Eindrapportage "Van harte aanbevolen" - Hendrik-Ido-Ambacht

Van harte aanbevolen !
Een onderzoek naar de mate waarin onderzoek van de
rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht doorwerkt in de
organisatie en het beleid
Rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht
Assen, 25 maart 2011
De Jong Beleidsadvies
Wagnerlaan 25
9402 SG Assen
www.dejongbeleidsadvies.nl
info@dejongbeleidsadvies.nl

2
De Jong Beleidsadvies

Inhoud
Hoofdstuk 1 Inleiding..............................................................................................................................5
1.1 Aanleiding....................................................................................................................................5
1.2 Probleemstelling.........................................................................................................................5
1.3 De afbakening van het onderzoek...........................................................................................6
1.4 De aanpak van het onderzoek..................................................................................................6
1.5 Leeswijzer....................................................................................................................................7
Hoofdstuk 2 De rekenkamercommissie................................................................................................9
2.1 De vorm en samenstelling van de rekenkamercommissie ...................................................9
2.2 Missie en doelen .........................................................................................................................9
2.3 Enkele institutionele randvoorwaarden ..................................................................................9
2.4 Onderwerpselectie en waardering van de onderzoeken.....................................................11
2.5 Uitvoering van het onderzoek en afwikkeling .....................................................................12
2.6 Tussenconclusie........................................................................................................................12
Hoofdstuk 3 Een beschrijving van de aanbevelingen.......................................................................13
3.1 Inleiding.....................................................................................................................................13
3.2 Aantallen aanbevelingen..........................................................................................................13
3.3 Soorten aanbevelingen.............................................................................................................14
3.4 Zijn de aanbevelingen specifiek en concreet? ......................................................................14
3.5 Tussenconclusie........................................................................................................................15
Hoofdstuk 4 Besluitvorming over de aanbevelingen ........................................................................17
4.1 Inleiding.....................................................................................................................................17
4.2 Een beschrijving van het besluitvormingsproces................................................................17
4.3 Bestuurlijke reactie en discussie over de aanbevelingen per onderzoek ..........................18
4.4 Het besluit .................................................................................................................................20
4.5 Tussenconclusie........................................................................................................................20
Hoofdstuk 5 De doorwerking van de aanbevelingen........................................................................21
5.1 Inleiding.....................................................................................................................................21
5.2 In hoeverre werken aanbevelingen door naar de praktijk? ................................................21
5.3 Manieren van doorwerking.....................................................................................................21
5.3.1 Grote zelfstandige veranderingen werken niet door..................................................22
5.3.2 Laaghangend fruit wordt geoogst.................................................................................22
5.3.3 Een bouwsteen in een bestaande ontwikkeling? ........................................................22
5.3.4 Aanbevelingen in de wachtkamer.................................................................................23
5.4 Veranderingen bij de gemeenteraad ......................................................................................23
5.4.1 Structurele verbeteringen van het functioneren van de raad....................................23
5.4.2 Informatievoorziening aan de raad en controle .........................................................23
5.4.3 Een geruststellende functie voor de rekenkamercommissie?...................................24
5.5 Tussenconclusie........................................................................................................................24
Hoofdstuk 6 Conclusies ........................................................................................................................27
3
De Jong Beleidsadvies

Bijlage 1 Lijst van geïnterviewden............................................................................................................31
Bijlage 2 Normenkader..............................................................................................................................33
Bijlage 3 Bronnenlijst.................................................................................................................................35
Bijlage 4 Lijst van aanbevelingen .............................................................................................................37
4
De Jong Beleidsadvies

Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Aanleiding
De rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht bestaat bij het schrijven van deze rapportage
ruim vijf jaar. In deze periode heeft de rekenkamercommissie een zestal onderzoeksrapporten
uitgebracht waarin zij een groot aantal aanbevelingen aan de gemeente heeft gedaan. Dit jaar
zullen de twee externe commissieleden plaatsmaken voor twee nieuwe externe leden. De
rekenkamercommissie is van mening dat het feit dat zij ruim vijf jaar functioneert, gecombineerd
met de wisseling van de wacht een natuurlijk moment vormt om terug te kijken de eigen
effectiviteit. De effectiviteit van de rekenkamercommissie kan worden afgemeten aan de mate
waarin aanbevelingen doorwerken naar het beleid of de organisatie van de gemeente. Binnen deze
context vindt ook de rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht het nu tijd worden te
onderzoeken op welke wijze de gemeente is omgegaan met de aanbevelingen uit haar rapportages.
1.2 Probleemstelling
De rekenkamercommissie streeft het volgende doel na met haar evaluatie.
Het verkrijgen van inzicht in de mate waarin de aanbevelingen van de rekenkamercommissie zijn omgezet in
concrete beleidsmaatregelen dan wel zijn ingebed in de bedrijfsvoering.
Om dit doel te bereiken, stelt de rekenkamercommissie zichzelf de volgende vraag:
In hoeverre werken de aanbevelingen van de rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht door in het
gemeentelijke beleid en de gemeentelijke organisatie en welke factoren kunnen doorwerking of het ontbreken
daarvan verklaren?
Het eerste deel van de centrale vraagstelling betreft een inventariserende vraag naar de mate van
doorwerking van aanbevelingen naar 1) het gemeentelijke beleid en 2) de organisatie. Het tweede
deel van de vraagstelling is gericht op het vinden van verklaringen voor het al dan niet
doorwerken. De rekenkamercommissie heeft de centrale onderzoeksvraag vervolgens uitgesplitst
in een zevental deelvragen.
1. Welke aanbevelingen heeft de rekenkamercommissie gedaan en zijn de aanbevelingen
specifiek, concreet en realistisch?
2. In welke mate heeft discussie en besluitvorming over de aanbevelingen plaatsgehad?
a. Hoe is door het college, via bestuurlijk wederhoor en in discussie met de raad,
geadviseerd over de aanbevelingen en welke zijn op voorhand overgenomen.
b. Over welke aanbevelingen was discussie in de raad, hoe verliep deze discussie en wat
is de uitkomst?
3. In hoeverre zijn de aanbevelingen door de raad overgenomen?
a. Welke aanbevelingen heeft de raad overgenomen?
b. In hoeverre heeft de raad het overnemen van de aanbevelingen vastgelegd in
(kaderstellende) raadsbesluiten?
c. Wat waren argumenten van de raad om aanbevelingen niet over te nemen in
raadsbesluiten?
5
De Jong Beleidsadvies

4. Zijn de overgenomen aanbevelingen omgezet in uitvoerbare maatregelen en worden deze
geïmplementeerd?
5. Wat zijn de effecten van de geïmplementeerde aanbevelingen?
a. In hoeverre leiden geïmplementeerde aanbevelingen tot concrete veranderingen in de
praktijk?
b. In hoeverre leiden deze tot (bestuurlijke) vernieuwingen?
6. In welke mate vindt informatie-uitwisseling en sturing plaats met betrekking tot de uitvoering
van de aanbevelingen?
a. In welke mate informeert het college de raad over de voortgang van de uitvoering van
de aanbevelingen?
b. In hoeverre controleert de raad de voortgang van de uitvoering?
7. Welke factoren kunnen (het gebrek aan) doorwerking van aanbevelingen van de
rekenkamercommissie verklaren en hoe kan doorwerking worden bevorderd?
1.3 De afbakening van het onderzoek
Het onderzoek heeft betrekking op de aanbevelingen uit de volgende vier onderzoeksrapporten:
- Groenonderhoud (2006-2007)
- Allemaal ondergronds (2007-2008)
- Sturen met de buren (2009)
- Privatisering van de exploitatie van zwembad De Louwert (2009)
De overige onderzoeken, zoals die over de Volgerlanden en het Wmo-beleid zijn nog van een te
recente datum om door te kunnen werken. Deze onderzoeken zijn derhalve buiten het onderzoek
gelaten.
1.4 De aanpak van het onderzoek
De rekenkamercommissie probeert de mate van doorwerking van haar aanbevelingen inzichtelijk
te maken. Om hierin inzicht te krijgen, is het echter nodig iets breder te kijken dan alleen naar de
wijze waarop de organisatie met de aanbevelingen is omgegaan. De wijze waarop de
aanbevelingen worden ontvangen en zijn geïmplementeerd is mede afhankelijk van het
functioneren van de rekenkamercommissie zélf. Hoe stelt zij zich op ten opzichte van college en
raad? Welke onderwerpen snijdt zij aan? En heeft zij voldoende middelen om onderzoek te
verrichten? Dit vormen randvoorwaarden voor een goede doorwerking en daarom zal het
onderzoek ook (beperkt) kijken naar het functioneren van de rekenkamercommissie zelf.
In de beginfase van het onderzoek is een gesprek gevoerd met vertegenwoordigers van de
rekenkamercommissie over de taakopvatting van de commissie en de wijze waarop zij haar taak
invult. Verder is een inventarisatie uitgevoerd van de conclusies en aanbevelingen in de
onderzoeksrapportages van de rekenkamercommissie. Eventuele toevoegingen of aanscherpingen
van de aanbevelingen door de gemeenteraad zijn daarbij nadrukkelijk in beeld gebracht.
Daarnaast is in de besluiten van de gemeenteraad naar aanleiding van de behandeling van
rekenkamerrapporten nagegaan welke aanbevelingen zijn overgenomen door de raad. Ten slotte
zijn in de raads(commissie)verslagen de discussies die in de raad(scommissie) zijn gevoerd over
de conclusies en aanbevelingen uit de rapporten van de rekenkamercommissie in beeld gebracht.
De informatie uit de inventarisatiefase hebben is gebruikt om gedetailleerde vragenlijsten voor de
eerstverantwoordelijk ambtenaren op te stellen. In totaal zijn vijf vragenlijsten opgesteld; één
voor ieder bestudeerd onderzoek en één voor de raadsgiffier.
6
De Jong Beleidsadvies

De vragenlijsten zijn vervolgens uitgezet. De respondenten werd gevraagd gedetailleerd antwoord
te geven op vragen over welke veranderingen (niet) zijn doorgevoerd en waarom (niet). Ook is
per aanbeveling een vraag opgesteld naar de reden voor het eventueel niet (geheel) uitvoeren van
de aanbeveling, om zodoende verklaringen voor het niet (geheel) uitvoeren te kunnen vinden. Bij
deze wijze van onderzoeken dient zoveel mogelijk te worden voorkomen dat de medewerkers
een gekleurd beeld schetsen. Daarom is in de vragenlijst expliciet gevraagd het antwoord te
onderbouwen met relevante beleidsinformatie. Zodoende konden de antwoorden worden
gestaafd aan de documenten. Daar waar aanbevelingen breder zijn dan het onderzochte
beleidsterrein, heeft de rekenkamercommissie niet meer aan de hand van documenten getoetst of
de aanbevelingen ook die terreinen ook zijn ingevoerd. Dit zou het onderzoek te veel verbreden.
Per vragenlijst is vervolgens één verdiepend interview gevoerd met degene onder wiens
verantwoordelijkheid de vragen zijn ingevuld. In deze verdiepende interviews kon worden
doorgevraagd over onduidelijkheden, achtergronden en verklaringen. Men kan denken aan vragen
als: Zijn de aanbevelingen zinvol? Zijn de aanbevelingen uitvoerbaar? Omdat op de afdeling van
één afdelingshoofd twee onderzoeken hebben plaatsgevonden, zijn gesprekken gevoerd met drie
afdelingshoofden en de raadsgriffier.
Ten slotte zijn interviews gehouden met de betrokken portefeuillehouders. In deze interviews is
ingegaan op de knelpunten die het college ervaart met het implementeren van de aanbevelingen.
Hierin is onder meer over de onderwerpkeuze en de relevantie, meerwaarde en praktische
uitvoerbaarheid van de aanbevelingen gesproken.
Een lijst van geïnterviewden vindt u in bijlage 1. Een bronnenlijst is in bijlage 3 opgenomen.
1.5 Leeswijzer
De opbouw van de rapportage volgt in grote lijnen de volgorde van de onderzoeksvragen. In
hoofdstuk 2 gaan wij in op de vorm en samenstelling van de rekenkamercommissie. Daarnaast
bespreken we enkele eigenschappen van de rekenkamercommissie die randvoorwaarden vormen
voor het goed functioneren. In hoofdstuk 3 beschrijven we de aanbevelingen die de
rekenkamercommissie in de afgelopen vier onderzoeken heeft gedaan. Tevens bespreken we
enkele kenmerken van de aanbevelingen. Vervolgens gaat hoofdstuk 4 over de besluitvorming
over de aanbevelingen. Per onderzoek inventariseren we hoe de discussie tussen het college en de
raad is verlopen en welke aanbevelingen zijn overgenomen door de raad. Het overnemen van
aanbevelingen betekent dat het college aan de slag moet om deze om te zetten in nieuw beleid,
nieuwe procedures of nieuwe werkprocessen. In hoeverre het college daaraan uitvoering heeft
gegeven onderzoeken we in hoofdstuk 5. Ten slotte resulteert het onderzoek in hoofdstuk 6 in
conclusies.
7
De Jong Beleidsadvies

