Zicht op LOK: - Impact

4 Behandeling van lichamelijk onverklaarde klachten
In dit hoofdstuk komen de belangrijkste wetenschappelijke resultaten over de behandeling van lichamelijk
onverklaarde klachten aan de orde. De behandelingsmogelijkheden voor lichamelijk onverklaarde klachten zijn
grofweg te verdelen in psychotherapie, waaronder cognitieve gedragstherapie, graded exercise training, relaxatieoefeningen
en combinaties hiervan, en farmacotherapie. Eerst wordt de beschikbare kennis over de effectiviteit
van deze therapieën kort besproken (paragraaf 4.1 en 4.2). Vervolgens wordt aandacht besteed aan de
behandeling van getroffenen van rampen en militairen (paragraaf 4.3 en 4.4). Afgesloten wordt met een hoofdstuk
over de kosteneffectiviteit van behandelingen van lichamelijk onverklaarde klachten (paragraaf 4.5).
Belangrijke elementen voor de behandeling van lichamelijk onverklaarde klachten zijn diagnose, specifieke
behandelingsstrategieën (bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie) en communicatie tussen arts en patiënt. Met
dit laatste wordt bedoeld dat de verklaringen die dokters geven over de klachten moeten aansluiten bij de
gedachten van de patiënt over mogelijke oorzaken van zijn klachten. 30 Tot op heden lijkt het behandelaanbod,
gericht op het opheffen van vooronderstelde psychische oorzaken van de lichamelijke klacht of het leren leven
met de klachten, vaak niet aan te sluiten bij de hulpvraag, het verminderen van de klacht en/of de gevolgen van
de klacht. 31
4.1 Effectiviteit van psychotherapie en ondersteunende methoden
4.1.1 Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een methode voor de behandeling van LOK. Deze methode reduceert het
aantal klachten door systematische beïnvloeding van klachtgerelateerde cognities (gedachten) en gedragingen.
Cognitieve gedragstherapie is een behandelingsvorm die in toenemende mate bestudeerd wordt, omdat men
hoopt op die manier het therapeutische vacuüm rondom somatisatiestoornissen en multisymptomale syndromen
in te vullen. 31 32 Hoewel ongecontroleerde of quasi-experimentele studies rondom CGT al veel eerder werden
uitgevoerd, dateren de gecontroleerde klinische trials pas van de laatste tien jaar.
Voor dit rapport is een systematische review van meta-analyses en randomized controlled trials (RCT’s) voor
verschillende, gespecificeerde ongedifferentieerde somatoforme stoornissen c uitgevoerd (zie paragraaf 2.1.1) te
weten fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom, prikkelbare darmsyndroom, post-whiplashsyndroom, nietcardiale
pijn op de borst en overige lichamelijk (deels) onverklaarde klachten (zie ook Tabel 1.1 in bijlage 1,
pagina 27). Voor een beschouwing over het vergelijken van RCT’s wordt verwezen naar bijlage 2.
CGT blijkt effectief bij patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten in het algemeen en bij patiënten met nietcardiale
pijn op de borst, chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) en prikkelbare darmsyndroom. In het geval
van het prikkelbare darmsyndroom is er eveneens een additief effect van CGT op farmacotherapie. 33
Een overzichtsartikel uit 2000 over CGT beoordeelde 31 gecontroleerde klinische trials (29 gerandomiseerd, 2
niet-gerandomiseerd) die de effectiviteit van cognitieve gedragstherapie bestudeerden bij somatisatie en
multisymptomale syndromen. 32 Vijfentwintig studies richtten zich op een specifiek syndroom zoals chronische
vermoeidheid of prikkelbaar darmsyndroom, zes studies op algemene somatisatie of hypochondrie. CGT had het
meeste effect op fysieke klachten: in 71% van de studies hadden met CGT behandelde patiënten na behandeling
c Volgens het psychiatrische classificatiesysteem DSM-IV kenmerken somatoforme stoornissen zich door lichamelijke klachten
die niet voldoende worden verklaard door een bekende lichamelijke ziekte. In die zin zijn LOK onder somatoforme stoornissen
te rangschikken. 3
Zicht op LOK
14