Brochure duurzaam reizen - LNE.be

Duurzaam reizen?!
Inleiding
Toerisme zit in de lift. We gaan met z’n allen steeds verder en vaker op reis. En we zijn steeds
met meer mensen die op reis gaan. Reizen is niet langer voorbehouden aan Westerlingen, en
de tijd dat we slechts eenmaal per jaar naar de Kust gingen, is ook voorbij.
Jammer genoeg zijn er ook een aantal problemen die reizen en toerisme met zich meebrengen.
Vliegtuigen stoten gigantische hoeveelheden CO2 uit, en het geld dat we in Tunesië uitgeven,
komt niet altijd bij de lokale bevolking terecht (maar bij Europese bedrijven en hun
aandeelhouders).
Kan het anders? Al jaren bieden (kleine) toeristische spelers alternatieve reismodules aan. Zij
gaan er prat op ‘duurzame reizen’ aan te bieden, en hebben de laatste jaren al heel wat
expertise opgebouwd. En ook de grote spelers bieden nu ‘duurzame’ reispakketten aan. Of die
echt duurzaam zijn of eerder een slimme marketingtruc, is nog maar de vraag. Maar het
aanbod is er, en de vraag ook. Het kan dus zeker.
Pasar wil mee gaan met deze evolutie naar duurzame(re) reizen. Door zowel te kijken naar het
aanbod dat we zelf organiseren, als door onze afdelingen te begeleiden met hun eigen
reisaanbod. Om ‘duurzaam reizen’ concreet te maken is het nodig ons eerst te informeren.
Deze brochure wil daarom een eerste stap zijn voor Pasarafdelingen en -medewerkers – maar
ook voor afdelingen en vrijwilligers van andere verenigingen - om ‘duurzaam reizen’ aan te
brengen in de eigen werking.
In deze brochure lees je wat wij begrijpen onder duurzaam reizen, wat de problemen zijn die
reizen met zich mee kan brengen, en we reiken tips aan om het anders te doen.
Deze brochure is ook een hulpmiddel om in je afdeling, in je reis(begeleiders)groep of zelfs in je
gemeente het thema duurzaam reizen aan bod te laten komen. Hoe je dat doet vind je in ‘Aan
de slag!’.
Over duurzaam reizen
1. Duurzame ontwikkeling en duurzaam reizen
Duurzame ontwikkeling staat voor een ontwikkeling die rekening houdt met zowel het milieu,
de mensen als de economie, zodat mensen overal (zowel Noord als Zuid) nu en in de toekomst
comfortabel kunnen leven. Het wil een antwoord bieden op de vele problemen die we
wereldwijd kennen: klimaatopwarming, extreme armoede, gewapende conflicten, sociale
onrechtvaardigheid, milieuvervuiling… Het omvat vele facetten van ons leven en wordt daarom
vaak opgedeeld: duurzaam bouwen, duurzame landbouw… en duurzaam reizen!
Duurzaam reizen is op een milieuvriendelijke manier reizen met respect voor de lokale
natuurwaarden, de lokale bevolking en de lokale economie. Als je duurzaam reist, zorg je
ervoor dat de redenen waarvoor je een land of streek bezoekt (de mooie natuur, de historische
gebouwen, de rijke cultuur…) er later ook nog zullen zijn voor je kinderen en kleinkinderen.
Hierbij is het belangrijk dat je:
- Het energieverbruik en uitstoot tot een minimum beperkt (vooral vervoer neemt hier de grote
hap!)
- Geen schade toebrengt aan de natuur
- De lokale economie steunt
1

- De lokale cultuur respecteert
- De lokale bevolking zelf laat beslissen
Duurzaam reizen is niet te verwarren met ecoreizen of natuurreizen. Op dit soort reizen zal je
de prachtige natuur in bijvoorbeeld Costa Rica gaan bekijken. Maar aangezien je hiervoor het
vliegtuig moet nemen, kan je jou afvragen of dat wel duurzaam is.
