brochure 2008-2009.pdf - Psychoanalyse Lacan - Freud | NLS Kring ...

KRING VOOR PSYCHOANALYSE
van de
New Lacanian School
PROGRAMMA
2008-2009
www.kring-nls.org

VOORSTELLING VAN DE KRING EN ZIJN PROGRAMMA
lacaniaanse oriëntatie van de Kring
In oktober 2004 werd de Kring voor Psychoanalyse van de New Lacanian
School gesticht. De Kring staat niet op zich, maar is inderdaad geaffilieerd
bij de New Lacanian School (NLS) die in 2003 gesticht werd door Jacques-
Alain Miller als deel uitmakend van de World Association of Psychoanalysis
(WAP). Doelstelling van de Kring is de verwezenlijking van de doelstellingen
van de WAP en de NLS in Vlaanderen en Nederland, zijnde "de bevordering
van de uitwerking en de overdracht van de psychoanalyse", en "het scheppen
van werkverbanden met andere geaffilieerde verenigingen en Scholen in Europa".
Zo staat het in de statuten van de VZW, neergelegd op 4 februari
2005. Maar wat betekent dit in de praktijk?
"Uitwerking en overdracht van de psychoanalyse" is een opdracht die de
Kring alleszins al niet toelaat om zich, zoals in Vlaanderen gebruikelijk is, te
beperken tot Freud en/of Lacans verschillende bewegingen van terugkeer
daarnaar. Beide blijven uiteraard ook voor de Kring even fundamenteel.
Maar daarnaast heeft de Kring ook oog voor de laatste periode in Lacans
onderwijs, waarin hij radicaal zijn eigen weg zoekt, soms ook aan gene zijde
van Freud. Deze zogenaamde 'laatste Lacan' heeft nog altijd de reputatie
zeer esoterisch te zijn, de topologie (van de borromeïsche knoop) is daar
naar buiten toe emblematisch voor geworden. De Kring wil nu ook deze Lacan
toegankelijker maken voor een breder publiek.
Dat gebeurt niet alleen conceptueel of theoretisch, maar ook via de exploratie
van de mogelijke gevolgtrekkingen voor de hedendaagse kliniek. De
laatste Lacan maakt immers zowel een begin van psychoanalytische behandeling
van de psychosen ('toegepaste psychoanalyse') als een echt einde van
de psychoanalytische kuur van de neurosen (als basisvoorwaarde om psychoanalyticus
te kunnen worden, via de procedure van de passe) denkbaar.
In haar antwoorden op de groeiende impasses, niet alleen van de hedendaagse
kliniek, maar ook van de cultuur, kan de psychoanalyse zich niet meer beperken
tot Freud, maar evenmin tot Lacans structuralistisch genoemde terugkeer
tot Freud (met "het primaat van het symbolische" en "het onbewuste
is gestructureerd als een taal"). Om vandaag nog bestaansrecht te hebben,
doordat ze inderdaad iets 'anders' te zeggen heeft, moet de psychoanalyse
ook Lacans radicale eigenheid op een of andere wijze doen doordringen.
Doordat ze Freud niet meer gevolgd zijn in zijn laatste metapsycholo-
1

gie, met de haarspeldbocht van de doodsdrift, dienden de postfreudianen
de essentie van Freud zelf te laten schieten. Wie zich nu niet waagt in het
laatste, topologische knooppunt in Lacans parcours, en dus maar wat blijft
cruisen op de brede lanen van de eerste Lacan, die riskeert nu op zijn beurt
ook elk contact met de essentie van Lacan én meteen ook met het reële van
de actuele kliniek te verliezen.
klinische logica van de programma's van de Kring
De Kring maakt deel uit van de NLS en de WAP, en dus laat hij zich in zijn
"uitwerking en overdracht van de psychoanalyse" leiden door Jacques-Alain
Millers 'lacaniaanse oriëntatie'. Ieder jaar stelt de Kring een programma op
rond een thema dat op dat moment actueel is binnen deze lacaniaanse oriëntatie.
In 2004-2005 was dat Lacans overschrijding van Freuds angsttheorie
(naar aanleiding van de verschijning van Lacans Seminarie X (1962-1963),
over de angst). In 2005-2006 volgden we Lacans herdefiniëring van het
symptoom als sinthoom (sinthome) – sinthoom dat in de topologische benadering
van het spreekwezen (parlêtre) de functie toekomt die voorheen, in
de structuralistische benadering van het subject, toekwam aan de Naamvan-de-Vader
(naar aanleiding van de verschijning van Seminarie XXIII
(1975-1976) over het sinthoom). In 2006-2007 gingen we de confrontatie
aan met de moeilijkheden bij de installatie en hantering van de overdracht
bij het begin van een psychoanalytische kuur, in een tijd van geestdodende
psychologische vragenlijsten rond gedragsstoornissen en compleet overspannen
verwachtingen in de neurobiologie, die de psychoanalyse zo goed als
geen weten meer toedicht. In 2007-2008 probeerden we de aanwezigheid
van het lichaam in het discours van de analysant in rekening te brengen. Om
de ingewikkelde verhouding van het lichaam en zijn objecten in de hedendaagse
kliniek te benaderen lieten we ons leiden door het vierde deel van
het Xe Seminarie van Lacan over de angst (1962-1963) waar de vijf vormen
van het object worden ontcijferd als een brok van het lichaam. Nieuw was
dat hiervoor gebruik werd gemaakt van een beknopte bibliografie als oriëntatie
voor het werk.
werkvormen en -verbanden van de Kring
Zijn programma's probeert de Kring waar te maken door "werkverbanden te
scheppen" rond het thema dat op dat moment aan de orde is binnen de lacaniaanse
oriëntatie. De Kring werkt dus samen met andere NLS-groepen en
andere WAP-scholen, maar ook met al wie getuigt van een oprechte bewogenheid
door en voor de psychoanalyse.
2

Een basisinstrument daarbij is het NLS-kartel. Kartels zijn kleine werkgroepen
waarin vier tot vijf mensen verondersteld worden elk een eigen
eindproduct na te streven, dat liefst verband houdt met het thema van het
jaarprogramma. Kartels worden niet alleen lokaal gevormd, maar ook overheen
de grenzen van de verschillende groepen. De kartelverantwoordelijke
van het uitvoerend comité van de NLS coördineert een digitaal interkartel.
Ruggengraat van de samenwerking zijn drie NLS-Weekends, een initiatief
van Alexandre Stevens, voormalig NLS-voorzitter. In wat ondertussen een
klassieke triptiek is geworden, geeft een collega uit een andere NLS-groep
of WAP-School een theoretische uiteenzetting rond het jaarthema, leidt
hij/zij een klinische gevalsbespreking en participeert hij/zij in een conversatie.
Op initiatief van de vorige NLS-voorzitter, Gil Caroz, werd vanaf 2006-
2007 ook een nieuw project, Verknopingen (Nouages), in het programma van
de Kring geïntegreerd. Net zoals de twee vorige jaren zal dit seminarie ook
dit jaar weer deel uitmaken van de wetenschappelijke voorbereiding van het
NLS-congres (Parijs, 9-10 mei 2009). In dat project, presenteren een NLSlid
van de Kring, een NLS-lid uit een andere NLS-groep én een vertegenwoordiger
van het Uitvoerend Comité van de NLS elk een werkstuk, waarvan
twee met klinische inslag. Het debat wordt geanimeerd door de voorzitter
van de Kring. Het verslag wordt achteraf ter beschikking gesteld van de andere
NLS-groepen.
Zelf organiseert de Kring een Theoretisch Seminarie rond Lacans onderwijs
en een Klinisch Seminarie met gevalsbesprekingen in de toegepaste psychoanalyse.
Het thema van beide seminaries ligt in de lijn van dat van de lacaniaanse
oriëntatie. Sedert 2005-2006 organiseert de Kring ook gevalspresentaties
met nabespreking.
Ieder jaar culmineren al deze vormen van samenwerking in een ontmoeting
van alle geledingen van de NLS tijdens een internationaal congres. Het eerste
congres, tevens het stichtingscongres van de NLS, greep plaats in 2003,
in Brugge, en was gewijd aan de indicaties en resultaten van de 'toegepaste'
psychoanalyse. In 2004 was de NLS te gast in Genève, om van gedachten te
wisselen rond hoe er heden allemaal 'gebruik' valt te maken van een psychoanalyticus.
In Londen probeerden we in 2005 het verschil te maken tussen
'ontangsting' en 'overschrijding' van de angst. In 2006 exploreerden we in
Tel Aviv de veranderende gedaanten van 'het vaderschap' in de hedendaagse
kliniek. In 2007 was Athene het toneel voor een bezinning rond de "Installatie
en hantering van de overdracht in de Psychoanalyse van vandaag".
3

