Beroepschrift Natuurmonumenten en anderen - Provincie Groningen

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/adc/e/7vereniging
Voor zover die vaargeulverdieping geen deel uitmaakt van het project RWE had bij het
beoordelen van de effecten van de kolencentrale op de natuur nadrukkelijk niet alleen
rekening gehouden moeten worden met de directe effecten van de toenemende
scheepvaart tussen de Eemshaven en de Noordzee maar ook met de effecten van de
verdieping en/of verruiming van de vaargeul nu immers die verruiming en/of verdieping
alleen ten behoeve van RWE uitgevoerd zal worden.
In dit verband is nog van belang, dat het estuarium Eems zich in een zeer slechte staat
bevind waarbij mede als gevolg van de verschillende verdiepingen van de geulen
bovenstrooms een situatie van 'fluid mud' ontstaat, waardoor delen van de rivier de
Eems 'ecologisch' dood zijn.
Significante negatieve effecten
Achtereenvolgens komen hierna de significante negatieve effecten op stikstofgevoelige
gebieden, overige habitat, zeezoogdieren, vissen en vogels, zowel in Nederland als in
Duitsland, aan de orde gevolgd door een tweetal andere gebreken bij de beoordeling
van de effecten.
1. Significante effecten door depositie op Nederlandse gebieden
Uit de passende beoordeling blijkt dat de vereiste zekerheid inzake het uitblijven
van effecten van depositie niet is verkregen. Voor vele habitat, zowel met een
behoud- als met een herstel-, uitbreidings- of verbeteropgave, zal depositie tot niet
uit te sluiten negatieve effecten leiden. De achtergrondsituatie is immers overbelast.
Kritische depositiewaarden, de grens waarboven significante effecten in ieder geval
niet kunnen worden uitgesloten, worden als gevolg van het project van RWE extra
overschreden. Extra depositie zal in die situatie leiden tot het niet realiseren van
behoud en/of herstel of tot het daar nog verder van vertragen. Dit levert, zeker op
de lange termijn, een niet uit te sluiten significant effect op die gebieden op.
Verwezen wordt naar de "Notitie effecten van stikstofdepositie van energiecentrales
in de Eemshaven" van Bureau Waardenburg (bijlage 2). Volgens Bureau
Waardenburg zijn significante effecten van extra depositie op de Nederlandse
Waddeneilanden niet uit te sluiten, gelet op de instandhoudingsdoelstellingen en de
hoge achtergrondniveaus.
Significante effecten van de uitstoot van verzurende en vermestende stoffen door
de centrale van RWE zijn ook nog steeds niet uitgesloten. Sterker nog, gelet op de
hoge achtergrondniveaus van stikstof op kwetsbare natuur rond de Eemshaven
staat vast dat de extra depositie als gevolg van de centrale niet uit te sluiten
significante effecten zal hebben. Daarbij is van belang dat de passende beoordeling
volgens recente jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak inzicht dient te
geven in de gevolgen van een project en dat daarbij onderscheid moet worden
gemaakt tussen de gevolgen van een project en de gevolgen van daarvan
losstaande andere handelingen^. Het staat dus wel vast dat, zeker bezien in relatie
met de overschrijding van de kritische depositiewaarden die voor meerdere
kwetsbare habitats zijn vastgesteld en gelet op de staat van instandhouding van die
RvS 28 november 2012, zaaknummer 201109738/1/A4, r.o. 3.4)
[ ^ J ? ^
1 st
T/iièOiBQl^x'AjQatöBèj^ ^zSaüEÉSss^^^p!^ SÈsfemSgS:*?*©'^ iM

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
habitats, dat het project van RWE niet uit te sluiten significante effecten op
Nederlandse Natura 2000-gebieden heeft, waaronder op Ameland en
Schiermonnikoog en in Fochtéloërveen en Witterveld.
l/l/oc/deA7vereniging
De centrale zal mogelijk grotere hoeveelheden NOx, S02 en ammoniak uitstoten
dan de hoeveelheden die als uitgangspunt genomen zijn in de passende
beoordeling. Inmiddels zijn in Duitsland vergelijkbare centrales gebouwd en blijken
die centrales meer verzurende en vermestende stoffen uit te stoten dan waarin
inzake de centrale van RWE wordt uitgegaan. Bovendien is in de passende
beoordeling geen rekening gehouden met storingen in de zuivering, waardoor in
korte tijd relatief grote hoeveelheden NOx en S02 kunnen worden uitgestoten.
De schadelijke effecten van het project van RWE zijn daarnaast ook onderschat. Zo
is geen gebruik gemaakt van een recent rapport van CE Delft dat een goed zicht
geeft op hoe uitstoot van scheepvaart zo realistisch mogelijk kan worden ingeschat.
Hangende de bezwaarprocedure werd ook specifiek onderzoek inzake
scheepsverkeer van en naar de Eemshaven gepubliceerd, waaruit blijkt dat de
uitstoot van scheepsverkeer is onderschat. Het gaat om een in opdracht van
Groningen Seaports door de Rijksuniversiteit Groningen uitgevoerde studie die op
12 oktober 2012 werd gepubliceerd.
In de gebruikte modellen voor het bepalen van de effecten van extra depositie door
de centrale van RWE op Nederlandse natuurgebieden is ten onrechte gerekend
met een neutrale ondergrond. De depositie op duinnatuur en venen kan en moet
nauwkeuriger worden vastgesteld door in de gebruikte modellen in te voeren op
welk specifieke ondergrond de depositie terecht komt. Dit betekent dat de in de
passende beoordeling gebruikte berekeningen ervoor zorgen dat de te verwachten
depositie op beschermde duinnatuur en venen wordt onderschat.
Verder is inzake de temperatuur van de emissies die depositie veroorzaken en de
hoogte waarop geëmitteerd wordt niet van een worst case uitgegaan De
temperatuur van geëmitteerde stoffen is direct van invloed op de hoeveelheid extra
depositie ten gevolge van die emissies. De modelberekeningen moeten worst case
worden uitgevoerd, waar het de temperatuur de hoogte van de emissie en de
ondergrond waarop de depositie terechtkomt, betreft. De uitgevoerde
modelleringen voldoen niet aan het voorzorgsbeginsel, zoals uit het voorgaande
blijkt, omdat parameters zodanig zijn ingevoerd dat van een worst case inzake de
te verwachten extra depositie geen sprake is. De vereiste zekerheid over het
uitblijven van effecten van depositie door het project van RWE is daarom niet te
geven, sterker nog de vaststaande en hiervoor besproken effecten zijn naar alle
waarschijnlijkheid onderschat.
De berekeningen van de uitstoot van NOx en S02 van scheepvaartbewegingen
van en naar de centrale reikten niet verder dan halverwege Borkum. De emissies
door de extra scheepvaartbewegingen tussen Borkum en de T-E-route (de grote
scheepvaartroute op de Noordzee) zijn ten onrechte buiten de berekeningen
gehouden. Gedeputeerde staten komen inzake de onderbouwing van de gebruikte
scheepvaartroutes in bijlage 7 bij de passende beoordeling niet verder dan de
opmerking 'In de Passende Beoordeling voor onderliggende vergunning zijn de

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/acfcfe/7vereniging
scheepvaartemissies op juiste wijze getoetst' (bestreden besluit gedeputeerde
staten, bijlage 1, p. 18). Hoe deze 'juiste wijze' in elkaar zit en tot waar de
meegenomen schieepvaartroute loopt, blijkt hieruit ten onrechte niet.
Een verdere onderschatting van de effecten van depositie hangt samen met het feit
dat bij het bepalen van de cumulatieve effecten van het project van RWE meerdere
activiteiten ten onrechte buiten beschouwing zijn gelaten. Daar wordt in het
hiernavolgende apart op teruggekomen.
Inmiddels zijn bovendien de op de Waddeneilanden gehanteerde kritische
depositiewaarden (KDW's) naar beneden bijgesteld om recht te doen aan de grote
gevoeligheid van de daar voorkomende habitat voor depositie^. Dit aspect heeft,
mede in het licht van het voorzorgbeginsel, ten onrechte in heroverweging niet
geleid tot het alsnog weigeren van de vergunningen of het alsnog voorschrijven van
een ADC-toets. Verweerders stellen zich dan ook ten onrechte op het standpunt dat
significante effecten van het project zouden zijn uit te sluiten.
2. Significante effecten door depositie op Duitse gebieden
Voor zover de provincies en de staatssecretaris bevoegd zijn - op die bevoegdheid
wordt separaat nog teruggekomen - hebben zij zich onvoldoende rekenschap
gegeven van de mogelijke negatieve effecten van de depositie van de centrale op
Duitse Natura 2000-geiDieden.
Het onderzoek naar effecten van het project van RWE op Duitse beschermde
natuurwaarden is summier geweest en verdient daarom niet het etiket passende
beoordeling. Het gaat om onderzoek van een omvang die doet denken aan een
voortoets, waarin slechts wordt uitgemaakt of inzake de beoordeling van een
project al dan niet van een passende beoordeling zou kunnen worden afgezien.
Gelet op de relatief hoge bijdragen door de kolencentrale van verzurende en
vermestende stoffen op voor depositie gevoelige duin- en veenhabitat, kon niet
volstaan worden met het rapport van IBL, dat in de bezwaarfase is opgesteld. De
selectie van relevante habitattypen die effecten kunnen ondervinden, is verre van
compleet geweest.
Verder blijkt bij vergelijking van de door IBL gehanteerde staat van instandhouding
van habitats gelegen in de Natura 2000-gebieden in de Landkreisen Leer en
Aurich met de staat van instandhouding die bepaald is door voor die gebieden
bevoegde Duitse autoriteiten Niedersachsischer Landes-Betrieb für
Wasserwirtschaft, Kusten- und Naturschutz (NLWKN) dat IBL in veel gevallen
uitgaat van een gunstige staat van instandhouding, waar dit volgens NLWKN niet
het geval is. Het onderzoek lijkt dan ook op zijn minst onvolledig en kan in ieder
geval niet dienen als passende beoordeling als bedoeld in artikel 6, derde lid, van
de habitatrichtlijn. De beoordeling van IBL gaat daarnaast niet uit van een
ecologisch beoordelingskader, waarbij alle effecten van het project van RWE in
1 ^
1 st
Dobben, H.F. van, R. Bobbink, D. Bal & A. van Hinsberg; Overzicht van kritische depositiewaarden voor stikstof,
toegepast op habitattypen en leefgebieden van Natura 2000; gepubliceerd: 18 jan 2013; 68 pp, Alterra rapport
2397
' 1
e

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
W/oc/c/envereniging
kaart worden gebracht. IBL gaat er in haar rapporten vanuit (rapport van 18
december 2012, p. 24) dat extra verzurende depositie van 1% van de
'beoordelingswaarde' buiten beschouwing mag worden gelaten bij de beoordeling
van de vraag of een project significante effecten heeft voor beschermde natuur.
Wat onder de term beoordelingswaarde wordt verstaan is niet duidelijk. Verder is
niet onderbouwd waarom deze grens bij 1 % zou liggen en niet hoger of lager. Het
zou gaan om een 'niet in betekende mate' bijdrage aan de achtergrondniveaus van
verzurende en vermestende stoffen. Deze kwalificatie, maar vooral het buiten
beschouwing laten van een bijdrage onder 1 %, is in strijd met de jurisprudentie
van uw Afdeling'*.
IBL heeft niet voor de totale uitstoot van verzurende en vermestende stoffen
onderzocht of kan worden uitgesloten dat deze voor een significante aantasting van
de natuurlijke kenmerken van Duitse Natura 2000-gebieden zullen zorgen. IBL
heeft per stof de hiervoor besproken 1%-regel toegepast en geconcludeerd dat
voor alle verzurende en vermestende stoffen, behalve voor S02, de te verwachten
bijdrage ten gevolge van het project van RWE onder 1 % van de "
beoordelingswaarde" zou blijven. De habitatrichtlijn schrijft echter niet voor dat de
effecten van een project per geëmitteerde stof worden beoordeeld, maar dat voor
het gehele project in combinatie met andere plannen en projecten wordt beoordeeld
of kan worden uitgesloten dat de natuurlijke kenmerken van Natura 2000-gebieden
worden aangetast. De door IBL gehanteerde systematiek is daarmee in strijd. IBL
heeft door de gevolgde toepassing per stof van de 1%-regel, wat er van die regel
ook zij, niet de totale verzurende en vermestende effecten van het project van RWE
beoordeeld, maar alleen de effecten van de toename van depositie ten gevolge van
de uitstoot van S02. De conclusie is dan ook dat de beoordeling onjuist en
incompleet is en strijdig is met artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn. Van een
passende beoordeling kan in zoverre dan ook niet worden gesproken.
Verder is in de beoordeling die in de bezwaarfase is uitgevoerd inzake effecten van
het project op Duitse gebieden slechts gekeken naar de effecten op vier Natura
2000-gebieden. Volgens verweerders zou de beoordeling tot deze gebieden
beperkt mogen blijven op grond van een criterium naar Duits recht waarbij extra
depositie van stikstof onder 7,14 mol/ha/jaar buiten beschouwing zou mogen
blijven. Voor geen van de binnen de invloedsfeer van de centrale maar buiten
beschouwing gelaten Duitse Natura 2000-gebieden is bepaald welke habitattypen
en soorten daar voorkomen en hoe het met de staat van instandhouding van die
habitat en soorten is gesteld. Ook op dit punt kan daarom niet gesproken worden
van een passende beoordeling die aan de daarvoor geldende minimumvereisten
voldoet. Wegens strijd met artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn dienen de
bestreden besluiten dan ook te worden vernietigd.
Overige significante effecten op habitat (Hl 10A, Hl 140A, Hl 130, Hl 170)
Ten gevolge van de aanleg van een koelwateruitlaat van RWE verdwijnt 3 hectare
^
Z J Z ^
Papier van
verantwoorde herkomst
FSC*C017135
ztei bijvoorbeeld AbRS 4 mei 2012, zaaknummers 200901310/1/R2 en 200901311/1/R2, r.o. 2.7.6
'^» > - ' S
- ^ 3 ^
^isS3:i[^l!SÉ^ISSI3S3!iS^SQ!É [^tefeiiiïgijèj'ÉSps !M

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
W/oc/c/envereniging
kaart worden gebracht. IBL gaat er in haar rapporten vanuit (rapport van 18
december 2012, p. 24) dat extra verzurende depositie van 1% van de
'beoordelingswaarde' buiten beschouwing mag worden gelaten bij de beoordeling
van de vraag of een project significante effecten heeft voor beschermde natuur.
Wat onder de term beoordelingswaarde wordt verstaan is niet duidelijk. Verder is
niet onderbouwd waarom deze grens bij 1 % zou liggen en niet hoger of lager. Het
zou gaan om een 'niet in betekende mate' bijdrage aan de achtergrondniveaus van
verzurende en vermestende stoffen. Deze kwalificatie, maar vooral het buiten
beschouwing laten van een bijdrage onder 1 %, is in strijd met de jurisprudentie
van uw Afdeling'*.
IBL heeft niet voor de totale uitstoot van verzurende en vermestende stoffen
onderzocht of kan worden uitgesloten dat deze voor een significante aantasting van
de natuurlijke kenmerken van Duitse Natura 2000-gebieden zullen zorgen. IBL
heeft per stof de hiervoor besproken 1%-regel toegepast en geconcludeerd dat
voor alle verzurende en vermestende stoffen, behalve voor S02, de te verwachten
bijdrage ten gevolge van het project van RWE onder 1 % van de "
beoordelingswaarde" zou blijven. De habitatrichtlijn schrijft echter niet voor dat de
effecten van een project per geëmitteerde stof worden beoordeeld, maar dat voor
het gehele project in combinatie met andere plannen en projecten wordt beoordeeld
of kan worden uitgesloten dat de natuurlijke kenmerken van Natura 2000-gebieden
worden aangetast. De door IBL gehanteerde systematiek is daarmee in strijd. IBL
heeft door de gevolgde toepassing per stof van de 1%-regel, wat er van die regel
ook zij, niet de totale verzurende en vermestende effecten van het project van RWE
beoordeeld, maar alleen de effecten van de toename van depositie ten gevolge van
de uitstoot van S02. De conclusie is dan ook dat de beoordeling onjuist en
incompleet is en strijdig is met artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn. Van een
passende beoordeling kan in zoverre dan ook niet worden gesproken.
Verder is in de beoordeling die in de bezwaarfase is uitgevoerd inzake effecten van
het project op Duitse gebieden slechts gekeken naar de effecten op vier Natura
2000-gebieden. Volgens verweerders zou de beoordeling tot deze gebieden
beperkt mogen blijven op grond van een criterium naar Duits recht waarbij extra
depositie van stikstof onder 7,14 mol/ha/jaar buiten beschouwing zou mogen
blijven. Voor geen van de binnen de invloedsfeer van de centrale maar buiten
beschouwing gelaten Duitse Natura 2000-gebieden is bepaald welke habitattypen
en soorten daar voorkomen en hoe het met de staat van instandhouding van die
habitat en soorten is gesteld. Ook op dit punt kan daarom niet gesproken worden
van een passende beoordeling die aan de daarvoor geldende minimumvereisten
voldoet. Wegens strijd met artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn dienen de
bestreden besluiten dan ook te worden vernietigd.
Overige significante effecten op habitat (Hl 10A, Hl 140A, Hl 130, Hl 170)
Ten gevolge van de aanleg van een koelwateruitlaat van RWE verdwijnt 3 hectare
^
Z J Z ^
Papier van
verantwoorde herkomst
FSC*C017135
ztei bijvoorbeeld AbRS 4 mei 2012, zaaknummers 200901310/1/R2 en 200901311/1/R2, r.o. 2.7.6
'^» > - ' S
- ^ 3 ^
^isS3:i[^l!SÉ^ISSI3S3!iS^SQ!É [^tefeiiiïgijèj'ÉSps !M

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur,.de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
l/l/odc/envereniging
blootgesteld worden aan de aanzuigende werking van de koelwaterinname
waardoor extra slib de Eemshaven worden ingetrokken. Niet is onderzocht in
hoeverre dit bestaande zandbanken en slikken zal veranderen en aantasten. Het
baggeren en verspreiden van bagger als gevolg van het uitbreiden en verdiepen
van de haven en het onderhoud van de haven zal hier bovenop nog voor extra
effecten zorgen.
De gevolgen van de inname van koelwater respectievelijk het verspreiden van
grond en bagger zijn voor deze habitats in de passende beoordeling daarnaast,
voor zover van beoordeling sprake is geweest, wederom als op zichzelf staand
beschouwd, terwijl de Natuurbeschermingswet voorschrijft dat één en ander in
samenhang moet worden bezien. Het gaat er dus om te beoordelen of het project
van RWE in haar totaliteit - en terzijde, ook in cumulatie met andere projecten -
significante effecten op deze habitats zal hebben. Daarvoor moeten de
verschillende effecten van verschillende aspecten van het project worden
samengeteld en beoordeeld. De passende beoordeling schiet ook op dit punt
tekort, door steeds slechts voor de afzonderlijk van elkaar bekeken aspecten te
beoordelen of de effecten significant kunnen zijn.
Naar de gevolgen van het storten van slib in de buurt van Borkum voor habitat
Hl 170 riffe is geen onderzoek gedaan. Significante effecten lijken echter niet op
voorhand te kunnen worden uitgesloten. Wordt wel onderzoek uitgevoerd, dan zal
dit onderzoek niet, evenals het naar slibstorting al uitgevoerde onderzoek in het
kader van de passende beoordeling slechts betrekking mogen hebben op een
periode van vier jaren; dan dient de gehele levensduur van de centrale van RWE
als uitgangspunt genomen te worden. Hoe dan ook is de uitgevoerde passende
beoordeling niet compleet en kunnen de bestreden besluiten daarom niet in stand
blijven.
Significante effecten op zeezoogdieren
In het waddengebied komen de zeezoogdieren gewone en grijze zeehond en
bruinvis voor. Voor de gewone zeehond geldt een behoudopgave in de
Waddenzee; voor de grijze zeehond is in de vergunningen terecht uitgegaan van
een verbeteropgave in de Waddenzee en van een verbeteropgave voor de bruinvis
in het aangrenzende Natura 2000-gebied Noordzeekustzone. Aan de
instandhoudingsdoelen voor deze soorten in de nabijgelegen Duitse Natura 2000-
gebieden Niedersachsisches Wattenmeer, Unterems und Aussenems en Hund und
Paapsand is niet getoetst. Het Niedersachsisches Wattenmeer is onder andere
aangewezen voor respectievelijk gewone zeehond en bruinvis. De staat van
instandhouding voor deze soorten in dat gebied is voor het aspect isolatie als slecht
beoordeeld door de Duitse autoriteiten (beoordeling "C"), zo blijkt uit de aanmelding
van het gebied bij de Commissie. Met de gewone zeehond waarvoor het gebied
Unterems und Aussenems is aangewezen gaat het volgens de aanmelding van dit
gebied op alle fronten slecht. De soort scoort slecht op het aspect 'populatie',
'conservatie' en 'isolatie' (beoordelingen "C", "C" en "C"). Ook met de gewone
zeehond binnen de speciale beschermingszone Hund und Paapsand gaat het voor
de aspecten 'populatie' en 'isolatie' slecht volgens de bij de Commissie ingediende
gegevens (beoordelingen "C" en "C").