De vraag die we ons moeten stellen is ‘kan mijn manier van reizen uitgebreid worden naar de
hele wereldbevolking nu en kunnen we dit in de toekomst blijven volhouden?’ Je zal dan gauw
merken dat sommige reisvormen niet veralgemeenbaar zijn naar de hele wereldbevolking.
2. Welke problemen kan reizen veroorzaken?
Natuur & milieu
Klimaatverandering
De autocar, treinen, auto’s maar vooral vliegtuigen hebben een grote impact op het
broeikaseffect door de uitstoot van onder andere CO 2 . Het effect op het klimaat van de CO2 bij
vliegtuigen wordt nog eens vergroot doordat de CO2 op grote hoogte in de atmosfeer komt.
Behalve het transport, zal ook het verblijf en de activiteiten tijdens de reis energie vragen:
hotels, verwarmde zwembaden, toeristische attracties vergen (veel) energie. Hier geldt: hoe
luxueuzer, hoe meer energie, en dus, hoe hoger de uitstoot.
Enkele cijfers: 1
- De toeristische sector is wereldwijd verantwoordelijk voor zo’n 5 % van de totale uitstoot van
broeikasgassen.
- 75 % van de uitstoot van de toeristische sector wordt veroorzaakt door transport, 21 % door
accommodatie en 4 % door toeristische activiteiten.
- Vliegtuigreizen zijn goed voor 40 % van de totale uitstoot van broeikasgassen in de
toeristische sector.
Op reis met het vliegtuig?
Het grootste aandeel van de toeristische CO2-uitstoot komt van het vliegtuigverkeer.
De voorspellingen zijn dat dit internationale vliegverkeer nog sterk zal stijgen. In 2000
was er sprake van 698 miljoen internationale reizigers; in 2010 zou dit stijgen tot ruim
1 miljard en in 2020 zou de kaap van 1,6 miljard worden bereikt. 2
Ter illustratie vergelijken we nog enkele(toeristische) bestemmingen per vliegtuig met ons
dagelijks energieverbruik 3 :
Bestemming km Ton CO2
Riga 2884 1,02
Tanger 3738 1,29
Dar Es Salaam 14474 3,88
Guatemala City 18208 4,91
Ho Chi Minh 19830 5,34
De gemiddelde CO2-uitstoot per Belg per jaar voor:
Mobiliteit
3,12 ton CO2
Energieverbruik in huis 3,75 ton CO2
Het lijdt dus geen twijfel dat het transportmiddel de grootste boosdoener is. Het aandeel van
het vliegverkeer hierin is groot, en lijkt alleen nog maar toe te nemen. Het mag duidelijk zijn
dat dit niet echt duurzaam is. Momenteel vliegt ‘slechts’ 1/6 van de wereldbevolking. Als
iedereen zou beginnen te vliegen, dan zullen de gevolgen van de klimaatverandering alleen
maar groter worden en sneller toeslaan. En het zou ook niet duurzaam zijn als wij 5 miljard
1 Bron: Klimaatverandering en toerisme, De Coster Marc, 2008, Toerisme Vlaanderen
2 idem
3 www.lowimpactman.be
2

mensen verbieden het vliegtuig te nemen. Minder het vliegtuig nemen is dan de enige
oplossing.
Verlies aan biodiversiteit
Ook de toeristische sector heeft zijn aandeel in de achteruitgang van de biodiversiteit: door
grote hotels in kwetsbare duin- en natuurgebieden te bouwen of recreatiedomeinen in
natuurlijk overstromingsgebied. Onze eigen Belgische kust is een ‘mooi’ voorbeeld van
onduurzaam beleid op vlak van ruimtelijke ordening.
Daarnaast is er de illegale handel in dieren en planten: heel wat toeristen kopen in het
buitenland souvenirs, jammer genoeg ook souvenirs waarvoor er (zeldzame of bedreigde)
planten zijn geplukt of dieren gedood.