4
Het voorbije jaar keerde het NLS-congres terug naar Vlaanderen, meer bepaald
naar Gent. Op 15-16 maart 2008 probeerden we wijzer te worden uit
de ingewikkelde verhouding van het lichaam en zijn objecten, die in de kliniek
van de psychoanalyse tot uiting komt zoals ze dat nergens anders doet.
Het congres van de NLS was toen voor de tweede maal te gast in Vlaanderen,
meer bepaald in Gent. Een evenement dat ongetwijfeld van groot belang
was voor de aanwezigheid van de psychoanalyse in Vlaanderen! Op 9-10 mei
ontmoeten we elkaar opnieuw in Parijs voor het VIIe congres van de NLS
met de lacaniaanse interpretatie als thema. We zullen er vanuit de kliniek
getuigen over de pragmatiek van deze lacaniaanse interpretatie, haar effecten
op het lijden aan de symptomen, op het genot van het lichaam en op de
positie van het subject in de sociale band.
Naast dit eigen programma, met activiteiten van de NLS en van de Kring
zelf, kan de Kring ook zijn medewerking verlenen aan initiatieven van zijn
leden. Zo is er bijvoorbeeld al jaren een werkseminarie dat zich verdiept in
de problematiek van het einde van een psychoanalyse en van de School als
lotsbestemming van de overdracht, en kwam er de voorbije twee jaar een
werkgroep van de grond rond de maatschappelijke relevantie van de psychoanalyse.
Belangrijk om weten is dat de Kring een open vereniging is. Alle activiteiten
van de NLS en de Kring zijn in principe toegankelijk voor iedereen die zich
voor de psychoanalyse interesseert; voor de klinische activiteiten (het klinisch
seminarie en de gevalspresentaties) is wél een kennismakingsgesprek
vereist met de verantwoordelijken, die voor elke aanvraag afzonderlijk beoordelen
of deze ontvankelijk is.
publicaties van de NLS en de Kring
Een deel van de neerslag van al dat werk en al die samenwerking, plus nog
'iets anders', wordt eens per jaar gepubliceerd in iNWiT, het Nederlandstalig
tijdschrift voor psychoanalyse van de NLS, dat verzorgd wordt door
de Kring.
Daarnaast is er ook nog sKRIPtA, het Bulletin van de Kring, dat verschillende
keren per jaar verschijnt.
website en digitale informatielijst van de Kring
Het programma 2008-2009 is binnenkort ook terug te vinden op www.kringnls.org
(dat geldt ook voor de vorige programma's). Men vindt daar ook links
naar andere Scholen van de WAP en naar andere organisaties die de activi-

teiten organiseren waarvan verder sprake. De website is momenteel in volle
ontwikkeling, met de bedoeling om die ook meer als communicatiemiddel te
gebruiken.
Wie zich interesseert voor de activiteiten van de Kring, kan zich inschrijven
op de digitale informatielijst KringNLSNu! Daarvoor richt men een aanvraag
tot lieve.billiet@skynet.be of lieven.jonckheere@skynet.be.
bureau van de Kring
Voor de dagelijkse werking van de Kring staat het zogenaamde bureau (Raad
van Bestuur) in. Wie belangstelling heeft voor de Kring, of de psychoanalyse
in het algemeen, kan zich tot de leden ervan wenden. Vanaf 1 september
2007 zijn dit:
Peter Decuyper, penningmeester – peter.decuyper1@telenet.be
Geert Hoornaert, vice-voorzitter verantwoordelijk voor kartels en uitwisselingen
– hoornaert.geert@telenet.be
Erik Mertens, secretaris – erikmertens@tiscali.be
Luc Vander Vennet, voorzitter – luc.vdvennet@skynet.be
5

I. GEORGANISEERD DOOR DE NLS
Zevende congres van de NLS
“De lacaniaanse interpretatie"
Zoals elk jaar organiseert de NLS een congres, dat ook het werk in de Kring
oriënteert. Het zevende congres gaat door in Parijs op 9 en 10 mei 2009.
Vanaf september 2008 zullen de groepen van de NLS, de kartels en het seminarie
‘Verknopingen’ (Nouages) op volle toeren naar het Congres toewerken.
Wie dat wil kan zich dan ook al tijdens de zomer beginnen voorbereiden.
Net zoals het voorbije jaar werd voor het komende congres een beknopte
bibliografie opgesteld die het werk zal oriënteren. Men kan deze bibliografie
vinden onderaan het nu volgende argument van het congres dat
door de huidige voorzitter van de NLS, Pierre-Gilles Guéguen, werd opgemaakt.
argument
De lacaniaanse interpretatie
Pierre-Gilles Guéguen 1
Er is een pragmatiek van de Lacaniaanse interpretatie. Zij heeft waarneembare
effecten op het lijden aan de symptomen, op het genot van het lichaam
en op de positie van het subject in de sociale band. Ik stel voor dat we de
taak op ons nemen deze resultaten in ons volgende Congres uiteen te zetten.
De interpretatie ontknoopt inderdaad de verwarring van het subject in het
symbolische, het imaginaire en het reële van het lichaam. Zij is er op gericht
dat het subject “weet om te gaan met” wat rest na het besluiten van een
cyclus of van een kuur die tot haar einde gevoerd is. De interpretatie voert
dus tot een vorm van bevrediging.
1. De geheven vinger van Sint-Jan
In zijn geschrift “La direction de la cure” (Ecrits, p. 641) veegde Lacan de
interpretatieve schemata van de postfreudianen weg door de vraag te stellen:
“Tot welk stilzwijgen moet de analyticus zich nu verplichten om boven
dit moeras de geheven vinger van Leonardo’s Sint-Jan te laten ontwaren,
1 Vertaling: Hubert Van Hoorde. Vertaling van citaten idem. (nagelezen en aangevuld
door Luc Vander Vennet en Anne Lysy)
6

opdat de interpretatie de door het zijn onbewoonde horizont terugvindt
waar haar allusieve kracht zich dient te ontvouwen?”
Freud is weliswaar een uitzondering want hij paste geen enkel vooraf bepaald
schema toe. Hij vond uit. In een zekere eenzaamheid, vanwaar ongetwijfeld
zijn tot het einde toe volgehouden ondervraging van de constructies
die hij uitwerkte voor de Wolvenman, meer bepaald om te weten wat hij
er van aan zijn patiënt moest meedelen.
Het is door toedoen van de postfreudianen dat de interpretatie verstard is,
dat zij een “techniek” geworden is. Lacan heeft zich ingespannen om te beletten
dat zijn onderwijs tot een techniek verwerd. Wij spannen er ons voor
in om op het niveau van dit verlangen te blijven, want dat verlangen is ook
een aanwijzing van zijn kant.
Daarom heeft hij eerst het stilzwijgen van de analyticus aangeprezen, een
stilzwijgen dat geen “mondje dicht” betekent aangezien hij tegelijk aangaf
dat de analyticus moet betalen met zijn woorden en zijn persoon om te beantwoorden
aan zijn taak. De tussenkomst van de analyticus moet zich inderdaad
losmaken uit een achtergrond van stilte. Ze laat de poëtische resonanties
spelen in wat de analysant zegt en “deconstrueert” zodoende de intentionaliteit
van zijn discours. Zij brengt een lediging aan: ze maakt er een
gat in zoals de poëtische metafoor dat doet.
2. De kunst van het onttrekken
Er zit nog iets anders in die zin met Heideggeriaanse allures over de geheven
vinger van Sint-Jan van Leonardo da Vinci: Lacan duidt daarmee aan dat
de interpretatie geen weten is dat de analyticus zou bezitten voor hij de
patiënt ontmoet en dat er dus geen “metataal” is. Er is geen Ander van de
Ander. De interpretatie gaat uit van wat de analysant zegt om er naartoe
terug te keren: het past dus dat de analyticus opereert “tussen citaat en
enigma” door iets te onttrekken aan de betekenaars van de analysant of
door de zin te doorbreken. Dit is een tweede trek van de Lacaniaanse interpretatie:
ze gaat tegen de zin in. Daarin gaat ze tegen de overdracht in die
er toe drijft de zin van de onbewuste formaties te zoeken, die ook aanzet
tot het ontplooien van de vraag en op die wijze kan leiden tot dit soort
waanzin die er in bestaat “in alles het onbewuste te verkiezen”. Maar laten
we de overdracht toch niet verwaarlozen want hij is de index van de vleselijke
inzet van de analysant in het proces, hij plaatst de analyticus in de positie
van een willekeurig bruikbaar object. Onder het voorwendsel de zin tegen
te willen gaan mag men dus ook de vrije associatie niet verhinderen om
7

te proberen het moment van besluiten, dat eigen is aan ieder subject, geforceerd
te verhaasten.
Het Seminarie XVIII verklaart nader wat Lacan al formuleerde in zijn “Direction
de la cure” door aan te geven dat wat echt tegen de zin ingaat, niet
de onzin is, maar wel wat hij de Letter noemt. De analytische interpretatie
is er op gericht, als men het zo bekijkt, af te scheiden wat als letter komt
neerslaan: dit is de betekenaar of het zijn de betekenaars waaraan het subject
onderworpen is geweest door de toevalligheden van zijn ontmoeting
met het genot. Vandaar Lacans inspanning om de nadruk te leggen op de coupure
die voor de analysant voortbrengt “wat gelezen wordt in wat men
hoort”, en dit tegen de achtergrond van wat niet gezegd kan worden.
Daardoor bevindt de analyticus zich in de positie van redacteur van het
spreken van de analysant (volgens een uitdrukking van J.-A. Miller die ons
zeer treffend voorkomt). Coupure, het scanderen, korte sessie, alle gaan ze
in de zelfde richting die ook een reductie is van de zin die het onbewuste,
eenmaal de overdracht gevestigd is, zoekt te laten woekeren. Toch is de
coupure niet willekeurig. Zij poogt een hechtingspunt [“point de capiton”] in
de ontmoeting aan te brengen: ze beëindigt terwijl ze iets losmaakt. Ze wil
besluitend zijn.
3. De act die het subject verandert
Van 1967 af vervangt Lacan het Freudiaanse concept van de interpretatie
door dat van de act. Het is een keerpunt in zijn onderwijs. Zelfs als hij soms
tot een vroegere conceptualisering lijkt terug te keren. Zoals J.-A. Miller er
op opzienbarende wijze (het baarde inderdaad opzien) aan herinnerde in
1995: het onbewuste interpreteert (en het liegt bij gelegenheid).
De psychoanalyse is er door veranderd: de psychoanalyticus valt de act toe,
dit wil zeggen wat langs zijn kant de modificatie toelaat, de soms spectaculaire
reductie van de verhouding van het subject tot het genot, verhouding
die wij het symptoom noemen. De taak van de interpretatie van het zogenaamde
symptoom valt echter toe aan het onbewuste, dit wil zeggen langs
de kant van de patiënt zelf in zijn zoektocht naar waarheid en in zijn omgaan
met de zin zelfs als die met genot vermengd is. Niets sluit uit dat de
act van de analyticus een taalact zou zijn (in de zin van de Britse filosoof
J.-L. Austin), maar niets schrijft het voor. Ik zie het vooral als een act die
voor het onbewuste van de patiënt de plaats van een adres vrij maakt (Eric
Laurent gaf het aan in nummer 8 van LNA aangaande het autisme in zijn artikel
“Le chiffre de l’autisme”).
8