8
De Jong Beleidsadvies

Hoofdstuk 2 De rekenkamercommissie
2.1 De vorm en samenstelling van de rekenkamercommissie
De Wet dualisering gemeentebestuur heeft bepaald dat elke gemeente met ingang van 1 januari
2006 een rekenkamer of een rekenkamerfunctie dient te hebben. De wetgever stelt een aantal
wettelijke eisen aan de rekenkamer, terwijl de rekenkamerfunctie vormvrij is. De gemeente
Hendrik-Ido-Ambacht heeft – net als het merendeel van de gemeenten – een bewuste keuze
gemaakt om invulling aan deze verplichting te geven door het instellen van een rekenkamercommissie.
Deze rekenkamercommissie is op 1 januari 2006 met haar werkzaamheden gestart.
De rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht bestaat uit een externe voorzitter, twee externe
leden en twee raadsleden. De voorzitter en de externe leden worden benoemd voor een periode
van vier jaar. De raadsleden hebben een benoeming voor twee jaar. De rekenkamercommissie
werkt exclusief voor de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht.
2.2 Missie en doelen
De gemeenteraad heeft in een besluit over de Startnotitie over de rekenkamercommissie in zijn
vergadering van 6 december 2004 enkele doelstellingen en verwachtingen over de
rekenkamercommissie vastgesteld. In deze startnotitie stelt de raad dat de rekenkamercommissie
politiek-bestuurlijke processen als object van onderzoek heeft. Het accent van de commissie zou
moeten liggen op het versterken van de kaderstellende en controlerende rol van de raad, en dus
niet exclusief bij één van deze elementen. De startnotitie stelt wel dat er bijzondere aandacht
uitgaat naar de kaderstelling als basis voor de controlerende taak. De onafhankelijkheid van de
rekenkamercommissie is weliswaar een belangrijk uitgangspunt, maar er is een uitdrukkelijke
wens uitgesproken dat de rekenkamercommissie binnen de grenzen van haar onafhankelijkheid
bij haar onderwerpselectie luistert naar de wensen van de raad. Er dient een zodanig procedure te
worden ontwikkeld “dat recht wordt gedaan aan de wensen en vragen vanuit de politiek (de raad)
en aan een zekere onafhankelijkheid van de rekenkamercommissie.” De commissie bepaalt zelf
op welke wijze er onderzoek verricht wordt. Dat betekent onder meer dat de commissie zelf
onderzoek kan uitvoeren, maar dit ook kan uitbesteden aan externe deskundigen. Qua
onderzoeksproductie kiest de gemeenteraad voor een beperkte ambitie van één substantieel
onderzoek per jaar of twee kleinere onderzoeken.
2.3 Enkele institutionele randvoorwaarden
De institutionele invulling van de rekenkamercommissie vormt randvoorwaarden voor het
kunnen uitvoeren van de ambities en taken van de rekenkamercommissie. In deze paragraaf
beoordelen we een drietal institutionele randvoorwaarden die een noodzakelijke voorwaarde
vormen voor het kunnen verrichten van goed onderzoek. We beschouwen de
onderzoeksbevoegdheden, de secretariële ondersteuning en het onderzoeksbudget.
In de eerste plaats zijn er de onderzoeksbevoegdheden. Anders dan bij een rekenkamer waarin
deze bevoegdheden wettelijk zijn vastgelegd, dient de raad de bevoegdheden van een
rekenkamercommissie bij verordening te regelen. Is hierover niets in de verordening geregeld, dan
is het voor een rekenkamercommissie lastig om een vuist te maken bij het verkrijgen van
informatie. In Hendrik-Ido-Ambacht zijn de onderzoeksbevoegdheden geregeld in art. 10 van de
verordening. De commissie is bevoegd alle documenten die berusten bij het gemeentebestuur te
9
De Jong Beleidsadvies

onderzoeken voor zover zij dat ter vervulling van haar taak nodig acht (art. 10 lid 1). Bovendien,
is de commissie bevoegd bij alle leden van het gemeentebestuur en bij alle ambtenaren de
mondelinge en schriftelijke inlichtingen in te winnen die zij nodig acht voor de uitvoering van de
onderzoeken. De leden van het gemeentebestuur en de ambtenaren zijn verplicht de gevraagde
inlichtingen binnen de door de commissie gestelde termijn te verstrekken. Dit zijn sterke
bevoegdheden die op hetzelfde niveau liggen als de wettelijke bevoegdheden van een rekenkamer.
Een bevoegdheid die een rekenkamer wel heeft, maar die voor de rekenkamercommissie
Hendrik-Ido-Ambacht niet in de verordening is opgenomen, is de mogelijkheid om onderzoek te
verrichten bij verbonden partijen. Dit formele bevoegdheidsgebrek is in de praktijk echter geen
belemmering gebleken om bij de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden onderzoek te
verrichten.
Een tweede randvoorwaarde is dat de rekenkamercommissie voldoende capaciteit en
ondersteuning heeft. De commissie zelf bestaat uit vijf leden: drie externe leden, waaronder de
voorzitter, en twee raadsleden. Vanaf het begin van haar bestaan heeft de rekenkamercommissie
conform art. 7 Verordening rekenkamercommissie secretariële ondersteuning die onderdeel
uitmaakt van de griffie. Gemiddeld bestaat een rekenkamer(commissie) in Nederland uit vier
1
leden en een ambtelijk secretaris. Met deze omvang en ondersteuning moet de
rekenkamercommissie in staat worden geacht om voor één gemeente één á twee onderzoeken per
jaar uit te brengen.
Een derde randvoorwaarde die kan worden gesteld voor het uitvoeren van haar taken is dat de
rekenkamercommissie dient te beschikken over een voldoende hoog onderzoeksbudget. Een
norm die soms wordt gehanteerd is dat het budget van een rekenkamercommissie zou moeten
worden gekoppeld aan het inwoneraantal van de gemeente(n) waarvoor de commissie werkt. Een
minimum van één euro per inwoner wordt vaak genoemd. Beter is het echter om het budget te
koppelen aan de ambities die de raad heeft met de rekenkamercommissie. Verder is van belang
voor het bepalen van een reële hoogte van het budget welke kosten hiervan ten laste komen.
Anders gezegd gaat het om een puur onderzoeksbudget, of moeten er nog allerlei kosten van
worden afgetrokken? In Hendrik-Ido-Ambacht komen alle kosten van het budget dat de raad aan
de rekenkamercommissie ter beschikking stelt ten laste van dit budget, zoals die van de
vergoedingen van externe leden, de kosten van externe deskundigen, de kosten van de ambtelijk
secretaris en eventuele overige uitgaven. In het eerste jaar (2006) was een jaarbudget van 20.000
euro vastgesteld. Omdat er veel (met name personele) kosten moesten worden afgetrokken, bleef
er weinig budget voor uitvoering van onderzoek over. In de voorjaarsnota heeft de raad daarom
nog een 15.000 euro bijgeraamd. Totaal is in 2006 dus 35.000 euro aan de rekenkamercommissie
ter beschikking gesteld. Vanaf 2007 is het jaarbudget op 50.000 euro gesteld. Dat ligt rond de
mediaan van de rekenkamer(commissie)s in Nederland. 2 De rekenkamercommissie heeft met dit
budget de gewenste onderzoeken naar behoren kunnen uitvoeren zonder veel geld over te
houden. De indruk is dat het budget goed is afgestemd op de ambities van de raad om één
substantieel of twee kleinere onderzoeken op jaarbasis uit te voeren.
We kunnen vaststellen dat de besproken institutionele randvoorwaarden goed zijn. De
rekenkamercommissie heeft sterke bevoegdheden, secretariële ondersteuning en een budget dat
goed is afgestemd op het ambitieniveau van de raad. De institutionele randvoorwaarden zijn niet
knellend voor het halen van de ambitie van één á twee onderzoeken per jaar.
1 Zie T.G. Van der Zee en P.O. de Jong, een spiegel van het lokale rekenkamerlandschap, Groningen: Byond/De Jong
beleidsadvies 2010
2 De mediaan bedraagt 58.000 euro (Van der Zee en De Jong, 2010).
10
De Jong Beleidsadvies

2.4 Onderwerpselectie en waardering van de onderzoeken
Voor een goede doorwerking van het onderzoek naar de organisatie is het niet alleen van belang
dat de rekenkamercommissie het onderzoek goed uitvoert, maar vooral dat zij het goede
onderzoek uitvoert. 3 Wanneer een onderzoek hét antwoord op een nooit gestelde vraag geeft, zal
het draagvlak voor het uitvoeren van de aanbevelingen gering zijn. Daarom kunnen we eisen
stellen aan de procedure voor de onderwerpkeuze van de rekenkamercommissie. Voorwaarde is
dat er voorzieningen zijn die het contact over de onderwerpselectie garanderen tussen de raad en
de rekenkamercommissie. Dit is ook een expliciete wens van de raad die in de startnotitie
expliciet is aangegeven.
Onderwerpen voor onderzoek kunnen volgens het onderzoeksprotocol worden aangereikt door
onder meer burgers, de raad en het college. De rekenkamercommissie is met name actief in het
verwerven van onderwerpen vanuit de raad. Vanuit de burgers is de inbreng tot op heden beperkt
geweest. De onderwerpen die (door de raad) zijn aangedragen, komen op een groslijst.
Onderwerpselectie uit de groslijst gebeurt aan de hand van een door het adviesbureau BMC
opgesteld afwegingskader. Dit is een multi-criteria-analyse waarin de onderwerpen op
verschillende deelaspecten worden gewaardeerd en waarbij de scores zonodig van wegingsfactoren
worden voorzien. De uitkomst van deze methode is een rangschikking van de
onderzoeksonderwerpen naar ‘onderzoekwaardigheid’. De onderzoeksonderwerpen in de top van
de ranglijst maken de grootste kans om te worden uitgevoerd. Dit is – voor zover ons bekend –
een unieke methode die door geen enkele rekenkamercommissie wordt toegepast. Het vergroot
de transparantie en objectiveert de besluitvorming. Nadat de rekenkamercommissie een
onderwerp heeft gekozen, werkt zij dit uit in een vraagstelling.
Binnen de gemeentelijke organisatie bestaat over het algemeen waardering voor de
onderwerpselectie en aanpak door de rekenkamercommissie. Iedere geïnterviewde geeft aan dat
de rekenkamercommissie de relevante onderwerpen selecteert, die politieke relevantie hebben en
die op belangstelling van de burgers kunnen rekenen. Op de manier waarop binnen de
onderzoeksonderwerpen nadere invulling wordt gegeven door middel van de concrete
vraagstelling zijn desgevraagd wat kritischer geluiden te horen. Deze kritischer geluiden laten zich
als volgt samenvatten:
1. Sommige delen van het onderzoek hebben betrekking op een eenmalig project uit het
verleden, bijvoorbeeld de verzelfstandiging van het zwembad. Doordat dit processen zijn die
niet vaak herhaald zullen worden, vinden enkele respondenten het leereffect van dit deel van
de onderzoeken gering. De rekenkamercommissie kan zich volgens hen beter richten op
zaken die ook in het heden of de toekomst spelen.
2. De timing van het onderzoek ‘Sturen met de buren’ werd door sommigen niet handig
gevonden omdat het samenviel met een grote evaluatie van de gemeenschappelijke regeling
door de commissies Scholten en Meijdam. Daardoor zou dit onderzoek weinig meerwaarde
hebben gehad. Deze constatering moet echter worden gerelativeerd. De timing van dit
onderzoek was niet bepaald door de rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht. Zij is
door de gemeenten Dordrecht, Alblasserdam en Sliedrecht benaderd met de vraag of zij mee
wilde doen in een onderzoek naar regionalisering. Dat onderzoek zou met of zonder de
inbreng van de rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht worden uitgevoerd. Zij heeft
toen besloten om bij het onderzoek aan te haken. Hierdoor had zij geen invloed op de timing
van het onderzoek.
3. Eén geïnterviewde (en hij wordt op onderdelen door anderen gesteund) heeft aangegeven dat
de onderzoeken van de rekenkamercommissie volgens hem te sterk zijn gericht op
3 Zie T.G. Van der Zee en P.O. de Jong, een spiegel van het lokale rekenkamerlandschap, Groningen: Byond/De Jong
beleidsadvies 2010
11
De Jong Beleidsadvies

procedurele en organisatorische voorwaarden (POV’s), zoals beleidskaders (SMART) en
procedures. Daarmee zou de rekenkamercommissie zich te veel met onderwerpen
bezighouden, namelijk bedrijfsvoering, die niet des raads, maar des colleges zijn. Hoewel de
betreffende respondent erkent dat de rekenkamercommissie goede onderwerpen selecteert,
zou hij graag een andere invulling van de onderzoeken zien.
2.5 Uitvoering van het onderzoek en afwikkeling
De rekenkamercommissie heeft tot op heden de praktische uitvoering van alle onderzoeken
uitbesteed aan onderzoeksbureaus. Selectie van bureaus vindt plaats in een aanbestedingsprocedure.
De dagelijkse begeleiding van de onderzoeksbureaus is in handen van de ambtelijk
secretaris van de commissie.
Wanneer het onderzoek gereed is, wordt het aan de betrokken ambtenaren aangeboden voor een
technische reactie. Deze ambtelijke hoorprocedure is ervoor om onjuistheden van feitelijke aard
uit het rapport te filteren. Daarna biedt de commissie het – verbeterde – rapport aan het college
aan voor een bestuurlijke reactie over de conclusies en aanbevelingen. In principe heeft het
bestuur ook twee weken om op het rapport te reageren. Vervolgens biedt de
rekenkamercommissie de rapportage met daarin de bestuurlijke reactie aan aan de
raadscommissie. Na behandeling in de raadscommissie wordt het rapport in de gemeenteraad
behandeld, welke een besluit kan nemen over het overnemen van de aanbevelingen uit het
rapport.
Momenteel bedraagt het aantal volledig afgeronde onderzoeken zes, maar op korte termijn zal de
commissie naar verwachting acht onderzoeken hebben afgerond, waaronder deze evaluatie van
de rekenkamercommissie zelf.
2.6 Tussenconclusie
De rekenkamercommissie heeft sinds 2006 zes onderzoeken afgerond en binnenkort zullen nog
twee onderzoeken gereed zijn. Daarmee voldoet zij aan de door de raad in de startnotitie gestelde
‘beperkte ambitie’ van één á twee onderzoeken per jaar. We hebben verder gezien dat de
organisatorische randvoorwaarden een goed functioneren van de rekenkamercommissie niet in de
weg staan. De rekenkamercommissie heeft voldoende capaciteit, beschikt over een adequaat
onderzoeksbudget en heeft sterke onderzoeksbevoegdheden. Inhoudelijk gezien is de waardering
voor de onderzoeken groot.
De onderwerpkeuze wordt door de meeste geïnterviewden goed gevonden. Daarmee lijkt het
afwegingskader goede diensten te bewijzen om onderwerpen op een transparante wijze te kiezen.
De invulling van de onderzoeken oogst iets meer kritiek. Conclusies komen zelden als een
verrassing. Dit kan geweten worden aan de sterke focus van een vraagstelling van de
onderzoeken op procesorganisatorische voorwaarden, zoals het SMART formuleren van doelen
en het verbeteren van procedures en werkprocessen.
12
De Jong Beleidsadvies