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/addenvereniging
In de passende beoordeling zijn de gegevens verwerkt die in opdracht van RWE
zijn verzameld over de gevolgen van bouwwerkzaamheden op zeezoogdieren,
zoals was voorgeschreven in de in 2011 door de Afdeling herroepen vergunningen.
Deze gegevens hebben echter geen betrekking op de voornoemde Duitse
gebieden. Aan de hand van tellingen, het volgen van gezenderde zeehonden en
observaties van geluiden van bruinvissen zijn gegevens verzameld over de
aanwezigheid van zeezoogdieren in het gebied en is getracht vast te stellen of de
bouwfase van het project van RWE zorgt voor significante effecten op
populatieniveau. De gebruikte methode geeft het betreffende inzicht echter niet.
Mede naar aanleiding van het eerste rapport naar aanleiding van die monitoring
oordeelde de Afdeling dat significante effecten van het project van RWE op
zeezoogdieren niet konden worden uitgesloten^. Kort samengevat komt de Afdeling
tot het oordeel dat er betreffende effecten van het project op zeezoogdieren
belangrijke leemten in de voor de beoordeling noodzakelijke kennis bestonden en
dat deze leemten met nader onderzoek en niet met monitoring konden en mochten
worden ingevuld. Een belangrijk bezwaar van de natuur- en milieuorganisaties ten
aanzien van de voorgeschreven monitoring was dat de situatie betreffende
zeehonden rond de Eemshaven voordat met bouwwerkzaamheden begonnen
werd, de zogenaamde nulsituatie, nooit in kaart is gebracht. Dit betreft een
belangrijk gebrek betreft in het uitgevoerde onderzoek. De in de passende
beoordeling genoemde vliegtuigtellingen geven geen compleet beeld. Hierdoor is
onduidelijk wat de effecten van de bouwfase van het project van RWE zijn.
Na de eerste jaren monitoring konden significante effecten van de bouw- en
aanlegfase van het project van RWE niet worden uitgesloten. Het eerste rapport dat
in dit kader werd opgesteld leidde tot de conclusie dat het ontbreken van een
nulmeting in de weg staat aan een volledig zicht op de effecten van de
bouwactiviteiten op zeezoogdieren, terwijl de resultaten ook bevestigen dat
significante effecten zich op de lange termijn kunnen voordoen.
Volgens de passende beoordeling zouden de gegevens uit de monitoring geen
aanleiding hebben gegeven voor de conclusie dat het project van RWE tot
significante effecten op zeezoogdieren leidt. De onderliggende informatie is echter
niet verstrekt en daardoor niet verifieerbaar voor derden. De wel beschikbare
informatie laat vermijdingsgedrag zien van zeehonden en bruinvissen. Daar komt
bij dat de tellingen vanuit de lucht gedurende de bouwperiode, waaraan in de
passende beoordeling wordt gerefereerd, mogelijk helemaal niet wijzen op een
toename van zeehonden buiten het vermijdingsgebied, maar juist op een grotere
verstoring dan waarvan in de passende beoordeling uit wordt gegaan. Bij verstoring
door onderwatergeluid en trillingen zullen zeehonden immers juist uit het water
komen, wat tot hogere aantallen zeehonden op zandbanken leidt. Die hogere
aantallen zijn in dat geval een teken van verstoring en niet van een groter
wordende populatie, waar de passende beoordeling vanuit gaat. Bovendien is de
bouwperiode in de Eemshaven na het afronden van de bouwfase van RWE niet
-O
FSC
FSC'C017135
AbRS 24 augustus 2011, zaaknummers 200900425/1/R2 en 200902744/1/R2, r.o. 2.10.5
J.Q I.J"

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/i/ac/denvereniging
voorbij. De werkzaamheden voor het verlengen en uitdiepen van de
Wilhelminahaven, inclusief bagger- en verspreidingswerkzaamheden zijn pas over
enkele jaren afgerond, terwijl Groningen Seaports ook een uitbreiding van de
Beatrixhaven voorziet, een vaargeulverdieping niet uitgesloten is en er de komende
jaren ook bouwwerkzaamheden voor een nieuwe centrale van Eemsmond Energie
zullen worden verricht. De verstoring door bouw- en aanlegwerkzaamheden zal dus
nog jaren doorgaan. Dit alles is in de passende beoordeling niet meegenomen bij
het isepalen van de effecten van het project van RWE. In tegendeel, dit soort
effecten lijkt steeds zoveel mogelijk te worden weggeschreven. Inzake de
uitbreiding van de Beatrixhaven kan, zoals in de passende beoordeling is gesteld,
bijvoorbeeld wel sprake zijn van overlapping van de geluidcontour met de
geluidcontour behorende bij het project van RWE, deze werkzaamheden zullen
cumulatief toch tot meer verstoring leiden indien de betreffende geluidniveaus
worden gerealiseerd nadat de meest verstorende werkzaamheden voor het project
van RWE zijn afgerond, wat inderdaad het geval is. De periode waarin verstoring
door bouw- en aanlegwerkzaamheden optreedt, wordt met die werkzaamheden dus
substantieel verlengd, met alle gevolgen van dien voor de beschermde populaties
zeezoogdieren aan beide kanten van de grens tussen Nederland en Duitsland. Het
voorgaande leidt allesbehalve tot de conclusie dat significante effecten op
zeezoogdieren met zekerheid kunnen worden uitgesloten, in tegendeel.
Voor de populatie gewone zeehonden die in de Doilard verblijft, is de verbinding
met de Waddenzee van vitaal belang, om (genetische) isolatie en uitsterven te
voorkomen. Dit contact is mogelijk via het Doekegat. Het betreft zoals vermeld een
doorgang van slechts circa 2,5 kilometer breed. Gelet op de staat van
instandhouding van de gewone zeehond in Unterems und Aussenems en in Hund
und Paapsand zal elk negatief effect op het leefgebied van deze soort al snel leiden
tot een als significant aan te merken effect op populatieniveau. Uit de passende
beoordeling blijkt van ontwijkgedrag van onder andere gewone zeehond van het
gebied rond de Eemshaven. Dit gebied is van essentieel belang als doorgang naar
de voornoemde Duitse Natura 2000-gebieden waar het met deze soort al niet goed
gaat. De conclusie is dan ook dat significante effecten op gewone zeehonden niet
kunnen worden uitgesloten. De in de passende beoordeling daarvan afwijkende
standpunten zijn niet onderbouwd en de vereiste zekerheid ontbreekt dan ook. Het
betreffende vermijdingsgedrag maakt dat het gebied rond de Eemshaven minder
geschikt is geworden voor bruinvissen en grijze zeehonden waarvoor een
uitbreidingsopgave geldt en voor gewone zeehonden waarvoor een behoudopgave
is vastgesteld. Gelet op deze uitbreidings- en behoudopgaven moet het minder
geschikt worden van leefgebied voor deze soorten eveneens als significant negatief
effect worden aangemerkt. Verwezen wordt naar het hiervoor al aangehaalde arrest
van het Hof van justitie van de Europese Unie (hierna: Hof) inzake Alto Sil^, waaruit
blijkt dat het verstoren en daarmee verloren laten gaan van potentieel voor
beschermde soorten geschikt of geschikt te maken gebied tot significante effecten
HyJ EU 24 november 2011, zaaknummer C-404/09, Alto Sil

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
l/l/oc/de/?vereniging
voor de betreffende soorten kan leiden. Bij de effecten van geluid is opnieuw,
evenals in de vorige vergunningen, uitgegaan van de onjuiste voorstelling van
zaken dat alleen het volume van geluid bepalends zou zijn voor de mate waarin
geluid verstorend kan zijn. Zoals ook in procedures tegen de eerdere vergunningen
werd aangevoerd, is niet het aantal decibellen bepalend voor de mate van
verstoring van zeezoogdieren door geluid, maar had de verstoring beoordeeld
dienen te worden volgends de mate waarin het geluid tot irritatie kan leiden op
grond van de aard en de frequentie van het geluid. Bepaalde geluiden kunnen niet
veel decibellen opleveren, maar ook bij lage geluidniveaus door de aard van het
geluid of de frequentie tot ernstige verstoring leiden (nagels op schoolbord). Op dit
punt zijn er bovendien mogelijk grote verschillen in de beleving tussen gewone
zeehond, die in zijn algemeenheid wat minder gevoelig lijkt voor verstoring, en
grijze zeehond en bruinvis.
Verder is de bouwfase van het project van RWE als min of meer als op zichzelf
staand beoordeeld. Naast de hiervoor benoemde andere bouw- en
aanlegwerkzaamheden in het gebied, had de bouwfase van het project van RWE
ook moeten worden beoordeeld in samenhang met de daarop volgende
exploitatiefase, waardoor tijdens de bouw verstoord leefgebied van zeezoogdieren
blijvend ongeschikt(er) wordt voor deze soorten met alle gevolgen van dien op
populatieniveau. Hond en Paap en dichterbij gelegen zandbanken die geschikt zijn
voor de gewone en grijze zeehond zullen in de exploitatiefase ongeschikt worden
als rust- en zoogplaats door geluid van de centrale, door scheepvaart en door
lichtemissies (tot 500 meter achter de dijk). Voor de grijze zeehond en de bruinvis
zal dit, gelet op de uitbreidingsopgave, nog sneller tot niet uit te sluiten significante
effecten kunnen leiden dan voor de gewone zeehond.
Onduidelijk is verder wat de te verwachten niveaus van geluid onder en boven
water zullen zijn van het extra scheepsverkeer van het project van RWE, rekening
houdend met de worst case waarin aan- en afvoer van kolen geschiedt met behulp
grote Panamax-schepen. Ook is onduidelijk of bij het berekenen van de aantallen
extra schepen die worden verwacht rekening is gehouden met het feit dat RWE
vanplan is een nog nader te bepalen percentrage biomassa bij te stoken. Bij
biomassa gaat het om zeer volumineuze brandstoffen gaat, wat ten opzicht van de
aanvoer van steenkool tot extra scheepsbewegingen zal leiden.
Inzake de verstoring door schepen ten gevolge van 'silhouetwerking' is onduidelijk
hoe die verstoring is beoordeeld en waarop de aanname is gebaseerd dat deze
verstoring slechts effect zou hebben over een afstand van 2 kilometers. Nergens
blijkt uit waar die aanname op is gebaseerd. Ook is dit verstorende effect als op
zichzelf staand beoordeeld en niet in combinatie met het onder en boven water
geluid van de schepen en met het licht en geluid afkomstig van de centrale,
waaronder begrepen afkomstig van laad- en loswerkzaamheden en met de effecten
van de komende jaren doorgaande uitbreidings- en baggerwerkzaamheden in de
haven.
Het scheepverkeer zal gebruik maken van de vaargeul die vlakbij verschillende
door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit gesloten verklaarde
zandbanken is gelegen. Onduidelijk is of gesloten verklaarde gebieden ook
gevolgen kunnen ondervinden van het storten van bagger en licht en geluid van de

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
H/adcfenve re ni ging
centrale. Dat is niet onderzocht. De geslotenverklaringen, opgenomen in het Besluit
beperking toegankelijkheid natuurgebieden ex art. 20 Nbwet Natura 2000-gebied
Waddenzee en Noordzeekustzone, hebben tot doel zeehonden en vogels op voor
die soorten belangrijke plaatsen in de Waddenzee extra te beschermen. In het
Besluit is een groot aantal gebieden in de Waddenzee en Noordzeekustzone
gesloten verklaard met het oog op kramende en zogende zeehonden die van die
gebieden gebruik maken. Op grond van artikel 7, zesde lid, van het Besluit dient
aan de "extra beschermde natuurwaarden" van een gesloten verklaard gebied te
worden getoetst indien een vergunning wordt verleend voor activiteiten die tot een
aantasting van die waarden kunnen leiden. De betreffende toets is in de passende
beoordeling echter in het niet uitgevoerd en ook de daarbij behorende juridische
toets aan de diverse besluiten tot gesloten verklaring heeft, ook na heroverweging,
niet plaastgevonden. Ook is onduidelijk wat precies in de Duitse besluiten tot
geslotenverklaring is bepaald; daaraan is in het geheel niet getoetst.
Bruinvissen worden verstoord door bouwlawaai en zullen het gebied mogelijk nog
meer gaan mijden door scheepvaart en geluid- en lichtemissies in de
exploitatiefase. Juist voor de bruinvis is contact en uitwisseling met soortgenoten in
bijvoorbeeld Duitse gebieden essentieel. Het betreft bovendien een zichtjager die
door baggerstort mogelijk extra verstoord raakt. Ook voor grijze zeehonden en
gewone zeehonden is vermijdingsgedrag vastgesteld in de bouwfase en is onzeker
of dit vermijdingsgedrag niet zal worden voortgezet ten gevolge van verdere
verstoring in de exploitatiefase. Ook voor zeehonden is de uitwisseling met delen
van dezelfde populatie in andere gebieden of andere populaties essentieel.
Vanuit die optiek is al helemaal geen zekerheid verkregen over het uitblijven van
significante effecten op zeezoogdieren van de verstoring in de bouw- en
exploitatiefase door het project van RWE van het gebied rond de Eemshaven,
waaronder het Doekegat en het estuarium van de Eems-Dollard. De gevolgen van
het project van RWE, laat staan van daarmee gecumuleerde effecten van andere
projecten, zijn voor de populaties zeezoogdieren waarvoor in het aangrenzende
deel van Duitsland Natura 2000-gebieden zijn aangewezen ten onrechte in het
geheel niet onderzocht. Gelet op de slechte staat van instandhouding van de
gewone zeehond in de Duitse gebieden Unterems und Ausserems en Hund und
Paapsand, kan het in het monitoringsrapport 2009 geconstateerde
vermijdingsgedrag echter al snel tot significante effecten op populatieniveau leiden
of hebben geleid. Binnen het Natura 2000-gebied Niedersachsisches Wattenmeer
is de staat van instandhouding van de populatie gewone zeehond waarvoor het
gebied is aangewezen voor het aspect 'Isolatie', zoals vermeld, als slecht
(beoordeling "C") beoordeeld. Mede in het licht daarvan hadden de effecten van het
project van RWE op de gebieden Unterems und Ausserems, Hund und Paapsand
en Niedersachsisches Wattenmeer beoordeeld moeten worden. De passende
beoordeling is dan ook niet compleet en de conclusie is dat daardoor significante
effecten op de gewone zeehond niet zijn uit te sluiten.
Het gebied Niedersachsisches Wattenmeer is ook aangewezen voor de bruinvis.
Ook voor deze soort is de beoordeling, zoals hiervoor al beschreven, slecht voor
wat betreft het aspect 'Isolatie' van de staat van instandhouding (beoordeling "C").
Ook het Natura 2000-gebied Borkum-Riffgrund is aangewezen voor de bruinvis.

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/ocfdenvereniging
De bruinvissen daar behoren tot een kleine en kwetsbare populatie, die vroeger
waarschijnlijk ook de Nederlandse kust en het Kanaal als verspreidingsgebied had.
Voor wat betreft de aspecten 'Populatie', 'Isolatie' en 'Behoud' is de staat van
instandhouding hier als slecht beoordeeld (beoordeling "C"). Inzake de bruinvis leidt
dit tot de conclusie dat significante effecten op de bruinvis ten gevolge van het
project van RWE eveneens niet zijn uitgesloten.
Bovendien is op grond van de Habitatrichtlijn de mogelijkheid tot verbinding en
uitwisseling tussen populaties die in verschillende natuurgebieden leven een aparte
natuurwaarde die bescherming geniet. Immers om van een gunstige staat van
instandhouding te kunnen spreken in de zin van artikel 1, onder i, van de
habitatrichtlijn dient het "natuurlijke verspreidingsgebied" van de soort "niet kleiner"
te worden. In het licht daarvan en gelet op de staat van instandhouding van de
gewone zeehond en de bruinvis is uitwisseling tussen Nederlandse en Duitse
exemplaren van deze soorten van groot belang. Extra scheepsverkeer zal daarom
al snel tot significante effecten kunnen leiden op populatieniveau. Ook dat is in de
passende beoordeling en de bestreden besluiten onvoldoende onderkend.
Voor de grijze zeehond en de bruinvis geldt daarnaast in het gebied Waddenzee
respectievelijk Noordzeekustzone de al genoemde uitbreidingsopgave. Dat de
populaties van deze soorten binnen de betreffende Natura 2000-gebieden mogelijk
verder versnipperd raken door opsplitsing van hun leefgebied door extra
scheepsverkeer in de vaargeul, waardoor de soorten op populatieniveau genetisch
zwakker worden, kan leiden tot niet uit te sluiten significante effecten.
De voorgaande effecten van barrièrevorming en verstoring van leefgebied zijn
bovendien niet beoordeeld in samenhang met de effecten van de gigantische
hoeveelheden koelwater die in het gebied worden ingenomen en die hoe dan ook
zullen leiden tot aanzienlijke gevolgen voor de voedselvoorraad van onder andere
zeezoogdieren. De inname van koelwater leidt jaarlijks tot de sterfte van miljoenen
vissen. Niet is aangetoond dat dit significant anders is bij toepassing van een
visretoursysteem. Bovendien vormt haring één van de hoofdbestanddelen van het
voedingspakket van zeezoogdieren in het gebied en juist voor deze soort geldt dat
elke aanraking, dus ook contact met zeven in een visretoursysteem, fataal kan zijn.
De gevolgen van de koelwaterinname voor de beschermde populaties
zeezoogdieren in het Duitse en Nederlandse Waddengebied en in de Eems-Dollard
zijn echter helemaal niet onderzocht. Ook hiervoor geldt daarom dat significante
effecten op deze soorten niet kunnen worden uitgesloten, zodat de bestreden
besluiten niet in stand kunnen blijven.
Significante effecten op vissen
Het onderzoek naar de aanwezigheid van vissen in de Eemshaven is onvoldoende
zorgvuldig uitgevoerd. De door Bioconsult gehanteerde methode is niet geschikt
voor het vangen en inventariseren van trekvissen, zoals fint, zeeprik en rivierprik
die gedurende langere perioden geheel niet in het gebied aanwezig zijn om dan
plotseling in een korte periode met grote aantallen langs te trekken. Een uitgebreide
en zorgvuldige methode lijkt wel te zijn gebruikt in het in de jaren 1999-2001 in de
Eems-Dollard uitgevoerde onderzoek 'Het diadrome visbestand in het Eems-
rsc
FSC"C017135