Zo verschijnt de lacaniaanse interpretatie voornamelijk als het feit acte te
nemen van een zeggen van de patiënt dat het symptoom wijzigt. Hier verdwijnen
de persoon van de analyticus en zijn veronderstelde weten ten
voordele van zijn kunnen omgaan [“savoir y faire”] met de overdracht van de
analysant, met de driftmatige inzet die in de sessie aan het werk is. Iedere
analysant is eerst en vooral een dakloze, een subject in staat van onzekerheid,
kwetsbaarheid, en de analyse verschaft hem een woonst, een plek om
zijn Detaal [ lalangue] te herbergen. Het moet de analysant, die zich voldoende
ver in de analytische ervaring engageert, duidelijk worden dat zijn
Detaal een sluier is die over het gat van het trauma is geworpen: een S 1 .
4. Voorbij het onbewuste van de overdracht
De laatste Lacan gaat ons voor op een weg waarop J.-A. Miller ons al jaren
aanspoort hem te volgen: die van de laatste, en van de allerlaatste Lacan.
Die weg reikt aan dat het interpreterende onbewuste, dat de wijziging van
het symptoom toelaat (dit wil zeggen de regeling tussen lichaam, genot en
sociale band), zelf een grens heeft. Enerzijds heeft het weten dat het onbewuste
ontplooit weinig ander nut dan dat het zichzelf analyseert, dit is
zijn eigen symptoom onder overdracht rectificeren, en anderzijds ondervraagt
Lacan opnieuw de eenduidige polarisatie van het onbewuste weten
door de waarheid “voor allen”. Welke plaats heeft de interpretatie dan nog?
Ik bekijk het eerst langs de kant van wat de analysant ervaart: als het onbewuste
het reële raakt (reëel wordt) komt het mij voor dat dit het eindpunt
aanduidt waar het symptoom voldoende gereduceerd is zodat het aan
de formaties van het onbewuste niet langer de waarde van een orakel toekent
en meteen ook het punt waar het lijden aan het symptoom draaglijk
wordt voor het lichaam. Lacan haalt dit bij voorbeeld aan waar hij het heeft
over de vierde ring, namelijk het sinthoom.
Langs de kant van de analyticus laat ik u volgende stelling beoordelen die
zijn verhouding tot de act zou samenvatten: handel zo dat het grondbeginsel
van jouw act is van je niet op de plaats van het onbewuste te stellen.
Heb tot doel de lege plaats te incarneren die Leonardo’s Sint-Jan aanwijst,
laat de analysant zo lang hij kan, vertrouwen hebben in het sinthoom dat hij
heeft uitgevonden.
De gok met kruis of munt, zoals Pascal het zei, is in dit geval dat het sinthoom,
de eigenste vinding van de analysant, de beste manier is om het imaginaire,
het symbolische en het reële met elkaar te verbinden en de beste
9

manier om het reële van het genot van het lichaam te doen bestaan [consister].
Men mag wel zeggen dat dit het mirakel is dat door de Lacaniaanse interpretatie
tot stand wordt gebracht. Die interpretatie produceert in het register
van het woord, ondersteund door de ontmoeting van twee lichamen in
het freudiaanse dispositief, onder overdracht het specifieke lichaamsevenement
dat rust teweegbrengt en het genot aanvaardbaar en levendig
maakt. Op die wijze laat zij toe zich los te koppelen [ désabonnement] van
de zoektocht naar zin die door de overdracht op gang gebracht en geleid
wordt. En we zeggen het nog maar eens met en volgens Lacan: de lacaniaanse
interpretatie geeft de analysant het middel om met zijn sinthoom om te
gaan.
Bibliografie
Lacan J., La direction de la cure, Ecrits, p. 585
Lacan J., L’instance de la lettre dans l’inconscient freudien, Ecrits, p.493
Laurent E., Interpréter la psychose du quotidien, Mental n° 16
Laurent E, Interprétation et vérité, La lettre mensuelle n° 137
Miller J.-A., Les contre-indications au traitement psychanalytique, Mental n° 5
Miller J.-A., L’interprétation à l’envers, La Cause freudienne n°32,1996, pp.9-13
Miller J.-A., La séance analytique, La Cause freudienne n° 46, p. 7
Miller J.-A., L’orientation lacanienne, Cours à l’université de Paris VIII, leçon
du 26 mars 2008
Plaats en Data
Parijs, 9 en 10 mei 2009
Info en inschrijvingen
Verdere informatie zal verspreid worden via de website en de digitale informatielijst,
of via de website van de NLS: www.amp-nls.org
10

NLS-weekends in Vlaanderen
Toen hij nog voorzitter was van de NLS nam Alexandre Stevens het initiatief
om het werkjaar van de Kring te scanderen via drie weekends, in samenwerking
met andere NLS-groepen en andere WAP-Scholen, rond een
gemeenschappelijk thema. Dat is ook dit jaar weer het geval.
thema
De lacaniaanse interpretatie
verloop
Elk weekend bestaat uit een drieluik:
- oriënterende lezing door de gastspreker
- klinisch seminarie, voorbereid door een lid van de Kring en geleid door de
gast
- conversatie, voorbereid door alle deelnemers en geleid door de gast.
Voor de conversatie op zondag 25 januari (Patrick Monribot) en zondag
26 april (Marie-Hélène Brousse) hanteren we dit jaar een nieuwe methode.
Het Bureau zal voor deze conversaties samenwerken met het Werkseminarie
over Lacans School en de passe. Aan de gastsprekers zal gevraagd
worden de conversatie te voeren rond het thema “passe en interpretatie”.
Het werkseminarie School en passe zal telkens enkele avonden
inrichten ter voorbereiding van deze conversaties (zie programma werkseminarie).
De lezing en het klinisch seminarie gaan door op zaterdag, van 14u30 tot
18u30.
De conversatie gaat door op zondagvoormiddag van 10u tot 12u30.
gasten, data en plaats
- Jean-Louis Gault (Frankrijk, ECF en NLS)
zaterdag 4 en zondag 5 oktober 2008
Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
- Patrick Monribot (Frankrijk, ECF en NLS)
zaterdag 24 en zondag 25 januari 2009
Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
- Marie-Hélène Brousse (Frankrijk, ECF en NLS)
zaterdag 25 en zondag 26 april 2009
Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
Titels van de lezingen volgen via de website en de digitale informatielijst
11

toegankelijkheid
De activiteiten verlopen grotendeels in het Frans. In het klinisch seminarie
wordt de casus in het Nederlands voorgesteld. Zaterdagnamiddaglezing en
zondagochtendconversatie zijn toegankelijk voor alle belangstellenden. Voor
het klinisch seminarie dient vooraf contact opgenomen te worden met de
verantwoordelijken Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be) of Luc
Vander Vennet (luc.vdvennet@skynet.be).
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
12

Verknopingen
“ De Lacaniaanse interpretatie”
Op initiatief van Pierre-Gilles Guéguen, onze huidige NLS-voorzitter, organiseert
het Uitvoerend Comité ook dit jaar weer een topologische 'verknoping'
(Nouages) tussen de verschillende NLS-geledingen. Deze maakt deel
uit van de voorbereiding van het NLS-congres over “De Lacaniaanse interpretatie"
(Parijs, 9-10 mei 2009).
verloop
Een NLS-lid van de Kring, een NLS-lid uit een andere NLS-groep én een
vertegenwoordiger van het Uitvoerend Comité doen elk een interventie,
waarvan twee met klinische inslag.
Deze dag wordt geanimeerd door de voorzitter van de Kring.
Het verslag, door een NLS-lid van de Kring, wordt achteraf ter beschikking
gesteld van de andere NLS-groepen.
gasten en deelnemers
- Roger Litten (UK, London Society, lid Uitvoerend Comité NLS) schetst
het theoretisch kader. Annette Feld (Israel, GIEP) en Erik Mertens
(Gent, Kring van de NLS) brengen allebei een gevalsfragment. Titels volgen
via website en digitale informatielijst.
- De voorzitter Luc Vander Vennet animeert het debat.
- Het verslag wordt gemaakt door Peter Decuyper.
plaats en data
Zaterdag 7 maart 2009, van 14u30 tot 17u.
Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge
toegankelijkheid
Toegankelijk voor alle belangstellenden.
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
13

Kartelwerking
kartel en School
In elke lacaniaanse school, ook in de NLS, is het kartel een belangrijk en
oorspronkelijk werkinstrument. Een kartel bestaat uit vier personen die
vooreerst elkaar kiezen om samen te werken rond hetzelfde onderwerp, en
die vervolgens ook nog een plus-un kiezen om erover te waken dat het werk
vruchten afwerpt: elk kartellid wordt immers verondersteld om na een redelijke
termijn naar buiten te komen met een individueel product (dat bij
het begin wordt bepaald). Concreet betekent zulks dat een kartel in principe
niet veel langer kan duren dan twee jaar. Bedoeling is immers dat in een
School iedereen met verschillende anderen samenwerkt rond verschillende
onderwerpen. Die anderen hoeven overigens niet noodzakelijk alleen maar
leden van de Kring of van de School te zijn.
oriëntatie van de kartels: ‘de lacaniaanse interpretatie’
Het is niet de bedoeling in kartel tot een gezamenlijk product te komen.
Maar, om de samenwerking tussen de Scholen van de WAP mogelijk te maken,
is het wél belangrijk dat kartels zoveel mogelijk binnen eenzelfde orientatie
werken.
Op 9-10 mei 2009 zal in Parijs het zevende NLS-congres plaatsvinden, met
als thema "De lacaniaanse interpretatie". Het kartel is een uitstekend instrument
om het Congres voor te bereiden, waarmee men tevens zijn werk
concreet in het brede forum van de NLS inschrijft. De Kring nodigt dan ook
zijn leden en alle deelnemers aan zijn activiteiten uit om in het bijzonder
kartel rond het thema van de interpretatie te vormen.
Er lopen momenteel nog een aantal kartels, die uiteraard verder kunnen
werken. Desondanks raden we bestaande kartels toch aan om hun werk zoveel
mogelijk te oriënteren naar het thema dat dit jaar binnen onze School
onderzocht wordt.
Na de vakantie, in september, zouden we dan zoveel mogelijk nieuwe kartels
willen zien starten, die zich heel specifiek richten op het thema van het
congres. Dat zouden dan zogenaamde cartels fulgurants kunnen zijn, of kartels
die gedurende korte tijd even intens als gefocust samenwerken naar
het congres toe. Net als vorig jaar kan dit werk in kartel resulteren in congresbijdrages.
14