Hoofdstuk 3 Een beschrijving van de aanbevelingen
3.1 Inleiding
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de aanbevelingen uit de onderzoeksrapporten. In
paragraaf 3.2 inventariseren we hoeveel aanbevelingen er door de rekenkamercommissie zijn
gedaan en hoeveel er zijn overgenomen door het college en de raad. Vervolgens geven wij in
paragraaf 3.3 een typering van de aanbevelingen. In paragraaf 3.4 geven we een oordeel over
enkele kwaliteitsaspecten van de aanbevelingen. Ten slotte formuleren we in paragraaf 3.5 de
belangrijkste conclusies die uit dit hoofdstuk te trekken zijn.
3.2 Aantallen aanbevelingen
Het onderzoek heeft betrekking op een viertal onderzoeksrapportages van de rekenkamercommissie.
Bijlage 4 geeft een overzicht van de aanbevelingen die wij hebben onderscheiden. 4
De rekenkamercommissie heeft in de vier bestudeerde rapportages 44 aanbevelingen gedaan.
Gemiddeld dus 11 per onderzoek. Het aantal aanbevelingen per onderzoek wisselt nogal, zie
Tabel 1. De tabel geeft tevens weer aan welk deel van de aanbevelingen het college zich heeft
geconformeerd en welk deel is overgenomen door de raad (voor meer details, zie bijlage 4).
Gewoonlijk nemen college en raad de aanbevelingen over. Alleen op het rapport over het
groenonderhoud had het college dermate veel kritiek dat het zich aan een zevental aanbevelingen
niet heeft geconformeerd. De raad heeft zich in dit onderzoek niet over het overnemen van
aanbevelingen uitgesproken. Wij gaan uit van het adagium ‘belofte maakt schuld’. Omdat het
college expliciet heeft uitgesproken dat het zes aanbevelingen uit het onderzoek naar
groenonderhoud zou implementeren, houden wij het college aan deze toezegging. In alle andere
onderzoeken heeft de raad alle aanbevelingen – eventueel met inachtneming van kanttekeningen
van het college – overgenomen. In het onderzoek naar zwembad De Louwert heeft het college
zich in zijn bestuurlijke reactie niet duidelijk uitgelaten aan welke aanbevelingen het zichzelf
conformeert en welke niet. Alle aanbevelingen zijn echter wel door de raad overgenomen in een
kaderstellend besluit.
4 Een tweetal opmerkingen over het tellen van aanbevelingen.
1. In het rapport Sturen met de buren is een zevental aanbevelingen gedaan. Deze rapportage, die is uitgevoerd in
samenwerking met de rekenkamercommissies van Sliedrecht, Alblasserdam en Dordrecht, ging over het sturen
van de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden (GRD). Een deel van de aanbevelingen was gericht aan de
gemeenschappelijke regeling. Omdat de implementatie van deze aanbevelingen niet direct door de gemeente
Hendrik-Ido-Ambacht te beïnvloeden zijn, zijn deze aanbevelingen niet meegenomen in de analyse.
2. Sommige aanbevelingen, met name die van het onderzoek naar De Louwert, zijn samengesteld uit meer
onderdelen. Om analytische redenen zijn aanbevelingen die feitelijk uit meer aanbevelingen bestonden in hun
onderdelen uiteen gesplitst. In bijlage 4 is nauwkeurig aangegeven welke aanbevelingen wij onderscheiden.
13
De Jong Beleidsadvies

Tabel 1 Aantal aanbevelingen die zijn overgenomen
Onderzoek
Aantal
aanbevelingen
Overgenomen
door college
Overgenomen
door raad
Groenonderhoud (2006-2007) 13 6 -
Allemaal ondergronds (2007-2008) 10 10 10
Sturen met de buren (2009) 3* 3 3
Privatisering van de exploitatie van zwembad De
18 - 18
Louwert (2009)
Totaal 44 37 37
* Van de 7 aanbevelingen zijn er 3 van toepassing op het gemeentebestuur van Hendrik-Ido-Ambacht.
3.3 Soorten aanbevelingen
In dit onderzoek onderscheiden we de volgende soorten aanbevelingen:
- Strategische keuzen: een hoofdlijn voor een (nieuw) beleid uitzetten of een bestaand beleid
op hoofdlijnen heroverwegen.
Voorbeeld: Formuleer een visie en een doel ten aanzien van het zwembad.
- Verzamelen en verstrekken van sturingsinformatie: het gaat hier om de aanbeveling om
systematisch te starten met het verzamelen of analyseren van gegevens en deze aan de raad
ter beschikking te stellen.
Voorbeeld: pleeg analyses en stuur op de aard en achtergrond van meldingen.
- Aanpassingen van procedures: concrete aanpassingen van procedures die niet alleen tot
verbeteringen in deze casus leiden. 5
Voorbeeld: Leg de procedures en werkafspraken schriftelijk vast.
- Concrete acties: concrete eenmalige aanpassingen die in één casus tot verbeteringen leiden.
Voorbeeld: Neem meetpunten op in het contract.
In Tabel 2 is weergegeven hoe de verdeling over de onderscheiden typen aanbevelingen is. We
constateren dat aanbevelingen over procedurele aanpassingen met 43% duidelijk vaker
voorkomen dan de overige categorieën, die tussen de 16 en 22% schommelen. Strategische
keuzen komen het minst voor.
Tabel 2: Het voorkomen van verschillende typen overgenomen aanbevelingen
Type aanbeveling Aantal Percentage
Aanpassing van procedures 16 43
Concrete acties 8 22
Verzamelen van (sturings)informatie 7 19
Strategische keuzen 6 16
Totaal 37 100
3.4 Zijn de aanbevelingen specifiek en concreet?
De mate van concreetheid wisselt sterk en lijkt samen te hangen met het soort aanbeveling zoals
geformuleerd in Tabel 2.
Aanbevelingen tot het maken van strategische keuzen, zoals over het formuleren van visies en
ambities, worden door de rekenkamercommissie vaak niet nader inhoudelijk ingevuld. Zij zijn
vaak geformuleerd als “voer een discussie over …” of “stel een visie op over …”. Dit soort
5 Enigszins arbitrair hebben wij het SMART formuleren van doelstellingen opgevat als een aanpassing van een
procedure omdat het geen fundamentele richtinggevende keuze is, maar een hulpmiddel in de planning en
controlcyclus.
14
De Jong Beleidsadvies

aanbevelingen geven geen inhoudelijke sturing aan het beleid, maar zijn bedoeld om het
gemeentebestuur te prikkelen een heldere politieke lijn uit te zetten. Met name de aanbevelingen
over het voeren van een discussie in de raad over de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden
(GRD) zijn abstract geformuleerd. Geïnterviewden beamen de abstractie van de aanbevelingen
over de GRD. Soms zijn strategische keuzen echter wel concreet, zoals de aanbeveling in het
onderzoek naar het groenbeleid ‘probeer te komen tot een professionele inkooporganisatie,
eventueel in regionaal verband’.
Veel concrete-acties-aanbevelingen en aanbevelingen ter verbetering van procedures hebben
rechtstreeks betrekking op veranderingen in de bedrijfsvoering van de gemeente. De
aanbevelingen in het onderzoek naar het groenbeleid waren het meest concreet en daardoor
relatief eenvoudig uitvoerbaar. Uit de interviews is gebleken dat de organisatie wat meer moeite
had met het implementeren van de aanbevelingen over De Louwert omdat deze wat abstracter
geformuleerd zijn. Deze aanbevelingen zijn gericht op verbetering van procesorganisatorische
voorwaarden, 6 maar zien niet direct op de effecten van het beleid. Met name de onderzoeken
naar De Louwert, het groenbeleid en Mollen hebben een sterke focus op bedrijfsvoering.
Vormgeving van de opdrachtgeversrol, zoals versterking van het inkoopbeleid, aanbestedingsprocedures,
controle van aannemers en de invulling van contracten zijn in deze onderzoeken de
belangrijkste onderwerpen voor de rekenkamercommissie. Over het algemeen zijn de
aanbevelingen over wijzigingen in de bedrijfsvoering zeer specifiek, concreet en
toepassingsgericht geformuleerd.
In drie van de vier onderzoeken is betrekkelijk veel aandacht voor het SMART formuleren van
doelstellingen. Uit de interviews met de organisatie blijkt dat het in de praktijk lastig is – en vaak
niet zinvol wordt geacht – om doelen altijd volledig SMART te formuleren. Geïnterviewden
geven dan ook vaak aan dat de rekenkamercommissie naar hun oordeel te veel nadruk legt op het
SMART formuleren van doelstellingen. SMART als ‘dogma’ dat in een bepaalde ‘tijdgeest’ moet
worden gezien, is een vaak gehoorde uitleg. De geïnterviewden zien de meerwaarde van een
dergelijke aanbeveling dan ook vaak niet zo in. Deze reactie is begrijpelijk omdat we zien dat de
onderzoeksrapportages geen enkele inhoudelijke richting geven welke indicatoren in aanmerking
kunnen komen om opgenomen te worden in de scherp geformuleerde doelstelling. Ook wordt
geen richting gegeven via welk proces de raad kan komen tot een zinvolle doelstelling die SMART
geformuleerd is. Daarmee blijft het na de aanbeveling net zo lastig voor de organisatie om een
doelstelling SMART te formuleren als ervoor. Als deze informatie ontbreekt, geeft het onderzoek
dus te weinig handvatten aan de raad en de organisatie om hiermee uit de voeten te kunnen. De
aanbeveling om doelen SMART te formuleren blijft daardoor een lege huls.
De aanbevelingen over het verzamelen en ter beschikking stellen van sturingsinformatie hebben
betrekking op concrete onderwerpen en zijn voldoende specifiek.
3.5 Tussenconclusie
De rekenkamercommissie doet gemiddeld 11 aanbevelingen per onderzoek, maar per onderzoek
varieert het aantal nogal. Aanbevelingen worden meestal overgenomen door zowel het college als
de raad. In enkele gevallen plaatst het college kanttekeningen bij de aanbevelingen, welke tot op
heden altijd door de raad zijn geaccepteerd. Een uitzondering hierop is het eerste
rekenkameronderzoek (Groenbeleid), waarin slechts 6 van de 14 aanbevelingen zijn geaccepteerd
door het college. De raad heeft zich niet uitgesproken over het vaststellen van de aanbevelingen.
6 F.L. Leeuw, Gedragsmechanismen achter overheidsinterventies en rechtsregels, Maastricht: Maastricht University
2008.
15
De Jong Beleidsadvies

De mate van inhoudelijke invulling en concreetheid van de aanbevelingen varieert met het type
aanbeveling. Strategische keuzen zijn in Hendrik-Ido-Ambacht vaak abstract en niet inhoudelijk
sturend. Aanbeveling over het formuleren van doelstellingen, zoals ‘formuleer een visie’ en over
het SMART formuleren van doelstellingen worden regelmatig opgevat als ‘lege-hulsaanbevelingen’.
Bij aanbevelingen op het vlak van bedrijfsvoering, zoals de concrete acties en de
procedurele veranderingen, is de rekenkamercommissie juist erg concreet en inhoudelijk sturend.
Dit levert een spanningsveld op. Enerzijds worden concreet geformuleerde aanbevelingen sneller
uitgevoerd, anderzijds dient de rekenkamercommissie zich niet te sterk te richten op de
bedrijfsvoering.
16
De Jong Beleidsadvies

