38 - MS Research

Om MS-onderzoek ook in de toekomst
mogelijk te maken stimuleert de Stichting
MS Research het werk van jonge onderzoekers.
Gemiddeld één keer in de twee
jaar reikt de Stichting het MS Research
Fellowship uit. Dit is een prestigieuze prijs
Fellowship is de basis geweest
voor wat ik hier heb opgebouwd
Inge Huitinga:
Aan het woord is een zeer gedreven onderzoeker,
Inge Huitinga. Een spervuur van
woorden volgde op de vraag wat het fellowship
voor haar en het MS-onderzoek heeft
betekend. Zij kan niet genoeg benadrukken
hoe groot de invloed is van deze onderzoeksprijs
voor veelbelovende wetenschappers.
De effecten daarvan zijn volgens haar tot op
de dag van vandaag waarneembaar. Huitinga
is immunoloog. Van origine is zij medisch
bioloog. Zij promoveerde in 1992 op de
rol van macrofagen - lichaamseigen witte
bloedcellen - die de myeline (de isolatielaag
rondom de zenuwbanen) aanvallen. Behalve
teamleider van de onderzoeksgroep is zij
sinds 2006 ook hoofd van de Nederlandse
Hersenbank (zie kader). De Hersenbank is
een onderdeel van het NIN in Amsterdam,
dat op zijn beurt een instituut is van de
Koninklijke Academie van Wetenschappen.
Het instituut verricht fundamenteel neurowetenschappelijk
onderzoek naar de hersenen
en het visuele systeem.
Uit het onderzoek in het kader van het fellowship
kwam naar voren dat MS-patiënten een
geactiveerd stress-systeem hebben. Bij de
volgende stap werd onderzocht of MSontstekingen
effect hebben op de productie
van het stresshormoon cortisol. Dit hormoon
Vier voormalige Fellows in de schijnwerper
MS Research Fellowship stimuleert toponderzoekers
ter waarde van ruim 400.000 euro, die
een jonge, veelbelovende wetenschapper in
staat stelt vier jaar lang onderzoek te doen.
Deze subsidie ondersteunt bij de opzet van
een eigen onderzoekslijn en onderzoeksgroep.
Sinds 1999 zijn er zes fellowships
“Het fellowship heeft mij enorm
geholpen en is de basis geweest
voor wat ik binnen het Nederlands
Instituut voor Neurowetenschappen
(NIN) heb kunnen opbouwen.
Dankzij het MS Research
Fellowship kon ik in 1999 als
postdoc bij het NIN mijn
onderzoek naar de invloed van
ontstekingen op het functioneren
van het stress-systeem bij
mensen met MS opzetten. Vanuit
die positie kreeg ik hier vervolgens
een vaste aanstelling. Nu leid ik
binnen het instituut de onderzoeksgroep
Neuro-immunologie,
die uitgegroeid is tot drie postdocs,
twee A.I.O.’s (assistent in opleiding
- red.), een staflid en een analist.”
uitgereikt. Rondom MS blikt terug met vier
fellows en beschouwt de resultaten. De
laatste fellowship werd eind 2010 uitgereikt
aan Jack van Horssen van het MS Centrum
Amsterdam. Hij bestudeert zuurstofschade
in de hersenen bij MS.
speelt een belangrijke rol bij het indammen
van het ziekteproces. Mensen met MS
blijken een hoger cortisolniveau te hebben
dan mensen zonder MS. Dit proces leidt
tot remyelinisatie (herstel van de isolerende
laag) en een minder ernstig ziekteverloop.
Maar bij een klein deel van de mensen met
MS - en dat was tegen de verwachting in -
blijft de activering van het stress-systeem
achterwege. Wanneer ontstekingshaarden in
de buurt van de hypothalamus (het deel van
de hersenen dat onder andere het hormonale
systeem reguleert) aanwezig zijn, blijken zij
de cortisolproductie juist af te remmen. Het
gevolg is demyelinisatie (verlies van de isolatielaag).
Deze groep vertoont een ernstiger
verloop van de ziekte.
Belangrijke conclusies die vroegen om een
vervolg. Inge Huitinga staat er niet meer
alleen voor en leidt bij het NIN een onderzoeksgroep
die zich verder verdiept in de
rol van stresshormonen bij MS. Zij heeft nu
ook een onderzoekslijn opgezet die zich stort
op de rol van geslachtshormonen. “Daar
weten we eigenlijk nog helemaal niets van.
We hebben nu genoeg mensen om verdere
vorderingen te maken. Dat is ook het fraaie
effect van het fellowship: van individueel
onderzoek naar een hele MS-groep.”
Tekst: Maarten Schikker
Inge Huitinga
Directeur Nederlandse
Nederlandse Hersenbank
De Nederlandse Hersenbank (NHB) in Amsterdam
is in 1985 opgericht en verzamelt hersenweefsel
van overleden donoren met diverse hersenaandoeningen,
maar ook van neurologisch gezonde
personen (‘controle-donoren’). Het hersenweefsel
wordt, samen met een anonieme samenvatting
van de medische gegevens, verstrekt aan onderzoekers
over de hele wereld die zich bezighouden
met onderzoek naar de werking van de hersenen
en oorzaken van hersenziekten. Het doel is de
internationale wetenschappelijke gemeenschap
te voorzien van klinisch en neuropathologisch
goed gedocumenteerd hersenweefsel.
Er staan op dit moment bijna 2.300 donoren bij
de Hersenbank geregistreerd. Met ruim 400
donoren zijn MS-patiënten relatief een grote
groep. Met steun van de Stichting MS Research
heeft de NHB sinds 1990 een donorprogramma
dat gericht is op MS. Sindsdien zijn er door de
NHB ruim 180 obducties (autopsies) verricht
bij MS-donoren en bij vele honderden controledonoren.
De NHB heeft een speciaal MS-protocol
ontwikkeld om met behulp van MRI te zoeken
naar afwijkingen in de hersenen.
Daardoor kunnen MS-ontstekingen worden uitgesneden
die met het blote oog niet zichtbaar
zijn. Dit heeft in totaal meer dan 5.000 waardevolle
stukjes hersenweefsel opgeleverd. Hiervan
zijn nu ongeveer 1.000 stukjes uitgegeven aan
onderzoekers. Dit hersenweefsel is een voorwaarde
om de afwijkingen bij MS te kunnen onderzoeken
en therapieën te ontwikkelen.
Voor de periode 2010 – 2014 heeft MS Research
ruim 400.000 euro ter beschikking aan de NHB
gesteld. Deze middelen zullen worden besteed
aan de obducties van MS-patiënten, post mortem
(na de dood) MRI-onderzoek, werving van
MS-donoren en het grote project dat hersenweefsel
typeert. De NHB beschikt over meer dan 4.000
stukjes hersenweefsel die nader getypeerd moeten
worden op het soort ontsteking, het verloop en
de genetica. “In de collectie van de Hersenbank
definiëren we nu de verschillende vormen van
MS. Hiermee kunnen we dan heel gericht stukjes
weefsel aanbieden aan hooggespecialiseerde experts
in de wereld. We nemen met MS-onderzoek
een toppositie in de wereld in”, aldus Inge Huitinga,
hoofd van de Nederlandse Hersenbank.
Hersenbank Amsterdam
20 21