De interkarteldag van de Kring
Een ander belangrijk moment waarop een individueel werk in kartel een
punctuatie kan vinden, is de interkarteldag. Ze vormt het moment waarop
een singulier verlangen, dat de oorzaak vormde om in kartel te werken, zich
met het collectief van de werkgemeenschap kan verknopen. We willen dit
jaar extra aandacht besteden aan de individuele producten van de kartels,
en de productie actiever als oogmerk van een kartel aanwezig plaatsen, van
in den beginne. We vragen dan ook aan de plus-un’s om de interkarteldag als
een concreet en oriënterend perspectief binnen de kartels aanwezig te stellen,
en de articulatie tussen de individuele interesse en ons collectief, de
overgang van de private taal van de oorzaak naar de publieke transmissie, te
bewaken.
In elk geval zouden we graag zien dat de thans lopende én die nieuwe kartels
(de onderzoekskartels, de fulgurante kartels, de klinische kartels, de
digitale) zeer actief zijn op de interkarteldag die doorgaat te Brugge op 6
juni 2009 (Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge).
digitaal interkartelproject van de NLS, “Op naar Parijs”
De kartelcommissie van de NLS nodigt ook dit jaar kartels uit om deel te
nemen aan het NLS-interkartelproject via mail. Dit digitale interkartel
biedt de mogelijkheid over taal en geografische grenzen heen met collega’s
van andere NLS-groepen van gedachten te wisselen rond eigen klinische vignetten.
Deze onvolprezen formule van de digitale interkartels, is gebleken
één van de beste voorbereidingsmogelijkheden naar de congressen toe te
zijn. Dit jaar varen de digitale kartels onder de vlag "Vers Paris, Towards
Paris, Op naar Parijs" . Lieve Billiet, verantwoordelijke voor de kartelcommissie
van de NLS, roept de nieuwe kartels op zich vanaf nu tot 15 september
2008 te declareren bij de kartelcommissie, door het invullen en opsturen
van het declaratieformulier naar volgend adres cartels@amp-nls.org.
Het formulier in kwestie kan gedownload worden op de site van de NLS
www.amp-nls.org.
Personen die een kartel zoeken of onvolledige kartels kunnen een mail sturen
naar datzelfde adres, waar de vragen verzameld zullen worden, teneinde
diegene die een kartel willen vormen of vervolledigen in contact kunnen gebracht
worden met elkaar.
De kartels “Op naar Parijs” zijn klinische kartels. Voor de interkartels zal
hen gevraagd worden een klinisch vignet van 3200 tekens voor te stellen.
Een eerste product zal verwacht worden rond eind oktober.
15

vorming en declaratie van kartels aan de NLS
De ervaring leert dat het opstarten van kartels tijd vergt. En dus willen we
nu reeds de mogelijkheid scheppen om kartel te vormen, zodat we begin
september reeds effectief aan de slag kunnen. Wie mede-kartellisanten
zoekt, mailt Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be) en vermeldt
adres, e-mail adres, en thema waarrond hij wil werken. Via een lijst is het
dan mogelijk om snel met andere mensen, rond hetzelfde thema, in contact
te komen.
Het is dus belangrijk dat kartels zich zo snel mogelijk vormen en een plusun
kiezen. Het is deze plus-un die het kartel declareert bij de NLS via
http://www.amp-nls.org/ (klikken op: ‘Déclaration de cartels’, inschrijvingsformulier
downloaden, invullen en mailen naar cartels@amp-nls.org) of via de
NLS-verantwoordelijke voor de kartels Lieve Billiet (cartels@amp-nls.org).
De plus-un wordt tevens geacht de ontbinding van het kartel mede te delen.
Om praktische redenen vragen wij dat de plus-un de verantwoordelijke in de
Kring voor de kartels, Geert Hoornaert, op de hoogte brengt van elke declaratie
én afmelding van een kartel. Men kan zich tevens tot hem wenden voor
alle problemen terzake.
bibliografie
We laten ons inspireren door een aantal teksten die men kan terugvinden in
de bibliografie onder de rubriek Congres.
plaats en datum interkarteldag
6 juni 2009, van 14u30 tot 18u30
Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge.
16

II. GEORGANISEERD DOOR HET BUREAU VAN DE KRING
Theoretisch Seminarie over Lacans Onderwijs
“De lacaniaanse interpretatie”
argument
De lacaniaanse interpretatie is geen afgerond systeem van technieken die
we op een samenhangende wijze in kaart kunnen brengen en dat we dan als
dusdanig kunnen overdragen. Ze stelt integendeel een reeks vragen. Het
gaat daarbij voor een groot stuk om klassiek te noemen vragen, maar die Lacan
dan wel herstelt, als echte vragen. Anderzijds opent Lacan zeker ook
een aantal nieuwe vragen. Dat gebeurt telkens vanuit zijn ervaring, als psychoanalyticus,
maar ook als controleur, als psychiater zelfs. En dat doet hij
op zijn eigen wijze, in zijn termen, met zijn eigen psychoanalytische concepten
die, in dialectiek met hun linguïstische, mathematische, religieuze, literaire,
logische inspiratie, in de loop van zijn onderwijs voortdurend verschuiven.
Dit argument voor het theoretisch seminarie over Lacans onderwijs
presenteert dan ook geen stellingen, die we dan in het seminarie zelf
verder zouden ontwikkelen en illustreren, maar het inventariseert als het
ware de grote vragen rond de interpretatie, zoals Lacan toelaat van die te
herstellen, maar ook, soms, zoals hij die voor het eerst opent. Het spreekt
vanzelf dat niet al die vragen in het theoretisch seminarie kunnen aangesneden
worden, dat onze benadering partieel moet blijven.
Om onze weg te vinden doorheen Lacans onderwijs over de interpretatie
zullen we ons, zoals gewoonlijk, weer laten oriënteren door Jacques-Alain
Miller: ook op het vlak van de interpretatie heeft hij weer een aantal cruciale
capitonnagepunten gemarkeerd. Daarnaast zullen we ook geregeld terugvallen
op lacaniaanse analytici die de interpretatie verder ondervragen
en uitwerken binnen deze orientation lacanienne, waaronder in eerste instantie
Serge Cottet en Eric Laurent. We verwijzen naar de bibliografie in
het argument voor het VII de Congres van de NLS, van de hand van Pierre-
Gilles Guéguen – waaraan wij hier twee titels toevoegen. Daarnaast kan, op
aanvraag, ook een uitgebreider bibliografie bekomen worden.
Freuds interpretatie in vraag
- Wat is volgens Lacan het principe van Freuds interpretatie of duiding
(Deutung), als hij stelt "het verlangen is zijn interpretatie" (le désir,
c'est son interprétation), of "het onbewuste is interpretatie" (l'inconscient
interprète) (Miller)?
17

18
- Op welke momenten van 'tegenoverdracht' ziet Lacan Freud zondigen
tegen zijn eigen principes van de interpretatie?
- Wat is volgens Lacan uiteindelijk het structurele probleem met Freuds
principe van de interpretatie vanuit het onbewuste, in functie van het
completeren van het onbewuste? Tot welke structurele impasses leidt
dit?
- Mogen we zeggen dat Freud fundamenteel gericht was op het verleggen
van de grenzen van de interpretatie, terwijl Lacan zich daarentegen alsmaar
meer richtte op het stellen van grenzen aan de interpretatie, vanuit
een bezorgdheid over de mogelijke verwording van de interpretatie
tot een waansysteem (délire d'interprétation).?
- Vormen de postfreudiaanse interventies (bv de weerstandsanalyse en de
bekentenis van de tegenoverdracht) een antwoord op Freuds impasse,
die weer tot nieuwe impasses leiden? Of zijn ze eerder een afweer van
de principes van de Freudiaanse interpretatie op zich?
- etc
Wie of wat interpreteert?
- Is het enkel de analyticus die interpreteert? Of is het in eerste instantie
het onbewuste, door of in de onbewuste formaties van de analysant,
bv een droom)?(L’inconscient interprète)
- Kan iets buiten de analytische situatie de waarde van een interpretatie
krijgen (bv het reële in de mate dat het een evenement wordt; bv wat
derden zeggen, of dromen)?
- etc
Wat wordt geïnterpreteerd of geviseerd in de interpretatie?
- De imaginaire weerstanden, zijnde de vertekende verhouding van het Ik
tot de realiteit, van het Self tot zichzelf?
- De symbolische formaties, zijnde de waarheid of de onbewuste verhouding
van het subject tot zijn verlangen?
- Het reële van het genot, zijnde de fantasmatische verhouding van het
subject tot een object of de bevrediging (satisfaction) van het sinthoom?
- De verknoping tussen Reële, Symbolische en Imaginaire?
- etc
Moet, mag, kan de overdracht geïnterpreteerd worden?
- Valt er te ontsnappen aan de impasse waarin de overdracht dé voorwaarde
is voor interpretatie, maar meteen ook dé grens op interpretatie, in
de mate dat het slechts door de overdracht is dat een subject de interpretatie
van die overdracht kan aanvaarden?