Overmatig watergebruik
Toeristen gebruiken gigantische hoeveelheden water: we douchen ons meermaals per dag, we
liggen graag aan het zwembad (zelfs in hotels aan de kust!), hotels hebben soms grote groene
tuinen die dagelijks moeten onderhouden worden. Hierdoor hebben lokale landbouwers
watertekort en krijgen ze het moeilijk om hun akkers te irrigeren, zelfs in regio’s waar er al niet
zo gemakkelijk water op te pompen is.
De lokale bevolking en economie
Uitbuiting
- Economische uitbuiting is in landen in het zuiden nog vaak aanwezig, zeker in de
horecasector
- Sekstoerisme is een belangrijke sector in sommige toeristische streken. Maar onder andere
door de grote vraag kan deze sector blijven bestaan. Het gaat veelal niet om een vrijwillige
keuze van deze vrouwen, maar om seksuele uitbuiting.
Ontwrichting van de lokale cultuur en economie
- Door de massale toestroom van toeristen kunnen hele gemeenschappen ontwricht en
veranderd worden
- In toeristische regio’s zijn de (grote) hotelketens en andere toeristische activiteiten in
handen van buitenlandse ondernemingen. Het geld is vaak sneller dan de toerist het land
uit.
3. Wat kunnen wij eraan doen?
Dé oplossing bestaat natuurlijk niet (en gewoon thuisblijven is geen optie), maar we kunnen
wel trachten om onze impact op het leefmilieu, op de lokale economie en op de bevolking zo
klein mogelijk te houden of zelfs te vermijden. Hoe?
Hier krijg je alvast enkele principes van duurzaam toerisme. Met alle principes rekening houden
tijdens je vakantie is beslist niet eenvoudig. Maar je zal merken dat het helemaal niet moeilijk
hoeft te zijn. Als je stap voor stap je reis plant en per stap zoekt naar de best mogelijke
oplossing, heb je voor je het weet al een duurzame(re) reis gepland!
Zo hoor je het ook eens van een ander! (Tips van de Low Impact Man)
Plan je vakantie in functie van je behoeftes, niet in functie van wat de toerismeindustrie
allemaal aanbiedt.
Als je regelmatig nood hebt aan een korte vakantie, gebruik dan de vele
mogelijkheden in de eigen omgeving. Sommige mensen hebben zowat de hele wereld
gezien, maar hebben geen idee van de mooie plekjes die je kunt vinden in eigen land.
De Westhoek, de Voerstreek, het Pajottenland, fietsvakanties, vakantie op de
boerderij, trektochten: er is veel moois te ontdekken zonder dat er een lange autorit
of vliegtuigreis aan te pas komt.
3

Natuur & milieu
Hoe kunnen we de ecologische gevolgen van een reis binnen de perken houden, of beter nog,
vermijden?
Transport
Om energie en emissies te sparen tijdens je reis, moet je rekening houden met afstand, de tijd
en het soort vervoermiddel. Op transport kan je immers het meeste verschil maken!
1. De afstand: plan je een reis binnen Europa, dan kan je al snel het vliegtuig vermijden.
Hoe dichter bij huis, hoe minder je CO2 uitstoot. Als je voor een strandvakantie gaat,
bedenk dan dat de zon aan de Côte d’Azur even warm is als die op de Dominicaanse
Republiek.
2. Tijd: voor een weekendje Barcelona moet je bijna het vliegtuig nemen. Als je er meer
tijd voor uit trekt, dan kan je dat vermijden, want de auto en de trein zijn dan ook
goede alternatieven.
3. Soort vervoermiddel: in functie van tijd en afstand, kies je het beste vervoersmiddel. Dit
is de rangschikking (naar uitstoot); hoe hoger in de rangschikking, hoe beter!
1. Te voet of met de fiets
2. Bus
3. Boot
4. Trein
5. Volle auto
6. Vliegtuig (lange afstand)
7. Vliegtuig (tot 500 km)
8. Lege auto
Fietsen
Plan je een fietsvakantie, dan is Europa Fietsers een heel handige website. Hier vind je een
heleboel uitgestippelde routes doorheen Europa. De meeste routes vertrekken wel vanuit
Nederland.
