratie had geen
liturgische of kerkelijke achtergrond, maar een maatschappelijke.
De hoge wandbanken functioneerden vaak als eregestoelten voor voorname lieden. In
verscheidene protestantse kerkgebouwen wilden vooraanstaande families over een eigen,
‘comfortabele’ en deftige bank beschikken en kregen vergunning er een te laten maken. In
sommige dorpen waren het bepaalde geslachten die de eeuwen door een bovenlaag in de
dorpssamenleving vormden. Elders waren het bezitters van buitenplaatsen in de omtrek van het
dorp.
Het bezitten van een bank in de kerk viel in veel gevallen samen met het bezit van
‘heerlijke’ rechten ter plaatse. De bank heette dan de ‘herenbank’. Ging het om een erfelijke
positie, dan was de bank een ‘familiebank’. Eventueel werd een ‘hoge’ bank gecombineerd met een
lage ervoor. De lage was voor de bedienden.