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/ocfdenvereniging
De bruinvissen daar behoren tot een kleine en kwetsbare populatie, die vroeger
waarschijnlijk ook de Nederlandse kust en het Kanaal als verspreidingsgebied had.
Voor wat betreft de aspecten 'Populatie', 'Isolatie' en 'Behoud' is de staat van
instandhouding hier als slecht beoordeeld (beoordeling "C"). Inzake de bruinvis leidt
dit tot de conclusie dat significante effecten op de bruinvis ten gevolge van het
project van RWE eveneens niet zijn uitgesloten.
Bovendien is op grond van de Habitatrichtlijn de mogelijkheid tot verbinding en
uitwisseling tussen populaties die in verschillende natuurgebieden leven een aparte
natuurwaarde die bescherming geniet. Immers om van een gunstige staat van
instandhouding te kunnen spreken in de zin van artikel 1, onder i, van de
habitatrichtlijn dient het "natuurlijke verspreidingsgebied" van de soort "niet kleiner"
te worden. In het licht daarvan en gelet op de staat van instandhouding van de
gewone zeehond en de bruinvis is uitwisseling tussen Nederlandse en Duitse
exemplaren van deze soorten van groot belang. Extra scheepsverkeer zal daarom
al snel tot significante effecten kunnen leiden op populatieniveau. Ook dat is in de
passende beoordeling en de bestreden besluiten onvoldoende onderkend.
Voor de grijze zeehond en de bruinvis geldt daarnaast in het gebied Waddenzee
respectievelijk Noordzeekustzone de al genoemde uitbreidingsopgave. Dat de
populaties van deze soorten binnen de betreffende Natura 2000-gebieden mogelijk
verder versnipperd raken door opsplitsing van hun leefgebied door extra
scheepsverkeer in de vaargeul, waardoor de soorten op populatieniveau genetisch
zwakker worden, kan leiden tot niet uit te sluiten significante effecten.
De voorgaande effecten van barrièrevorming en verstoring van leefgebied zijn
bovendien niet beoordeeld in samenhang met de effecten van de gigantische
hoeveelheden koelwater die in het gebied worden ingenomen en die hoe dan ook
zullen leiden tot aanzienlijke gevolgen voor de voedselvoorraad van onder andere
zeezoogdieren. De inname van koelwater leidt jaarlijks tot de sterfte van miljoenen
vissen. Niet is aangetoond dat dit significant anders is bij toepassing van een
visretoursysteem. Bovendien vormt haring één van de hoofdbestanddelen van het
voedingspakket van zeezoogdieren in het gebied en juist voor deze soort geldt dat
elke aanraking, dus ook contact met zeven in een visretoursysteem, fataal kan zijn.
De gevolgen van de koelwaterinname voor de beschermde populaties
zeezoogdieren in het Duitse en Nederlandse Waddengebied en in de Eems-Dollard
zijn echter helemaal niet onderzocht. Ook hiervoor geldt daarom dat significante
effecten op deze soorten niet kunnen worden uitgesloten, zodat de bestreden
besluiten niet in stand kunnen blijven.
Significante effecten op vissen
Het onderzoek naar de aanwezigheid van vissen in de Eemshaven is onvoldoende
zorgvuldig uitgevoerd. De door Bioconsult gehanteerde methode is niet geschikt
voor het vangen en inventariseren van trekvissen, zoals fint, zeeprik en rivierprik
die gedurende langere perioden geheel niet in het gebied aanwezig zijn om dan
plotseling in een korte periode met grote aantallen langs te trekken. Een uitgebreide
en zorgvuldige methode lijkt wel te zijn gebruikt in het in de jaren 1999-2001 in de
Eems-Dollard uitgevoerde onderzoek 'Het diadrome visbestand in het Eems-
rsc
FSC"C017135

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
l/l/odde/?vereniging
significante effecten kan leiden, ook als die soorten van de betreffende habitat ten
tijde van de beoordeling geen gebruik maken*".
Helemaal in het geval waarin de staat van instandhouding van de betreffende
soorten te wensen overlaat en dus een uitbreidings- of herstelopgave geldt, dient in
het licht van dit arrest van het Hof de aantasting van geschikt habitat of habitat dat
geschikt gemaakt kan worden voor soorten waarvoor een Natura 2000-gebied is
aangewezen als een significante aantasting van het instandhoudingsdoel voor de
betreffende soorten te worden aangemerkt. Vanuit dat perspectief oordeelde het
Hof dat het verstoren van potentieel baltsgebied van het auerhoen een inbreuk op
de Habitatrichtlijn opleverde. Hetzelfde geldt ten aanzien van de verstoring van
potentieel rust- en foerageergebied van vogels in en rond de Eemshaven, zeker
waar het gebied betreft dat van belang is voor soorten waarmee het niet goed gaat,
zoals de scholekster. Op dit punt is de passende beoordeling niet uitgevoerd in
overeenstemming met de door het Hof geformuleerde criteria. Op basis hiervan is
de conclusie dat in de passende beoordeling ten onrechte is geconcludeerd dat het
verlies van geschikt rust- en foerageergebied niet-significant zou zijn. De bestreden
vergunningen dienen dan ook te worden herroepen.
Het verdwijnen van zandbanken behorend tot habitattypen Hl 110A en Hl 140A, in
combinatie met verstoring van zandbanken door licht, geluid en de aantasting van
het leven op en rond dergelijke zandbanken door opwarming en baggerstort kan
dan ook leiden tot significante effecten op de voedselvoorraad voor vogels en
daarmee op de populaties van onder andere de soorten scholekster, kluut, lepelaar
en bergeend. Dit wordt in de passende beoordeling ten onrechte niet onderkend.
De centrale van RWE zal daarnaast zorgen voor de emissie van zware metalen,
zoals kwik en nikkel en voor de emissie van radioactiviteit. Zware metalen hopen
zich op in de voedselketen en kunnen onder andere leiden tot grotere sterfte onder
vogels die zich bovenaan de voedselketen bevinden. Naar de vraag welke niet uit
te sluiten extra sterfte en/of verzwakking van vogels moet worden toegerekend aan
de extra hoeveelheid zware metalen die ten gevolge van de kolencentrale van
RWE in de voedselketen terecht komt, is ten onrechte geen onderzoek verricht.
Hetzelfde geldt ten aanzien van de radioactieve straling op het gebied ten gevolge
van de kolencentrale. Dit betreft een belangrijk gebrek in de passende beoordeling.
Niet alleen zal het vergunde lichtniveau een deel van de Waddenzee ongeschikt
maken voor vogels 's nachts, omdat constant sprake zal zijn van een hoeveelheid
licht die overeenkomt met volle maan, ook kan en zal het licht van de centrale
vogels aantrekken. Dit zal tot extra sterfte onder vogels leiden. Gelet op de
situering van de centrale aan de rand van het voor grote aantallen (trek)vogels
aangewezen Natura 2000-gebied Waddenzee en de gebieden Krummhörn,
Westermarsch en Hund und Paapsand zal dit leiden tot extra vogelsterfte ten
gevolge van het project van RWE. Daar komt bij, dat er bij de Eemshaven sprake is
van gestuwde trek en dat er dus zeer veel trekvogels langskomen.
Vertroebeling van het water door uitbaggeren en baggerstort is daarnaast in
- ^ J EU 24 november 2011, zaaknummer C-404/09, Alto Sil, punt 132 t/m 135

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
l/l/odde/?vereniging
significante effecten kan leiden, ook als die soorten van de betreffende habitat ten
tijde van de beoordeling geen gebruik maken*".
Helemaal in het geval waarin de staat van instandhouding van de betreffende
soorten te wensen overlaat en dus een uitbreidings- of herstelopgave geldt, dient in
het licht van dit arrest van het Hof de aantasting van geschikt habitat of habitat dat
geschikt gemaakt kan worden voor soorten waarvoor een Natura 2000-gebied is
aangewezen als een significante aantasting van het instandhoudingsdoel voor de
betreffende soorten te worden aangemerkt. Vanuit dat perspectief oordeelde het
Hof dat het verstoren van potentieel baltsgebied van het auerhoen een inbreuk op
de Habitatrichtlijn opleverde. Hetzelfde geldt ten aanzien van de verstoring van
potentieel rust- en foerageergebied van vogels in en rond de Eemshaven, zeker
waar het gebied betreft dat van belang is voor soorten waarmee het niet goed gaat,
zoals de scholekster. Op dit punt is de passende beoordeling niet uitgevoerd in
overeenstemming met de door het Hof geformuleerde criteria. Op basis hiervan is
de conclusie dat in de passende beoordeling ten onrechte is geconcludeerd dat het
verlies van geschikt rust- en foerageergebied niet-significant zou zijn. De bestreden
vergunningen dienen dan ook te worden herroepen.
Het verdwijnen van zandbanken behorend tot habitattypen Hl 110A en Hl 140A, in
combinatie met verstoring van zandbanken door licht, geluid en de aantasting van
het leven op en rond dergelijke zandbanken door opwarming en baggerstort kan
dan ook leiden tot significante effecten op de voedselvoorraad voor vogels en
daarmee op de populaties van onder andere de soorten scholekster, kluut, lepelaar
en bergeend. Dit wordt in de passende beoordeling ten onrechte niet onderkend.
De centrale van RWE zal daarnaast zorgen voor de emissie van zware metalen,
zoals kwik en nikkel en voor de emissie van radioactiviteit. Zware metalen hopen
zich op in de voedselketen en kunnen onder andere leiden tot grotere sterfte onder
vogels die zich bovenaan de voedselketen bevinden. Naar de vraag welke niet uit
te sluiten extra sterfte en/of verzwakking van vogels moet worden toegerekend aan
de extra hoeveelheid zware metalen die ten gevolge van de kolencentrale van
RWE in de voedselketen terecht komt, is ten onrechte geen onderzoek verricht.
Hetzelfde geldt ten aanzien van de radioactieve straling op het gebied ten gevolge
van de kolencentrale. Dit betreft een belangrijk gebrek in de passende beoordeling.
Niet alleen zal het vergunde lichtniveau een deel van de Waddenzee ongeschikt
maken voor vogels 's nachts, omdat constant sprake zal zijn van een hoeveelheid
licht die overeenkomt met volle maan, ook kan en zal het licht van de centrale
vogels aantrekken. Dit zal tot extra sterfte onder vogels leiden. Gelet op de
situering van de centrale aan de rand van het voor grote aantallen (trek)vogels
aangewezen Natura 2000-gebied Waddenzee en de gebieden Krummhörn,
Westermarsch en Hund und Paapsand zal dit leiden tot extra vogelsterfte ten
gevolge van het project van RWE. Daar komt bij, dat er bij de Eemshaven sprake is
van gestuwde trek en dat er dus zeer veel trekvogels langskomen.
Vertroebeling van het water door uitbaggeren en baggerstort is daarnaast in
- ^ J EU 24 november 2011, zaaknummer C-404/09, Alto Sil, punt 132 t/m 135

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/ocfcfenvereniging
waarvoor in ieder geval niet een even omvangrijke vaargeulverdieping nodig is,
strijdig is met de op grond van de habitatrichtlijn voorgeschreven beoordeling, die
zich tot het gehele project dient uit te strekken. Het project dat beoordeeld moet
worden kan binnen die systematiek niet afhankelijk worden gesteld van onzekere
toekomstige keuzes. In dat geval dient van een zogenaamde worst case te worden
uitgegaan. Voor het project van RWE betekent die worst case dat uitgegaan moet
worden van de natuureffecten van de aanvoer van kolen met PANAMAX-schepen,
waarvoor een vaargeulverdieping naar een diepte van 14 meter van de bestaande
vaargeul noodzakelijk is.
8. Bagger- en verspreidingsmaatregelen
In bezwaar werd aangevoerd dat de aan RWE verleende vergunningen slechts
betrekking hebben op een periode van vier jaren voor wat betreft het bagger- en
verspreidingswerk. De havenuitbreiding en de inname van koelwater door RWE
maken baggeren en het verspreiden van bagger ten behoeve van het onderhoud
van de haven echter noodzakelijk voor tenminste de hele levensduur van de
centrale. De duur van de werkzaamheden is dan ook minimaal circa acht maal
langer dan de periode die is beoordeeld, gelet op de levensduur van de centrale die
RWE wil exploiteren. De vraag rijst dan ook of significante effecten gelet op de te
beperkte effectbeoordeling in de passende beoordeling met zekerheid kunnen
worden uitgesloten. De provincies en de staatssecretaris hebben in de bestreden
besluiten slechts gesteld dat er na vier jaren een nieuwe beoordeling moet worden
uitgevoerd inzake baggerwerkzaamheden en slibverspreiding (zie het bestreden
besluit van gedeputeerde staten, bijlage 1, p. 46). Deze toekomstige
werkzaamheden maken echter ook deel uit van het project van RWE. Dat lijkt door
verweerders ook niet te worden ontkend, maar daaraan is ten onrechte niet de
conclusie verbonden dat de gevolgen van baggeren en storten van bagger over
een veel langere periode hadden moeten worden beoordeeld om significante
effecten van het project van RWE met zekerheid te kunnen uitsluiten. Ook voor de
beoordeling van de gecumuleerde effecten van het project van RWE heeft dit
gevolgen. De conclusie is dat de passende beoordeling ook op dit punt in strijd is
met artikel 19f van de Nbw, dat significante effecten over de hele exploitatieperiode
niet zijn uit te sluiten en dat de bestreden besluiten daarom niet in stand kunnen
blijven.
1 ^
4. Cumulatieve effecten
1. 'Interne'cumulatie
De passende beoordeling gaat steeds uit van een aparte beoordeling van de
diverse effecten van het project van RWE. Zo wordt apart van elkaar beoordeeld
wat de effecten zijn van bouwwerkzaamheden en van scheepvaart, geluid en licht
op zeezoogdieren. De integrale passende beoordeling die verplicht is op grond van
artikel 19f Nbw dient echter een beoordeling van de totale effecten van een project
op habitats en soorten waarvoor een Natura 2000-gebied is aangewezen te
omvatten. De enkele blootstelling aan bouwgeluid zou immers kunnen leiden tot
geen significante effecten op een populatie, maar de na de bouwfase volgende
, exploitatiefase zou ertoe kunnen leiden dat soorten niet terugkeren, waardoor de
' , ' _ TJ • M 1 ». t • ' J [ l l l I W f r ^ r | l f
V - ijfï "ifi'ot -uiririj ' yTt, tj nor i i u • i*

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/ocfcfenvereniging
waarvoor in ieder geval niet een even omvangrijke vaargeulverdieping nodig is,
strijdig is met de op grond van de habitatrichtlijn voorgeschreven beoordeling, die
zich tot het gehele project dient uit te strekken. Het project dat beoordeeld moet
worden kan binnen die systematiek niet afhankelijk worden gesteld van onzekere
toekomstige keuzes. In dat geval dient van een zogenaamde worst case te worden
uitgegaan. Voor het project van RWE betekent die worst case dat uitgegaan moet
worden van de natuureffecten van de aanvoer van kolen met PANAMAX-schepen,
waarvoor een vaargeulverdieping naar een diepte van 14 meter van de bestaande
vaargeul noodzakelijk is.
8. Bagger- en verspreidingsmaatregelen
In bezwaar werd aangevoerd dat de aan RWE verleende vergunningen slechts
betrekking hebben op een periode van vier jaren voor wat betreft het bagger- en
verspreidingswerk. De havenuitbreiding en de inname van koelwater door RWE
maken baggeren en het verspreiden van bagger ten behoeve van het onderhoud
van de haven echter noodzakelijk voor tenminste de hele levensduur van de
centrale. De duur van de werkzaamheden is dan ook minimaal circa acht maal
langer dan de periode die is beoordeeld, gelet op de levensduur van de centrale die
RWE wil exploiteren. De vraag rijst dan ook of significante effecten gelet op de te
beperkte effectbeoordeling in de passende beoordeling met zekerheid kunnen
worden uitgesloten. De provincies en de staatssecretaris hebben in de bestreden
besluiten slechts gesteld dat er na vier jaren een nieuwe beoordeling moet worden
uitgevoerd inzake baggerwerkzaamheden en slibverspreiding (zie het bestreden
besluit van gedeputeerde staten, bijlage 1, p. 46). Deze toekomstige
werkzaamheden maken echter ook deel uit van het project van RWE. Dat lijkt door
verweerders ook niet te worden ontkend, maar daaraan is ten onrechte niet de
conclusie verbonden dat de gevolgen van baggeren en storten van bagger over
een veel langere periode hadden moeten worden beoordeeld om significante
effecten van het project van RWE met zekerheid te kunnen uitsluiten. Ook voor de
beoordeling van de gecumuleerde effecten van het project van RWE heeft dit
gevolgen. De conclusie is dat de passende beoordeling ook op dit punt in strijd is
met artikel 19f van de Nbw, dat significante effecten over de hele exploitatieperiode
niet zijn uit te sluiten en dat de bestreden besluiten daarom niet in stand kunnen
blijven.
1 ^
4. Cumulatieve effecten
1. 'Interne'cumulatie
De passende beoordeling gaat steeds uit van een aparte beoordeling van de
diverse effecten van het project van RWE. Zo wordt apart van elkaar beoordeeld
wat de effecten zijn van bouwwerkzaamheden en van scheepvaart, geluid en licht
op zeezoogdieren. De integrale passende beoordeling die verplicht is op grond van
artikel 19f Nbw dient echter een beoordeling van de totale effecten van een project
op habitats en soorten waarvoor een Natura 2000-gebied is aangewezen te
omvatten. De enkele blootstelling aan bouwgeluid zou immers kunnen leiden tot
geen significante effecten op een populatie, maar de na de bouwfase volgende
, exploitatiefase zou ertoe kunnen leiden dat soorten niet terugkeren, waardoor de
' , ' _ TJ • M 1 ». t • ' J [ l l l I W f r ^ r | l f
V - ijfï "ifi'ot -uiririj ' yTt, tj nor i i u • i*

