Van Verkeershandhaving naar Handhaving in het Verkeer - KpVV

essentieel zijn. Als analisten zich niet primair meer hoeven te buigen over vragen
als waar, wat en wanneer, dan zouden zij zich wellicht meer kunnen richten op
vragen over het wie en waarom van deze ongevallen. De toevalscontrole maakt
het immers zeer wel mogelijk een doelgroepgerichte aanpak tot uitvoering te
brengen, op locaties waar (latente) oorzaken zich manifesteren.
Toevalscontrole is weliswaar gericht op de locaties waar ongevallen plaatsvinden,
maar houdt daar in de toedeling van toezicht geen rekening mee. Een
actieve en zichtbare politie wordt geacht een brede effectiviteit uit te stralen.
Vervolgens rijst de vraag op welke wijze invulling wordt gegeven aan handhaving
op individueel niveau.
Situationele handhaving
In discussies over handhaving om de norm of om de veiligheid raak je altijd
verstrikt in de voorbeelden aan beide zijden van het spectrum. Een eenduidig
antwoord is dan ook lastig te vinden. Als bovendien wordt toegevoegd dat
(individuele) handhaving het vertrouwen in de politie niet mag schaden, dan
wordt duidelijk dat beleid daaromtrent niet alleen duidelijk en helder moet
zijn voor hen die dit uitvoeren, maar ook eenduidige communicatie met de
doelgroepen vereist. In onderzoek dat het Lectoraat Verkeer & Milieu van de
Politieacademie in 2006 en 2007 deed naar verkeershandhaving in de politieregio
Flevoland is zij, samen met vertegenwoordigers van de leiding van die
regio en van het verkeershandhavingsteam, gekomen tot een model waarin
normhandhaving domineert, maar waarin veiligheid een eigen plaats heeft: het
Flevolandse gezicht!
Belo nen
Norm
Situationele
handhaving
Limiet
Straf fen
Handhaving: een Flevolands gezicht. Belonen voor regelconform gedrag en
straffen voor limietoverschrijding. Het optreden tussen regel en limiet wordt
bepaald door de actuele situatie.
In het model worden de norm en een limiet onderscheiden. Gedrag waarin
de norm wordt gerespecteerd kan binnen de kaders van het model worden
beloond. Beloning heeft een bestendigende werking op conformisme en kan
daartoe ook uitnodigen 8 . Binnen de wereld van de sociale wetenschappen
wordt aan belonen een grotere waarde toegekend dan aan straffen, als het
gaat om duurzame naleving van normen. Dat neemt evenwel niet weg dat
de toepassing van beloning niet ongelimiteerd kan plaatsvinden; elk sanctieinstrument
heeft zijn beperkingen. Anders dan de wettelijk vastgestelde norm
wordt de limiet bepaald in goed overleg tussen de politie en haar handhavingspartners.
Vaststelling geschiedt op basis van argumenten van verkeersveiligheid
en/of maatschappelijke waarden. Uitgangspunt bij de vaststelling van een
limiet is de overweging dat gedrag op enig moment onacceptabel is vanuit
het respect voor regels, normen en waarden, ongeacht of het concreet risico
oplevert. Het model geeft aan dat, indien de limiet wordt overschreden, gedrag
wordt bestraft.
Tussen norm en limiet bestaat ruimte waarbinnen weliswaar wel de wet
wordt overtreden, maar niet de limiet wordt overschreden. Het is de ruimte
die nu wordt aangeduid als drempelwaarde of gedoogbeleid, maar binnen
het Flevolandse model de mogelijkheid biedt om handhaving toe te snijden
op de actuele situatie: vriendelijk als het kan, streng als het moet. Daar ligt
de ruimte om een fietser te bekeuren als hij geen licht voert, maar hem te
waarschuwen als deze LED-lampjes op de jas draagt. Tenzij de lampjes dermate
slecht zichtbaar zijn dat daarmee de herkenbaarheid van die fietser voor
andere weggebruikers, onder de gegeven omstandigheden, zoals bij regen of
mist, in het geding is. Van de handhaver wordt, bij toepassing van dit model,
verlangd dat hij niet alleen de norm kent, maar ook de limiet en dat hij onder
alle omstandigheden een weloverwogen beslissing kan nemen waarom iemand
beloond, bestraft of gewaarschuwd wordt. Hij moet deze beslissing bovendien
overtuigend aan betrokkenen kunnen overdragen. Voordeel van dit handhavingsmodel
is dat:
• bij limietoverschrijding, tussen handhaver en weggebruiker geen discussie
ontstaat over verkeersveiligheid. Verbaliseren bij limietoverschrijding vindt
immers plaats op basis van onacceptabele normschending, waarbij de norm
zelf niet ter discussie staat en
• de individuele politieambtenaar, op basis van de actuele situatie, de ruimte
heeft gelegitimeerd en gelimiteerd zijn discretionaire bevoegdheid toe te
passen.
Het model onderkent daarbij de relevantie van belonen naast straffen, waarmee
het instrumentarium van handhaving wordt vergroot. Het stelt niet de
kans om gepakt te worden voor normoverschrijdend gedrag centraal, maar de
8 Pligt, van der J. e.a., (2007); Bestraffen, belonen en beïnvloeden; een gedragswetenschappelijk
perspectief op handhaving. Boom, Juridische uitgevers, Den Haag.
78 Van Verkeershandhaving naar Handhaving in het Verkeer 79 Van Verkeershandhaving naar Handhaving in het Verkeer