download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

De fundaties van de Vrijvrouwe van Renswoude 163
rige kinderen in de tehuizen zouden moeten worden opgeleid en opgevoed. 3
In overleg met de executeurs van het testament van de Vrijvrouwe besloten de regenten
van de drie kinderhuizen voor deze opdracht afzonderlijke instellingen in het leven te roepen.
Leidraad voor het bestuur van deze Fundaties van de Vrijvrouwe van Renswoude vormde
een gemeenschappelijk reglement dat volgens het voorschrift van de Vrijvrouwe werd opgesteld
in overleg met de executeurs van haar testament. Hierin werden de beroepen waarin
de Fundaties zouden gaan opleiden nader omschreven. Tevens werd vastgelegd dat kwekelingen
vanaf de leeftijd van elf jaar konden worden toegelaten en dat zij gekleed zouden gaan
in een uniform dat zich in snit en stof duidelijk zou onderscheiden van de veel eenvoudiger
en goedkopere uniformen van de kinderhuizen. Eveneens werden bepalingen opgenomen
met betrekking tot het onderwijs en het beheer van het kapitaal.
Ieder van de drie Fundaties was een zelfstandige instelling met een eigen regentencollege
dat bestond uit dezelfde personen als het bestuur van het kinderhuis dat in het testament
als erfgenaam was aangewezen. Binnen het raamwerk van voorschriften dat gelijkvormigheid
moest waarborgen, behielden de afzonderlijke Fundaties enige ruimte voor eigen keuzes
met betrekking tot de details van huisvesting, opleiding en verzorging. De drie door de
Vrijvrouwe aangewezen executeurs testamentair zouden volgens haar uitdrukkelijke voorschriften
na de overdracht van de erfenis een rol van betekenis blijven spelen en ook hun
positie werd in het reglement vastgelegd. Zij kregen de bevoegdheid jaarlijks de rekeningen
te controleren en erop toe te zien dat de kindertehuizen hun opdracht gestalte gaven overeenkomstig
de bepalingen in het testament van de Vrijvrouwe en het gemeenschappelijk reglement.
Met de overdracht van de erfenis en de ondertekening van het reglement in april 1756 gingen
de Fundaties officieel van start. Iedere Fundatie gaf op eigen wijze invulling aan de bepaling
dat de kwekelingen in afzondering van de bewoners van het kinderhuis moesten
worden gehuisvest. De Delftse Fundatie in een voornaam eigen pand, de Utrechtse Fundatie
in een nog voornamer stadspaleis en de Haagse Fundatie veel bescheidener in een speciaal
daartoe gebouwde vleugel van het Burgerweeshuis. De fundatiehuizen in Delft en
Utrecht – waar de kinderhuizen een veel groter aantal kinderen verzorgden – boden ruimte
aan zo’n 25 pupillen. Aanvankelijk hadden deze Fundaties het aantal jongens uit de kinderhuizen
dat over de juiste capaciteiten beschikte om de fundatieopleidingen met succes te
volgen enigszins overschat. Geen van de fundatiehuizen zou ooit meer dan twintig jongens
tegelijk huisvesten. Over het algemeen was een bezetting van vijftien jongens het maximum
en een deel van de gevorderde pupillen verbleef veelal in verband met de praktijkopleiding
langdurig buiten de stad.
Wat betreft huisvesting en verzorging sloten de Fundaties aan bij de organisatievorm die
in kinderhuizen gebruikelijk was. Desondanks betekende de verhuizing van het kinderhuis
naar de Fundatie een enorme overgang voor de kwekelingen, zelfs voor de jongens die voordien
in het relatief goed voorziene Haagse Burgerweeshuis hadden gewoond. In de fundatiehuizen
bewoonden zij ruime, lichte, verwarmde vertrekken en kregen zij een uitstekende
verzorging. Daarnaast beschikten de Fundaties over uitgebreide verzamelingen leerboeken
en instrumenten voor natuurkundige en scheikundige experimenten. Meer dan de kinder-
3 Gemeentearchief Delft, archief 263, inv. nr. 513, notarieel afschrift van het testament van Maria Duyst van Voorhout;
idem, archief 263, inv. nr. 521, Reglement van de Fundaties van Renswoude.