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
1 ^
I Sl
l/l/oc/denvereniging
'onzekere toekomstige gebeurtenis' aan te merken. Voor de verdieping van de
vaargeul naar de Eemshaven is al een aanvraag ingediend en is een inmiddels
herroepen tracéwetvergunning verleend. Ook hier is dus niet sprake van een
'onzekere toekomstige gebeurtenis'. Voor de Eemsmond Energiecentrale zijn
verschillende definitief geworden toestemmingen verleend, waaronder een
ontheffing op grond van de Flora- en faunawet. Ook dat project is ten onrechte
buiten de passende beoordeling gehouden. Verder geldt voor alle projecten
waarvoor een aanvraag voor een vergunning is ingediend dat de omvang en
gevolgen van het project voldoende uit die aanvraag kunnen worden afgeleid, zodat
de effecten in de cumulatieve effectenbeoordeling hadden moeten worden
meegenomen. Dit geldt in ieder geval voor de plannen bestemmingsplan
Oosterhorn/haven, bestemmingsplan Eemshaven, bestemmingsplan Eemshaven
zuidoost (datacentrum), bestemmingsplan Glastuinbouw en de projecten
energiecentrale Nuon, energiecentrale Eemsmond Energie, BEC biomassacentrale
Delfzijl, windpark Eemshaven, uitbreiding windpark Eemshaven met twee 6
megawatt turbines Essent, onderhoudsbaggerwerkzaamheden Eemshaven,
uitbreiding Beatrixhaven, Emder Fahrwasser, vaargeul Eemshaven, aanleg en
aanlanding diverse kabels (Cobra, Gemini) en Orange Blue Terminal.
Daarnaast is ten onrechte een aantal projecten alleen in de beoordeling
meegenomen waar het de effecten van depositie betreft. Het gaat om de toename
van scheepvaart als gevolg van de verruiming van de Eemshaven. Deze toename
zal ook gevolgen hebben voor de verstoring door langsvarende schepen en het
daarmee gepaard gaande onderwatergeluid. Dit geldt eveneens voor het project
van VOPAK. De licht- en geluidemissies en overige verstoringen zijn niet in de
beoordeling betrokken. Ook de beoordeling van de effecten van de projecten
Eemsmond Energie, Heveskes Energie, E.ON Waste to Energy en Ensartech is ten
onrechte beperkt gebleven tot de effecten van depositie.
Verder hebben vergunningverleners de hiervoor al genoemde windmolenparken ten
noorden van de Waddeneilanden ten onrechte buiten beschouwing gelaten,
evenals het bestemmingsplan Buitengebied Delfzijl, dat in het bijzonder
mogelijkheden voor de ontwikkeling van veehouderij biedt. Dit laatste plan kan voor
veel extra depositie zorgen. Er is al een ontwerpplan en een planMER ter inzage
gelegd. Voor de Groningse en Drentse gebieden is verder van belang dat de
cumulatieve extra stikstofbelasting ten gevolge van het project van RWE veel groter
is dan waar vanuit is gegaan, omdat ten onrecht niet de gevolgen van het project
voor de verdubbeling van de N33 tussen Assen en Zuidbroek is meegenomen.
Daarnaast is in de passende beoordeling ook niet onderzocht of de beschermde
natuurwaarden in Duitse Natura 2000-gebieden die door het project van RWE
kunnen worden aangetast ook negatieve effecten ondervinden van andere plannen
en projecten in Nedertand of in Duitsland. Door deze gebreken is de conclusie dat
de cumulatieve effecten van het project van RWE veel groter zijn dan waar
vergunningverleners vanuit zijn gegaan.
In het voorgaande is gebleken van mogelijke significante effecten van het project
van RWE op vele Duitse Natura 2000-gebieden. Op grond daarvan hadden ook
andere Duitse projecten die voor een aantasting van natuurwaarden in die
gebieden kunnen zorgen bij de beoordeling dienen te worden betrokken. Dit geldt
g ^
ÜDgEj^jEöil) R!BiïÈB@s,0OfefiD IKfecBT^ ^g^OÉgÊ^ jtQ^Pïg/EgQa.
.-«;»
(LTOlLl

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
1 ^
I Sl
l/l/oc/denvereniging
'onzekere toekomstige gebeurtenis' aan te merken. Voor de verdieping van de
vaargeul naar de Eemshaven is al een aanvraag ingediend en is een inmiddels
herroepen tracéwetvergunning verleend. Ook hier is dus niet sprake van een
'onzekere toekomstige gebeurtenis'. Voor de Eemsmond Energiecentrale zijn
verschillende definitief geworden toestemmingen verleend, waaronder een
ontheffing op grond van de Flora- en faunawet. Ook dat project is ten onrechte
buiten de passende beoordeling gehouden. Verder geldt voor alle projecten
waarvoor een aanvraag voor een vergunning is ingediend dat de omvang en
gevolgen van het project voldoende uit die aanvraag kunnen worden afgeleid, zodat
de effecten in de cumulatieve effectenbeoordeling hadden moeten worden
meegenomen. Dit geldt in ieder geval voor de plannen bestemmingsplan
Oosterhorn/haven, bestemmingsplan Eemshaven, bestemmingsplan Eemshaven
zuidoost (datacentrum), bestemmingsplan Glastuinbouw en de projecten
energiecentrale Nuon, energiecentrale Eemsmond Energie, BEC biomassacentrale
Delfzijl, windpark Eemshaven, uitbreiding windpark Eemshaven met twee 6
megawatt turbines Essent, onderhoudsbaggerwerkzaamheden Eemshaven,
uitbreiding Beatrixhaven, Emder Fahrwasser, vaargeul Eemshaven, aanleg en
aanlanding diverse kabels (Cobra, Gemini) en Orange Blue Terminal.
Daarnaast is ten onrechte een aantal projecten alleen in de beoordeling
meegenomen waar het de effecten van depositie betreft. Het gaat om de toename
van scheepvaart als gevolg van de verruiming van de Eemshaven. Deze toename
zal ook gevolgen hebben voor de verstoring door langsvarende schepen en het
daarmee gepaard gaande onderwatergeluid. Dit geldt eveneens voor het project
van VOPAK. De licht- en geluidemissies en overige verstoringen zijn niet in de
beoordeling betrokken. Ook de beoordeling van de effecten van de projecten
Eemsmond Energie, Heveskes Energie, E.ON Waste to Energy en Ensartech is ten
onrechte beperkt gebleven tot de effecten van depositie.
Verder hebben vergunningverleners de hiervoor al genoemde windmolenparken ten
noorden van de Waddeneilanden ten onrechte buiten beschouwing gelaten,
evenals het bestemmingsplan Buitengebied Delfzijl, dat in het bijzonder
mogelijkheden voor de ontwikkeling van veehouderij biedt. Dit laatste plan kan voor
veel extra depositie zorgen. Er is al een ontwerpplan en een planMER ter inzage
gelegd. Voor de Groningse en Drentse gebieden is verder van belang dat de
cumulatieve extra stikstofbelasting ten gevolge van het project van RWE veel groter
is dan waar vanuit is gegaan, omdat ten onrecht niet de gevolgen van het project
voor de verdubbeling van de N33 tussen Assen en Zuidbroek is meegenomen.
Daarnaast is in de passende beoordeling ook niet onderzocht of de beschermde
natuurwaarden in Duitse Natura 2000-gebieden die door het project van RWE
kunnen worden aangetast ook negatieve effecten ondervinden van andere plannen
en projecten in Nedertand of in Duitsland. Door deze gebreken is de conclusie dat
de cumulatieve effecten van het project van RWE veel groter zijn dan waar
vergunningverleners vanuit zijn gegaan.
In het voorgaande is gebleken van mogelijke significante effecten van het project
van RWE op vele Duitse Natura 2000-gebieden. Op grond daarvan hadden ook
andere Duitse projecten die voor een aantasting van natuurwaarden in die
gebieden kunnen zorgen bij de beoordeling dienen te worden betrokken. Dit geldt
g ^
ÜDgEj^jEöil) R!BiïÈB@s,0OfefiD IKfecBT^ ^g^OÉgÊ^ jtQ^Pïg/EgQa.
.-«;»
(LTOlLl

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
1 ^
I Sl
l/l/oc/denvereniging
'onzekere toekomstige gebeurtenis' aan te merken. Voor de verdieping van de
vaargeul naar de Eemshaven is al een aanvraag ingediend en is een inmiddels
herroepen tracéwetvergunning verleend. Ook hier is dus niet sprake van een
'onzekere toekomstige gebeurtenis'. Voor de Eemsmond Energiecentrale zijn
verschillende definitief geworden toestemmingen verleend, waaronder een
ontheffing op grond van de Flora- en faunawet. Ook dat project is ten onrechte
buiten de passende beoordeling gehouden. Verder geldt voor alle projecten
waarvoor een aanvraag voor een vergunning is ingediend dat de omvang en
gevolgen van het project voldoende uit die aanvraag kunnen worden afgeleid, zodat
de effecten in de cumulatieve effectenbeoordeling hadden moeten worden
meegenomen. Dit geldt in ieder geval voor de plannen bestemmingsplan
Oosterhorn/haven, bestemmingsplan Eemshaven, bestemmingsplan Eemshaven
zuidoost (datacentrum), bestemmingsplan Glastuinbouw en de projecten
energiecentrale Nuon, energiecentrale Eemsmond Energie, BEC biomassacentrale
Delfzijl, windpark Eemshaven, uitbreiding windpark Eemshaven met twee 6
megawatt turbines Essent, onderhoudsbaggerwerkzaamheden Eemshaven,
uitbreiding Beatrixhaven, Emder Fahrwasser, vaargeul Eemshaven, aanleg en
aanlanding diverse kabels (Cobra, Gemini) en Orange Blue Terminal.
Daarnaast is ten onrechte een aantal projecten alleen in de beoordeling
meegenomen waar het de effecten van depositie betreft. Het gaat om de toename
van scheepvaart als gevolg van de verruiming van de Eemshaven. Deze toename
zal ook gevolgen hebben voor de verstoring door langsvarende schepen en het
daarmee gepaard gaande onderwatergeluid. Dit geldt eveneens voor het project
van VOPAK. De licht- en geluidemissies en overige verstoringen zijn niet in de
beoordeling betrokken. Ook de beoordeling van de effecten van de projecten
Eemsmond Energie, Heveskes Energie, E.ON Waste to Energy en Ensartech is ten
onrechte beperkt gebleven tot de effecten van depositie.
Verder hebben vergunningverleners de hiervoor al genoemde windmolenparken ten
noorden van de Waddeneilanden ten onrechte buiten beschouwing gelaten,
evenals het bestemmingsplan Buitengebied Delfzijl, dat in het bijzonder
mogelijkheden voor de ontwikkeling van veehouderij biedt. Dit laatste plan kan voor
veel extra depositie zorgen. Er is al een ontwerpplan en een planMER ter inzage
gelegd. Voor de Groningse en Drentse gebieden is verder van belang dat de
cumulatieve extra stikstofbelasting ten gevolge van het project van RWE veel groter
is dan waar vanuit is gegaan, omdat ten onrecht niet de gevolgen van het project
voor de verdubbeling van de N33 tussen Assen en Zuidbroek is meegenomen.
Daarnaast is in de passende beoordeling ook niet onderzocht of de beschermde
natuurwaarden in Duitse Natura 2000-gebieden die door het project van RWE
kunnen worden aangetast ook negatieve effecten ondervinden van andere plannen
en projecten in Nedertand of in Duitsland. Door deze gebreken is de conclusie dat
de cumulatieve effecten van het project van RWE veel groter zijn dan waar
vergunningverleners vanuit zijn gegaan.
In het voorgaande is gebleken van mogelijke significante effecten van het project
van RWE op vele Duitse Natura 2000-gebieden. Op grond daarvan hadden ook
andere Duitse projecten die voor een aantasting van natuurwaarden in die
gebieden kunnen zorgen bij de beoordeling dienen te worden betrokken. Dit geldt
g ^
ÜDgEj^jEöil) R!BiïÈB@s,0OfefiD IKfecBT^ ^g^OÉgÊ^ jtQ^Pïg/EgQa.
.-«;»
(LTOlLl

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
1 ^
I Sl
l/l/oc/denvereniging
'onzekere toekomstige gebeurtenis' aan te merken. Voor de verdieping van de
vaargeul naar de Eemshaven is al een aanvraag ingediend en is een inmiddels
herroepen tracéwetvergunning verleend. Ook hier is dus niet sprake van een
'onzekere toekomstige gebeurtenis'. Voor de Eemsmond Energiecentrale zijn
verschillende definitief geworden toestemmingen verleend, waaronder een
ontheffing op grond van de Flora- en faunawet. Ook dat project is ten onrechte
buiten de passende beoordeling gehouden. Verder geldt voor alle projecten
waarvoor een aanvraag voor een vergunning is ingediend dat de omvang en
gevolgen van het project voldoende uit die aanvraag kunnen worden afgeleid, zodat
de effecten in de cumulatieve effectenbeoordeling hadden moeten worden
meegenomen. Dit geldt in ieder geval voor de plannen bestemmingsplan
Oosterhorn/haven, bestemmingsplan Eemshaven, bestemmingsplan Eemshaven
zuidoost (datacentrum), bestemmingsplan Glastuinbouw en de projecten
energiecentrale Nuon, energiecentrale Eemsmond Energie, BEC biomassacentrale
Delfzijl, windpark Eemshaven, uitbreiding windpark Eemshaven met twee 6
megawatt turbines Essent, onderhoudsbaggerwerkzaamheden Eemshaven,
uitbreiding Beatrixhaven, Emder Fahrwasser, vaargeul Eemshaven, aanleg en
aanlanding diverse kabels (Cobra, Gemini) en Orange Blue Terminal.
Daarnaast is ten onrechte een aantal projecten alleen in de beoordeling
meegenomen waar het de effecten van depositie betreft. Het gaat om de toename
van scheepvaart als gevolg van de verruiming van de Eemshaven. Deze toename
zal ook gevolgen hebben voor de verstoring door langsvarende schepen en het
daarmee gepaard gaande onderwatergeluid. Dit geldt eveneens voor het project
van VOPAK. De licht- en geluidemissies en overige verstoringen zijn niet in de
beoordeling betrokken. Ook de beoordeling van de effecten van de projecten
Eemsmond Energie, Heveskes Energie, E.ON Waste to Energy en Ensartech is ten
onrechte beperkt gebleven tot de effecten van depositie.
Verder hebben vergunningverleners de hiervoor al genoemde windmolenparken ten
noorden van de Waddeneilanden ten onrechte buiten beschouwing gelaten,
evenals het bestemmingsplan Buitengebied Delfzijl, dat in het bijzonder
mogelijkheden voor de ontwikkeling van veehouderij biedt. Dit laatste plan kan voor
veel extra depositie zorgen. Er is al een ontwerpplan en een planMER ter inzage
gelegd. Voor de Groningse en Drentse gebieden is verder van belang dat de
cumulatieve extra stikstofbelasting ten gevolge van het project van RWE veel groter
is dan waar vanuit is gegaan, omdat ten onrecht niet de gevolgen van het project
voor de verdubbeling van de N33 tussen Assen en Zuidbroek is meegenomen.
Daarnaast is in de passende beoordeling ook niet onderzocht of de beschermde
natuurwaarden in Duitse Natura 2000-gebieden die door het project van RWE
kunnen worden aangetast ook negatieve effecten ondervinden van andere plannen
en projecten in Nedertand of in Duitsland. Door deze gebreken is de conclusie dat
de cumulatieve effecten van het project van RWE veel groter zijn dan waar
vergunningverleners vanuit zijn gegaan.
In het voorgaande is gebleken van mogelijke significante effecten van het project
van RWE op vele Duitse Natura 2000-gebieden. Op grond daarvan hadden ook
andere Duitse projecten die voor een aantasting van natuurwaarden in die
gebieden kunnen zorgen bij de beoordeling dienen te worden betrokken. Dit geldt
g ^
ÜDgEj^jEöil) R!BiïÈB@s,0OfefiD IKfecBT^ ^g^OÉgÊ^ jtQ^Pïg/EgQa.
.-«;»
(LTOlLl

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/adcfenvereniging
zijn onderschat. Deze constatering zal in het navolgende worden toegelicht.
1. Natuurmaatregelen
De bestreden vergunningen hebben, naast op het eigenlijke project van RWE, een
kolencentrale met bijbehorende havenuitbreiding, ook betrekking op - kort gesteld
- een aantal natuurmaatregelen. Deze natuurmaatregelen worden opgevoerd als
onderdeel van het project van RWE en zijn ook als zodanig vergund. De
natuurmaatregelen kunnen in verschillende categorieën worden ondergebracht, te
weten: de categorie van oorspronkelijk als compensatie vergunde maatregeien, de
categorie van als mitigatie opgevoerde maatregelen waarvan blijkt dat het eigenlijk
grotendeels om algemeen beheer gaat en de categorie van maatregelen die als
onverplicht worden opgevoerd, maar bedoeld lijken om effecten van het project van
RWE te mitigeren.
1. Compenserende natuurmaatregelen
Een deel van de in de bestreden besluiten opgevoerde natuurmaatregelen
werden als compensatie voorgeschreven in de
natuurbeschermingswetvergunningen van RWE die bij uitspraak van uw
Afdeling van 24 augustus 2011^° werden herroepen. Het gaat dan onder
andere om compensatie voor negatieve effecten op de scholekster, de velduil
en de blauwe kiekendief ten gevolge van het verdwijnen van plas- riet-, en
moerasgebied door de gecumuleerde effecten van de projecten van RWE en
NUON voor kolencentrales in de Eemshaven. In de herroepen vergunningen
werden natuurmaatregelen voorgeschreven om foerageergebied en
broedgebied en hoogwatervluchtplaatsen die ten gevolge van de
kolencentrales ongeschikt werden voor deze soorten elders aan te leggen voor
deze soorten.
In de oorspronkelijke en later herroepen natuurbeschermingswetvergunningen
werden verder significante effecten op zeehondenpopulaties in het
Waddengebied en de Doilard niet uitgesloten. Dit was aanleiding om de
natuurmaatregel van uitkoop van garnalenvissers in de Doilard voor te
schrijven. Het ging ook hier om een compenserende maatregel. Venweerders
stelden verder in de herroepen natuurbeschermingswetvergunningen dat het
verloren gaan en verstoord raken van enkele hectaren beschermde
zandbanken van het type Hl 110 en Hl 140 niet uit te sluiten significante
effecten zou kunnen hebben. Op dat oordeel werd in de inmiddels door de
Afdeling in dezelfde uitspraken ook vernietigde beslissingen op bezwaar
teruggekomen. In de bestreden besluiten lijken de minister en de
staatssecretaris te stellen dat ten tijde van het verlenen van nieuwe
vergunningen voor het project van RWE van de feitelijke situatie mocht worden
uitgegaan, waar bij deze soorten voorafgaand aan de start van het project van
RWE in gebruik zijnd gebied al was verstoord en voor deze soorten de eerder
als compensatie voorgeschreven natuurmaatregelen al zijn gerealiseerd en
10
zaaknummers 200900425/1/R2 en 200902744/1/R2
F S C
F&C*C017135