Hoofdstuk 4 Besluitvorming over de aanbevelingen
4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk bepalen we op welke manier de raad besluit over het al dan niet overnemen van
aanbevelingen. Dit is een belangrijke stap in de weg naar uitvoering. Door een aanbeveling in een
kaderstellend besluit over te nemen, geeft de raad de formele opdracht aan het college uitvoering
te geven aan de aanbeveling. In dit hoofdstuk geven we eerst in paragraaf 4.2 een overzicht hoe
het besluitvormingsproces is ingericht. In paragraaf 4.3 gaan we vervolgens in op de vraag hoe
het besluitvormingsproces in de specifieke cases is verlopen. In paragraaf 4.4 kijken we of de raad
hierover ook een formeel (kaderstellend) besluit heeft genomen. Ten slotte geven we in paragraaf
4.5 een korte tussenconclusie.
4.2 Een beschrijving van het besluitvormingsproces
Het besluitvormingsproces is in grote lijnen als volgt ingericht. Nadat de rekenkamercommissie
het onderzoek heeft goedgekeurd, wordt het rapport zonder conclusies en aanbevelingen in
handen van de ambtelijke organisatie gesteld voor een technische reactie. In deze technische
reactie kunnen de betrokken ambtenaren aangeven of er volgens hen feitelijke onjuistheden in de
rapportage staan. Zij hebben daarvoor in principe twee weken de tijd. Daarna past de
rekenkamercommissie eventuele feitelijke onjuistheden in het rapport aan en voegt zij de
conclusies en aanbevelingen toe aan de rapportage. Vervolgens stelt de commissie het rapport in
handen van het college, dat zijn bestuurlijke reactie op de conclusies en aanbevelingen geeft. In
die bestuurlijke reactie staan de feiten niet meer ter discussie, maar beargumenteert het college
hoe het met de conclusies en aanbevelingen wil omgaan. Het heeft daar grofweg drie
mogelijkheden voor:
1. Het kan de aanbevelingen onderschrijven;
2. Het kan kanttekeningen bij de aanbevelingen plaatsen;
3. Het kan de aanbevelingen verwerpen en de raad dus adviseren de aanbevelingen niet over te
nemen.
Vervolgens is de gemeenteraad aan zet. Gewoonlijk behandelt de raadscommissie het onderzoek
alvorens hem te agenderen voor besluitvorming in de raad. In de onderzochte rapportages was
dat bij het onderzoek naar groenbeleid een bijzondere algemene bijeenkomst van de
raadscommissie en in alle overige gevallen de commissie Algemeen Bestuurlijke Aangelegenheden
– Financiën (ABA-Fin). In het onderzoek naar de Volgerlanden (dat buiten het bestek van dit
onderzoek valt) was dat de commissie Ruimtelijke Zaken. Deze behandeling in de
raadscommissie heeft vooral als doel om technische vragen van de fracties beantwoord te krijgen.
Vertegenwoordigers van de rekenkamercommissie zijn aanwezig om tekst en uitleg bij het
rapport te geven en inhoudelijke vragen te beantwoorden. Na behandeling in de raadscommissie
wordt het onderzoek voor de raadsvergadering geagendeerd. In de raadsvergadering vindt de
politieke behandeling plaats. Omdat deze discussies politiek van aard zijn, heeft de
rekenkamercommissie hierin geen rol meer. In de raadsvergadering kan – als de raad dat wenst –
een besluit worden genomen over het overnemen van aanbevelingen. 7
7 Ten tijde van het eerste onderzoek verliep het besluitvormingsproces anders dan vanaf het tweede onderzoek.
Destijds waren de aanbevelingen gericht aan het college. Daarnaast verliepen het technisch en bestuurlijk wederhoor
parallel aan elkaar waardoor de onwenselijke situatie ontstond dat gelijktijdig gediscussieerd werd over feiten
enerzijds en conclusies en aanbevelingen anderzijds. Bovendien hield de rekenkamercommissie strak vast aan de
17
De Jong Beleidsadvies

4.3 Bestuurlijke reactie en discussie over de aanbevelingen per onderzoek
In deze paragraaf geven we kort weer hoe de besluitvorming per onderzoek is verlopen. Tevens
geven we inzicht in de inhoud van de discussie die op het onderzoek volgde. Daarbij realiseren
we ons dat het uiteraard onmogelijk is om in een korte paragraaf alle nuances van de discussies te
belichten.
Groenbeleid
De rekenkamercommissie heeft haar aanbevelingen in dit eerste onderzoek gericht aan het
college van B&W. 8 In de gecombineerde ambtelijke en bestuurlijke reactie wijst het college op
vele ‘feitelijke onjuistheden, ondoorzichtige berekeningen en niet te volgen interpretaties’ in het
rapport. Het college gaat vervolgens uitgebreid in op de vermeende feitelijke onjuistheden en
onduidelijke interpretaties. Ook staat het college kritisch tegenover het onderschrijven van de
conclusies en aanbevelingen. Iedere conclusie wordt van commentaar voorzien en veel conclusies
worden in twijfel getrokken. Van de 14 aanbevelingen onderschrijft het college er slechts 6.
Tevens geeft het college aan dat de termijnen voor hoor- en wederhoor te kort zijn gebleken.
Bestuurlijke en ambtelijke reactie waren destijds gecombineerd.
Op 15 februari 2007 volgt een brede commissiebijeenkomst over het rapport van de
rekenkamercommissie. Er is een presentatie van de voorzitter van de rekenkamercommissie en
de mogelijkheid tot het stellen van technische vragen. Het college trekt de cijfers waarop de
rekenkamercommissie zich baseert in twijfel. De raad stelt veel (in totaal 29) kritische vragen,
soms van fundamentele, soms van detaillistische aard. Duidelijk is dat zowel college als raad
kritisch zijn over het rapport en het totstandkomingsproces.
Op 5 maart 2007 is de politieke behandeling in de gemeenteraad. Ook hier wordt het rapport
kritisch ontvangen. De discussie spitst zich toe op de ‘cijferbrij’ en de ‘herschikking van dossiers’.
Er is veel discussie over (interpretatie van) feiten. Ook het functioneren van de rekenkamercommissie
komt ter sprake. Wel benadrukt de raad dat het het eerste rekenkameronderzoek is
waaraan alle partijen moeten wennen. De raad besluit de conclusies en aanbevelingen verder te
bespreken in de commissie ABA-Fin én het gehele onderzoeksproces te evalueren. Op 24 april
2007 vindt de bespreking van de conclusies en aanbevelingen van het rekenkamerrapport plaats
in de commissie ABA-Fin. De discussie vernauwt zich snel naar het functioneren van de
rekenkamercommissie zelf, waardoor de discussie over de aanbevelingen op de achtergrond raakt.
De behandeling resulteert niet in besluiten van de raad(scommissie) over het overnemen van de
conclusies en aanbevelingen.
Wel besluit de raadscommissie het onderzoeksproces te evalueren. Deze evaluatie vindt plaats op
25 juni 2007 door middel van een gesprek tussen het college en de rekenkamercommissie. In dit
gesprek licht de rekenkamercommissie onder meer de functie van het ambtelijk en bestuurlijk
wederhoor toe aan het college en maken zij nieuwe afspraken over de inrichting van het
onderzoeksproces.
termijnen van twee weken waarbinnen de technische en bestuurlijke reacties geleverd moesten worden, ook al viel de
kerstperiode hierbinnen. Het college vond dit een te korte periode om een inhoudelijk goede reactie op de
rapportage te kunnen geven. De rekenkamercommissie heeft dit onderkend en na een overleg met het college zijn
nieuwe afspraken gemaakt om deze onvolkomenheden recht te zetten. De rekenkamerverordening is hierop niet
aangepast, maar door de nieuwe afspraken met het college verloopt de besluitvormingsprocedure nu probleemloos.
8 Gezien de staatsrechtelijke positie van de rekenkamercommissie was dit onjuist. De rekenkamercommissie
rapporteert aan de raad en hoort haar aanbevelingen aan de raad te richten. In alle latere onderzoeken is dit wel goed
gegaan.
18
De Jong Beleidsadvies

Allemaal ondergronds
Het college reageert op 5 maart 2008 pro forma op het verzoek om een bestuurlijke reactie te
geven. Het college ziet geen aanleiding om gebruik te maken de mogelijkheid om inhoudelijk op
het rapport te reageren omdat het de behandeling van de rapportage in de raad wil afwachten. De
discussie in de raadscommissie ABA-Fin van 27 mei 2008 is kort. Er worden enkele vragen
gesteld over feiten en hun interpretatie. De discussie in de raad vindt plaats op 5 juni 2008. Het
rapport wordt als goed en helder beschouwd. Het college geeft aan gekozen te hebben voor een
terughoudende bestuurlijke reactie, omdat het vindt dat de raad zijn mening onbevangen dient te
vormen. Tevens maakt het college kanttekeningen bij de eerste drie aanbevelingen (deze zijn na
te lezen in bijlage 4). De discussie spitst zich vervolgens toe op deze kanttekeningen, welke
uitvoerig worden besproken. Het oorspronkelijke raadsadvies wordt geamendeerd in de zin dat
de kanttekeningen van het college in acht zullen worden genomen. De raad besluit ‘de
eindrapportage voor kennisgeving aan te nemen en de aanbevelingen over te nemen met
inachtneming van de aantekeningen die het college bij de aanbevelingen 1 t/m 3 heeft gemaakt.
De Louwert
Op het onderzoek Zicht op De Louwert geeft het college op 19 mei 2009 zijn uitgebreide
bestuurlijke reactie, waarop op iedere aanbeveling aan een kritische toets wordt onderworpen.
Over sommige aanbevelingen is het college kritisch, andere worden genuanceerd en enkele
aanbevelingen ervaart het college als nuttig. Of het college zich bij voorbaat conformeert aan de
aanbevelingen blijft wat in het ongewisse. De ‘nuttige’ aanbevelingen zullen worden
‘meegenomen’ of ‘betrokken bij’, hetgeen bewust gekozen vage termen zijn. 9 Over het
onderschrijven van de overige aanbevelingen laat het college zich niet uit. Op 22 september 2009
vind de discussie plaats in de raadscommissie ABA-Fin. Hierin geeft de rekenkamercommissie
een toelichting en stelt de raad inhoudelijke vragen. Op 5 oktober 2009 bespreekt de
gemeenteraad het rapport. De raad legt nadruk op de goede kwaliteit van het rapport. De
inhoudelijke discussie spitst zich toe op de veiligheid en de staat van het onderhoud van het
zwembad. Aan het college stelt de raad veel kritische vragen over het onderhoud en de veiligheid
van het zwembad. De raad beweegt de portefeuillehouder ertoe om nader overleg te voeren
teneinde scherpere afspraken te maken met Optisport over het onderhoud van het zwembad. 10
De aanbevelingen worden overgenomen met inachtneming van de kanttekeningen die het college
bij de aanbevelingen heeft gemaakt.
Sturen met de buren
Het onderzoek Sturen met de buren is verricht in een samenwerking tussen de rekenkamercommissies
van de gemeenten Sliedrecht, Alblasserdam en Dordrecht. De bestuurlijke reactie is
daarom inhoudelijk afgestemd tussen de colleges van alle vier in het onderzoek betrokken
gemeenten. Het college plaatst in zijn reactie enkele inhoudelijke kanttekeningen bij de drie op de
gemeente van toepassing zijnde aanbevelingen. Voor aanbeveling 1 en 2 verwijzen zij naar de in
gang gezette evaluatie van de GRD, die op zichzelf al aanleiding zouden zijn voor een
strategische discussie en informatieverstrekking. De door de rekenkamercommissie aanbevolen
discussies kunnen worden gecombineerd met de discussie die zullen plaatsvinden in het kader
van de eigen evaluaties. Bij aanbeveling 3 verwijst het college naar een onderzoek dat door de
beide aandeelhouders is gestart en waarin de doorontwikkeling van het IBD centraal staat. Naar
aanleiding van dit onderzoek zal besluitvorming over de ontwikkelrichting van de IBD
plaatsvinden in het Drechtstedenbestuur. Op 15 december 2009 vergadert de commissie ABA-
Fin over het rapport. De rekenkamercommissie is bij de behandeling van het rapport aanwezig en
beantwoordt een enkele inhoudelijke vraag. Er zijn geen kritische vragen. Op 15 december 2009
vindt behandeling in de raadsvergadering plaats waarin de raad de aanbevelingen inhoudelijk
9 Dat dit een bewust gekozen vage term is, blijkt uit de interviews.
10 Deze afspraken zouden later worden vastgelegd in een addendum bij het contract.
19
De Jong Beleidsadvies

ehandelt. De discussie gaat vooral over mogelijkheden de bestuurlijke drukte te verminderen.
Daarbij wordt teruggegrepen naar de toelichting van de voorzitter van de rekenkamercommissie
in de commissievergadering. De raad neemt de aanbevelingen over met in achtneming van de
aantekeningen die door het college zijn gemaakt. Dat betekent praktisch dat voor de uitvoering
zo veel mogelijk aansluiting wordt gezocht bij de initiatieven van de GRD zelf.
4.4 Het besluit
Zoals uit het voorgaande blijkt, onderschrijft het college in zijn bestuurlijke reactie de
aanbevelingen gewoonlijk. Het komt regelmatig voor dat het college kanttekeningen bij de
aanbevelingen maakt (zie bijlage 4 voor een overzicht van die kanttekeningen). De
raadsvoorstellen maken gebruik van (vrijwel) overeenkomstige formuleringen:
Wij stellen u voor:
Kennis te nemen van het rapport en de aanbevelingen over te nemen met inachtneming van de
kanttekeningen die het college maakt.
Deze raadsvoorstellen zijn allemaal aangenomen. Daarmee geeft de raad het college de formele
opdracht de aanbevelingen uit te voeren. Zoals aangegeven in paragraaf 4.3 is het onderzoek naar
het groenbeleid hierop een uitzondering. Het college heeft 6 van de 14 aanbevelingen
onderschreven. De raad heeft vervolgens niet meer tot het al dan niet overnemen van de
aanbevelingen besloten.
4.5 Tussenconclusie
In de vier onderzoeken constateren we dat drie onderzoeken positief zijn ontvangen door zowel
het college als de raad. Het onderzoek dat minder goed ontvangen is, betreft het onderzoek naar
het groenbeleid. In interviews en de vergaderstukken komt naar voren dat dit onder meer
toegeschreven wordt aan het feit dat dit het eerste onderzoek van de rekenkamercommissie
betrof. Partijen moesten aan elkaar wennen en de rekenkamercommissie moest nog een goed
werkproces zien te vinden. Daarnaast waren er problemen met de kwaliteit van het onderzoek.
Het bleek lastig om de juiste cijfers te presenteren. In een evaluatie van het onderzoeksproces zijn
vervolgens afspraken gemaakt tussen het college en de rekenkamercommissie over de rollen en
de onderzoeksprocedure. Vanaf het tweede onderzoek lijken zowel de rekenkamercommissie als
de gemeentelijke organisatie goed op elkaar te zijn ingespeeld. Vanaf het tweede onderzoek
neemt de raad alle aanbevelingen (eventueel met kanttekeningen van het college) over in een
kaderstellend raadsbesluit. Daarmee geeft de raad de formele opdracht aan het college om de
aanbevelingen uit te voeren.
Een goede discussie in de raad heeft vanuit een democratisch oogpunt beschouwd op zichzelf
een meerwaarde. Dat de raad de formele opdracht aan het college geeft om de aanbevelingen uit
te voeren, betekent dat het college de veranderingen in de organisatie moet doorvoeren. Daarom
gaan wij in hoofdstuk 5 nader in op de feitelijke doorwerking van de aanbevelingen.
20
De Jong Beleidsadvies