Fietsroutes in Europa:
http://europafietsers.nl
Trein
Wil je per trein terugkeren van je fietsreis? Boek je treinrit dan via treinreiswinkel.nl. Je kan
hen bellen of mailen voor een gratis offerte (zij zoeken de goedkoopste tickets), en zeggen dat
de fiets mee moet.
Een aantal Europese hoofdsteden kun je ook zeer comfortabel bereiken met de
hogesnelheidstrein. Een hogesnelheidstrein verbruikt wel meer energie dan een gewone
internationale trein, maar is in elk geval beter dan het vliegtuig.
Met de trein door Europa:
www.treinreiswinkel.nl
Bus
De bus is een heel goed alternatief voor de trein. Iets minder comfortabel, maar veel
goedkoper. En je (her)ontdekt wat reizen echt is: langzaam de landschappen zien veranderen.
Eurolines vertrekt dagelijks naar 500 bestemmingen in heel Europa.
Met de bus door Europa:
www.eurolines.be
Vliegen
Reis je toch met het vliegtuig, dan kan je je CO 2 -uitstoot compenseren. Dat kan je doen op de
volgende website: www.greenseats.be of www.compenCO2.be. Elke kilo CO 2 die je uitstoot,
wordt gecompenseerd door investering in projecten in Afrika, Azië of Latijns-Amerika. Die
verminderen de CO 2 -uitstoot ter plekke, of ze vermijden dat ontwikkeling niet tot méér CO 2 -
uitstoot leidt.
4

Toch nog een tip: neem tijd voor een verre reis. Het is toch wat absurd een verplaatsing van
pakweg 15.000 kilometer te maken om maar een weekje in Thailand of de Dominicaanse
Republiek te zijn. Als je echt dergelijke plaatsen wil leren kennen, probeer dan voldoende tijd te
nemen. Je kan bijvoorbeeld enkele jaren vakanties dichtbij doen en dit afwisselen met een
lange verre vakantie (tip van Low Impact Man).
Verblijf
Zoek naar een verblijf waarvan de impact op het milieu zo laag mogelijk is. Als je gaat
kamperen, zit je al grotendeels goed. Kamperen in een tentje heeft het minste impact op het
leefmilieu. Dat komt uiteraard omdat er geen gebouwen moeten verwarmd worden, veel
minder elektriciteitsverbruik is, veel minder watergebruik (geen dagelijkse poetsbeurt en
nieuwe handdoeken) is, maar ook doordat een kampeerplaats veel minder ruimte inneemt dan
een hotel. Op www.pasar.be/kamperen vind je alle info over kamperen en campings. Bovendien
zijn er al heel wat campings die het Groene Sleutel-label dragen. Deze presteren goed op het
vlak van milieubeheer. Maar je vindt ook hotels en vakantieparken met het logo van de Groene
Sleutel. Je kunt het aanbod vinden op www.groenesleutel.be.
Meer en meer begint de hotelsector zelf een aantal initiatieven te nemen om het verbruik te
reduceren en de bezoekers bewust te maken rond ‘duurzamer’ op vakantie gaan. Zo worden
individuele zeepjes bv. meer en meer vervangen door een grotere vaste verpakking en de
gasten meer en meer geïnformeerd rond duurzaam handdoekgebruik.
Zelf kan je in het hotel vragen om niet elke dag nieuwe handdoeken te brengen. Als je het thuis
niet doet, waarom op vakantie wel?
Voor boerderijvakanties kun je terecht op www.hoevetoerisme.be. Deze site is opgestart door
de provinciale toeristische diensten en biedt meer dan 250 mogelijkheden voor
plattelandstoerisme in Vlaanderen aan. Op www.hoevetoerisme.net staan een honderdtal
verblijfsmogelijkheden in het hele land en nog een heleboel in Nederland.