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
H/ocfdenve re ni ging
succesvol door deze soorten in gebruik zijn genomen. Via het aanknopen bij
de feitelijke situatie zoals die was ten tijde van het verlenen van de nieuwe
vergunningen voor het project van RWE proberen verweerders de toets aan de
zogenaamde ADC-critena uit artikel 19g, derde lid, van de Nbwet te omzeilen.
Dit is dan ook in strijd met het voornoemde artikel én met artikel 6, derde en
vierde lid, van de habitatrichtlijn. Daarin is ook met zoveel woorden vastgelegd
dat de toestemming die kan worden verleend betrekking heeft op plannen of
projecten en dat daarvan niet delen van een project kunnen worden
uitgezonderd op de grond dat die al waren afgerond ten tijde van het verlenen
van de toestemming. Binnen de systematiek van de habitatrichtlijn is immers
niet het moment van het verlenen van de toestemming bepalend voor de
effecten die moeten worden beoordeeld, maar de omvang van het project
waarvoor om toestemming is gevraagd. Dit leidt ertoe dat negatieve effecten
die zijn aangericht door het project voordat de laatste versie van het besluit
waarbij toestemming voor dat project werd verleend van kracht werd als
effecten van het project beoordeeld moeten worden. Kortom, de door het
project van RWE vanaf 2008 veroorzaakte significante effecten zijn niet plots
geen gevolg meer van het project van RWE omdat uw Afdeling een eerdere
vergunning voor het project herroepen heeft. Het zijn en blijven feitelijke
gevolgen van het project van RWE waarop de passende beoordeling
betrekking heeft. Dat het indertijd om gevolgen ging die in cumulatie met de
gevolgen van het project van NUON dienen en dienden te worden beoordeeld
doet daaraan niet af.
De lezing van de provincies en de staatsecretaris komt erop neer dat het
project van RWE in verschillende fasen zou mogen worden opgeknipt, waarbij
de eerste fase vanaf 2008 tot aan de nieuwe vergunningen buiten
beschouwing zou mogen worden gelaten voor het bepalen van de effecten van
het project. Het is inmiddels vaste jurisprudentie van uw Afdeling dat het
opknippen van projecten niet is toegestaan^ \
Verder zijn, zoals hiervoor al is aangegeven, significante effecten van het
project van RWE op zeezoogdieren niet zijn uit te sluiten. De in dat kader
uitgevoerde maatregelen van het uitkopen van garnalenvissers in da Doilard is
en blijft daarom compensatie, al is tot nog toe overigens steeds ook onduidelijk
gebleven welke effecten dit uitkopen van garnalenvissers precies heeft gehad
op de populaties zeehonden en iaruinvissen in en rond de Waddenzee. Zou
deze uitkoop tot intensivering van visserijactiviteiten elders in het
Waddengebied hebben geleid, dan is het maar de vraag of deze maatregel per
saldo enig positief effect voor deze soorten heeft gehad.
De conclusie is dat de eerder door verweerders onderkende significante
effecten van het project van RWE niet verdwenen zijn doordat er nieuwe
natuurbeschermingswetvergunningen zijn verleend en dat natuurmaatregelen
die als compensatie werden voorgeschreven nog steeds als zodanig moeten
uitspraak vliegveld Lelystad, AbRS 10 oktober 2007, zaaknummer 200606568/1

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/ocfcfenvereniging
worden gekwalificeerd. Uiteraard had gelet daarop in het kader van de
bestreden besluiten alsnog de zogenaamde ADC-toets moeten worden
uitgevoerd.
72
FSC
FSC"C01"135
Natuurmaatregelen, algemene beheermaatregelen
Er is ook vergunning verleend voor 'aanvullende natuurmaatregelen' op
Ameland en Schiermonnikoog en in de gebieden Fochteloen/een en
Witterveld. Van aanvullende maatregelen is echter geen sprake; het gaat om
algemeen beheer dat hoe dan ook, gelet op de matige tot slechte staat van
instandhouding van de betrokken habitat en de uitbreidings-, herstel- en
behoudopgaven die voor die habitats zijn geformuleerd, op grond van artikel 6,
tweede lid, van de habitatrichtlijn al verplicht door Nederland moet worden
getroffen. De verplichting om deze maatregelen te treffen, bestaat dus al los
van het project van RWE.
Het gaat bovendien bij die natuurmaatregelen niet om activiteiten van RWE
zelf. De enige relatie van die maatregelen met RWE is dat RWE ervoor betaalt,
hoe positief dat op zich ook is. Nu stellig wordt volgehouden dat het hier om
onderdelen van het project van RWE gaat, wekt het bovendien verbazing dat,
naar in de bezwaarfase bleek uit door RWE voor de hoorzitting overgelegde
stukken, voor die maatregelen aparte natuurbeschermingswetvergunningen
zijn aangevraagd en verleend, en bovendien niet aan RWE. De vraag rijst dan
hoe aan RWE vergund kan zijn als onderdeel van haar project voor een
kolencentrale wat ook al aan een ander, hier: aan terreinbeherende
organisaties, is vergund in een aparte natuurbeschermingswetvergunning.
Dat de natuurmaatregelen op Ameland en Schiermonnikoog die ook al werden
opgevoerd in de beslissingen op bezwaar die de Afdeling vernietigde in de
uitspraken van 24 augustus 2011 iets zouden toevoegen aan het al
noodzakelijke en in het kader van artikel 6, tweede lid, van de habitatrichtlijn te
treffen beheer met het oog op de geldende verbeter- en uitbreidingsopgaven
voor onder andere 'grijze duinen' H2130 blijkt, anders dan verweerders en
RWE het ook in die procedure hebben doen voorkomen, niet het geval te zijn.
Zolang de instandhoudingsdoelstellingen niet zijn gerealiseerd, gaat de
verplichting om die doelen te halen vóór eventuele andere doelen die met dat
beheer zouden kunnen worden gediend.
Hoewel verweerders dus beter weten, is ook in de bezwaarfase en ook weer in
de bestreden besluiten gesteld dat het om extra maatregelen gaat.
De maatregelen die RWE wil financieren in de Natura 2000-gebieden
Fochtéloërveen en Witterveld zijn zelfs al letterlijk opgenomen in de
beheerplannen voor deze gebieden. Van iets 'extra's' dat dankzij RWE tot
stand komt, is daar dus al helemaal geen sprake.
Daarbij moet bedacht worden dat extra depositie van stikstof herstel door
beheer vertraagt en in die zin, ondanks dat beheermaatregelen worden
getroffen, toch een negatief effect genereert.
De conclusie is dat er bij de maatregelen op Ameland, Schiermonnikoog en in
Fochtéloërveen en Witterveld sprake is van algemene beheermaatregelen en
dat niet over extra natuurmaatregelen kan worden gesproken, terwijl de
, . A r . t.
^ .> .^'--^ ' > ' > ^ - . f..,jiHy-i.^.

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur,.de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/odcfenvereniging
maatregelen ook niet een onderdeel van het project van RWE zijn. Bovendien
kan en mag RWE zich, zolang de genoemde gunstige staat van
instandhouding voor de aan de orde zijnde habitat in deze gebieden niet zijn
bereikt, niet beroepen op veronderstelde, maar nog onzekere gevolgen van dat
beheer.
Mochten de natuurmaatregelen in de vier genoemde gebieden overigens wel
als 'aanvullend' moeten worden aangemerkt, dan zijn deze maatregelen in de
marge van het project van RWE echter zeker niet, zoals verweerders stellen,
aan te merken als mitigerende maatregelen. In dat geval gaat het om
compenserende maatregelen die alleen getroffen mogen worden indien RWE
heeft aangetoond dat een kolencentrale op deze plaats een dwingende reden
van groot openbaar belang dient en er geen alternatieven voor zijn.
72
FSC
www,fBc.ory
FSC'C017135
Natuurmaatregelen: mitigatie
Verder zijn nog allerlei natuurmaatregelen aangevraagd en vergund, die
volgens de provincies en de staatssecretaris 'onverplicht' zijn. Dergelijke
maatregelen mogen niet als onderdeel van het te vergunning project in het
kader van de passende beoordeling worden meegewogen. Het gaat immers
niet om verzachtende maatregelen, maar om activiteiten en handelingen die
los staan van het project van RWE. Dat dit zo is, blijkt ook wel uit het feit dat
die maatregelen in het kader van de bestreden besluiten niet uitputtend
beoordeeld zijn, maar dat hiervoor aparte
natuurbeschermingswetvergunningen aan terreinbeherende organisaties zijn
verleend, dan wel dat hiervoor nog aparte uitvoeringsplannen moeten worden
geschreven en goedgekeurd. Mitigerende, verzachtende, maatregelen
kenmerken zich bovendien doordat zij een aanpassing van het project
behelzen, waardoor de effecten daarvan worden verzacht. Het kan dan
bijvoorbeeld gaan om het slechts uitvoeren van bouwwerkzaamheden in
minder belastende periodes of het plaatsen van een geluidscherm of filter.
Activiteiten die direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van
een Natura 2000-gebied en de daarbinnen beschermde natuurwaarden
kunnen blijkens de bewoordingen van zowel artikel 6, derde lid, van de
habitatrichtlijn als artikel 19f, eerste lid, van de Nbw kunnen niet, zoals bij
mitigerende maatregelen wel het geval is, als onderdeel van een te beoordelen
project in de zin van voornoemde artikelleden worden beschouwd. Het
betrekken in de beoordeling van mogelijke positieve gevolgen van de
financiering door RWE van natuuraanleg of -herstel, activiteiten die niet, zoals
bij mitigatie wel het geval is, tot het project van RWE behoren, maar verband
houden met natuurbeheer, is dan ook in strijd met het doel en de systematiek
van de habitatnchtlijn en de Natuurbeschermingswet 1998.
Daarnaast valt op dat in de vergunningen ten aanzien van de noordkade van
de Wilhelminahaven in de primaire besluiten getoetst werd aan het criterium of
de betreffende ingreep wel "noodzakelijk is voor de bedrijfsvoering van RWE".
Dit criterium is niet gehanteerd inzake de natuurmaatregelen. Het moge echter
duidelijk zijn dat die natuurmaatregelen in geen enkel opzicht noodzakelijk zijn
voor de bedrijfsvoering van RWE noch behoren tot de activiteiten met
*1 ' 1
ï J -
1 \
1 1 ir til
Il III
r . I n l t l l I LI

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/ocfdenvereniging
aanzienlijke milieueffecten die beoordeeld moeten worden. De kolencentrale
kan feitelijk en technisch bezien worden opgericht en geëxploiteerd zonder dat
dergelijke natuurmaatregelen worden getroffen. Van met het project
onlosmakelijk verbonden onderdelen is dus geen sprake. De maatregelen
behoren dan ook niet tot het project van RWE
Naast het feit dat de noodzaak van deze maatregelen voor de bedrijfsvoering
van RWE ontbreekt en dat ook van een onlosmakelijke samenhang met de
kolencentrale geen sprake is, is het vergunnen van die maatregelen als een
onderdeel van het project van RWE ook in strijd met de systematiek van de
habitatrichtlijn.
In dit verband er ter ondersteuning van het voorgaande is daarom ook het
volgende van belang. Onderwerp van de verplichte passende beoordeling
dient op grond van artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn het project te zijn
waarvoor toestemming wordt gevraagd. Bij de beoordeling van wat een project
in de zin van de m.e.r.-richtlijn en de habitatrichttijn is, en daarmee wat het
onderwerp van de passende beoordeling dient te zijn, staat het doel van de
m.e.r.-richtlijn, te weten: het krijgen van zicht op de aanzienlijke milieueffecten,
centraaP^. Van dergelijke ingrepen of activiteiten die aanzienlijke milieueffecten
hebben en die onder het projectbegrip vallen staan natuurmaatregelen, zoals
door RWE aangevraagd, los. Voor de beoordeling van de aanzienlijke milieuof
natuureffecten van een project mogen positieve effecten van dergelijke
maatregelen daarom niet worden meegenomen bij het bepalen van de effecten
van een project. Dergelijk 'plussen en minnen' ontneemt immers het zicht op
de mogelijk aanzienlijke effecten voor natuur en milieu en juist het daarin
inzicht krijgen is het doel van de milieueffectbeoordeling en passende
beoordeling. In haar recente arrest van 11 april 2013 oordeelde het Hof van
justitie heel precies over wat wel en wat niet op grond van de passende
beoordeling in de zin van artikel 6, derde lid van de habitatrichtlijn beoordeeld
moet worden^^. Het Hof laat geen enkele plaats voor het meewegen en meebeoordelen
van positieve effecten van andere handelingen en activiteiten,
zoals van beheer- of andere natuurmaatregelen.
Verder is nog van belang dat volgens de richtsnoeren van de Commissie voor
de toepassing van de habitatrichtlijn de verschillende verplichtingen op grond
van artikel 6, tweede lid (beheer) en derde en vierde lid (compensatie van
gevolgen van een specifiek project), los van elkaar staan en niet met elkaar
mogen worden verward^**. Verder duidt de Commissie herstel- en
verbetermaatregelen van het soort waar verweerders en RWE zich op
beroepen, als al sprake zou zijn van 'aanvullende natuurmaatregelen', niet -
^^ HvJ EU 24 oktober 1996, Kraaijeveld, zaaknummer C-72/95, punt 32
^^ HvJ EU 11 april 2013, Sweetman, zaaknummer C-258/11, punt 40
^'* Commissie, Richtsnoeren voor de toepassing van artikel 6, lid 4, van de Habitatrichtlijn, januari
-2967^ p. 11

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/oc/c/enve ren! ging
zoals verweerders aanvoeren - als mitigatie maar als compensatie^^.
Juridisch gezien, is er dan ook geen verschil in hoe natuurmaatregelen ten
behoeve van een project bestaande uit het uitbreiden van het oppervlak van
beschermde habitat door de aanleg van nieuwe habitat moet worden
gekwalificeerd en hoe het verbeteren van de kwaliteit van beschermde habitat
ten behoeve van een project moet worden gekwalificeerd: in beide gevallen is
volgens de Commissie sprake van compensatie. Ook de tussenuitspraak van
de Afdeling van 7 november 2012 waarin over het aanleggen van nieuw
habitat in een deel van een Natura 2000-gebied dat gelegen is buiten de
invloedsfeer van het project waar het daar om ging, de A2, en waarin aan het
Hof de prejudiciële vraag is voorgelegd of het hier om een als compensatie
aan te merken maatregel gaat, wijst in de voornoemde richting^®.
4. De conclusie is dat de stelling van verweerders als zou het hier gaan om
mitigerende maatregelen hoe dan ook niet houdbaar is, op grond waarvan de
bestreden besluiten dienen te worden vernietigd. Immers de betreffende
maatregelen staan los van het project van RWE, waardoor het project niet uit
te sluiten significante effecten heeft, of dienen te worden aangemerkt als
compenserende maatregelen in het kader van dat project. Dit leidt dan ook tot
de conclusie dat ten onrechte de zogenaamde ADC-toets achterwege is
gelaten, op grond waarvan de bestreden besluiten dienen te worden
vernietigd.
7. Bevoegdheid vergunningverlening Duitse gebieden en toepassing Nederlands
recht
In bezwaar is aangevoerd dat betwijfeld kan worden of de provincies en de
staatssecretaris bevoegd zijn om toestemming te verlenen voor de mogelijk niet uit te
sluiten significante effecten van het project van RWE op Duitse Natura 2000-gebieden.
Uw Afdeling oordeelde recent een aantal malen dat het Nederlandse bevoegde gezag
op grond van artikel 6 van de habitatrichtlijn diende te onderzoeken of significante
effecten van de projecten die ter beoordeling aan de Afdeling bestuursrechtspraak
waren voorgelegd voor in België of Duitsland gelegen Natura 2000-gebieden konden
worden uitgesloten^''. In de uitspraak van 10 oktober 2012 wordt in het midden gelaten
of het Nederlandse bevoegde gezag zelf onderzoek moet doen naar effecten op in
Duitsland gelegen Natura 2000-gebieden of dat hierover een standpunt van de Duitse
bevoegde autoriteiten moet worden gevraagd. In de ENCI-zaak werd door appellanten
(nog) niet ter discussie gesteld in hoeverre Nederlandse autoriteiten toestemming
kunnen verlenen voor een project voor zover het de effecten van dat project voor
Belgische Nature 2000-gebieden betreft. Alleen het ten aanzien van een Natura 2000-
72
rsc
e a woo de he kom
FSC'CO 7 1 3 J
15
idem, p. 16
^^ AbRS 7 november 2012, zaaknummers 201110075/1/R4 en 201201853/1/R4, r.o. 83.7 e.v
^^ Zie onder andere de uitspraak in de ENCI-zaak AbRS 29 augustus 2012, zaaknummer
-201 001848/1/ri/A4 en AbRS 10 oktober 2012, zaaknummer 201010326/1/T1/A4
^ ^ f T T ^ s w r
^ — a i h _
r«ioMa
^'*' ' ^
tit—
^^ ^ ^ ï * ^^

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/oc/c/enve ren! ging
zoals verweerders aanvoeren - als mitigatie maar als compensatie^^.
Juridisch gezien, is er dan ook geen verschil in hoe natuurmaatregelen ten
behoeve van een project bestaande uit het uitbreiden van het oppervlak van
beschermde habitat door de aanleg van nieuwe habitat moet worden
gekwalificeerd en hoe het verbeteren van de kwaliteit van beschermde habitat
ten behoeve van een project moet worden gekwalificeerd: in beide gevallen is
volgens de Commissie sprake van compensatie. Ook de tussenuitspraak van
de Afdeling van 7 november 2012 waarin over het aanleggen van nieuw
habitat in een deel van een Natura 2000-gebied dat gelegen is buiten de
invloedsfeer van het project waar het daar om ging, de A2, en waarin aan het
Hof de prejudiciële vraag is voorgelegd of het hier om een als compensatie
aan te merken maatregel gaat, wijst in de voornoemde richting^®.
4. De conclusie is dat de stelling van verweerders als zou het hier gaan om
mitigerende maatregelen hoe dan ook niet houdbaar is, op grond waarvan de
bestreden besluiten dienen te worden vernietigd. Immers de betreffende
maatregelen staan los van het project van RWE, waardoor het project niet uit
te sluiten significante effecten heeft, of dienen te worden aangemerkt als
compenserende maatregelen in het kader van dat project. Dit leidt dan ook tot
de conclusie dat ten onrechte de zogenaamde ADC-toets achterwege is
gelaten, op grond waarvan de bestreden besluiten dienen te worden
vernietigd.
7. Bevoegdheid vergunningverlening Duitse gebieden en toepassing Nederlands
recht
In bezwaar is aangevoerd dat betwijfeld kan worden of de provincies en de
staatssecretaris bevoegd zijn om toestemming te verlenen voor de mogelijk niet uit te
sluiten significante effecten van het project van RWE op Duitse Natura 2000-gebieden.
Uw Afdeling oordeelde recent een aantal malen dat het Nederlandse bevoegde gezag
op grond van artikel 6 van de habitatrichtlijn diende te onderzoeken of significante
effecten van de projecten die ter beoordeling aan de Afdeling bestuursrechtspraak
waren voorgelegd voor in België of Duitsland gelegen Natura 2000-gebieden konden
worden uitgesloten^''. In de uitspraak van 10 oktober 2012 wordt in het midden gelaten
of het Nederlandse bevoegde gezag zelf onderzoek moet doen naar effecten op in
Duitsland gelegen Natura 2000-gebieden of dat hierover een standpunt van de Duitse
bevoegde autoriteiten moet worden gevraagd. In de ENCI-zaak werd door appellanten
(nog) niet ter discussie gesteld in hoeverre Nederlandse autoriteiten toestemming
kunnen verlenen voor een project voor zover het de effecten van dat project voor
Belgische Nature 2000-gebieden betreft. Alleen het ten aanzien van een Natura 2000-
72
rsc
e a woo de he kom
FSC'CO 7 1 3 J
15
idem, p. 16
^^ AbRS 7 november 2012, zaaknummers 201110075/1/R4 en 201201853/1/R4, r.o. 83.7 e.v
^^ Zie onder andere de uitspraak in de ENCI-zaak AbRS 29 augustus 2012, zaaknummer
-201 001848/1/ri/A4 en AbRS 10 oktober 2012, zaaknummer 201010326/1/T1/A4
^ ^ f T T ^ s w r
^ — a i h _
r«ioMa
^'*' ' ^
tit—
^^ ^ ^ ï * ^^