- Is er eigenlijk een verschil tussen interpretatie en hypnotische suggestie
– gegeven dat de betekenaar op zich suggestie is?
- Kan de filosoof Socrates, met zijn doorverwijzing van Alcibiades naar
een liefde in het reële (un amour présent dans le réel), een paradigma
genoemd worden inzake de interpretatie van de overdracht?
- Tot op welke hoogte kan Freuds interventie, in zijn controle van Breuers
paniek tegenover Anna O's acting out, "jouw verlangen is haar verlangen"
(ton désir c'est le désir de l'Autre), een paradigma vormen voor de interpretatie
van de overdracht? Immers: "Freud verontschuldigt Breuer
niet, maar hij ontangst hem in elk geval wel" (il ne le déculpabilise pas,
mais assurément il le désangoisse).
- In welke mate moet/kan/mag de stilte van de analysant, als getuigende
van de angstige gewaarwording van de aanwezigheid van de analyticus
(sentiment angoissant de la présence de l'analyste) geïnterpreteerd
worden, in termen van "waaraan denk je dat met mij verband houdt?"
- Hoe benaderen we het probleem van de 'wilde interpretatie' (wilde Deutung),
of de interpretatie buiten de overdracht, vanuit Lacan? In dit
verband kunnen we ook de vraag stellen van de interpretatie die aan elke
mogelijke analyse voorafgaat, de interpretatie die de overdracht wekt
of maakt.
- etc
Effecten van de interpretatie?
- Leidt de interpretatie tot het heropnemen van en het voortspinnen aan
de draad van de betekenis, de seksuele dubbelzinnigheid van het onbewuste
(sens)? Of isoleert ze in het subject een kern (Kern) van onzinnigheid
(non-sense), en is de interpretatie dus zelf een soort on-zin
(non-sens)?
- Kan een interpretatie leiden tot een echte 'mutatie' van het subject
(Strachey's mutative interpretation), en produceert ze dus, doorheen
het einde van een analyse, een 'ander subject'? Of nog: hoe worden interpretaties
'geëvalueerd' in de passe?
- In welke mate zijn de vele negatief te noemen effecten van de interpretatie
(acting out, negatieve therapeutische reactie, borderline) onvermijdelijk?
In welke mate kunnen die dan 'positief geëvalueerd' worden,
als passages, als grenzen, als sinthomen waarmee het spreekwezen het
dan verder moet doen?
- Kan een interpretatie die noch analyticus noch analysant verrast eigenlijk
wel een interpretatie zijn?
19

20
- Valt een interpretatie op voorhand te 'berekenen', of wordt ze pas nadien,
nachträglich, als dusdanig erkend, vanuit haar effecten?
- etc
Oneindige of eindige interpretatie?
- Freud ontwaart in elke onbewuste formatie een niet erkende navel
(unerkannte Nabel) die niet op zijn symbolische wijze interpreteerbaar
is. Welke plaats kent Lacan daaraan toe? Welke behandeling acht hij
mogelijk van dit punt?
- Voor Freud vormden de psychosen of narcistische neurosen een grens op
de interpretatie (voor Freud waren enkel hun geschriften 'interpreteerbaar').
Is er dan wel een Lacaniaanse interpretatie van de psychosen
mogelijk, een interpretatie die niet de interpretatiewaan (délire d'interprétation)
voedt, maar die integendeel coupeert, begrenst door iets te
'noemen'? Of behandelt Lacan de psychosen op andere wijzen dan via de
interpretatie?
- Vanuit zijn andere visie op de interpretatie stoot ook Lacan op een aantal
grenzen. Zijn echte katholieken, echte schrijvers zoals Joyce en
echte Japanners niet interpreteerbaar omdat ze, met Lacans neologisme,
geen spreekwezens (parlêtre) zijn, maar, met een eigen neologisme,
schriftwezens (écriturêtre)? De rijkaard zou niet interpreteerbaar zijn
vanuit zijn complete verknoping in het object? En, nogmaals, waarom interpreteert
Lacan de overdracht niet?
- etc
De interpretatie in de tijd?
- Het onbewuste kent geen tijd, aldus Freud. Mogen we zeggen dat de lacaniaanse
interpretatie de tijd introduceert?
- Op welk moment moet/mag/kan er geïnterpreteerd worden? Op het moment
dat er angst verschijnt (Strachey)? Plaatsen we de symbolische interpretatie
op het moment dat het Reële de neus aan het venster van
het Imaginaire steekt?
- Als de interpretatie een coupure vormt, een coupure niet alleen in de betekenis
(sens), maar ook in het discours op zich, is het dan mogelijk om
van het einde van de sessie een interpretatie te maken? Anders gezegd
is de zogenaamde 'korte sessie' (séance courte) een vorm van interpretatie?
- Bestaat er zoiets als een 'eerste interpretatie'? En wat kan de verhouding
zijn van de interpretatie tot de zogenaamde 'rectificatie van de positie
van het subject' (rectification subjective) in de preliminaire gesprekken?

- Zijn interpretaties modegevoelig, verslijten ze, moeten ze altijd nieuw
zijn? Hoe komt het dat andere tijden om andere interpretaties vragen?
- etc
Heeft de vraag naar de techniek van de interpretatie eigenlijk wel zin?
- Waarom kan de interpretatie in geen geval bestaan uit een 'vertaling'
van een of ander inzicht uit de theorie van de psychoanalyse – wat Lacan
tegenoverdracht noemt, passie van onwetendheid, horreur van de analyticus
tegenover zijn act, etc? Van waar haalt een analyticus dan wel 'de
inspiratie' voor zijn interpretatie? Uit zijn eigen analyse? uit de cultuur?
Of enkel uit het discours van de analysant zelf?
- Lacan heeft het over de interpretatie als 'orakel', vanuit een positie van
'schipper naast God' lijkt het erop dat we er vrolijk op los kunnen interpreteren:
"alle slagen zijn immers toegestaan" (tous les coups sont permis).
Waardoor wordt dan uiteindelijk de vrijheidsgraad van de interpretatie
bepaald?
- In welke mate kan de stilte van de analyticus als interpretatie fungeren?
Als analysanten klagen dat hun analyticus "niets zegt" (vous ne dites
rien), betekent dat dan meteen ook dat de interpretatie in 'verval' (déclin),
in 'vergetelheid' (oubli) zou zijn geraakt? Of kan er inderdaad
sprake zijn van een woordeloze interpretatie, de interpretatie als "het
woordeloze lied van ons verlangen" (A. Roland Holst)?
- De interpretatie moet allusief zijn (vertu allusive) in verhouding tot het
wezen (être) van het subject. Hoe vertaalt zich dat concreet, in de eerste
structurele periode van Lacans onderwijs, waarin dat wezen de vorm
aanneemt van een zijnsgemis (manque-à-être) en in zijn borromeïsche
periode waarin dat wezen een spreekwezen (parlêtre) wordt?
- Mogen we zeggen dat de interpretatie in de eerste tijd gestructureerd
is als een taal, en dus een metafoor of onbewuste formatie is, met de
witz als paradigma? En mogen we zeggen dat de interpretatie als equivoque,
als mislukte poëzie (je ne suis pas pouâte assez) die gebaseerd is op
de verschillende mogelijkheden om één uitspraak te schrijven (écriture),
beantwoordt aan de tweede tijd? En dat de interpretatie als coupure
daar ergens tussenin zit?
- Voor Freud beantwoordt de interpretatie aan een werk, een 'arbeid'
(Deutungsarbeit) die in het verlengde ligt van de symbolische arbeid van
de vrije associatie en de droomarbeid. In de mate dat de interpretatie
het reële van het genot viseert wordt ze voor Lacan een kwestie van
'berekening' (calcul de l'interprétation). Maar wat betekent dit dan?
21

- De interpretatie legt de vinger op de kloof tussen het subject van de
uitspraak (sujet de l'énoncé) en het subject van het uitspreken (sujet de
l'énonciation). Dat kan op twee wijzen. Een analyticus kan van een uitspraak
van een analysant een citaat maken, waarbij hij hem de keuze laat
of hij zich daarvan tot 'auteur' wil maken: "nu je het zelf zegt", "net
wat je zegt" (je ne te le fais pas dire). Maar hij kan van een uitspraak
ook een enigma maken, door het accent te verschuiven naar de act van
het uitspreken; daardoor wordt de analysant verplicht om zijn plan te
trekken met zijn eigen uitspraak (débrouillez-vous), om die op eigen kosten
te interpreteren (vous en subirez les conséquences). Wanneer kunnen
enigma-interpretaties vallen, wanneer citaat-interpretaties?
- Hoe kan iets van het object in de interpretatie verschijnen? En daarbij
bedoelen we niet alleen de stem, maar ook de blik, en zelfs de klassieke
freudiaanse objecten van borst en feces ...
- etc
Interpretatie in de zuivere psychoanalyse versus de toegepaste psychoanalyse
- Freud had het over de sociale noodzaak om soms het goud van de analytische
interpretatie te legeren met het lood van de suggestie. In hoeverre
moet/kan/mag er in de lacaniaanse interpretatie rekening gehouden
worden met het feit dat een bepaalde analytische kuur niet tot haar
einde kan gevoerd worden? Met andere woorden: quid met de interpretatie
in de toegepaste psychoanalyse?
- Of nog anders: quid met de interpretatie in al of niet psychoanalytisch
geïnspireerde of gefundeerde instellingen, bij kortdurende en gefocuste
behandelingen?
Interpretatie of interventie?
- Wat is, bij Freud, het verschil én de verhouding tussen interpretatie en
constructie? Wat zijn de repercussies op de interpretatie van het feit
dat lacanianen geen constructies meedelen?
- Wat is, bij Lacan, het verschil én de verhouding tussen interpretatie en
de analytische act, gegeven dat die act niet in één of andere interpretatie
in het bijzonder te lokaliseren valt? Mogen we zeggen dat de lacaniaanse
act plaatsgrijpt op het punt van de freudiaanse constructie?
- Wat is, bij Lacan, het verschil én de verhouding tussen interpretatie en
rectificatie (cfr supra)?
- Is er sprake van lacaniaanse interpretaties in de behandeling van de psychosen?
Wat is het verschil én de verhouding tussen enerzijds de inter-
22

