Zicht op LOK: - Impact

vermoeidheid, problemen van cognitieve aard, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijnen, stemmingswisselingen en
slaapproblemen. Van de Golfoorlogveteranen geeft 15 tot 50% aan deze klachten te hebben, ongeveer twee- tot
driemaal meer dan de controlegroepen. 24 Ook andere recente, gecontroleerde studies onder Amerikaanse en
25 26
Britse Golfoorlogveteranen laten een soortgelijk beeld zien. In de studie van Doebeling et al. rapporteerde
13-38% van de tijdens de Golfoorlog uitgezonden militairen lichamelijk klachten tegen 3-19% van de nietuitgezonden
militairen 25 . Van de naar de Golfoorlog uitgezonden militairen in een onderzoek van Ismaël
rapporteerden 22-56% lichamelijk klachten, naar Bosnië uitgezonden militairen 15-33% en niet-uitgezonden
militairen 13-32% 26 .
3.4.2 Lichamelijk onverklaarde klachten bij Nederlandse militairen na vredesmissies
In Nederland is onderzoek verricht naar post-Cambodjaklachten onder Nederlandse militairen die op
vredesmissie naar Cambodja zijn geweest en vier controlegroepen. Uit dit onderzoek bleek dat 17% van de
Cambodjaveteranen, vijf jaar na uitzending, ernstige vermoeidheidsklachten rapporteerden. Onder militairen die
op vredesmissie naar Rwanda waren geweest was dit percentage 29%. Vergelijkbare klachten zijn ook
beschreven voor militairen die in Bosnië waren gestationeerd. 27
3.4.3 Attributie van klachten aan militaire missies
Gezondheidsproblemen worden zowel door uitgezonden militairen als door niet-uitgezonden militairen aan een
missie toegeschreven. Wel geven meer uitgezonden militairen aan hun klachten te relateren aan de missie dan
niet-uitgezonden collegae. In een studie van Doebbeling et al. 25 schreef de helft van de uitgezonden militairen
hun klachten toe aan de Golfoorlog, maar ook 14% van de niet-uitgezonden militairen.
Van de militairen die uitgezonden waren naar de Golfoorlog klaagden bij terugkomst velen over chronische,
onverklaarbare vermoeidheid, pijn en cognitieve- en andere stoornissen. Al deze symptomen zijn uiteindelijk
gebundeld onder één verzamelnaam: het Golfoorlogsyndroom. Als uitgezonden militairen menen dat ze kampen
met het Golfoorlogsyndroom rapporteren ze meer klachten dan niet-uitgezonden militairen en meer dan militairen
die net als hen uitgezonden waren geweest naar de Golfoorlog die niet meenden het Golfoorlogsyndroom te
hebben. 28 Ook in een andere studie gaven Golfoorlogveteranen die geloofden dat zij Golfoorlogsyndroom hadden
een slechtere gezondheid dan diegenen die niet denken dit te hebben. Ze meldden meer lichamelijke klachten en
voelden zich vaker gestresst en vermoeid. 29
3.5 Risicofactoren voor lichamelijk onverklaarde klachten
Tot nu toe is weinig onderzoek uitgevoerd naar risicofactoren voor het ontstaan of aanhouden van lichamelijk
onverklaarde klachten. In de literatuur kan dan ook slechts een beperkt aantal factoren die mogelijk geassocieerd
zijn met het optreden of aanhouden van LOK worden geïdentificeerd. De factoren die een rol spelen bij het
ontstaan en beloop van klachten na rampen worden vaak in drie categorieën onderverdeeld: pre-traumatische of
predisponerende factoren (factoren die verschillen in kwetsbaarheid tussen mensen bepalen), peri-traumatische
of uitlokkende factoren (omstandigheden van de ramp die de klachten op gang brengen) en post-traumatische of
in stand houdende factoren (factoren die klachten doen voortduren en het herstel in de weg staan). De
risicofactoren voor lichamelijk onverklaarde klachten worden aan de hand van deze driedeling kort besproken.
Predisponerende factor
Als predisponerende factor is vrouwelijk geslacht aan te wijzen. Zowel onder de algemene bevolking als in
studies onder Golfoorlogveteranen komen lichamelijk onverklaarde klachten vaker voor bij vrouwen dan bij
mannen. Ook onder getroffenen van rampen zijn er meer vrouwen dan mannen met LOK 1 .
Zicht op LOK
12