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
D A
Wac/c/enve re ni ging
gebieden effecten ondervinden van het project van RWE, voor dit project eveneens
toestemming in de zin van artikel 6, derde lid, habitatrichtlijn van de Duitse bevoegde
autoriteiten nodig is. Een dergelijke toestemming is niet aan de Duitse bevoegde
autoriteiten gevraagd. Deze toestemming is daarentegen door niet-bevoegde
Nederlandse autoriteiten verleend. Op dit punt dienen de bestreden besluiten dan ook te
worden vernietigd.
Wat er van het voorgaande ook zij, vast staat hoe dan ook dat verweerders niet aan de
ten minste op hen op grond van artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb)
rustende onderzoeksplicht inzake mogelijk effecten van het project van RWE op Duitse
Natura 2000-gebieden hebben voldaan. Duidelijk is dat verweerders zelf over
onvoldoende kennis van die gebieden beschikken. Zij hebben deze immers niet
aangewezen, noch zijn zij verantwoordelijk voor het beheer van die gebieden en de
formulering van instandhoudingsopgaven en maatregelen voor natuurwaarden binnen
die gebieden. Dit betekent dat zij onvoldoende geëquipeerd zijn en over onvoldoende
kennis beschikken om hoe dan ook de noodzakelijke beoordeling goed te kunnen
uitvoeren. De betreffende kennis ligt bij de Duitse bevoegde autoriteiten, in ieder geval
het NLWKN.
n het geval de provincies en de staatssecretaris wel bevoegd zouden zijn om over de
aantasting van Duitse Natura 2000-gebieden te oordelen in het kader van de bestreden
vergunningen dat het toetsingskader naar Nederlands recht op de beoordeling had
moeten worden toegepast, omdat anders de gevolgen van één project door verweerders
en de Nederlandse rechter moeten worden getoetst aan meerdere wettelijke kaders, wat
afbreuk doet aan de rechtsbescherming, maar bovendien zorgt voor een situatie waarin
verweerders kunnen 'shoppen' in het Duitse recht en juist die criteria kunnen verkiezen
toe te passen die maken dat de kans op het vaststellen van significante effecten zo klein
mogelijk is. Dat verweerders inderdaad een eigen en onterechte selectie hebben
gemaakt van naar Duits recht op het project van RWE toe te passen criteria is hiervoor
reeds besproken.
Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de bestreden besluiten niet in stand kunnen
blijven en dienen te worden vernietigd voor zover deze betrekking hebben op de
beoordeling van de effecten van het project voor Duitse natuurwaarden.
72
F S C
^^Zs
FSC*C017135
Buiten beschouwing gelaten gebieden
De Natura 2000-gebeiden Drentsche Aa, Lieftinghsbroek, Drouwenerzand en
Bakkeveense Duinen zijn ten onrechte buiten beschouwing gelaten.
1. Drentsche Aa
Gedeputeerde staten van de provincie Drenthe achten op voorhand effecten van de
kolencentrale van RWE op de Natura 2000-gebieden Fochtéloërveen en Witterveld
niet uitgesloten. Deze gebieden liggen op een afstand van circa 55, respectievelijk
56 kilometer van de centrale in de Eemshaven. Dichterbij, op 38 kilometer afstand
van de Eemshaven, ligt het Natura 2000-gebied Drentsche Aa. In de bestreden
besluit is echter, wederom, nagelaten de effecten van de centrale van RWE voor dit
gebied te onderzoeken. Voor dit Natura 2000-gebied Drentsche Aa is een
ontwerpaanwijzingsbesluit vastgesteld. Het gebied is in mei 2003 bij de Europese
f
\
j M I

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
D A
Wac/c/enve re ni ging
gebieden effecten ondervinden van het project van RWE, voor dit project eveneens
toestemming in de zin van artikel 6, derde lid, habitatrichtlijn van de Duitse bevoegde
autoriteiten nodig is. Een dergelijke toestemming is niet aan de Duitse bevoegde
autoriteiten gevraagd. Deze toestemming is daarentegen door niet-bevoegde
Nederlandse autoriteiten verleend. Op dit punt dienen de bestreden besluiten dan ook te
worden vernietigd.
Wat er van het voorgaande ook zij, vast staat hoe dan ook dat verweerders niet aan de
ten minste op hen op grond van artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb)
rustende onderzoeksplicht inzake mogelijk effecten van het project van RWE op Duitse
Natura 2000-gebieden hebben voldaan. Duidelijk is dat verweerders zelf over
onvoldoende kennis van die gebieden beschikken. Zij hebben deze immers niet
aangewezen, noch zijn zij verantwoordelijk voor het beheer van die gebieden en de
formulering van instandhoudingsopgaven en maatregelen voor natuurwaarden binnen
die gebieden. Dit betekent dat zij onvoldoende geëquipeerd zijn en over onvoldoende
kennis beschikken om hoe dan ook de noodzakelijke beoordeling goed te kunnen
uitvoeren. De betreffende kennis ligt bij de Duitse bevoegde autoriteiten, in ieder geval
het NLWKN.
n het geval de provincies en de staatssecretaris wel bevoegd zouden zijn om over de
aantasting van Duitse Natura 2000-gebieden te oordelen in het kader van de bestreden
vergunningen dat het toetsingskader naar Nederlands recht op de beoordeling had
moeten worden toegepast, omdat anders de gevolgen van één project door verweerders
en de Nederlandse rechter moeten worden getoetst aan meerdere wettelijke kaders, wat
afbreuk doet aan de rechtsbescherming, maar bovendien zorgt voor een situatie waarin
verweerders kunnen 'shoppen' in het Duitse recht en juist die criteria kunnen verkiezen
toe te passen die maken dat de kans op het vaststellen van significante effecten zo klein
mogelijk is. Dat verweerders inderdaad een eigen en onterechte selectie hebben
gemaakt van naar Duits recht op het project van RWE toe te passen criteria is hiervoor
reeds besproken.
Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de bestreden besluiten niet in stand kunnen
blijven en dienen te worden vernietigd voor zover deze betrekking hebben op de
beoordeling van de effecten van het project voor Duitse natuurwaarden.
72
F S C
^^Zs
FSC*C017135
Buiten beschouwing gelaten gebieden
De Natura 2000-gebeiden Drentsche Aa, Lieftinghsbroek, Drouwenerzand en
Bakkeveense Duinen zijn ten onrechte buiten beschouwing gelaten.
1. Drentsche Aa
Gedeputeerde staten van de provincie Drenthe achten op voorhand effecten van de
kolencentrale van RWE op de Natura 2000-gebieden Fochtéloërveen en Witterveld
niet uitgesloten. Deze gebieden liggen op een afstand van circa 55, respectievelijk
56 kilometer van de centrale in de Eemshaven. Dichterbij, op 38 kilometer afstand
van de Eemshaven, ligt het Natura 2000-gebied Drentsche Aa. In de bestreden
besluit is echter, wederom, nagelaten de effecten van de centrale van RWE voor dit
gebied te onderzoeken. Voor dit Natura 2000-gebied Drentsche Aa is een
ontwerpaanwijzingsbesluit vastgesteld. Het gebied is in mei 2003 bij de Europese
f
\
j M I

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/ocfc/eA7vereniging
betreffende gevoelige habitats al in matig ongunstige tot slechte staat. Vanuit deze
positie is herstel en/of uitbreiding al zeer moeilijk, laat staan als het aanwezige
niveau van depositie nog wordt verhoogd met de uitstoot van de kolencentrale van
RWE. Verweerders stellen nu dat ten aanzien van Drentsche Aa geen aparte
beoordeling behoefde te worden gemaakt, omdat de passende beoordeling van
een worst case uitgaat (bestreden besluit gedeputeerde staten, bijlage 1, p. 42). De
worst case zou gevormd worden door de gebieden Fochtéloërveen en Witterveld.
De meest gevoelige habitats in die gebieden zouden geen gevolgen ondervinden
van de depositietoename door RWE; dit zou dan automatisch met zich meebrengen
dat significante effecten door depositietoename op Drentsche Aa zijn uitgesloten.
Nu habitat in de Drentsche Aa even stikstofgevoelig is maar op een kortere afstand
van de centrale ligt, kunnen iwj deze redenering niet volgen.
72
FSC
FSC'C017135
Lieftinghsbroek, Drouwenerzand en Bakkeveense duinen
Binnen het bereik van de verzurende en vermestende uitstoot van een
kolencentrale in de Eemshaven ligt op een afstand van 51 kilometer van de
Eemshaven in de provincie Groningen ook het gebied Lieftinghsbroek, waarvoor de
toenmalige minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) op 8 januari
2007 een conceptaanwijzingsbesluit nam. Het gebied kwalificeert als speciale
beschermingszone onder de Habitatnchtlijn onder andere vanwege de
aanwezigheid van voor depositie gevoelige H6410 blauwgraslanden (KDW 1100
mol/ha/jr).Vlakbij Fochtéloërveen en Witterveld ligt in de provincie Drenthe verder
op een afstand van 52 kilometer van de Eemshaven het Natura 2000-gebied
Drouwenerzand. Op 8 januari 2007 werd een conceptaanwijzingsbesluit
gepubliceerd. Het gebied kwalificeert onder de Habitatrichtlijn vanwege onder
andere de aanwezigheid van H2310 stuifzandheiden met struikhei (gemiddelde
KDW 1100 mol/ha/jr, H2320 binnenlandse kraaiheibegroeiingen (KDW gemiddeld
1100 mol/ha/jr) en het voor depositie zeer gevoelige H2330 open grasland met
landduinen (KDW 740 mol/ha/jr) dat daar voorkomt. In de provincie Fryslan ligt
verder op een afstand van 52 kilometer van de Eemshaven het Natura 2000-gebied
Bakkeveense Duinen. Op 8 januari 2007 werd een conceptaanwijzingsbesluit
gepubliceerd. Het gebied kwalificeert onder de Habitatriciitlijn vanwege onder
andere de aanwezigheid van H2310 stuifzandheiden met struikhei (gemiddelde
KDW 1100 mol/ha/jr, H2320 binnenlandse kraaiheibegroeiingen (KDW gemiddeld
1100 mol/ha/jr) en het voor depositie zeer gevoelige H2330 open grasland met
landduinen (KDW 740 mol/ha/jr) dat daar voorkomt.
Ook voor Lieftinghsbroek, Drouwenerzand en de Bakkeveense Duinen geldt dat
door het hoge achtergrondniveau van verzurende en vermestende stoffen en de
gevoeligheid voor depositie van de binnen die gebieden gelegen habitat significante
effecten op die gebieden niet kunnen worden uitgesloten en dat dit door verweerder
onder venwijzing naar een worst case benadering wordt ontkend. Appellanten zijn
van oordeel dat inzake de betreffende Natura 2000-gebieden geen worst case is
gehanteerd. Gekeken had moeten worden naar de instandhoudingsdoelen en de
huidige staat van instandhouding in de drie voornoemde gebieden. Gelet op de
gevoeligheid voor verzurende en vermestende deposities van habitat in de die
gebieden, de verbeter- en herstelopgaven voor de betreffende habitats en hun
^^
1 M
1 . t ' .
3 11 ^ > I • n. k .1 il

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
r
l/l/addenvereniging
huidige staat van instandhouding, zijn significante effecten op die habitats bij de
huidige stand van het onderzoek niet uit te sluiten. Ofwel betekent dit dat de ADCtoets
had moeten worden doorlopen inzake het project van RWE, ofwel betekent dit
dat het onderzoek onvoldoende is geweest. Hoe dan ook leidt het voorgaande tot
de conclusie dat de bestreden besluiten niet in stand kunnen blijven.
De vergunningen en de bestreden besluiten berusten door het niet, althans
onvoldoende, beoordelen van de effecten voor de Drentsche Aa, Lieftinghsbroek,
Drouwenerzand en de Bakkeveense Duinen op een onvolledige passende beoordeling
en dit is in strijd met artikel 19f van de Nbwet.
Conclusie
Appellanten verzoeken het beroep gegrond te verklaren en de bestreden besluiten te
vernietigen, met veroordeling van ven/veerders in de kosten van de procedure.
Hoogachtend,
Waddenvereniging, mede namens de vereniging Natuurmonumenten, stichfing Natuur- en
milieufederatie Groningen, stichting Het Groninger Landschap, stichting WAD , Bund für
Umwelt und Naturschutz Deutschland Landesverband Niedersachsen e.V. (BUND,
Bürgerinitiative RETTET DIE EMS en Bürgerinitiative De Dyklopers,
Esmé Gerbens

Beleefde wadden. Beleefde bijzondere natuur, de rust en het open landschap.
Help ons dit ruige natuurgebied te beschermen.
Gedeputeerde Staten van Groningen, Fryslan en Drenthe
per adres provincie Groningen
Postbus 610
9700 AP GRONINGEN
Waddenvereniging
AAi^TEICEIIEM
Datum: 10 augustus 2012 Kenmerk: A W o / 1 2 2 2 6
Betreft: Gfonden bij het bezwaar tegen de natuurbeschermingswetvergunning voor de
kolencentrale van RWE, Eemshaven
Uw kenmerk: zaaknr 403108/1009275/25/2.3/2012004277
Geachte colleges,
De vereniging fslatuurmonumenten (hierna Natuurmonumenten), stichting Natuur- en
milieufederatie Groningen (hierna NMF Groningen), stichting het Groninger Landschap,
stichting WAD en de Waddenvereniging dienen hierbij, mede namens Bund für Umwaft und
Naturschutz Deutschland Landesverband Niedersachsen e.V. (BUND, Bürgerinitiative
RETTET DIE EMS en Bürgerinitiative De Dyklopers, de gronden in bij het bezwaar tegen de
vergunning die u verleend hebt op grond van artikel 16 en 19d van de
Natuurbeschermingswet 1998 aan RWE Eemshaven Holding BV voor de bouw en in bedrijf
nemen en houden van een kolencentrale aan de Eemshaven in de gemeente Eemsmond In
de provincie Groningen.
Genoemde organisaties houden zich het recht voor om deze gronden in een later stadium
aan te vullen. Daamaast zijn er adviezen ingewonnen bij verschillende deskundigen. De
resultaten hiervan zullen als aanvulling op deze gronden worden ingediend, zodra die
beschikbaar zijn.
Door Natuurmonumenten, NMF Groningen, Groninger Landschap, stichting WAD en de
Waddenvereniging is op 14 mei 2012 een zienswijze ingediend naar aanleiding van de
aanvraag door RWE. Deze zienswijze dient hier als herhaald en ingelast te worden
beschouwd.
1. Hoofdraten
1. Het waddengebied is voor wat betreft de weidsheid en uitgestrektheid uniek en één
van de laatste ongerepte natuurgebieden in Europa van deze omvang en waar
natuurlijke processen nog In deze mate het landschap bepalen. De bescherming
van natuur en landschap staan daarbij voorop. De vestiging van de kolencentraie
aan de rand van de Waddenzee en het Eems-estuarium past daar niet bij:
- het open landschap wordt door het formaat van de kolencentrale, een massief
blok van meer dan 100 m hoog en een veeelvoud daarvan fn de lengte en breedte,
ernstig aangetast;
.^T^nrm-
;i;i:^{Ö^^^^Ki?t?^|i^ ':c;^i:^^}é^^kmfsi^ ^?^i^:t^-^^i^j^fe3rife^^ ,...-:

e
Waddenyerenlgmg
- de ernstig negatieve gevolgen voor flora en fauna door de toename van de
emissie van vervuilende stoffen, door de toename van de watertemperatuur door
het koelwater;
- de noodzaak tot het verdiepen en verruimen van de vaargeul Noordzee-
Eemshaven voor de aanvoer van de brandstof (kolen en biomassa) met negatieve
gevolgen voor het estuarium en met een toename van transportbewegingen.
2. Het is en blip dan ook onbegrijpelijk, dat een dergelijk omstreden project als deze
kolencentrale aan de rand van dit natuurgebied wordt gevestigd zonder dat daar
een duidelijke maatschappelijke en politieke discussie over heeft plaatsgevonden.
In het kader van de verleende vergunningen voor deze kolencentraie had u op zijn
minst in dienen te gaan op de mogelijke alternatieven en eventuele dwingende
redenen van groot openbaar belang. Naar onze mening bent u daar op grond van
de Vogel- en Habitatrichtlijn ook toe verplicht.
3. Zoals hierna zal worden toegelicht, zijn in de passende beoordeling en dus ook in
de verleende vergunningen significante effecten op de Habitats en soorten die
beschermd zijn door de Vogel- en Habitatrichtlijn en de Natuurbeschermingswet
1998 (Nbwet) onvoldoende uitgesloten.. De natuurmaatregelen, hoe waardevol op
zich ook, staan technisch en ruimtelijk geheel los van d© kolencentrale kunnen let
als mitigerende maatregel worden beschouwd. Deze maatregelen kunnen alleen
als compenserende maatregelen worden beschouwd en leggen dus bloot, dat er
dus wel degelijk als significant te beoordleen effecten aan de orde zijn.
4. Indien significante effecten niet zijn uitgesloten, mag een vergunning alleen
verieend worden als voldaan wordt aan de eisen van artikel 19g e.v. van de Nbwet,
de zogenaamde ADC-toets. Dat wil zeggen, dat alleen bij het ontbreken van
alternatieven en ~ zo dat het geval is - bi] dwingende redenen van groot openbaar
belang een verguning verleend kan worden. Bovendien kan dat alleen als alle
effecten gecompenseerd kunnen worden.
Door zonder een dergelijke toets vergunningen te verlenen hebt u gehandeld in
strijd met de richtlijnen en de Nbwet. Bovendien kan in casu een vergunning niet
verleend worden omdat er voldoend© alternatieven zijn en er geen groot openbaar
belang is (laat staan dwingende redenen voor zo'n belang), maar alleen het
bedrijfsbelang van RWE.
5. Op onderdelen zullen deze hoofdzaken hierna nader worden onderbouwd.
Omvang y&n het project
1. Havenuitbreiding en - verdieping
De bestreden vergunningen beginnen onder paragraaf 1.1 met de overweging dat
de noordkade van de verlengde Wilhelminahaven niet tot het project van RWE zou
behoren, omdat deze niet wordt gebruikt door RWE en niet noodzakelijk zou zijn
voor de bedrijfsvoering van RWE. De Wilhelminahaven kan niet zonder een
noordkade bestaan. Om deze reden is het buiten de beoordeling houden van die
zijde van de Wilhelminahaven in strijd met de Habitatrichtlijn, De beoordeling van

Vmddensferemg'mg
wat onder een project valt en wat daaronder niet valt Is op grond van de
Habitatrichtlijn heel feitelijk. Op grond van artikel 2 van richtlijn 85/337/EEG van de
Raad van 27 juni 1985 betreffende de milieu-effectbeoordeling van bepaalde
openbare en particuliere projecten (hierna: de m.e.r.-richtlijn), waaraan het
projectbegrip uit de Habitatrichtlijn volgens vaste jurispaidentie van het Hof is
ontleend, dient onder andere gekeken te worden naar de aard, omvang en ligging
van een project. De conclusie is dat de noordkade van de Wilhelminahaven
onlosmakelijk verbonden is met de rest van de havenuitbreiding, zodat deze met de
ten gevolge van de aanleg daarvan vrijkomende hoeveelheden grond, trillingen en
geluidsemissies en eventuele andere effecten behoort tot het project van RWE.
Een ongeoorloofde knip is daarnaast gemaakt ter zake van de verruiming van het
onderwaterprofiel van de bestaande Wilhelminahaven en van het Doekegatkanaal.
Deze verruiming is nodig om het voor de exploitatie van de RWE-centrale nodige
gebruik van de verdiepte Wilhelminahaven mogelijk te maken.
Er zal alsnog van het volledige project van RWE, dus inclusief de noordkade van de
Wilhelminahaven, het onderwaterprofie! van de bestaande haven en het
Doekegatkanaal, een passende beoordeling moeten worden uitgevoerd. De
conclusie is dat de verieende vergunningen in strijd ziJo met artikel 19f Nbw, waarin
is bepaald dat een volledige beoordeling van effecten dient te worden uitgevoerd,
voorafgaand aan de vergunningverlening.
2. Vaargeul
Het Eems-estuarium verkeert in een slechte staat van Instandhouding, ondermeer
als gevolg van de verschillende baggenverken en vaargeuiverdieplngen en
uitbreidingen, waardoor stroomsnelheden en de getijslag zijn toegenomen. Herstel
van het estuarium za! worden bemoeilijkt zo niet onmogelijk gemaakt ais de
vaargeul Eemshaven-Noordzee verder verdiept en uitgebreid wordt.
RWE heeft in haar aanvraag voor het project voor een steenkoiencentral© in de
Eemshaven in het midden gelaten of de aanvoer van kolen zal gebeuren met
Panamax-schepen, waarvoor een verdieping van de vaargeul naar de Eemshaven
noodzakelijk is of dat de aanvoer zal geschieden met kleinere schepen, waardoor
een vaargeulverdieping niet nodig is. In het midden laten van de wijze waarop de
kolen worden aangevoerd is strijdig met de Habitatrichtlijn. Bij toekomstige keuzes
dient van een zogenaamde worst case te worden uitgegaan, in het gevai van RWE
is die worst case de aanvoer van kolen met Panamax-schepen, waardoor
verdieping van de vaargeul noodzakelijk is. De beoogde exploitatie van de
kolencentraie is dan ook onlosmakelijk verbonden met het verdiepen van de
vaargeul. De effecten van het verdiepen van de vaargeul dienen aan de
kolencentrale te worden toegerekend en als onderdeel van het project van RWE te
warden beoordeeld.
3. Natuurmaatregelen
De vergunningen hebben ook betrekking op - kort gezegd - een aantal
natuurmaatregelen die RWE getroffen heeft of alsnog wil treffen in en rond het