Hoofdstuk 5 De doorwerking van de aanbevelingen
5.1 Inleiding
De rekenkamercommissie Henrik-Ido-Ambacht stelt in haar onderzoek de doorwerking van de
aanbevelingen centraal. De rekenkamercommissie betrekt daarbij in ieder geval die vormen van
doorwerking die een aanwijsbare structuurverandering in de organisatie of een verandering in het
beleid teweeg brengen, zoals de concrete omzetting van aanbevelingen in beleidsmaatregelen en
de inbedding van aanbevelingen in de bedrijfsvoering. Een rekenkameronderzoek kan echter ook
effecten op de organisatie sorteren die weliswaar geen directe weerslag hebben in structuuren/of
beleidswijzigingen, maar die toch van belang zijn. Deze effecten hebben veelal betrekking
op culturele en gedragsaspecten, zoals meer aandacht voor kaderstelling en controle in de raad,
verdieping van de politieke discussie en versterking van de politieke verantwoording. Deze
veranderingen kunnen een belangrijke verdienste zijn van het onderzoek. Hoewel dergelijke
‘zachte’ doorwerking lastig ‘hard’ te maken is, is dit als aandachtspunt in het onderzoek
meegenomen.
5.2 In hoeverre werken aanbevelingen door naar de praktijk?
Op dit moment werkt de gemeente in ongeveer 70% van de gevallen conform de aanbevelingen
van de rekenkamercommissie. In enkele gevallen dat dat nog niet is gebeurd, is dat te wijten aan
het feit dat het nog te vroeg is voor doorwerking.
Tabel 3 de uitvoering van aanbevelingen
Ja Nee
Aanbeveling uitgevoerd? 26 11
Zelfstandig en uitsluitend toerekenbaar aan RKC 5 32
Past binnen een reeds ingezette ontwikkeling? 20 17
Dat wil echter niet zeggen dat die aanbevelingsconforme werkwijze van de gemeente een direct
gevolg is van het rekenkameronderzoek. Om te kunnen spreken van een causale relatie, moeten
eerst alle andere mogelijke oorzaken van veranderingen worden uitgesloten. 11 Als we beoordelen
hoeveel veranderingen in werkwijze onomstotelijk en uitsluitend zijn toe te schrijven aan het werk
van de rekenkamercommissie, dan houden we 5 van de 37 aanbevelingen over. Dit lage aantal
behoeft toelichting. Vaak zijn er parallelle ontwikkelingen, waarbinnen de aanbevelingen van de
rekenkamercommissie een rol kunnen spelen. Het veranderingsproces hoeft daarmee niet
uitsluitend toe te schrijven zijn aan de rekenkamercommissie, maar haar invloed kan wel degelijk
aanwezig zijn. In de volgende paragraaf onderzoeken wij de verschillende manieren van
doorwerking meer in detail.
5.3 Manieren van doorwerking
Aanbevelingen van de rekenkamercommissie kunnen we onderverdelen in grote, structurele
veranderingen en kleine veranderingen binnen de kaders van het bestaande beleid. Daarnaast zien
we dat het college voor het uitvoeren van aanbevelingen vaak de mogelijkheid heeft om
aansluiting te vinden bestaande ontwikkelingen.
11 Vergelijk de General Elimination Methodology: M. Scriven, A summative Evaluation of RCT Methodology: & an
alternative approach to causal research, JMDE, vol 5, nr. 9, 2008.
21
De Jong Beleidsadvies

5.3.1 Grote zelfstandige veranderingen werken niet door
Wij hebben in ons onderzoek geen voorbeelden gevonden van aanbevelingen die zelfstandig een
grote verandering teweeg brengen, terwijl geen aansluiting kon worden gezocht bij een bestaande
parallelle ontwikkeling binnen de gemeente. Aanbevelingen zijn niet in staat om zelfstandig grote
ontwikkelingen ‘los te trekken’.
5.3.2 Laaghangend fruit wordt geoogst
Praktische aanbevelingen die op een eenvoudige manier duidelijke verbeteringen opleveren, het
laaghangend fruit, worden uitgevoerd. De zelfstandige doorwerking van deze aanbevelingen is
dikwijls goed te onderscheiden. De organisatie of werkwijze verandert omdat de rekenkamercommissie
dat aanbeveelt. Een voorbeeld van een dergelijke verandering is dat als gevolg van het
rekenkameronderzoek naar Groenbeleid de capaciteit voor controle op de hovenier aanzienlijk is
toegenomen. Deze directe wijze van doorwerking vormt met 5 gevallen een betrekkelijk kleine
minderheid. Het betreffen allemaal concrete, weinig fundamentele aanbevelingen die zonder
uitzondering in de categorieën ‘concrete acties’ en ‘aanpassingen van de procedure’ vallen.
5.3.3 Een bouwsteen in een bestaande ontwikkeling?
De meeste aanbevelingen komen niet onverwacht en het college is vaak al bezig met
verbeteringen. In veel gevallen zijn er binnen de gemeente reeds initiatieven ontwikkeld die
dezelfde kant opwijzen als de aanbevelingen. Aanbevelingen die daarin passen worden vaak
uitgevoerd. In Tabel 3 is weergegeven in hoeveel gevallen de gemeente conform de
aanbevelingen van de rekenkamercommissie werkt terwijl er sprake is van een dergelijke (majeure)
autonome ontwikkeling. Dat is bij 20 van de overgenomen aanbevelingen het geval. Wij
onderscheiden de volgende (majeure) ontwikkelingen:
1. Alle aanbevelingen die erop gericht zijn de inkoop/aanbesteding te professionaliseren, passen
binnen de ontwikkeling waarin de gemeente in GRD-verband het Servicecentrum
Drechtsteden met daarin een centrale inkooporganisatie heeft opgezet. Daarmee
samenhangend is het ontwikkelen van een centraal inkoop- en aanbestedingsbeleid en
professionele ondersteuning bij aanbesteding.
2. Alle aanbevelingen over aanbesteding van werken passen binnen de ontwikkeling dat de
gemeente de laatste jaren sterker volgens de RAW-systematiek werkt. Hierdoor is er op de
afdelingen meer aandacht voor correcte aanbesteding van werken en het professionaliseren
van contracten.
3. Het verbeteren van de gemeentebrede briefafhandeling zoals dat heeft plaatsgevonden bij
Mollen, past binnen de implementatie van het Mozaiek-systeem, dat in regionaal verband is
geïmplementeerd.
4. De strategische discussie over de invulling van deelname aan de GRD valt samen met de
evaluatie van de GRD door de commissies Scholten en Meijdam.
Bovengenoemde ontwikkelingen zijn duidelijk en aantoonbaar niet in gang gezet door de
onderzoeken van de rekenkamercommissie. 12 Toch kunnen we ook niet zonder meer
veronderstellen dat er in deze gevallen geen doorwerking van het rekenkameronderzoek is
geweest. Geïnterviewde bestuurders en ambtenaren geven vrijwel zonder uitzondering aan dat de
aanbevelingen bij dergelijke ontwikkelingen ‘betrokken worden’. Binnen de kaders van bestaande
ontwikkelingen vinden zij de ruimte de aanbevelingen uit te voeren. De rekenkameronderzoeken
kan het autonome verbeterbeleid van de gemeente zo versterken.
12 Wij kunnen dat vaststellen omdat deze ontwikkelingen al eerder zijn begonnen, een breder terrein beslaan of
omdat de ontwikkeling op regionaal niveau (mede) vanuit andere gemeenten wordt aangejaagd.
22
De Jong Beleidsadvies

Daarbij kan de invloed van de rekenkamercommissie wisselen. Bij de regionalisering is de invloed
van het rekenkamerrapport gering geweest. De eigen evaluaties door de commissies Scholten en
Meijdam waren leidend in de discussies in de gemeenteraad. Bovendien was de gemeente bij de
uitvoering van de aanbevelingen binnen de gemeenschappelijke regeling afhankelijk van andere
gemeenten. Met de onderzoeken naar De Louwert, Mollen en de ontwikkelingen in het
groenbeheer was de invloed van de rekenkamercommissie wellicht op onderdelen groter. Toch
moeten we vaststellen dat de indirecte invloed van de rekenkamercommissie in vrijwel alle
gevallen moeilijk vast te stellen is. De aanbevelingen hebben bijvoorbeeld een rol gespeeld in het
onderbewuste van de beleidsmakers. Zij gebruiken termen als ‘in het achterhoofd’, ‘bouwstenen
in het besluitvormingsproces’ en ‘vergelijkbaar met een cursus’. Dit soort zachte doorwerking is
in een aantal interviews naar voren gebracht. Omdat het onmogelijk is om achteraf het
besluitvormingsproces dusdanig gedetailleerd te bestuderen dat op beslissingsniveau een
reconstructie kan worden gemaakt, resulteert dit niet in een aantoonbare invloed van de
rekenkameronderzoeken op het besluitvormingsproces. Waarbij de aantekening moet worden
gemaakt dat de meeste geïnterviewden overtuigd waren dat er vaak een zachte doorwerking was.
5.3.4 Aanbevelingen in de wachtkamer
Dit is een restcategorie. In drie gevallen is het nog te vroeg om te veronderstellen dat
aanbevelingen door kunnen werken. Aanbevelingen die nog niet aan de orde zijn worden in de
ijskast gezet. In totaal staan er zo momenteel nog drie aanbevelingen ‘in de wachtkamer’, die
allemaal te maken hebben met (de aanbesteding van) het nieuwe contract voor de exploitatie van
het zwembad. Omdat er een discussie wordt gevoerd over nieuwbouw van het zwembad, wellicht
op een andere locatie, ziet het college op dit moment aanbesteding als niet praktisch en niet
kosteneffectief. Het college heeft daarom het contract met Optisport verlengd. De specifieke
aanbevelingen over bijvoorbeeld de inrichting van nieuwe contracten met Optisport worden pas
actueel op het moment dat er een nieuw contract wordt afgesloten.
5.4 Veranderingen bij de gemeenteraad
5.4.1 Structurele verbeteringen van het functioneren van de raad
Een speciaal aandachtspunt van de rekenkamercommissie is de vraag in hoeverre haar
onderzoeken tot een verbetering van het functioneren van de gemeenteraad leidt. Daarbij moeten
we onderscheid maken tussen veranderingen in de (institutionele) structuur en werkprocessen
van de griffie en de raad enerzijds en verbeteringen van de kaderstelling en controle door de raad
anderzijds. De aanbevelingen van de rekenkamercommissie hebben niet geleid tot institutionele
veranderingen bij de raad of veranderingen in werkprocessen bij de griffie.
5.4.2 Informatievoorziening aan de raad en controle
Een sterk punt is dat bij de bespreking van de rapporten een uitvoerige politieke bespreking in de
gemeenteraad plaatsvindt. Uit de raadsverslagen valt af te leiden dat in bijna alle gevallen het
rapport aanleiding was voor een uitvoerige inhoudelijke discussie in de gemeenteraad (zie
paragraaf 4.2). In enkele specifieke discussies was er aantoonbaar een positieve invloed omdat het
onderzoek de raadsleden input gaf om kritisch door de vragen over belangrijke zaken. Het
kritisch doorvragen van raadsleden heeft er bij de exploitatie van het Zwembad De Louwert
bijvoorbeeld toe geleid dat er nadere afspraken met de exploitant zijn gemaakt over het groot
onderhoud. Deze afspraken zijn neergelegd in een addendum bij het contract. Het betreft hier
geen fundamentele verandering, maar een praktische oplossing binnen de mogelijkheden van het
bestaande contractuele kader. Tijdens de raadsbehandeling van een rapportage kan het
betreffende onderwerp kortstondig op grote belangstelling van de raad rekenen. Dit is een zeer
belangrijke meerwaarde.
23
De Jong Beleidsadvies