Activiteiten
Wandelen en fietsen zijn uiteraard ideale activiteiten op reis. Ze zijn niet alleen leuk, ze hebben
ook geen impact op de natuur. Als je een natuurpark bezoekt, betaal er dan voor (zo kunnen ze
het ook onderhouden en beschermen), en respecteer de voorschriften.
Andere activiteiten vergroten je ecologische voetafdruk op vakantie dan weer, zoals quads of
andere gemotoriseerde activiteiten.
Lokale bevolking en economie
Duurzaam reizen is echter meer dan milieuvriendelijk reizen. Je houdt rekening met de lokale
bevolking en haar gewoonten. En je probeert zoveel mogelijk de lokale economie te steunen.
Hier heb je enkele tips:
- Sluit je ogen niet voor seksueel misbruik
- Neem nooit foto’s zonder toestemming vooraf
- Hou rekening met kledingsvoorschriften
- Behandel de lokale bevolking met respect
- Betreed nooit heilige plaatsen of privé-eigendom zonder toestemming
- Geef geen geld aan bedelaars, het bedelen is op sommige plaatsen ontstaan door het
toerisme. Spendeer het liever aan een natuurbehoudsproject of een sociaal project
- Vraag je hotel hoe de werkomstandigheden zijn (of vooraf bij boeking)
- Huur lokale gidsen
- Koop je eten lokaal. Sleur niet al je eten van thuis mee op reis. Dat zal zeker niet
duurder zijn
- Souvenirs: koop lokaal maar hoed je voor illegale souvenirs (van bedreigde planten of
dieren)
- Betaal de juiste prijs: overdrijf niet bij het afbieden
- Kies voor hotels, b&b’s, verblijven die door lokale mensen worden gerund
- Eet in lokale restaurants
5

Algemene info 4
- Via www.vakantievoetafdruk.nl kun je gemakkelijk je volledige vakantie invoeren en kijken
wat de ecologische voetafdruk is. Daarbij worden alle aspecten van de vakantie in rekening
gebracht.
- Op de website van Milieucentraal (www.adviesmodule.nl/ask?actor=klimaatwijs-opreis&role=calculatie)
staat een calculator die de exacte impact van je verplaatsing berekent. Let
wel, beide Nederlandse sites berekenen de afstand vanuit Nederland.
- Op de site van www.duurzaam-toerisme.be kun je veel informatie vinden over alle vormen
van duurzaam toerisme.
- Op zoek naar het internationale aanbod van duurzaam toerisme? Dan is het ideale startpunt
www.eceat.nl. Deze niet-gouvernementele organisatie stimuleert kleinschalig en
milieuvriendelijk toerisme in 24 landen.
- Het onlineaanbod is ook te vinden op www.groenevakantiegids.nl.
- Een interessante en vaak goedkope manier om op een andere plaats te verblijven is huisruil.
Je gaat een tijdje gratis wonen in het huis van mensen in pakweg Zweden of Spanje terwijl je
eigen huis ter beschikking staat van de Zweden of Spanjaarden. Via www.taxistop.be vind je
alle info over voorwaarden en info over verzekeringen, inschrijven enzovoort.
- Bij Taxistop kun je terecht voor kostendelend reizen in Europa. Als je een plaats vrij hebt in
de wagen of je bent op zoek naar een lift, kun je zowel kosten als impact delen. Meer info op
www.taxistop.be.
- Wil je liever de handen uit de mouwen steken tijdens de vakantie? Neem dan eens een kijkje
op www.wwoof.org. Deze internationale organisatie biedt je de mogelijkheid om een tijdje mee
te werken op biologische boerderijen. Je verblijf is dan gratis in ruil voor je vrijwilligerswerk.
- Toerisme Vlaanderen neemt ook initiatieven rond duurzaam toerisme: www.duurzaamtoerisme.be
- Low Impact Man Steven Vromman heeft veel ervaring op het vlak van duurzaam leven en
een bijzondere/nieuwe kijk op reizen. Je kan hem vragen om te komen spreken over duurzaam
reizen: www.lowimpactman.be
4 Bron: www.lowimpactman.be
6

Aan de slag!