'Wadde nyeremgmg
Waddengebied en het Eems-Dollard estuarium. Deze natuurmaatregelen zouden
volgens RWE en vergunningverieners te beschouwen zijn als een onderdeel van
het project van RWE. Bij een project gaat het op grond van de m.e.r.- richtlijn om
activiteiten en ingrepen die aanzienlijke milieugevolgen kunnen hebben en derhalve
om alle daarbij behorende installaties en werkzaamheden die gezamenlijk voor
dergelijke aanzienlijke milieugevolgen kunnen zorgen, niet om natuurmaatregelen
die in geen enkel technisch noodzakelijkverband tot het betreffende project staan.
De keuze om de natuurmaatregelen te presenteren als onderdeel van het project in
plaats van als compenserende maatregel kan slechts begrepen worden als poging
om op die wjze de verplichting te ontgaan om een ADC-toets uit te voeren. Het
doelbewust ontgaan van deze verplichting is in strijd met de N B-wet.
3. Vergeten Natura 2000-gebieden Drentsche Aa, Ueflinghsbroek en Droywenerzand
1. Gedeputeerde staten van de provincie Drenthe achten op voorhand effecten van de
kolencentrale van RWE op de Natura 2000-gebieden Fochteloën/een en Witterveld
niet uitgesloten. Deze gebieden liggen op een afstand van circa 55, respectievelijk
56 km afstand van de centrale in de Eemshaven. Veel dichterbij, op 38 km afstand
van de Eemshaven, ligt het Natura 2000-gebied Drentsche Aa. In het gebied
komen habitattypen voor die zeer gevoelig zijn voor verzurende en vermestende
stoffen en derhalve voor depositie ten gevolge van de steenkoolcentrale.
2. De achtergrondwaarden van verzurende en vermestende stoffen zijn ook in het
Drentsche Aa-gebied hoger dan de kritische depositiewaarden voor de
verschillende habitats. De overschrijdingen van het achtergrondniveau zijn het
grootst ten aanzien van de voor depositie zeer gevoelige habitats, zoals H7110A en
H7110B actieve hoge venen (KDW 400 mol/ha/jr).
3. Gezien de hoge achtergrondniveaus van verzurende en vermestende stoffen en de
grote gevoeligheid van de beschermde habitats in dit gebied zijn significante
effecten van extra depositie niet uit te sluiten. Dit geldt temeer ten aanzien van de
gevoelige habitat waarvoor uitbreidings- en/of herstelopgaven zijn geformuleerd.
Elke extra hoeveelheid stikstof en zwaveloxide zal immers, hoe klein ook, en/oor
zorgen dat herstel of uitbreiding van de betreffende beschermde habitat niet of later
wordt bereikt. Hierbij dient overigens ook de staat van instandhouding van de
habitat waar het om gaat te worden betrokken. Onder invloed van de al vee! te
hoge achtergrondniveaus ert andere problemen in het gebied verkeren de
betreffende gevoelige habitats at in matig ongunstige tot slechte staat. Vanuit deze
positie is herstel en/of uitbreiding hoe dan ook al zeer moeilijk, iaat staan als het
aanwezige niveau van depositie nog wordt vertioogd met de uitstoot van de
kolencentrale van RWE.
Eenzelfde vraag kan gesteld worden over moglejike gevolgen voor de beschermde
soort kamsalamander.
4. In de provincie Groningen ligt het gebied Lieftinghsbroek op ongeveer 51 km vanaf
de kolencentrale. Het gebied kwalificeert als speciale beschermingszon© onder de

•
¥\/addens/Bren\gmg
Habitatrichtlijn onder andere vanwege de aanwezigheid van voor depositie
gevoelige H6410 blauwgraslanden (KDW 1100 mol/ha/jr).
Vlakbij Fochtéloërveen en Witterveld ligt in de provincie Drenthe verder het Natura
2000-gebied Drouwenerzand waarom H2310 psammofiele heide (KDW gemiddeld
1100 mol/ha/jr), H2320 binnenlandse kraaiheibegroeiingen (KDW gemiddeld 1100
mol/ha^r) en H2330 open grasland met landduinen (KDW 740 mol/ha/jr)
voorkomen.
Ook voor het voornoemde Groningse en Drentse gebied geldt door het hoge
achtergrondniveau van verzurende en vermestend© stoffen en de gevoeligheid voor
depositie van de daar gelegen habitat dat significante effecten op die gebieden niet
kunnen worden uitgesloten.
De bestreden vergunningen berusten door het niet beoordelen van de effecten voor
de Drentsche Aa, Lieftinghsbroek en Drouwenerzand op een onvolledige passende
beoordeling en dit is in strijd met artikel 19f Nbw op grond waarvan de verieende
vergunningen niet in stand kunnen blijven.
4. i^@tuyrinaatr@g@ten
Natuurmaatregelen zijn en blijven compensatie
RWE heeft een aantal natuurmaatregelen aangevraagd. Het betreffen onder'
andere In de duinen van Schiermonnikoog en Ameland te treffen
beheermaatregelen en de eerder als compensatie voor het verdwijnen en
aantasten van broed-, rust- en foerageergebied in de Oostlob en de verstoring van
habitat voor vogels rond de Eemshaven voorgeschreven ^nleg van natuurgebied
in de Emmapoider en de aankoop van kwelders en uitkoop van garnalenvissers.
Hiervoor werd al uiteengezet dat deze maatregelen - hoe positief ze op zichzlef
ook kunnen zijn - naar hun aard niet kunnen worden aangemerkt ais een onderdeel
van het project van RWE en dus moeten worden aangemerkt als compensatie.
Er kan niet aan compensatie, de "C" uit de ADC-toets worden toegekomen, zolang
niet is aangetoond dat er voor het project dat de aantasting veroorzaakt geen
alternatieven "A" zijn en dit project een dwingende reden van groot openbaar
belang "D" dient.
In de bestreden vergunningen wordt gesteld dat deze 'natuurmaatregelen"
uitgevoerd waren voordat eventuele effecten zich voor konden doen. Dit maakt
echter niet dat de maatregelen niet moeten blijven worden aangemerkt ais
compensatie. In tegendeel, artikel 19h, vierde lid, Nbw schrijft juist ten aanzien van
compenserende maatregelen voor dat deze getroffen moeten zijn voordat de
aantasting van natu ure/aard en zich voor zal doen.
Duinherstel, afvoer van stikstof op Ameland en Schiermonnikoog
Opnieuw zijn uitvoeringsplannen voor duinherstel in de Natura 2000-gebied6n
Duinen Schiermonnikoog en Duinen Ameland voorgeschreven. Met deze
maatregelen verdwijnt stikstof uit de gebieden om daartegen de extra depositie

l¥üdderNeren\g\ng
vanwege de centrale weg te kunnen strepen, wat dus compensatie is.
Het gaat bij deze maatregelen In ieder geval niet om mitigatie. De maatregelen
staan immers los van het project van RWE, zij zijn geen onderdeel van de inrichting
of de gebouwen en installaties die voor de exploitatie daan/an nodig zijn. Het gaat
ook niet om aanpassingen in het project van RWE die leiden tot ©en verzachting
van effecten (de definitie van mitigatie).
3. Natuurmaatregelen 'm Fochtéloërveen en Witterveld
Ook inzake de natuurmaatregelen in Fochtéloërveen en Witterveid Is geen sprake
van een onderdeel van de kolencentrale of van werkzaamheden of installaties
noodzakelijk voor de kolencentraie. De maatregelen zijn dan ook niet aan t©
merken als een onderdeel van het project van RWE en vormen geen mitigatie.
Het voorgaande leidt ertoe dat de effecten van de kolencentrale op Fochtéloërveen
en Witterveld moeten worden beoordeeld los van de voorgeschreven
natuurmaatregelen die op kosten van RWE zouden moeten worden uitgevoerd. Zo
bezien en gelet op de voor depositie extreem gevoelige soorten habitats
(Fochteloën/een: H3160 Zure vennen; H7110A *Actieve hoogvenen
(hoogveenlandschap); H7120 Herstellende hoogvenen. Witterveld: H7110A
*Actieve hoogvenen (hoogveenlandschap); H7110B *Actieve hoogvenen
(heideveentjes); H7120 Herstellende hoogvenen) in deze Natura 2000-gebieden in
combinatie met de al bestaande overscbrijdingssituatie is de conclusie dat
significante effecten van de kolencentrale in deze gebieden niet uit te sluiten zijn.
Dit moet er toe lelden, dat alsnog de ADC-toets wordt doorlopen.
5. Duitse l^atura 2000-g@bfeden
1. Bevoegdheid vergunningverlening, artikel 6, derde lid, Hab'itatnchilijn
Terecht wordt in de bestreden vergunningen geconstateerd dat noch in de
Natuurbeschemiingswet 1998 noch in het Besluit vergunningen
natuurbeschermingswet 1998 een bevoegdheidsverdeling opgenomen is ten
aanzien van effecten van een project op Duitse Natura 200D-g8bleden. Het project
van RWE heeft echter, daar zal hierna op worden teruggekomen, mogelijk
significante effecten op Duitse Natura 2000-gebieden. Om die reden is er volgens
de bestreden vergunningen maar voor gekozen om zowel gedeputeerde staten van
de provincie Groningen ais de staatssecretaris ten aanzien van de beoordeling van
effecten op die gebieden bevoegd te achten. Deze bevoegdheidsverdeling is
arbitrair en in strijd met de bevoegdheidsverdeling die uit de Habitatrichtlijn
voortvloeit.
Het zijn de bevoegde nationale instanties die toestemming kunnen geven voor een
plan of project, aan de hand van de beoordeling van de effecten van een dergelijk
plan of project op het Natura 2000-gebied ten aanzien waarvan zij bevoegd zijn,
derhalve die gebieden die door hen zijn aangemeld en aangewezen ©n waarvoor zij
instandhoudingsdoeien hebben geformuleerd. Deze instanties hebben immers ook
de kennis van het gebied en de daar voorkomende natuurwaarden om-de aard en
6

Waddenveren'igmg
omvang van de effecten die een project daarop zat kunnen hebben te kunnen
beoordelen. Dit betekent dat de effecten van hst project van RWE op Duitse
natuurgebieden door de Duitse bevoegde instanties dienen te worden beoordeeld
en niet door gedeputeerde staten of de staatssecretaris zoals in de bestreden
vergunningen is gebeurd.
De conclusie is dan ook dat voor zover niet uitgesloten is dat Duitse Natura 2000-
gebieden effecten ondervinden van het project van RWE voor dit project eveneens
toestemming in de zin van artikel 6, derde lid, Habitatrichtlijn van de Duitse
bevoegde autoriteiten nodig is. Een dergelijke toestemming is niet aan de Duitse
bevoegde autoriteiten gevraagd. Deze toestemming is daarentegen door nietbevoegde
Nederlandse autoriteiten verieend. Op dit punt dienen de bestreden
vergunningen dan ook te worden herroepen.
Zouden toch gedeputeerde staten van de provincie Groningen en/of de
Nederlandse staatssecretaris bevoegd zijn, dan rijst de vraag of de Duitse
overiieden die over de aanmelding, aanwijzing en het beheer van de betrokken
Natura 2000-gebied8n gaan niet op zijn minst geconsulteerd hadden moeten
worden inzak© de aanvraag van RWE en d© daarop volgende besluitvorming. Dit is
ten onrechte niet gebeurd en za! alsnog dienen te gebeuren.
De passende beoordeling gaat van de onhoudbare stelling uit dat de Nederlandse
overheid aan de hand van aanmeldingen en aanwijzingen van Duitse Natura 2000-
gebleden door de Duitse bevoegde autoriterten en op grond van door Duitsland
geformuleerde instandhoudingsdoelstellingen zou kunnen beoordelen of de
effecten van de central© van RWE op die Natura 2000-gebieden mogelijk significant
kunnen zijn. Gedeputeerde staten en de staatssecretaris beschikken echter over
geen enkele eigen kennis van het beoordeelde gebied, noch is op dat punt om hulp
gevraagd aan betrokken Duitse instanties, althans daan/an blijkt niet uit de
bestreden vergunningen.
2. Duitse duinen
Onbegrijpelijker is het dat de beoordeling van effecten van depositie door de
kolencentrale van RWE op het Duitse gebied op het Natura 2000-gebled
Niedersachsisches Wattenmeer, waarbinnen onder andere de Duitse
Waddeneilanden Borkum en Juist gelegen zijn, gebaseerd zijn op een eigen
interpretatie van Duitse rechtspraak. Daaruit is een criterium afgeleid dat, toegepast
op de betreffende habitattypen, zou leiden tot de conclusie dat significante effecten
door depositie ten gevolge van de centrale van RWE met zekerheid zijn uit te
sluiten. Het betreffende uit Duitse rechtspraak afgeleide criterium zou uiteindelijk
door d© Nederlandse rechter moeten worden beoordeeld, nu het bij het verlenen
van een Nederlandse vergunningverlening is toegepast. Met andere woorden; de
Raad van State zal in beroep moeten gaan oordelen of de Duitse rechtspraak, als
die al had mogen worden toegepast, correct is uitgelegd.
Nu de Nederlandse betrokken instanties zichzelf ten aanzien van de voor Duitse

Waddenverenigmg
natuurgebieden urt te voeren beoordeling bevoegd achten, hadden zij de effecten
van de centrale volgens de eigen, ook in Nederiand gehanteerde methode, moeten
beoordelen. Alleen ai om deze reden kan d© conclusie dat onder toepassing van de
Duitse "SX-regei" significante effecten door depositie op het Duitse
Niedersachsisches Wattenmeer uitgesloten zouden zijn niet overeind blijven.
Het toepassen van een 3%-regel is in Nederiand niet toegestaan. Dit is door de
Afdeling als hoogste Nederlandse bestuursrechter zo bepaald. Niet valt in te zien
waarom Duitse jurisprudentie, zou die al correct zijn uitgelegd door
vergunningverleners, wat niet het gevai lijkt te ajn, leidend zou moeten zijn voor
Nederlandse besluitvorming die onderworpen is en blijft aan de controle van de
Nederlandse rechter. De conclusie is dat significante effecten van depositie op
Duitse duinen dan ook niet kunnen worden uitgesloten.
Opvallend is verder dat, nu wel aangeknoopt is bij een 3%-regel die uit Duitse
rechtspraak zou zijn af te leiden, niet ook toepassing is gegeven aan het Duitse
beleid van de federale regering en de Lander voor de beoordeling van de effecten
van stikstofdepositie, de "Leitfaden zur Ermittlung und Bewertung von
Stickstoffeintragen",Dit beleidsstuk bevat de beschrijving van verschillende
methoden die kunnen worden toegepast om de gevolgen van stikstofdepositie te
beoordelen. De gevolgen van de kolencentrale voor de duinen in het Duitse
Waddengebied zullen in heroverweging alsnog correct beoordeeld moeten worden.
Terzijde zij opgemerkt dat de vaan-oute voor het scheepsverkeer van en naar de
centrale van RWE langs d© grens van dit gebied loopt. Hierdoor is het zeer
waarschijnlijk dat de effecten van depositie op de duinhabitat in dit gebied zijn
onderschat. Extra 802 van scheepsverkeer versterkt immers de effecten van
depositie en in het gehanteerde model is deze extra uitstoot niet meegenomen.
Verder valt op dat de beoordeling beperkt is gebleven tot de duinen van een viertal
Duits© Waddeneilanden die binnen dit Natura 2000-gebied zijn gelegen. Ook de
buiten deze eilanden in de speciale beschermingszone gelegen habitats kunnen
echter significante effecten van de centrale ondervinden. Deze habitats had niet
buiten de uitgevoerde beoordeling mogen blijven.
Anders dan in de passende beoordeling wordt aangevoerd, kunnen significante
effecten op Duitse duinen niet worden uitgesloten. Voor die conclusie wordt
verwezen naar de bijgaande notitie van Bureau Waardenburg van 31 maart 2011.
Daarin stelt Bureau Waardenburg vast dat ook een klein© extra hoeveelheid
depositie kan leiden tot significante effecten, zeker in een gebied waarin het
achtergrondniveau van stikstof de voor specifiek© habitats vastgestelde KDW's al
overschrijdt. Daarbij moet bedacht worden dat de hoeveelheid extra depositi© die
de Duitse duinen in het Niedersachsische Wattenmeer zullen ontvangen groter is
dan de hoeveelheid extra depositie op de in de notitie beoordeelde Nederlandse
duinnatuur.
De conclusie is dan ook dat significante effecten van het project van RWE op de
habitats waarvoor het Niedersachsisches Wattemeer is aangewezen niet met