Van een betrokken raad verwachten wij dat deze monitort in hoeverre het college aanbevelingen
omzet naar beleid. Idealiter stellen zij bij het overnemen van de aanbevelingen een tijdpad vast
waarbinnen deze geïmplementeerd moeten zijn. Tevens zouden zij afspraken moeten maken over
de wijze van en de frequentie van de terugkoppeling over het invoeringsproces door het college.
Indien de implementatie niet volgens plan verloopt, zou de raad dit proces moeten bijsturen. De
kwaliteit van de monitoring en de intensiteit van de sturing kunnen bepalende factoren zijn voor
een goede doorwerking.
Nadat het rapport door de raad is besproken en de aanbevelingen zijn overgenomen, ebt de
belangstelling van de raad echter snel weg. Er wordt bij de griffie bijvoorbeeld geen overzicht
bijgehouden van aanbevelingen die zijn overgenomen en wat er mee is gebeurd Een lijst met
welke aanbeveling is geïmplementeerd en welke niet, wordt ook niet door het college
bijgehouden. Het college informeert de raad niet specifiek over de voortgang van de
implementatie van de overgenomen aanbevelingen. Terugkoppeling vindt gewoonlijk plaats via
de reguliere P&C-cyclus. De raad informeert zelden naar de stand van zaken van de uitvoering
van de aanbevelingen. Van een systematische controle op de implementatie is dan ook geen
sprake.
5.4.3 Een geruststellende functie voor de rekenkamercommissie?
Losstaand van de ondersteunende functie van de rekenkamercommissie voor kaderstelling en
controle door de raad, nemen sommige geïnterviewden nog een positieve werking van het
rekenkameronderzoek waar. Over de beleidsterreinen waarnaar de rekenkamercommissie
onderzoek doet bestaan soms zorgen in de raad. De rekenkamercommissie verdiept zich gericht
in dat onderwerp en komt met conclusies. Er worden weliswaar kleine verbeterpunten in de
rapportages voorgesteld, maar er zijn tot op heden geen grote fouten in het functioneren van het
college aan het licht gekomen. De raad is daardoor steeds gerustgesteld dat het college zijn werk
voor een belangrijk deel goed doet. Dit effect was vooral zichtbaar bij het onderzoek naar de
regionalisering. De rekenkamercommissie heeft hier inzichtelijk gemaakt dat de
besluitvormingsstructuur complex is, dat er weliswaar verbeterpunten zijn, maar dat de
besluitvorming gezien de complexiteit behoorlijk goed gaat. De rekenkamercommissie heeft zo
het vertrouwen tussen de raad en het college vergroot.
5.5 Tussenconclusie
De gemeente Hendrik-Ido-Ambacht werkt in ruim 70% van de gevallen conform de
overgenomen aanbevelingen die de rekenkamercommissie in haar eerste vier onderzoeken heeft
gedaan. In vijf onderzoeken (13%) was het nog te vroeg om doorwerking van de aanbevelingen
te verwachten en is een bewuste keuze gemaakt om zijn deze voorlopig ‘in de ijskast’ te zetten. In
de overige 16% van de gevallen is er geen sprake van ‘aanbevelingsconform’ werken binnen de
gemeente.
Dat de gemeente de overgenomen aanbevelingen in veel gevallen goed naleeft, wil echter niet
zeggen dat de rekenkamercommissie een grote invloed heeft. Van directe doorwerking is sprake
als de gemeente zijn manier van werken wijzigt omdat de rekenkamercommissie een aanbeveling
heeft gedaan. Van een dergelijke directe doorwerking is zelden sprake. Het betreft uitsluitend
praktische aanbevelingen gericht op concrete acties of het verbeteren van procedures. Dat hoeft
op zichzelf geen onbelangrijke meerwaarde van de rekenkamercommissie te zijn.
24
De Jong Beleidsadvies

Aanbevelingen die de strategische keuzen betreffen, blijken uitsluitend door de gemeente te
worden opgepakt als er een ontwikkeling gaande is die in eenzelfde richting wijst. De
aanbevelingen zijn binnen deze ontwikkelingen wellicht versterkend. Een extra argument om met
een ontwikkeling door te gaan, of kleine verbeteringen in een te ontwikkelen beleid. Maar òf ze
deze rol werkelijk speelden en zo ja, hoe precies, was niet meer te reconstrueren. In weinig
gevallen was deze indirecte invloed van de rekenkamercommissie aantoonbaar. De doorwerking
van aanbevelingen is bescheiden te noemen.
Rekenkamerrapporten leiden wel tot een tijdelijke vergroting van de belangstelling voor een
onderwerp in de gemeenteraad. Uit de intensieve inhoudelijke discussies in de raad, waarin het
college soms kritisch wordt ondervraagd, blijkt dat de rekenkamercommissie op dat moment een
belangrijke bijdrage levert aan de controlerende taak van de raad. Deze bijdrage is echter niet van
blijvende aard. Als het rapport weer van de agenda is, komt de raad nauwelijks meer op de
overgenomen aanbevelingen terug. Ook het college rapporteert niet specifiek aan de raad terug
wat de stand van zaken is van de uitvoering van de aanbevelingen.
25
De Jong Beleidsadvies

26
De Jong Beleidsadvies

Hoofdstuk 6 Conclusies
De rekenkamercommissie van de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht heeft in dit nalevingsonderzoek
willen nagaan in hoeverre haar rapporten doorwerken naar de gemeentelijke
organisatie en de uitvoering van het beleid. Voordat we die doorwerking aan een kritische analyse
onderwerpen, is het goed om te constateren dat tijdens de gesprekken is gebleken dat de
tevredenheid over het werk van de rekenkamercommissie binnen de gemeente groot is. De
geïnterviewden tonen veel waardering voor het werk van de rekenkamercommissie, al vindt een
enkeling dat de rekenkamercommissie zijn taak anders zou moeten invullen. Men stelt zich
constructief op en probeert lering te trekken uit de rapportages. Ook is men tevreden over de
werkwijze en totstandkoming van de onderzoeken. Dat is de hoofdconclusie en alle hieronder
staande bevindingen moeten in dat positieve perspectief worden gelezen.
Een overzicht van de aanbevelingen van de rekenkamercommissie
De rekenkamercommissie heeft in de vier onderzochte rapporten in totaal 44 aanbevelingen
gedaan. Het grootste deel hiervan heeft betrekking op het verbeteren van de procedures en
werkprocessen binnen de gemeente. Daarnaast is er een groot aantal aanbevelingen dat gericht is
op concrete eenmalige acties. Dit type aanbeveling is over het algemeen concreet, inhoudelijk
sturend en daardoor relatief eenduidig door de organisatie implementeerbaar. Een kleiner aantal
heeft betrekking op het maken van strategische keuzen door de raad. In tegenstelling tot de
aanbevelingen over de werkprocessen en de concrete acties, zijn deze vaak niet inhoudelijk
sturend en daardoor soms abstract geformuleerd. Voer een discussie over, of stel een visie op,
zonder dat de rekenkamercommissie een inhoudelijke richting geeft. Ook de aanbevelingen over
het SMART formuleren van doelen geven weinig inhoudelijke sturing. Enerzijds is het
begrijpelijk dat de rekenkamercommissie als apolitiek orgaan geen politieke beslissingen wil
nemen. Anderzijds beschouwt de gemeentelijke organisatie dergelijke inhoudelijk lege
aanbevelingen dikwijls als minder waardevol.
De discussie en besluitvorming over de aanbevelingen
Het college reageert wisselend op rapporten van de rekenkamercommissie. Het eerste onderzoek
over het groenbeleid oogstte veel kritiek, zowel van het college als de raad. Dit heeft ertoe geleid
dat het college zich maar aan een beperkt aantal aanbevelingen heeft geconformeerd. In de
daarop volgende rapportages was de discussie met het college constructief. Het college
conformeert zich gewoonlijk aan de aanbevelingen, al heeft het college zich in het onderzoek
naar De Louwert hier niet heel expliciet over uitgesproken. In de bestuurlijke reactie op dit
onderzoek heeft het college welbewust vage termen over het overnemen van aanbevelingen
gebruikt. In de andere onderzoeken heeft het college zich expliciet aan de uitkomsten van het
onderzoek geconformeerd.
Het overnemen van de aanbevelingen door de raad
In het eerste onderzoek heeft de raad zich niet uitgesproken over het overnemen van
aanbevelingen. Het college heeft zich wel aan een zestal aanbevelingen uit dit onderzoek
geconformeerd, terwijl het de overige verwierp. In alle andere gevallen heeft de raad de
aanbevelingen van de rekenkamercommissie overgenomen. Dat doet hij door middel van een
(kaderstellend) raadsbesluit. Soms heeft het college in zijn bestuurlijke reactie en de discussie met
de raad kanttekeningen gemaakt. In het raadsbesluit wordt steevast een formulering gekozen
waarin de raad de aanbevelingen overneemt met inachtneming van de kanttekeningen die het
college heeft gemaakt. Door deze vaste formule neemt de raad alle aanbevelingen over, terwijl de
opmerkingen van het college respecteert.
27
De Jong Beleidsadvies

De doorwerking van de aanbevelingen
De gemeente werkt één tot vier jaar na de besluitvorming over de onderzoeken in ongeveer 70%
van de gevallen conform de aanbevelingen. In een beperkt aantal gevallen, met name in het
onderzoek naar De Louwert dat van de meest recente datum is, heeft de gemeente enkele
aanbevelingen nog niet kunnen uitvoeren. In een spaarzaam aantal gevallen werkt de gemeente
zonder aanwijsbare reden niet conform het raadsbesluit.
Dat de gemeente conform de aanbevelingen werkt wil nog niet zeggen dat de aanbevelingen van
de rekenkamercommissie een grote invloed hebben gehad op de ontwikkelingen binnen de
gemeente. In slechts vijf gevallen was de doorwerking direct. Deze aanbevelingen werden
geïmplementeerd omdat de gemeente ze wilde uitvoeren. Het betrof vooral kleine, concrete
aanpassingen in de bedrijfsvoering van de gemeente. De doorwerking van evaluaties is in de
praktijk echter zelden zo rechtlijnig is als in de genoemde vijf zaken. Evaluaties worden gebruikt
als argumenten in een (politieke) discussie, zo blijkt uit internationaal onderzoek. Concreet
betekent dat, dat een reeds in gang gezette ontwikkeling kan worden gesteund door de resultaten
van het evaluatieonderzoek. Dat zien we ook bij de onderzoeken van de rekenkamercommissie
Hendrik-Ido-Ambacht. Doorwerking in die vorm heeft een versterkend effect op een in gang
gezette ontwikkeling. In alle andere dan de vijf bovengenoemde gevallen waarin de gemeente
conform de aanbevelingen werkt, is sprake van zo’n ontwikkeling die dezelfde kant op wees als
de aanbeveling, terwijl deze niet in gang is gezet door het onderzoek van de
rekenkamercommissie. Hoe sterk de invloed van de aanbevelingen precies is geweest is door
middel van dit kwalitatieve onderzoek moeilijk vast te stellen. De indruk bestaat dat de invloed
van het rapport ‘Sturen met de buren’ gering is geweest omdat veruit de meeste aandacht van
college en raad zijn uitgegaan naar de eigen interne evaluaties van de GRD. Opgemerkt dient hier
te worden dat de rekenkamercommissie de timing van dit onderzoek niet zelf heeft bepaald, maar
heeft aangehaakt bij een onderzoek van de andere rekenkamercommissies.
In de andere onderzoeken was de doorwerking wellicht wat groter. Deze vorm van doorwerking
is echter subtiel te noemen en speelt zich deels af in de hoofden van de beleidsmakers. Hoe deze
‘zachte’ doorwerking in zijn werk gaat en welke rol zij precies speelt in het besluitvormingsproces,
was uit de stukken dan ook niet meer goed te reconstrueren. Duidelijk is wel geworden dat de
rekenkamercommissie geen grote veranderingen kan entameren, maar het moet zoeken in
praktische, incrementele verbeteringen van de uitvoering.
Informatie-uitwisseling en sturing
De gemeenteraad wordt niet specifiek op de hoogte gehouden over de uitvoering van de
aanbevelingen. De griffie houdt hiervan geen administratie bij. Ook het college rapporteert hier
niet over. Daarnaast is het zo dat de raad niet actief informeert naar de stand van zaken omtrent
de uitvoering van de aanbevelingen. De betrokkenheid van de raad bij het rekenkameronderzoek
lijkt na de behandeling in de raad snel weg te ebben. De raad stuurt dus niet sterk op de
uitvoering.
Een verklaring van de doorwerking van de aanbevelingen
Hieronder geven we een aantal verklaringen voor het al dan niet doorwerken van de onderzoeken
van de rekenkamercommissie.
1. We kunnen vaststellen dat de institutionele randvoorwaarden niet belemmerend hebben
gewerkt op het functioneren van de rekenkamercommissie. Er is voldoende capaciteit, de
rekenkamercommissie wordt professioneel secretarieel ondersteund en het budget is goed
toegesneden op de ambitie van één á twee onderzoeken per jaar. We zien dan ook dat de
productie van de rekenkamercommissie op peil is.
28
De Jong Beleidsadvies