pretatie en anderzijds de conversatie (conversation) of het secretaris
spelen (secrétaire de l'aliéné)?
- Als we ervan uitgaan dat de interpretatie alleszins geen onbewuste formatie
van de analyticus zelf is, geen interpretatie van zijn verlangen, dan
kunnen we ons afvragen wat dan wel de verhouding is van de interpretatie
tot dat verlangen van de analyticus (désir du psychanalyste)?
- etc
Bibliografie:
Cottet, S. (1996), Le déclin de l’interprétation, Quarto, 60
Guéguen, P.-G. (2008), De lacaniaanse interpretatie, KringNLSNu! 139
Lacan, J. (1957) , L'instance de la lettre dans l’inconscient freudien. In: Ecrits,
Paris: Seuil
Lacan, J. (1958), La direction de la cure. In: Ecrits, Paris: Seuil
Laurent, E (1995), Interprétation et vérité. La lettre mensuelle, 137,
Laurent, E. (2005), Interpréter la psychose du quotidien, Mental, 16
Miller, J.-A. (1997), Les contre-indications au traitement psychanalytique,
Mental, 5
Miller, J.-A. (1994), Le plus-de-dire, La Cause freudienne, 30, 1995
Miller, J.-A. (1995), L'interprétation à l'envers, La Cause freudienne, 32, 1996
Miller, J.-A. (2000), La séance analytique, La Cause freudienne, 46
Miller, J.-A. (2008), L'orientation lacanienne, Cours à l’université de Paris VIII,
les van 26 maart 2008, TLN 388
verantwoordelijken
Lieven Jonckheere (lieven.jonckheere@skynet.be)
Anne Lysy (alysy@newreal.be).
plaats en data
Zaterdag 27 september 2008, zaterdag 8 november 2008, zaterdag 13 december
2008, zaterdag 10 januari 2009, zaterdag 7 februari 2009, zaterdag
21 maart 2009, telkens van 14u30 tot 16u30
Clubhuis van de stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
toegankelijkheid
Toegankelijk voor alle belangstellenden.
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
23

Klinisch Seminarie in de Toegepaste Psychoanalyse
"De interpretatie in de toegepaste psychoanalyse"
24
Het klinisch seminarie biedt zoals elk jaar de ruimte aan verschillende deelnemers
om te getuigen van hun praktijk in het ruime en verscheiden veld van
de toegepaste psychoanalyse. Het is dit jaar meer dan ooit de gelegenheid
om te beklemtonen dat er geen twee soorten psychoanalyses zijn: een pure
psychoanalyse versus een toegepaste psychoanalyse die dan een soort gedegradeerde
of afgezwakte vorm van psychoanalyse zou zijn. Er is geen toegepaste
psychoanalyse zonder articulatie aan de pure psychoanalyse, dit wil
zeggen de vorming tot analyticus. Lacan vervangt het concept van de interpretatie
trouwens door dat van de act van de analyticus en deze act veronderstelt
dat “er analyticus is” [il y a de l’analyste] als resultaat en product
van de eigen analyse. Act impliceert ‘eigen analyse’ en ‘vorming’ en staat dus
tegenover techniek die men ‘leert’ op grond van ‘ervaring’.
Maar het vraagstuk van de overdracht en de interpretatie hebben in de
toegepaste analyse, en het brede publiek dat zich daar toe richt, een andere
draagkracht als voor wie zich tot een analyticus wendt met een expliciete
vraag naar analyse. De voorgevormde overdracht op de analyticus waarvan
men veronderstelt dat hij de symptomen waaraan men lijdt kan ‘interpreteren’,
is niet altijd aanwezig. Trouwens, de klassieke interpretatie die een
wijziging van het symptoom toelaat heeft zijn grenzen, stuit op een reële
limiet. En de interpretatie in lacaniaanse zin viseert dat reële.
Lacans laatste onderwijs reikt ons zeer pragmatische instrumenten aan in
het behandelen van de hedendaagse malaise waarmee men in de toegepaste
psychoanalyse geconfronteerd wordt. Het thema van dit jaar roept clinici op
van de effecten hiervan te getuigen om aan te tonen wat de plaats van de
interpretatie in deze nieuwe kliniek kan zijn.
Patiënten komen vandaag, niet zelden onder invloed van de hedendaagse
markt van de gedragswetenschappen, met een vraag naar middelen en pasklare
oplossingen. Hoe kan een interpretatie enige subjectieve rectificatie
veroorzaken die het subject koppelt aan zijn vraag en een verandering bewerkstelligt
in de positie die het subject inneemt tegenover zijn impasse?
Hoe een verlangen terug activeren?
In de toegepaste psychoanalyse wordt men uiteraard ook vooral geconfronteerd
met de structuur van de psychose in zijn exuberante maar vaak ook in
zijn meer discrete vormen. Hoe kan de kuur een plaats en adres worden
waar het subject zijn privé-taal kan herbergen? Hoe dus partner worden als

voorwaarde voor een mogelijke positie van het subject in de sociale band?
Welke vorm van interpretatie kan de druk die de Ander uitoefent versoepelen
en draaglijk maken? Wat laat toe een holofrasering te ontvriezen om de
betekenaarsketting terug te mobiliseren? Hoe een subject oriënteren naar
een nieuwe benoeming, middels de creatie van een betekenaar die het onnoembare
koppelt aan een symbolische dimensie? Hoe een reële raken waardoor
het lijden aan een symptoom draaglijker wordt? En via welke interpretatie
het subject ondersteunen in het uitvinden van zijn singuliere sinthoom
dat verknoopt en het genot kanaliseert?
We verwachten dus van het klinisch seminarie gevarieerde getuigenissen
van deze nieuwe stijl die de lacaniaanse interpretatie mogelijk maakt.
verantwoordelijken
Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be)
Luc Vander Vennet (luc.vdvennet@skynet.be)
bibliografie
Guéguen, P.-G., L’interprétation lacanienne, argument voor het zevende congres
van de NLS (vertaling in deze brochure)
Matet, J.-D., Nouvelles relations à la clinique et à l’interprétation, in Mental 20,
février 2008, 86-93
We verwijzen verder naar de bibliografie van het congres
methode
Een deelnemer brengt een klinisch fragment. De discussie wordt voorbereid
en ingeleid door de verantwoordelijken van het Klinisch Seminarie. Er wordt
gerekend op een actieve conversatie met alle deelnemers, met inachtneming
van de regels van de discretie.
plaats en data
Op zaterdag 27 september, 8 november, 13 december 2008, en op zaterdag
10 januari, 7 februari, 21 maart 2009, telkens van 17u00 tot 18u30
(aansluitend op het theoretisch seminarie)
Clubhuis van de stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
25

toegankelijkheid
Het Klinisch Seminarie is niet zo maar toegankelijk voor het algemene publiek.
Nieuwe deelnemers dienen liefst enkele weken op voorhand contact op te
nemen met de verantwoordelijken
Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be)
of Luc Vander Vennet (luc.vdvennet@skynet.be).
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
26

Gevalspresentaties met nabespreking
In het Algemeen Ziekenhuis Sint-Jan te Brugge leidt Anne Lysy al enkele
jaren een psychoanalytische gevalspresentatie. De gevalspresentatie is een
psychiatrische traditie die door Lacan radicaal is vernieuwd geworden vanuit
de psychoanalyse – en die van daaruit een spilelement in de vorming van de
psychoanalyticus is geworden. In de psychoanalytische gevalspresentatie
gaat het niet meer om de illustratie van een algemeen ziektebeeld via een
duidelijk ‘geval’, maar om een unieke en onvoorspelbare ontmoeting, ‘geval
per geval’, waarbij een ‘patiënt’ (het gaat inderdaad om iemand die is opgenomen
in de psychiatrie) de kans geboden wordt om te getuigen van het reële
van zijn lijden en de antwoorden die hij daarop geeft. De aandacht gaat
vooral naar de particulariteit van ieders symptoom als behandeling van het
reële en de mogelijkheden om die verder uit te bouwen, of eventueel zelfs
te komen tot de uitvinding van een nieuwe sinthomatische behandeling daarvan.
Dit biedt kansen op effecten. In eerste instantie voor het subject in kwestie.
Maar ook de psychiatrische dienst, die vragende partij is om impasses in
het werk – diagnosestelling of behandeling – met de patiënt in kwestie te
doorbreken, kan er baat bij hebben. En tenslotte kan de psychoanalytische
gevalspresentatie ook voor de toehoorders een uniek leermoment vormen.
Daartoe dienen de eerste discussie onmiddellijk na de presentatie en de later
georganiseerde nabespreking (waarbij de probleemstelling, zoals naar
voor gekomen in de presentatie, op grond van psychoanalytische literatuur
uitgewerkt wordt).
Het spreekt voor zich dat dergelijke ontmoetingen langs alle kanten tact en
discretie veronderstellen, niet alleen bij degene die de gevalspresentatie
leidt, maar ook bij de toehoorders. Vandaar ook de strenge voorwaarden inzake
toegankelijkheid.
verantwoordelijken
Anne Lysy, (alysy@newreal.be), die de gevalspresentatie leidt
Jan De Clerck, (jan.declerck@azbrugge.be), die ter plaatse verantwoordelijk
is.
plaats en data
AZ Sint-Jan te Brugge
zaterdag 8 november 2008, 10 januari, 7 februari en 21 maart 2009
telkens van 11u tot 13u
27

nabespreking
AZ Sint-Jan te Brugge
dinsdag 18 november 2008, 20 januari, 17 februari en 31 maart 2009
telkens om 20u30
toegankelijkheid
Enkel toegankelijk op grond van een gesprek:
uiterlijk voor 27 september 2008 contact opnemen met de verantwoordelijken:
Anne Lysy (alysy@newreal.be) of Jan De Clerck
(jan.declerck@azbrugge.be)
Men engageert zich voor de reeks van vier presentaties.
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
28