Om reisbegeleiders en je reisgenoten warm te maken voor het thema van duurzaam reizen,
kan je vooraf een infoavond organiseren, een artikel publiceren in de reisbrochure, maar ook
een discussie houden tijdens de reis zelf. Als ook wij ervoor willen gaan om duurzamer te leven,
ook als we op vakantie zijn, is het bewust maken van mensen een eerste grote stap. Samen
bespreken wat de mogelijkheden zijn en hoe het anders kan …
Hoe organiseer ik een infoavond duurzaam reizen?
Informeer jezelf
Voor je een infoavond organiseert, kan je best zelf wat lezen rond het onderwerp. Deze
brochure en een aantal websites hierboven geven jou al wat algemene info rond duurzaam
reizen.
Promotie: wie wil je bereiken ?
Voor je aan de promotie begint, moet je weten wie je wilt bereiken: enkel de bestuursleden,
alle leden of staat de avond open voor iedereen? Dan kan je ook promotie maken via de
Milieuraad, Cultuurraad, het gemeentelijke infoblad, een aantal affiches in de bib…
Modelprogramma
Voor dit programma heb je ongeveer 2 uur nodig.
- Verwelkoming deelnemers en motivatie …
- Spreker voorstellen
- Spreker
- Pauze
- 2 de deel
- Vragen stellen
- Nabespreking aan de toog
De spreker
Het belangrijkste tijdens zo’n avond is natuurlijk je spreker. Hij/zij zorgt voor de inhoud. Dat
kan zowel een boeiend reisverhaal zijn, als een interessant betoog. Hier krijg je alvast enkele
ideeën voor sprekers:
Jef Van Eyck, reisbegeleider bij Joker/Karavaan, voormalig directeur Karavaan vzw, lid
adviesraad Opleidingscoördinatie Gidsen en Reisleiders van Toerisme Vlaanderen
o Kostprijs: 75 euro + verplaatsingskosten (0,3 €/km indien met de auto, regio
Kempen) (en die €75 mag ook altijd met ‘boekenbons’ van Standaardboekhandel
geregeld worden).
o Jef.van.eyck@skynet.be, 014/42 24 50 of 0493/ 518 428.
Steven Vromman, Low Impact Man
o Een heel boeiende spreker met veel ervaring op het vlak van duurzaam leven en
een bijzondere/nieuwe kijk op reizen.
o www.lowimpactman.be, steven@lowimpactman.be
o kostprijs: 160 euro + vervoersonkosten (openbaar vervoer) (prijs 2011)
Ook reisorganisaties zoals KrisKras (www.kriskras.be) en Anders Reizen
(www.andersreizen.be) hebben ervaring met duurzaam reizen
Tip: bij sommige Vormingplus-centra zoals Vormingplus Kempen kan je een tussenkomt vragen
voor sprekerskosten. Zie www.vormingplus.be
7

Zaal
Zorg dat de zaal goed bereikbaar is met het openbaar vervoer. Je organiseert een infoavond
duurzaam toerisme waarbij alternatief en milieuvriendelijk transport wordt gepromoot. Toon
dus zelf het goede voorbeeld en zorg dat iedereen er ook kan geraken zonder de auto.
Hapjes en drank
Je kan zuiderse maar (h)eerlijke hapjes en drank voorzien. Producten uit Oxfam Wereldwinkel
of andere producten met het fairtrade of bio-label zorgen voor een zuiderse sfeer op je avond,
en voldoen aan de duurzaamheidscriteria.
Denk ook nog aan …
Vergeet geen eigen informatie en aanbod mee te brengen voor je deelnemers:
promotiemateriaal, Pasar magazines, activiteitenkalenders, brochures kampeerreizen en fiets-,
wandel- en cultuurreizen Pasar…)
Colofon
Dit is een uitgave van Pasar vzw, Haachtsesteenweg 579, 1030 Schaarbeek (Brussel),
september 2011
www.pasar.be
8