2. Het is duidelijk geworden dat de rekenkamercommissie door het bestuur en de ambtelijke
organisatie serieus wordt genomen. Geïnterviewden hebben steeds aangegeven dat de relatie
met de rekenkamercommissie – na een valse start met het eerste rapport – goed is en dat zij
het instituut belangrijk vinden.
3. De onderwerpkeuze van de rekenkamercommissie is goed geweest. Onderwerpen worden
veelal aangedragen door de raad. Vervolgens gebruikt de rekenkamercommisie een multicriteria-analyse
om de onderwerpen te prioriteren. Door deze werkwijze kan zij steeds
politiek en bestuurlijk relevante onderwerpen selecteren. Alleen het rapport ‘sturen met de
buren’ werd qua timing als minder goed gekozen beschouwd. Deze timing was het gevolg van
het aanhaken bij een onderzoek dat al door andere rekenkamercommissies zou worden
uitgevoerd.
4. De verdere invulling van de onderzoeken is een reden waarom aanbevelingen geen grote
effecten sorteren. De rekenkamercommissie bepaalt de onderzoeksvragen zelfstandig,
waardoor het risico ontstaat dat vragen worden beantwoord op terreinen waarop geen
informatiebehoefte is. Tot op heden heeft dit vooral geresulteerd in ‘toetsend’ onderzoek.
Dat wil zeggen dat met name aspecten van de bedrijfsvoering werden geconfronteerd met
een vooraf opgesteld normenkader. Deze vorm van onderzoek richt zich vooral op doelen,
procedures en werkprocessen binnen de gemeente, ofwel de procedurele en organisatorische
voorwaarden (POV’s). Dit zijn zaken waarin het college doorgaans goed inzicht heeft.
Meermaals is dan ook aangegeven dat de aanbevelingen van de rekenkamercommissie niet
onverwacht kwamen. De aanbevelingen gingen vaak over zaken waar de gemeente reeds
verbeteracties aan het opstarten was. De rekenkameronderzoeken pasten weliswaar in deze
ontwikkelingen, maar ze hebben weinig nieuwe informatie opgeleverd om echt invloedrijk te
kunnen zijn. De doorwerking van de aanbevelingen hebben zo de verbeteracties hooguit
versterkt.
5. De indirecte rol van het rekenkameronderzoek bij het uitvoeren van verbeteracties is echter
goed te begrijpen als men de literatuur over doorwerking van evaluatieonderzoek bestudeert.
Evaluatiestudies werken zelden rechtstreeks door. Er is doorwerking van evaluatieonderzoek,
maar die is duidelijk minder direct dan velen zouden verwachten. Ook in Hendrik-Ido-
Ambacht zien we dat geïnterviewden aangeven dat de rekenkameronderzoeken als
‘bouwsteen’ in een verbeterproces worden beschouwd. Zij worden vrijwel altijd in een groter
geheel ‘ingemetseld’. Die constatering past goed binnen bovengenoemde theorie.
6. Geheel in lijn met deze theorie is de bevinding dat aanbevelingen die niet aansluiten bij de
wensen van beleidsuitvoerders en niet passen binnen de bestaande ontwikkelingen een kleine
kans hebben om uitgevoerd te worden.
7. Wat niet bevorderlijk is voor de doorwerking van de onderzoeken, is dat de aandacht van de
gemeenteraad voor het onderwerp van onderzoek steeds maar van tijdelijke aard is. De raad
controleert niet systematisch of de uitvoering van de aanbevelingen op schema ligt.
29
De Jong Beleidsadvies

30
De Jong Beleidsadvies

Bijlage 1 Lijst van geïnterviewden
Teunis Stoop
Michiel van der Vlies
Ben Poiesz
Erwin Keuskamp
Wim van Oosterhout
Piet Westdijk
Wethouder
Wethouder
Raadsgriffier
Hoofd afdeling Bestuurszaken
Hoofd afdeling Beleid en Ontwikkeling
Hoofd afdeling Beheer en Openbare Ruimte
31
De Jong Beleidsadvies

32
De Jong Beleidsadvies

Bijlage 2 Normenkader
Overnemen van aanbevelingen
- De rekenkamercommissie levert onderzoeken aan die de raad van belang acht.
- De raad behandelt de rapporten van de rekenkamercommissie.
- De onderzoeken van de rekenkamercommissie maken een constructieve politiek-bestuurlijke
discussie over kaderstelling en controle door de raad mogelijk.
- De raad neemt de conclusies en aanbevelingen gericht op het functioneren van de raad over.
- De raad neemt aanbevelingen gericht op het verbeteren van werkprocessen, informatievoorziening
en uitvoering over.
- Wanneer aanbevelingen niet worden overgenomen, wordt dit gemotiveerd en zijn hiervoor
duidelijk aanwijsbare redenen.
Mate van doorwerking
Naar de werkwijze van de raad
- Conclusies en aanbevelingen leiden tot fundamentele debatten over kaderstelling en controle
tijdens de raadsbehandeling van de rekenkameronderzoeken.
- De raad leert van de aanbevelingen en deze werken door in:
o De kennis en het inzicht in de eigen rolinvulling door de raad,
o de kaderstelling door de raad,
o de uitvoering door het college en,
o de controle daarop door de raad.
- Eventueel gewijzigde werkwijzen van de raad worden geïnstitutionaliseerd opdat zij een
blijvende doorwerking hebben.
- De doorwerking is groter wanneer de aanbevelingen kunnen worden gegeneraliseerd naar het
optreden van de raad in het algemeen of in andere beleidsdossiers . 13
Naar werkprocessen en beleid
- De naar aanleiding van de rekenkameronderzoeken genomen raadsbesluiten worden
uitgevoerd.
- De raad geeft het college opdracht de overgenomen aanbevelingen te implementeren. Tevens
geeft hij een tijdpad aan waarbinnen implementatie moet hebben plaatsgevonden.
- Er is sprake van een grotere doorwerking naarmate conclusies en aanbevelingen vaker leiden
tot aanpassing van het beleid.
- Er is sprake van een grotere doorwerking naarmate die aanpassingen fundamenteler van aard
zijn (bijvoorbeeld afgemeten aan de omvang van een budgetwijziging).
- Het college dient de als gevolg van de conclusies en aanbevelingen gewijzigde beleidskaders
te laten doorwerken in de uitvoeringspraktijk. Dat kan bijvoorbeeld door verbeteringen in:
o werkprocessen,
o informatievoorziening en verantwoording,
o uitvoering.
13 Bijvoorbeeld: wanneer een aanbeveling over kaderstelling voor een specifieke gemeenschappelijke regeling
resulteert in betere kaderstelling voor alle verbonden partijen, is de doorwerking groter dan wanneer de invloed
beperkt blijft tot die ene gemeenschappelijke regeling.
33
De Jong Beleidsadvies

Informatievoorziening en sturing
- Om ervoor te zorgen dat besluiten over aanbevelingen worden uitgevoerd en dit vast te
kunnen stellen is nodig dat:
o implementatie van de conclusies en aanbevelingen wordt gemonitord, wat onder meer
blijkt uit informatievoorzienig over de stand van zaken door het college aan de raad.
o de raad de implementatie en uitvoering van de aanbevelingen bewaakt en hierop
stuurt .
o verbeteringen die het gevolg zijn van de aanbevelingen worden geëvalueerd. De raad
wordt van de uitkomsten van deze evaluatie op de hoogte gebracht zodat deze waar
nodig kan sturen.
o bovenstaande procesgang is geïnstitutionaliseerd.
Verklaring van de doorwerking
- De randvoorwaarden waarbinnen de rekenkamer zijn werk moet doen (capaciteit,
ondersteuning, kennis, budget) zijn adequaat.
- De visie, onderwerpkeuze, uitvoering en wijze van rapportage van de rekenkamer sluiten aan
bij de visie van de raad en het college daarover hebben.
- Het risico-analysemodel dat de rekenkamercommissie hanteert voor onderwerpselectie leidt
ertoe dat de onderwerpselectie goed aansluit bij de politieke agenda.
- Raads- en collegeleden vinden het onderzoek en de aanbevelingen meerwaarde hebben
(nieuwe inzichten/nieuwe informatie).
- Raads- en collegeleden hechten waarde aan het werk van de rekenkamercommissie.
34
De Jong Beleidsadvies

Bijlage 3 Bronnenlijst
Algemeen
Nr. Datum Bron
1. 10-9-2003 Beslisdocument “naar een rekenkamercommissie”
2. 8-10-2004 Startnotitie Rekenkamerfunctie Hendrik-Ido-Ambacht
3. 25-11-2004 Notulen commissie ABA
4. 6-12-2004 Raadsnotulen:
5. 5-9-2005 Verordening Rekenkamercommissie van de gemeente Hendrik-Ido-
Ambacht.
6. 22-8-2005 Notulen commissie ABA
7. 22-11-2005 Notulen commissie ABA: benoeming leden rkc.
8. 6-12-2005 Raadsnotulen: installatie leden rkc
9. 16-1-2006 Reglement van orde voor de rekenkamercommissie Hendrik-Ido-
Ambacht
10. ??-2-2006 Onderzoeksprotocol Rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht
11. 15-3-2007 Jaarverslag rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht
12. 11-1-2008 Jaarverslag 2007 en jaarplan 2008 rekenkamercommissie Hendrik-Ido-
Ambacht
13. 9-4-2009 Jaarverslag 2008 en jaarplan 2009 rekenkamercommissie Hendrik-Ido-
Ambacht
14. 14-4-2009 Memo over de onderzoeken die de rkc in 2009 wil uitvoeren
15. 15-1-2010 Jaarverslag 2009 en jaarplan 2010 rekenkamercommissie Hendrik-Ido-
Ambacht.
Onderzoek groenonderhoud
Nr. Datum Bron
16. 2-1-2007 Bestuurlijke en ambtelijke reactie rapport groenbeleid
17. 8-2-2007 Eindrapport evaluatie groenbeleid
18. 15-2-2007 Notulen brede commissiebijeenkomst over rapport rkc over Evaluatie
Groenbeleid
19. 5-3-2007 Notulen raadsvergadering over rapport groenbeleid
20. 24-4-2007 Notulen commissie ABA-Fin over aanbevelingen + procesevaluatie rkcrapport
groenbeleid
21. ?-6-2007 Herzien RAW-bestek 2002 (herziening 2007) groenonderhoud
22. 27-5-2008 RAW-bestek 2008 groenonderhoud.
23. 29-5-2008 Brief BOR aan ISS Landscaping over problemen met uitvoering
onderhoud groenvoorziening.
24. 9-6-2008 Verslag portefeuillehoudersoverleg BOR
25. 30-6-2008 Brief ISS Landscaping met reactie op klachten gemeente.
26. 29-10-2008 Brief ISS Landscaping met intentieverklaring waarborg kwaliteit
27. 28-7-2009 Brief BOR aan ISS Landscaping over uitvoering onderhoud
groenvoorzieningen.
35
De Jong Beleidsadvies

Onderzoek Allemaal Ondergronds
Nr. Datum Bron
28. 28-11-2007 Onderhouds- en servicecontract ondergrondse containers W.T.S. MOL
29. ?-3-2008 Eindrapportage “Allemaal Ondergronds”
30. 5-3-2008 Bestuurlijke reactie Allemaal Ondergronds
31. 16-5-2008 Aanbiedingsbrief eindrapport Allemaal Ondergronds aan gemeenteraad
32. 5-6-2008 Raadsnotulen: behandeling rapport Allemaal Ondergronds
33. 26-8-2008 Notulen commissie ABA-Fin: behandeling eindrapport Allemaal
Ondergronds
34. 1-2-2010 B&W-advies: resultaten onderzoek burgerpeiling 2009
35. ??-??-?? Concept communicatieplan afval
36. ??-??-?? Handleiding Meldingen Meldpunt Mozaiek
Onderzoek Zicht op de Louwert
Nr. Datum Bron
37. 2-9-2002 Huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De Louwert
38. ??-??-?? Sideletter bij de huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst De Louwert
39. ??-??-?? Addendum bij de huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst Zwembad
De Louwert.
40. 20-2-2008 Aanbestedingsbeleid van de Drechtsteden
41. ??-??-?? Algemene Inkoopvoorwaarden van de Drechtsteden
42. 19-5-2009 Bestuurlijke reactie op rapport ‘privatisering van de exploitatie van
zwembad De Louwert
43. ?-7-2009 Eindrapportage ‘Zicht op de Louwert’.
44. 22-9-2009 Notulen commissie ABA-Fin: behandeling rkc-rapport zwembad De
Louwert
45. 5-10-2009 Raadsvoorstel rapport rkc ‘Zicht op de Louwert’
46. 5-10-2009 Notulen raadsvergadering: behandeling rkc-rapport De Louwert
47. 27-10-2009 Foto zwembadfunctie Zwijndrechtse Waard; in het kader van de
Bestuursopdracht.
48. 11-10-2010 B&W-advies wijziging addendum n.a.v. wensen en bedenkingen
gemeenteraad en collegeadvies verlengingn huur-, exploitatie- en
subsidieovereenkomst met Optisport.
49. 11-10-2010 B&W-advies verlenging huur-, exploitatie- en subsidieovereenkomst met
Optisport.
Onderzoek regionalisering
Nr. Datum Bron
50. ?-7-2009 Eindrapport Sturen met de buren
51. 8-9-2009 Bestuurlijke reactie Sociale Dienst Drechtsteden
52. 29-10-2009 Aanbiedingsbrief RKC onderzoek ‘regionalisering’ aan raad, met de
relevante aanbevelingen
53. 6-10-2009 Bestuurlijke reactie college Hendrik-Ido-Ambacht onderzoek
‘regionalisering’.
54. 15-12-2009 Raadsvoorstel rapport rkc “sturen met de buren”
55. 15-12-2009 Notulen raadsvergadering: behandeling Sturen met de buren
36
De Jong Beleidsadvies