III. GEORGANISEERD DOOR LEDEN VAN DE KRING
Het staat de leden van de Kring vrij om zelf activiteiten te organiseren. Het
bureau werd op de hoogte gebracht van de volgende activiteiten, die in de
lijn lijken te liggen van de door de Kring aangehangen psychoanalytische
ethiek. Dat belet uiteraard niet dat iedereen afzonderlijk daarvoor de volle
verantwoordelijkheid behoudt: "iedereen onderwijst op eigen risico en gevaar"
(chacun enseigne à ses propres risques et périls).
Werkseminarie: Lacans School en de passe
Negende reeks (2008-2009): Passe en interpretatie
De vraag naar de verknoping van de pure en de toegepaste psychoanalyse is,
anno 2008, actueler dan ooit. De voorbij jaren toonden ons immers de versnelling
van een beweging van grote waarde en betekenis: de exportatie van
de analytische act buiten de muren van het kabinet. De grote aanwezigheid
van analytici in instellingen, alsmede het succes en de zichtbaarheid van een
aantal recente institutionele initiatieven die zich direct binnen het sociale
weefsel inschrijven, getuigen daarvan.
Deze beweging kan echter enkel heilzaam blijven indien de verknoping van
de praktijkvoering met de eigen analyse rigoureus behouden blijft. Biedt de
pure psychoanalyse toegang tot de toegepaste, dan is het omgekeerde niet
waar. Met andere woorden – en hierin ligt de radicale hervorming van Lacan
tegenover de standaarden van de IPA - de vorming van de analyticus ligt
niet in de cumulatie van klinische ervaring, maar in de eigen analyse die tot
een punt van conclusie doorgedreven wordt.
We gaan dit jaar de act van de analyticus – zijn interpretatie – onder de
loupe nemen, en dit binnen de gevarieerde ‘settings’ van de toegepaste psychoanalyse.
Deze act heeft niet de ervaring, maar de eigen analyse als conditie.
Het is tevens onze wens om ook het thema van de interpretatie in de passe
te belichten. De komst van twee gewezen AE (Analytici van de School) op de
Weekends NLS (Patrick Monribot en Marie-Hélène Brousse, zie programma
Weekends van de NLS) is een ideale aangelegenheid om met hen op zondagvoormiddag
daar een conversatie rond te voeren. Het werkseminarie zal telkens
enkele bijeenkomsten wijden aan de voorbereiding van elkeen van deze
twee conversaties.
29

methode
De werkmethode zoals die in de voorbije jaren in het seminarie werd opgebouwd
wordt verder gezet. Samen met en door de deelnemers zullen
teksten worden gelezen en bediscussieerd.
plaats en data
VBJK, Raas Van Gaverestraat 67a, 9000 Gent.
Vrijdagavond 17 oktober, 28 november 2008 en vrijdagavond 30 januari,
13 februari, 27 maart 2009
telkens van 21u tot 23u
verantwoordelijken
Lieve Billiet, lieve.billiet@skynet.be
Geert Hoornaert, hoornaert.geert@telenet.be
Anne Lysy, alysy@newreal.be
Luc Vander Vennet, luc.vdvennet@skynet.be
toegankelijkheid
Toegankelijk voor alle belangstellenden.
Deelname in de kosten.
30

Delegatie Brugge
Leden van de Kring in Brugge organiseren een aantal activiteiten die zich
meer richten op een lokaal publiek. Deze activiteiten worden gecoördineerd
door Peter Decuyper, die binnen het Bureau van de Kring de afgevaardigde
van de Kring voor de delegatie Brugge is.
Werkgroep: Psychoanalyse en kinderen
Vijfde jaargang: “De lacaniaanse interpretatie in het psychoanalytisch
werk met kinderen”
Het is een vaak gehoorde aanbeveling: “Niet te snel interpreteren!” Daarmee
wordt dan bedoeld: “Probeer de letterlijke tekst van een kind te horen
en niet te snel te willen begrijpen, dus niet te snel er betekenis aan te geven.”
Deze bezorgdheid is verbonden met een welbepaald concept van interpretatie
dat erin bestaat een zin toe te schrijven aan wat gezegd of niet
gezegd wordt en deze zin te communiceren aan het kind of aan derden.
Naast deze enge invulling zien we in de geschiedenis van de psychoanalytische
beweging nog tal van andere opvattingen over interpretatie opduiken
(Klein, Dolto, Ego-analyse, …). We hebben eens te meer Lacan nodig om door
het bos nog de bomen te zien en te leren dat interpreteren geen universeel
toe te passen techniek of truc is. 1 We kunnen ons niet tevreden stellen met
een éénduidige definiëring en toepassing. Interpretatie kan slechts begrepen
worden in zijn complexe verhouding tot de particuliere context van het
werk met een welbepaald subject en de overdrachtsituatie.
De werkgroep heeft opnieuw de bedoeling om samen het actuele werk van
enkele analytici binnen de School van Lacan te leren kennen, te bestuderen.
We kiezen voor teksten waarin de auteur zeer precies getuigenis aflegt van
de lacaniaanse oriëntatie in het werk met kinderen; teksten waarin theorie,
kliniek en ethiek met betrekking tot de pragmatiek van de lacaniaanse interpretatie
2 toegelicht worden.
1 We verwijzen hier naar het artikel van Anne Lysy-Stevens waarin zij het onderscheid
uitwerkt tussen interventie, interpretatie en act.
Lysy-Stevens, A., Intervention et interprétation. In : Les feuillets du courtil, nr. 4, april
1992, p. 33-40
2 Uitdrukking van Pierre-Gilles Guéguen in zijn argument “L’interprétation lacanienne”
voor het VI de congres van de NLS in mei 2009
31

Methode:
Elke bijeenkomst bestaat uit twee delen: een deelnemer bespreekt het
vooraf gekozen artikel en we wisselen van gedachten over moeilijke punten
in de tekst, daarna wordt er een gevalsfragment gebracht door een andere
deelnemer gevolgd door een conversatie met het publiek.
Waar:
Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge
Wanneer:
Donderdag 2 april 2008, 7 mei en 28 mei 2009 telkens om 20u30
Toegankelijkheid:
De werkgroep is vrij toegankelijk. Deelname in de onkosten
Verantwoordelijken:
Peter Decuyper, peter.decuyper1@telenet.be
Cathérine Roex, catherine.roex@skynet.be
Eddy Cabooter, eddycabooter@versateladsl.be
32

Werkgroep : Psychoanalyse en maatschappij
“Een veralgemeende apartheidspolitiek
als antwoord op de onveiligheid in de cultuur?”
onbehagen ...
Meteen in het begin van Het onbehagen in de cultuur (1930) stelt Freud
boudweg "dat het nooit in de bedoeling van het 'scheppingsplan' gelegen
heeft dat de mens 'gelukkig' zou worden". Dat cultureel pessimisme trekt
dapper de lijn door van het psychologisch scepticisme dat Freud meteen al,
in De droomduiding (1900), deed stellen dat onbewuste formaties, zoals een
droom, nooit volledig kunnen geduid worden als wensvervulling, als verlangen;
er is altijd een rest, een 'navel', die op obscure wijze te maken heeft met
het seksuele of de dood, met het genot. De structuur van deze twee fenomenen
is inderdaad identiek: overal, in zijn dromen én in de cultuur, botst
de mens op de drift, op de onmogelijkheid van bevrediging. En toch blijven
we verwoede pogingen doen om ons te integreren, om een plaats te krijgen
in de cultuur, in de maatschappij, om daarin een plaatsje te veroveren ... En
ook dat is 'de drift'...
ideaal
Ten tijde van Freud gebeurde die sociale integratie, op voorbeeldige wijze,
via identificatie met een Ik-Ideaal. In die maatschappij speelde vooral de
vaderlijke autoriteit nog een rol van betekenis.
verslaving
De tijden zijn veranderd. We wiegen ons niet meer in de religieuze illusie
dat de symbolische Ander zou bestaan. Reeds in 1970 voorspelde Lacan dat
het object, onder de vorm van het object a in het sociale zenit zou komen te
staan 1 . En dat is wat heden ons geluk zou moeten uitmaken. Eindelijk lijkt
het geluk een tastbare vorm te hebben aangenomen, waaronder het bovendien
ook nog eens binnen ieders bereik zou moeten zijn. We mogen zeggen
dat het in de bedoeling van het 'researchplan' van de wetenschap en het
'marketingplan' van de economie ligt dat de mens 'gelukkig' zou worden. De
wetenschap vindt steeds weer nieuwe objecten uit, die alsmaar sneller op de
markt gegooid en in al onze erogene openingen tegelijk geramd worden. Wat
betekent dat geluk de vorm aanneemt van allerlei verslavingen.
1 Lacan, J. (), Radiophonie, Scilicet 2/3, 66
33

Zoals Jacques-Alain Miller in 2007 opmerkt komt het sociale dan ook niet
meer tot stand via de kalmerende identificatie met een Ik-Ideaal, men
vormt geen groep meer op basis van de dode vader, de Naam-van-de-Vader
die men vereert. Heden moet dat via de opgezweepte consumptie, via het
genot van objecten. Het sociale neemt de vorm aan van gemeenschappen van
verslaafden aan éénzelfde object, een of ander object dat men consumeert,
een onverteerbaar object dat men meteen weer probeert uit te spuwen.
onveiligheid
Anderzijds moeten we ook vaststellen dat het ongeluk, dat ten tijde van
Freud nog de vage, schuldbeladen vorm van het 'onbehagen' aannam, dat dat
ongeluk als dusdanig eigenlijk niet meer bestaat. In de plaats daarvan, als
keerzijde van het geluk van de verslaving, verschijnt een nieuw en duister
'on', dat alsmaar beschuldigender is geladen: het om zich heen grijpende
gevoel van 'onveiligheid'. Verslaving in de plaats van geluk, onveiligheid in de
plaats van ongelukkig zijn.
apartheid of segregatie
Samen met nog een aantal andere factoren leiden die onveiligheidsgevoelens
tot wat we, in navolging van Lacan, in 1967, kunnen bestempelen als de opkomst
van een wereld die georganiseerd is via alle mogelijke vormen van segregatie
2 (la montée d’un monde organisé sur toutes les formes de ségrégation)
3 , de opkomst dus van een veralgemeende en gediversifieerde vorm van
apartheidspolitiek 4 . Model en voorafschaduwing daarvan is, volgens Lacan,
het concentratiekamp.
Die segregatie of apartheid, als antwoord op de onveiligheid, is inderdaad
het gevolg van het samenkomen van een aantal factoren. Een eerste factor
is wat Lacan bestempelt als de universalisering van het subject zoals dat
resulteert uit de wetenschap, de wetenschappelijke benadering van het sub-
2 Segregatie = sociale scheiding van bevolkingsgroepen in een land met gemengde bevolking
3 Lacan, J., (1967), Propostion du 9 octobre 1967 (première version), Ornicar? Analytica,
1978, 7, 22
Lacan, J. (1967), Proposition du 9 octobre 1967 (tweede, officiële versie), in: Autres
Ecrits, Paris, Seuil, 2001, 257
4 apartheid = de sinds het aan de macht komen van de Nationale Partij in 1948 tot in
1994, door de blanke overheid in Zuid-Afrika opgelegde sociale, culturele en politieke
scheiding tussen de verschillende rassen en kleurgroepen.
34