Bijlage 4 Lijst van aanbevelingen
37
De Jong Beleidsadvies

Aanbevelingen per onderzoek
Onderzoek: Evaluatie Groenbeleid (8 februari 2007)
nr. Aanbeveling Overgenomen
door college
Overgenomen
door raad?
1 De gemeente moet voldoende instrumenten hebben, in de vorm van voldoende capaciteit en een Ja -
strakke overeenkomst, om de aannemer te controleren en te sturen.
2 De overeenkomst met de aannemer moet een kwaliteitsborg voorschrijven. Dit kan mede
Nee -
ondervangen worden door afspraken over de kwaliteit, de prijs en de tijdigheid van de
werkzaamheden.
3 Vooraf definiëren wat meer- en minderwerk is en dat alvorens het werk uit te voeren af te stemmen. Nee -
4 Niet meer dan voor vijf jaar een contract afsluiten, drie jaar is het uitgangspunt. Ja -
5 Een derde persoon aanstellen als onafhankelijke begeleider van het uitvoeringsproces, bijvoorbeeld Nee -
als lid van een interne projectgroep.
6 Laat de gemeente altijd, ook als er sprake is van overgang van personeel, minimaal drie offertes Ja -
opvragen.
7 Bouw in grotere contracten altijd verschillende boeteclausules in op verschillend niveau. Ja -
8 Probeer te komen tot een professionele inkooporganisatie, eventueel in regionaal verband. Ja -
9 Laat het college regelmatig, bijvoorbeeld (half)jaarlijks aan de raad rapporteren over contracten en Nee -
aanbestedingen.
10 Geef aandacht aan de wijze waarop het uitvoeringsproces de afgelopen jaren is vormgegeven. Binnen Nee -
het uitvoeringsproces met nadrukkelijk aandacht worden gegeven aan de verhoudingen tussen
opdrachtgever en opdrachtnemer met de bijbehorende rolverdeling.
11 Het uitvoeringsproces dient op basis van het hiervoor genoemde punt opnieuw gedefinieerd te Nee -
worden. Dit proces dient naast de aansturing en controle van de opdrachtnemer ook controlepunten
te bevatten, waarbij het college en de raad op adequate wijze worden geïnformeerd.
12 Geef aandacht aan de financiële rapportering over beleidsonderdelen. Ons is gebleken dat de
onderbouwing van de financiën van het groenonderhoud op grote problemen is gestuit.
13 Tevens vragen wij aandacht voor het vastleggen van informatie voor beleidsonderdelen. Wij
verwijzen u voor nadere informatie hieromtrent naar de bijlage bij deze brief “Herschikking dossier
rekenkameronderzoek”.
Wijziging/opmerking?
Nee - Is reeds onderdeel van
afspreken met de
gemeenteraad over
rapportage in het kader van
de verordening 212 Gw.
Ja -

Onderzoek: Allemaal ondergronds (maart 2008)
nr. Aanbeveling Overgenomen
door college
Overgenomen
door raad?
1 a. Draag zorg dat in de planfase expliciet aandacht wordt geschonken aan het
Ja
Ja met in
besluitvormingsproces waarbij opgenomen is welke beslissingen de raad worden voorgelegd.
achtneming van
b. Indien als gevolg van voortschrijdend inzicht het besluitvormingsproces anders dan eerder
de
voorgenomen verloopt, agendeer het besluitvormingsproces als zodanig dan expliciet.
aantekeningen
die het college
heeft gemaakt.
2 a. Draag zorg dat bij toekomstige projecten een bewuste afweging plaatsvindt ten aanzien van de Ja
Ja met in
mate waarin beleidsdoelen SMART worden geformuleerd.
achtneming van
b. Streef daarbij naar het zo SMART mogelijk formuleren van de beleidsdoelstellingen.
de
aantekeningen
die het college
heeft gemaakt
3 De bij de mollen gebruikte manier van briefafhandeling overzetten op andere terreinen. Ja Ja met in
achtneming van
de
aantekeningen
die het college
heeft gemaakt
Wijziging/opmerking?
Aanbeveling geldt in het
algemeen. Loskoppeling van
het specifieke punt van
wijziging gunning
aanbesteding.
Laatste zin (b) weggelaten
Afhandeling lukt niet binnen
één week, zoals bij de
mollen.
4 Streef ernaar de achterliggende beleidsambities en afwegingen richting de burger te communiceren,
zodat de burger de reden weet waarom iets verandert.
5 a. Registreer de meldingen over afvalinzameling centraal in een bestand.
b. Maak daarbij onderscheid tussen meldingen door gebruikers en meldingen door de inzamelaar
gedaan.
c. Gebruik het meldingenbestand bij een algehele evaluatie van de afvalinzameling waarbij ook de
inbreng van bewoners wordt betrokken.
d. Leg de procedures en werkafspraken schriftelijk vast.
6 a. Draag zorg dat de afhandeling van de melding nauwgezetter wordt geregistreerd.
b. Dit biedt de mogelijkheid meer expliciet te sturen op de afhandeling en gerichte analyses te
plegen naar de aard en achtergrond van de klachten, zodat hierop passende actie mogelijk wordt.
7 Draag zorg voor een goede schriftelijke vastlegging van de afspraken met de leverancier over nazorg,
service et cetera in verband met de continuïteit van de dienstverlening en het nakomen van afspraken
Ja Ja
Ja Ja
Ja Ja
Ja Ja
39
De Jong Beleidsadvies

Onderzoek: Sturen met de buren (juli 2009)
nr. Aanbeveling Overgenomen
door college?
1 Voer een strategische discussie met alle gemeenteraden over de wijze van betrokkenheid van
gemeenteraden bij de besluitvorming rond GRD-diensten. Daarbij kan aandacht worden besteed
aan elementen die nu spanning veroorzaken:
a. regionale fractievorming,
b. intensiteit en betrokkenheid van niet-Drechtraadsleden,
c. de bruikbaarheid van de huidige instrumenten voor betrokkenheid en
d. de opzet van de Drechtraadvergaderingen.
2 Overweeg als gemeenteraad ter afronding van het transistieproces per GRD-dienst – eenmalig –
om directe terugkoppeling te vragen over de mate waarin de destijds gestelde doelen zijn bereikt.
Dit kan voor alle diensten in de vorm van een rapportage zoals ook door de SDD is opgesteld.
3* SDD: Bied meer inzicht in de achtergronden van de gepresenteerde doelstellingen. Daarbij gaat
vooral om het ambitieniveau van deze doelstellingen in relatie tot andere sociale diensten.
Overgenomen Wijziging/opmerking?
door raad?
Ja Ja Strategische discussie als
onderdeel van de evaluatie GRT
uitvoeren.
Ja Ja
4* SCD: Investeer in het meetbaar maken van de geleverde kwaliteit. Dit betekent dat hiervoor
concrete doelstellingen moeten worden benoemd en meetinstrumenten worden ontwikkeld.
5* SCD: Geef gezamenlijk met gemeenten de opdrachtgeversrol binnen gemeenten verder invulling. ? Ja
6* IBD:
? Ja
a. Investeer als IBD in het meer ‘beleidsrijk’ maken van de geboden diensten om het publieke
karakter te vergroten,
b. werk de doelstellingen verder uit in concrete prestaties en
c. stel gezamenlijk met betrokken gemeenten een besturingsarrangement op waarin duidelijk
rollen en bevoegdheden van betrokkenen zijn genoemd.
7 Voer als niet-deelnemende gemeenten een strategische discussie over het IBD waarin specifiek
aandacht wordt besteed aan de wenselijkheid van aansluiting bij het IBD. Thema’s daarbij zijn
niet alleen eventueel te realiseren efficiencywinst of verbetering van de continuïteit binnen de
organisatie, maar ook de behoefte aan een publieke raadgevende functie.
* De grijs gemarkeerde aanbevelingen hadden geen betrekking op de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht.
Ja, door SDD Ja SDD neemt deel aan
benchmarks en voert
klanttevredenheidsonderzoeken
uit. Prestaties van andere sociale
diensten niet leidend voor
formuleren doelstellingen
? Ja
Ja Ja Onderzoek door Dordrecht en
Zwijndrecht gestart naar de
doorontwikkeling van de IBD.
Daarover vindt na september
besluitvorming plaats.
40
De Jong Beleidsadvies

Onderzoek: Zicht op de Louwert (juli 2009)
nr. Aanbeveling Overgenomen
door college?
A1
Formuleer als gemeenteraad een visie en doel van het zwembad. Er zijn grofweg drie alternatieven:
a. Maatschappelijke effecten realiseren, uitwerking in toetsbare doelstellingen en prestaties;
b. Minimale basisvoorziening, sturing op doelmatige exploitatie;
c. Een mix, balans zoeken tussen sturen op maatschappelijke effecten en doelmatige exploitatie.
A2 Zorg voor een beleidsmatige inbedding van de beleidsdoelen rondom het zwembad, bijvoorbeeld via
een relatie met de programmabegroting.
A3 a. Stel ten behoeve van nieuwe contractonderhandelingen een nieuw afwegingskader op.
b. Weeg daarbij alle alternatieven, inclusief eigen beheer en verzelfstandiging, maar ook regionale
samenwerking om schaalvoordelen te behalen.
c. Het afwegingskader moet daarnaast zicht geven op overwegingen in termen van voor- en
nadelen en hoe deze zich verhouden tot de kosten en (financiële) risico’s.
d. Betrek daarbij nadrukkelijk het risico ten aanzien van groot onderhoud. Ga na of er
renovatie/nieuwbouw moet plaatsvinden en of daarvoor reserveringen nodig zijn.
A4
B1
B2
B3
Besteed in een eventueel vervolgtraject nadrukkelijk aandacht aan de rechtmatigheid van de
aanbesteding.
Huur aanvullende (externe) expertise in om financiële en juridische consequenties adequaat in beeld
te brengen en gebruik deze kennis en expertise bij het opstellen van contracten.
Zorg bij contractvorming voor:
a. Het vertalen van de beleidskaders in het contract. Bij de keuze voor een basisvoorziening ligt de
nadruk op doelmatige exploitatie, bij de keuze voor een hoogwaardige voorziening op het
bereiken van maatschappelijke effecten.
b. Zorg – in geval van een lange looptijd – dat een contract niet resulteert in ‘stilstand’. Maak
tussentijdse bijstellingen op basis van nieuwe ontwikkelingen mogelijk.
Voor eventuele contractonderhandelingen:
a. Ga niet te veel op de stoel van de exploitant zitten. Stel specificaties vast en laat de instelling
offerte uitbrengen.
b. Houd vast aan een vaste exploitatiebijdrage en ga niet uit van een andere systematiek zoals het
dekking van de verliezen. Dit levert een prikkel op voor Optisport om doelmatig te werken.
c. Houd groot en klein onderhoud gescheiden. Als je ook groot onderhoud bij de particuliere
exploitant neerlegt, kan deze hierop besparen teneinde winstmarges niet te verlagen.
d. Een contract voor 10 jaar kan leiden tot het stopzetten van denken. Zorg daarom voor
tussentijdse evaluatiemomenten.
e. Bepaal (vanuit je doelen) geschikte meetpunten en neem deze in de contracten op, want wat je
doet moet gemeten worden.
f. Heroverweeg de afspraken over het afdekken van risico’s, aan de hand van historische gegevens,
want in de afgelopen jaren heeft de gemeente toch moeten bijspringen voor onverwachte
41
Overgenomen Wijziging/opmerking?*
door raad?
- Ja Hierin wordt in het
collegeprogramma en
verschillende nota’s reeds op
ingegaan.
- Ja
- Ja
Ja Ja
- Ja
- Ja
- Ja
De Jong Beleidsadvies

gebeurtenissen.
g. Zorg niet alleen voor afspraken over tarieven, maar evenzo over de openingstijden.
C1 Formuleer de doelen (zoals onder A) evalueerbaar een resultaatgericht, zodat door zowel raad als - Ja
college tussentijds en achteraf te controleren is of de doelen worden gehaald.
C2 Geef de raad periodiek informatie over de stand van zaken rondom de realisatie van de beoogde - Ja
doelen.
C3 Zorg voor een heldere en transparante risico-inventarisatie en risico-verdeling. - Ja
D1 Zorg ervoor dat bij de verantwoording niet alleen over financiën wordt gerapporteerd, maar ook - Ja
over:
a. De realisatie van inhoudelijke doelen
b. De staat van het onderhoud.
c. Trends in relevante beleidsvelden (jeugdbeleid, gezondheid, sport en recreatie) en de manier
waarop de gemeente hierop wil inspelen.
* De meeste opmerkingen uit de bestuurlijke reactie hebben betrekking op de conclusies, en niet op de aanbevelingen. Zij werken dan ook niet door in deze tabel.
42
De Jong Beleidsadvies