ject. Een voorbeeld is de reductie van het subject tot zijn 'gedrag', in de
zogenaamde gedragswetenschappen. Zulks leidt inderdaad tot het vormen
van nieuwe 'klassen', groeperingen van mensen – waarvan we kunnen zeggen
dat ze gekarakteriseerd worden door hun genot, hun miezerig klein genot,
hun verslavingetje, hun verhouding tot een bepaald object van genot. Maar
het hek is pas helemaal van de dam als dergelijke sciëntistische benadering
een monsterverbond kan aangaan met de ecologistisch te noemen vaststelling
dat "de middelen schaars zijn geworden". Daarbij gaat het niet alleen
om materiële middelen, maar ook om menselijke, om het menselijk kapitaal,
om mensen in zoverre ze voldoende 'competent' zijn. Om te garanderen dat
die middelen optimaal worden ingezet, om concurrentieel te kunnen blijven
in een geglobaliseerde markt, moet een bepaald kwaliteitsniveau gegarandeerd
worden (kwaliteitsdecreten), en daartoe moet dan alles en iedereen
onderworpen worden aan een permanente evaluatie. Alles kan beter. En iedereen
kan beter.
Die universalisation du sujet procédant de la science, die remaniement des
groupements sociaux par la science, et nommément de l’universalisation
qu’elle y introduit, in de context van een avenir de marchés communs – die
combinatie van die twee factoren, zegt Lacan al in 1967, trouvera sa balance
d'une extension de plus en plus dure des procès de ségrégation.
Zoals gezegd ziet Lacan in het concentratiekamp het model voor die door
wetenschap en economie geïntroduceerde segregatie of apartheid. Iedereen,
elke groep, elke identiteit, zal in zijn eigen apart hoekje mogen genieten
van zijn eigen object; ik, wij, zullen de ander, andere groepen of identiteiten
niet meer lastig moeten vallen met ons eigen genot, of omdat zij het
object van ons genot zouden zijn of hebben. Maar daarnaast, en dat stellen
we heden alsmaar meer vast, zijn er alsmaar meer subjecten die in geen van
al die wetenschappelijk-economisch concentratiekampjes van het genot passen.
De 'restpopulatie' groeit. En dus stelt zich de vraag van wat Dan Kaminski,
op de meeting van 14 juni 2008, bestempelde als die van la gestion
des déchets, het afvalmanagement ...
lectuur
Die verslavingen, onveiligheidsgevoelens en processen van segregatie proberen
wij te begrijpen vanuit een lectuur van Freuds "Massapsychologie en Ikanalyse"
(1921) en "Het onbehagen in de Cultuur" (1930) – waarbij we uiteraard
zullen moeten pogen om deze baanbrekende cultuurstudies te herlezen,
en te actualiseren, vanuit Lacans visie op de segregatie in "Proposition
du 9 octobre 1967" (1967). Onderweg kunnen uiteraard nog andere teksten
35

meegenomen worden. We denken daarbij onder meer aan Lacans "Petit discours
aux psychiatres" (1967)
dialoog
In de twee laatste bijeenkomsten zouden we dan de dialoog willen aangaan
met politici die zich vragen stellen over verslavingsgeluk, onveiligheidsgevoelens
en apartheidspolitieken.
praktisch
Waar: Geuzenhuis, Kantienberg, 9000 Gent
Wanneer: donderdag 6 november en 18 december 2008, donderdag 05 februari
en 23 april 2009, telkens om 21u
Bijdrage in de kosten
verantwoordelijken
Joost Demuynck, joost.demuynck@telenet.be
Lieven Jonckheere, lieven.jonckheere@skynet.be
Nathalie Laceur, nathalie.laceur@telenet.be
36

IV. ELDERS IN DE NLS EN DE WAP
De activiteiten georganiseerd door de NLS (het congres, de weekends, ‘Verknopingen’
en de kartels) en door het Bureau (het dubbel seminarie en de
gevalspresentaties) vormen samen de ruggengraat van het programma van
de Kring. Omdat de Kring zich inschrijft binnen de NLS en de WAP, kan dit
programma niet los gezien worden van verschillende activiteiten die ergens
anders in deze Scholen worden georganiseerd. Het Bureau wil in het bijzonder
uitnodigen deel te nemen aan de volgende activiteiten:
XXXVII Journées de l’Ecole de la Cause freudienne: "Le rapport
sexuel au XXIe siècle"
Parijs, 11 en 12 oktober 2008
www.causefreudienne.org
Pipol 4:
"Clinique et pragmatique de la désinsertion en psychanalyse »
4 ème rencontre européenne du Champ freudien
11 en 12 juli 2009
Barcelona
www.causefreudienne.org
www.amp2008.com
37

V. LINKS VAN DE KRING
Sinds twintig jaar is De Oor-Zaak, Centrum voor Psychoanalyse, actief in
Brugge. Deze VZW organiseert activiteiten voor een lokaal publiek, gericht
op een eerste kennismaking met de freudiaanse en lacaniaanse ethiek, theorie
en praktijk, in het spoor van Jacques-Alain Miller. Dat gebeurt via voordrachten,
inleidende reeksen en het tijdschrift "Cahier, Tijdschrift voor
Psychoanalyse en Cultuur”. De Oor-Zaak is niet aangesloten bij de NLS.
In huidige tijden, waar men ieder mogelijk ‘storend gedrag’ probeert weg te
vegen vooraleer men nagaat wat het verzwijgt en met het ideaal van de ‘totale
preventie’ is het meer dan ooit noodzakelijk dat de psychoanalyse van
zich laat horen. Ook dit jaar nodigt De Oor-Zaak u allen uit tot een zestal
inleidende voordrachten waarbij het klinisch werk met het particuliere subject,
met zijn waarheid en verlangen centraal staat.
sprekers en data
Najaar 2008
- Joost Demuynck – "De nieuwe psychoanalyse"
donderdag 25 september 2008 om 20u30
- Stijn Vanheule - “Stemmen in de psychoanalyse: over Lacan's theorie
omtrent hallucinaties"
donderdag 23 oktober 2008 om 20u30
- Eddy Cabooter – "Het rariteitenkabinet van de liefde"
donderdag 27 november 2008 om 20u30
Voorjaar 2009
- Nathalie Laceur – “De lacaniaanse kliniek van de sociale integratie”
donderdag 29 januari 2009 om 20u30
- Catherine Roex - "titel wordt later doorgegeven”
donderdag 19 februari 2009 om 20u30
- Luc Vander Vennet – “Klinische beschouwingen bij Lacan's Aantekening
over het kind ”
donderdag 26 maart 2009 om 20u30
plaats
Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge
38

toegankelijkheid
info
De voordrachten zijn toegankelijk voor alle belangstellenden. Men dient
zich niet vooraf in te schrijven.
De toegangsprijs is 5 € (4 € voor studenten)
Jan Dejonghe (voorzitter De Oor-Zaak) - dejonghe.jan@telenet.be of
057/201935
39

OVERZICHTSKALENDER
Deze kalender herneemt de activiteiten in chronologische volgorde.
Zaterdag 27 september
Zaterdag 4 oktober
Zondag 5 oktober
Zaterdag 11 oktober
Zondag 12 oktober
Vrijdag 17 oktober
Donderdag 6 november
Zaterdag 8 november
Dinsdag 18 november
Vrijdag 28 november
Zaterdag 13 december
Donderdag 18 december
Zaterdag 10 januari
Dinsdag 20 januari
Zaterdag 24 januari
Zondag 25 januari
Vrijdag 30 januari
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
NLS lezing door Jean-Louis Gault
Klinisch seminarie geleid door Jean-Louis Gault
NLS conversatie geleid door Jean-Louis Gault
XXXVII Journées de l’ECF:
“Le rapport sexuel au XXIe siècle”
XXXVII Journées de l’ECF:
“Le rapport sexuel au XXIe siècle”
Werkseminarie School en Passe
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Nabespreking gevalspresentatie van de Kring
Werkseminarie School en passe
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Nabespreking gevalspresentatie van de Kring
NLS lezing door Patrick Monribot
Klinisch seminarie geleid door Patrick Monribot
NLS conversatie geleid door Patrick Monribot
Werkseminarie School en passe
40

Donderdag 5 februari
Zaterdag 7 februari
Vrijdag 13 februari
Dinsdag 17 februari
Zaterdag 7 maart
Zaterdag 21 maart
Vrijdag 27 maart
Dinsdag 31 maart
Donderdag 2 april
Donderdag 23 april
Zaterdag 25 april
Zondag 26 april
Donderdag 7 mei
Zaterdag 9 mei
Zondag 10 mei
Donderdag 28 mei
Zaterdag 6 juni
Zaterdag 11 juli
Zondag 12 juli
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Werkseminarie School en passe
Nabespreking gevalspresentatie
NLS Verknopingen
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Werkgroep School en passe
Nabespreking gevalspresentatie
Werkgroep Psychoanalyse en kinderen
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
NLS lezing door Marie-Hélène Brousse
Klinisch seminarie geleid door Marie-Hélène Brousse
NLS conversatie geleid door Marie-Hélène Brousse
Werkgroep Psychoanalyse en kinderen
Zevende congres van de NLS te Parijs:
“De Lacaniaanse interpretatie”
Zevende congres van de NLS te Parijs:
“De Lacaniaanse interpretatie”
Werkgroep Psychoanalyse en kinderen
Interkarteldag
PIPOL IV Barcelona
41