Vi/addenveremglng
zekerheid zijn uit te sluiten. Ook voor deze aantasting had dan ook eerst de ADCtoets
moeten worden doorlopen alvorens voor het project van RWE vergunningen
konden worden verieend.
3. 'Vergeten'Duitse Natura 2000-gebieden
Een groot aantal Duitse Natura 2000-gebieden dat mogelijke effecten van het
project van RWE ondervindt is ten onrecht© niet in de passende beoordeling van
het project betrokken. Het gaat binnen 60 kilometer van de centrale om de
volgende Duitse Natura 2000-gebieden (met tussen O de afstand tot de
kolencentrale): Nationalpark Niedersachsisches Wattenmeer (3 km), Borkum
Riffgrund (47 km), Hund und Paapsand (3 km), Niedersachsisches Wattenmeer und
angrenzendes Küstenmeer (3 km). Unterems und Aussenems (4 km), Krummhörn
(13 km), Westemnarsch (18 km), Ostfriesische Seemarch zwichen Norden und
Esens (29 km), Ewiges Meer, Grosses Moor bei Aurich (37 km), Ostfriesisches
Meere (25 km), Rheiderland (29 km), Emsmarch van Leer bis Emden (19 km),
Fehnjertief und ümgebung (34 km), Grosses Meer, Loppersumer Meer (27 km),
Ihlower Frost (39 km), Teichfledermaus- Gewasser im Raum Aurich (40 km),
Ochsenweide, schafhauser Wald und Feuchtwiesen bei Es©ns (51 km), Kollainger
Moor und Künge (53 km), Wolf meer (52 km), Heselerwald (53 km).
De beperking tot 60 km is overigens willekeurig. Ook op grotere afstand zijn
significante effecten niet uü te sluiten in combinatie met de heersende
zuidwestelijke wind.
Door deze gebieden niet te beschouwen is de passende beoordeling niet compleet,
waardoor significante effecten niet zijn urt te sluiten. Dergelijke gebreken in de
passende beoordeling onderstrepen nog eens, dat de bevoegdheid voor Duitse
Natura 200Q-gebiedön bij Duitse autoriteiten hoort te liggen.
Depositie
1. Uitstoot en effecten van depositie onderschat
Significante effecten van de uitstoot van verzurende en vermestend© stoffen door
de kolencentrale zijn nog steeds niet uitgesloten. Sterker nog, gelet op de hoge
achtergrondniveaus van stikstof op kwetsbare natuur rond de Eemshaven staat wel
vast dat de extra depositie als gevolg van de centrale significante effecten zal
hebben. Dit geldt te meer daar de centrale mogelijk grotere hoeveelheden NOx,
S02 en ammoniak uit zal stoten dan de hoeveelheden die als uitgangspunt
genomen zijn in de passende beoordeling. Inmiddels zijn in Duitsland vergelijkbare
centrales gebouwd en die centrales blijken meer v©rzurende en vermestende
stoffen uit te stoten dan waarin inzake d© centrale van RWE wordt uitgegaan.
De schadelijke effecten van het project van RWE ajn daarnaast ook onderschat,
omdat in de verspreidingsberekeningen voor de hoeveelheden S02 vanwege de
centrale uitgegaan is van een vaste verhouding met de hoeveelheid NOx die de
kolencentrale zal gaan uitstoten. In de berekeningen had echter moeten worden
meegenomen dat scheepsverkeer van en naar de kolencentrale voor de aanvoer

f' \
Ifödöeiivereniging
van steenkool en volumineuzere biomassa los van de uitstoot uit de schoorsteen
van de centrale voor veel extra S02-emissies gaat zorgen. Dit is eveneens het
geval voor aan- en afvarende baggerschepen in verband met de uitbreiding en
verdieping van de Eemshaven. Het betreft extra scheepvaart die toe te rekenen is
aan het project van RWE, maar bovenop de uitstoot van verzurende stoffen uit de
schoorsteen van de steenkoolcentrale komt. De onderschatting van de uitstoot is
uiteraard ook van invloed op de hoeveelheden depositie op gevoelige natuur en
daarmee op de effecten van depositie die toe te rekenen zijn aan het project van
RWE. Een verdere onderschatting van de effecten van depositie hangt samen met
het feit dat de bij het bepalen van de cumulatieve effecten van het project van RWE
meerdere activiteiten \@n onrechte buiten beschouwing zijn gelaten. Bij dat
onderdeel van d© kritiek op de gehanteerde cijfers zal in het navolgende apart
worden stilgestaan.
Geen zekerheid over uitblijven significante effecten
Uil de passende beoordeling blijkt dat de vereiste zekerheid niet is verkregen. Voor
vele habitats, zowel met een behoud- als met een herstelopgave, za! depositie tot
niet uit te sluiten negatieve effecten leiden. Daarbij moet bedacht worden dat in de
betrokken Natura 2000-gebieden al sprake is van een overschrijdingssituatie voor
verzurende en vermestende stoffen. Extra depositie zal in die situatie leiden tot het
niet realiseren van behoud en/of herstel of het daar nog verder van vertragen.
Zoals uitgebreid beschreven is in de eerder genoemde "Notitie effecten van
stikstofdepositie van energiecentrales in de Eemshaven" van Bureau Waardenburg
van 31 maart 2011 zijn significant© effecten van extra depositie op de Nederlandse
Waddeneilanden niet uit te sluiten, gelet op de instandhoudingsdoelstellingen en de
hoge achtergrondniveaus. Inmiddels is gebleken, dat de op d© Waddeneilanden
gehanteerde kritische depositiewaarden (KDW's) naar beneden zouden moeten
worden bijgesteld om recht te doen aan de grote gevoeligheid van de daar
voorkomende habitats voor depositie. Dit aspect is dan ook ten onrechte buiten de
passende beoordeling gehouden.
Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de bestreden besluiten op grond van niet
uit te sluiten significant© effecten op Duinen Ameland en Duinen Schiermonnikoog
dienen te worden herroepen en dat de aanvraag van RWE alsnog dient te worden
geweigerd, omdat op grond van artikel 19g, tweede lid, Nbw de dwingende redenen
van groot openbaar belang en de ontstentenis van alternatieven voor het project
hadden moeten worden aangetoond.
Beheermaatregelen In Fochtéloërveen en Witterveld
Ook voor de maatregelen in Fochteloën/een en Witterveld geldt, dat deze
maatregelen niet gesaldeerd mogen worden met de negatieve effecten van de
depositie van de kolencentrale. Zoals vermeld, is er onder de Habitatrichtlijn en de
Natuurbeschermingswet geen mogelijkheid voorzien op grond waarvan
compensatie ervoor zou kunnen zorgen dat de ADC-toets niet hoeft te worden
10

doodopen.
¥/a.ddenyeTen\g'mg
4. Onvolledige passende beoordeling
De conclusie is hoe dan ook dat de vereiste zekerheid niet kan worden verkregen
op basis van de voorilggende stukken. Deze kunnen dan ook niet dienen als
onderbouwing van de verleende natuurbeschermingswetvergunningen. D©
vergunningen zullen dienen te worden herroepen, omdat significante effecten door
de extra depositie van het project van RWE niet kunnen worden uitgesloten.
7. Significant© effecten op vogels
1. Het verlies aan geschikt© rust- en foerageerplaatsen in de Waddenzee onder
andere door verstoring van zandbanken van habitattypen Hl 140A en Hl 110A door
de aanleg van een koelwateruitlaat en door verstoring door licht en geluid ten
onrechte als niet-signrfirant voor vogels aangemerkt. Het Hof wees eind 2011 een
arrest waarin werd geoordeeld dat verlies van potentieel voor aangewezen soorten
geschikt gebied ook tot significante effecten kan leiden als die soort van de
betreffende habitat ten tijde van de beoordeling geen gebruik maakt.^
Helemaal in het gevai waarin de staat van instandhouding te wensen overlaat en/of
een uitbreidings- of herstelopgave geldt, dient in het licht van dit arrest van het Hof
de aantasting van geschikt habitat of habitat dat geschikt gemaakt kan worden voor
soorten waarvoor een Natura 2000-gebied is aangewezen als een significante
aantasting van de betreffende soort te worden aangemerkt. Hetzelfde geldt t©n
aanzien van de verstoring van potentieel rust- en foerageergebied van vogels in en
rond de Eemshaven, zeker w ^ het gebied betreft dat van belang is voor soorten
waarmee het niet goed gaat, zoals de scholekster. Op dit punt is de passende
beoordeling niet uitgevoerd in overeenstemming met de door het Hof
geformuleerde criteria. Op basis hiervan is de conclusie dat in de passende
beoordeling ten onrechte is geconcludeerd dat het verlies van geschikt rust- en
foerageergebied niet-significant zou zijn. Ds bestreden vergunningen dienen dan
ook te worden herroepen.
De centrale van RWE zal daarnaast zorgen voor de emissie van zware metalen,
zoals kwik en nikkel. Zware metalen hopen zich op in de voedselketen en kunnen
leiden tot grotere sterfte onder vogels die zich bovenaan de voedselketen bevinden.
Naar de vraag welke niet uit te sluiten extra sterfte ©n/of verzwakking van vogels
moet vrarden toegerekend aan de extra hoeveelheid zware metalen die ten gevolge
van de kolencentrale van RWE in de voedselketen terecht komt, is ten onrechte
geen onderzoek verricht. Dit betreft een belangrijk gebrek in de passend©
beoordeling.
^ HvJ EU 24 november 2011, zaaknummer C-404/09, Alto Sil, punt 132 Vm 135
11

V¥üddënyeren\g\ng
Niet alleen zal het vergunde lichtniveau een deel van de Waddenzee ongeschikt
maken voor vogels 's nachts, omdat constant sprake zal zijn van een hoeveelheid
licht die overeenkomt met volle maan, ook kan en zal het licht van d© centrale
vogels aantrekken. Dit zal tot exira sterfte onder vogels leiden. Gelet op de
situering van de centrale aan de rand van het voor grote aantallen (trek)vogels
aangewezen Natura 2000-gebied Waddenzee en de gebieden Krummhörn,
Westmarsch en Hund und Paapsand za! dit leiden tot extra vogelsterfte ten gevolge
van het project van RWE.
Ook onduidelijk is wat het effect is van de extra vogelsterfte als gevolg van de
nieuwe windmolenparken ten noorden van de Waddeneilanden in combinatie met
extra sterfte ten gevolge van de verlichting van de centrale, alsmed© In combinatie
met de verstoringen door de bouw en exploitatie van de centrale.
Vertroebeling van het water door uitbaggeren en baggerstort is daamaast in
combinatie met de overig© verstoringen in het gebied mogelijk significant ten
opzichte van zichtjagers.
2. Lepelaar, kleine zwaan, rotgans, grauwe gans, kolgans, brandgans
Voor deze soorten stelt de passende beoordeling dat de bijdrage van de
Eemshaven verhoudingsgewijs gering is, zodat significante ©ff©cten zijn
uitgesloten. In dat oordeel lijkt echter niet te zijn meegewogen dat deze soorten
elders, rond de Eemshaven, ook verstoord kunnen raken door het project van RWE
en dat voor deze soorten geschikt of geschikt te maken rust- en foerageergebied
wordt aangetast, onder andere door vaarbewegingen, opwarming, licht en geluid.
Verder is ten onrechte niet onderzocht welke functie het gebied in en rond de
Eemshaven heeft voor de populaties van deze soorten in de Duitse Natura 2000-
gebeiden.
3. Bergeend
Uit de passende beoordeling blijkt niet dat voor deze soort beoordeeld is wat de
effecten zijn van de aanlegfase, bouwgeluid, baggeren, heien, baggerstort, de
intensivering van het scheepsveri

WadderNereniging
deze soort ook "buitengaats", in de bewoordingen van de passende beoordeling,
verstoord kan raken door extra scheepvaart, gaiuid, lichtemissies en de invloed van
opwarming op de voedselvoorraad. Verder is niet alteen het instandhoudingsdoel
voor deze soort in de speciale beschermingszone Waddenzee van belang, zoals
het uitgangspunt lijkt in de passende beoordeling, maar ook de staat van
instandhouding op Hund und Paapsand (baoordeling "C en "B"). Ook voor deze
soort zijn significante effecten daarom niet uitgesloten.
5. Krakeend, wintertaling en wilde eend
Voor deze soorten wordt gesteld dat de Eemshaven slechts van gering belang zou
zijn voor de populaties in de Waddenzee. Echter, in de passend© beoordeling had
ook beoordeeld moeten worden of de intensivering van het scheepsverkeer,
baggeren, opwarming, licht en geluid buiten de Eemshaven negatieve effecten op
deze soorten kunnen hebben. Verder is ten onrechte niet getoetst aan de Duitse
instandhoudingsdoelstellingen voor deze soorten.
6. Slobeend
Het instandhoudingsdoel voor de slob©©nd in de Waddenzee wordt niet gehaald..
De Eemshaven zou van geringe betekenis zijn voor de soort. Gelet op het niet
halen van het instandhoudingsdoel is echter het verdwijnen of ongeschikt worden
van rust- en foerageergebied ai gauw significant voor de staat van instandhouding.
Daarbij zijn ook de verdere verstoringen door het project van RWE niet beoordeeld,
zoals verstoring door scheepvaart, geluid en licht, bagger en opwarming. Buiten de
passende beoordeling is ook gehouden dat de slobeend één van de kwalificerende
soorten is voor het op 13 kilometer afstand gelegen Krummhörn (beoordeling "B" en
"B"). Aan het voor dat gebied geformuleerde instandhoudingsdoel is in het geheel
niet getoetst.
7. Scholekster
Specifiek ten aanzien van de scholekster geldt dat deze soort nu al in een slecht©
staat van instandhouding verkeert, maar dat de staat van instandhouding in het
Waddengebied in de toekomst naar venwachting nog zal verslechteren vanwege
het waarschijnlijke veriïes aan broedplaatsen door klimaatverandering en het stijgen
van de zeespiegel. De verstoring van (potentieel) rust- en foerageergebied rond de
Eemshaven door het project van RWE, waaronder de verstoring van zandbanken
op het Nededandse gebied Hond en Paap en de aantasting van een
hoogwatervluchtplaats, zullen mede in dat licht beschouwd at snel leiden tot niet uit
te sluiten significante effecten.
De passende beoordeling noemt daarnaast -4©recht- het verminderende
voedselaanbod voor de schol©kster in de Waddenzee als een belangrijke oorzaak
van de slechte staat van instandhouding van deze soort. Volgens de passende
beoordeling is de opwarming van de Waddenzee funest voor het nonnetj© dat een
belangrijke ro! speelt als voedsel voor de scholekster. In dit licht is het onbegrijpelijk
dat in de passende beoordeling ni©t nader Is onderzocht tot welke extra negatieve
effecten het lozen van grote hoeveelheden koelwater door RWE zal leiden voor het
nonnetje en daarmee voor de scholekster.
13

Waddenyerenlgmg
Of deze extra opwarming van het zeewater in combinatie met sterfte van dieren
door de inname van koelwater ook consequenties heeft voor de voedselbronnen
van de scholekster en andere vogelsoorten blijkt niet uit de passende beoordeling.
Dit Is ten onrechte niet onderzocht.
Dat het met de scholekster ook in de nabijgelegen Duitse Natura 2000-gebied6n
helemaal niet goed gaat, is ook voor deze soort niet meegenomen in de passende
beoordeling (Krummhörn, beoordeling "B" en "C, Westermarsch, beoordeling "C
en "B" en Hund und Paapsand, beoordeling "B" en "C"), Hierna zal bij het aspect
koelwater nog nader worden stilgestaan, maar er zijn vraagtekens t© plaatsen bij
het voor de verspreiding van warmwater gebruikte model. De modelgrenzen lijken
wel heel krap. Deze reiken slechts tot een heel gering deel van het Nederlandse
Hond en Paap dat onder andere voor d© scholekster van groot belang is. Een meer
met de realiteit overeenstemmende verspreidingsberekening zou laten zien dat
Hond en Paap en het daaraan grenzende Hund und Paapsand voor een veel groter
deel wordt opgewarmd dan waar vanuit is gegaan, met alle mogelijke extra
negatieve gevolgen voor de scholekster.
8. Kluut
De kluut verkeert in Nederland in een matig ongunstige staat van instandhouding.
Dat er elders in en rond de Waddenzee voor d© kluut belangrijker gebieden zijn dan
het gebied In en rond de Eemshaven maakt daarom, anders dan in de passende
beoordeling wordt voorgesteld, niet dat significante effecten van het verdwijnen van
rust- en fo^ageergebied in de Eemshaven zijn uitgesloten. Immers: ook een klein
effect kan bij een al matig ongunstige staat van instandhouding significant zijn.
Daarbij komt, en ook hier is in de passende beoordeling weer voor deze soort van
belang zijnd natuurgebied in Duitsland buiten beschouwing gelaten, dat de kluut
broedt in het vlakbij de Eemshaven liggende Hund und Paapsand. Voor de
betreffende broedpopulatïe (beoordeling "C en "B") kan de omgeving rond de
Eemshaven van grote betekenis zijn geweest. Dit geldt ook ten aanzien van het op
13 kilometer afstand gelegen Krummhörn, dat op grond van de Vogelrichtlijn ook
voor de kluut is aangewezen als speciale beschermingszone.
9. Bonibekplevler, zilverplevier, kievit, kanoet, krombekstrandbper,
drieteenstrandloper, rosse grutto, grutto, zwarte ruiter, bonte strandtoper, wulp,
groenpootruiter, tureluur, steenloper en zwarte stem
Voor al deze soorten geldt dat niet blijkt of de effecten van heien, baggeren,
scheepvaart, licht- en geluidemissies en opwarming zijn beoordeeld in samenhang
met de effecten van het verdwijnen van voor deze soorten geschikt leefgebied op
en rond de Eemshaven. Bovendien is niet getoetst aan de Duits©
instandhoudingsdoeien voor deze soorten.
10. Bruine kiekendief, blauwe kiekendief, velduil, noordse stern
In de passende beoordeling zijn voor deze vogelsoorten de gecombineerde
effecten beschreven van het veriies van broed- en foerageergebied door het in
gebruik nemen van de oostlob van d© Eemshaven, geluid en trillingen.
14

Waddens/erenlglng
Ten onrechte constateren de vergunningen en de passende beoordeling, dat deze
effecten niet significant zijn. Zoals eerder gesteld, dienen de negatieve effecten van
het project beoordeeld te worden los van de positieve effecten van de maatregelen
die geen deel (mogen) uitmaken van het project. In de eerder© passende
beoordeling en in de eerdere - door d© Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad
van State-vernietigde vergunningen was al geconcludeerd, dat d© negatieve
effecten op deze soorten significant zijn. Er zijn geen nieuwe feiten of
omstandigh©den aangevoerd, die tot een ander oordeel kunnen leiden, zodat de
conclusie niet anders kan zijn dan dat de effecten op de instandhoudingsdoelen
van deze vogelsoorten significant zijn.
8. Significante ©ffecten op zeezoogdl@r@n
1. In het waddengebied komen de zeezoogdieren gewone en grijze zeehond en
bruinvis voor. Voor de gewone zeehond geldt een behoudopgave in de
Waddenzee; voor de grijze zeehond is in de vergunningen terecht uitgegaan van
een verbeteropgave in de Waddenzee, evenals van een verbeteropgave voor de
bruinvis in het aangrenzende Natura 2000-gebied Noordzeekustzone. Aan de
instandhoudingsdoelen voor deze soorten in de nabijgelegen Duitse Natura 2000-
gebieden Niedersachsisches Wattenmehr, Unterems und Aussenems en Hund und
Paapsand is niet getoetst. Het Niedersachsisches Wattenmeer is onder andere
aangewezen voor respectievelijk gewone zeehond en bruinvis. De staat van
instandhouding voor deze soorten in dat gebied is voor wat betreft het aspect
Isolatie als slecht beoordeeld door de Duitse autoriteiten (beoordeling "C). Met de
gewone zeehond, waarvoor het gebied Unterems und Aussenems is aangewezen
gaat het op alle fronten slecht. D© soort scoort slecht op het aspect 'populatie',
'conservatie' en 'isolatie' (beoordelingen "C, "C en "&). Ook met de gewone
zeehond binnen de speciale beschermingszone Hund und Paapsand gaat het voor
d© aspecten 'populatie' en 'isolatie' slecht (beoordelingen "0° en "C}.
2. Voor de populatie gewone zeehonden die in de Doilard verblijft, is de verbinding
met de Waddenzee van vitaal belang, om (genetische) isolatie en urtsten/en te
voorkomen. Dit contact is mogelijk via het Doekegat. Het betreft zoals vermeld een
doorgang van slechts circa 2,5 kilometer breed. Gelet op de staat van
instandhouding van d© gewone zeehond in Unterems und Aussenems en in Hund
und Paapsand zal elk negatief effect op de populatie al snel leiden tot een als
significant aan te merken aspect. Uit de passende beoordeling blijkt van
ontwijkgedrag van onder andere gewone zeehond van het gebied rond de
Eemshaven. Dit gebied is echter van essentieel belang als doorgang naar de
voornoemde Duitse Natura 2000-gebieden waar het met deze soort al niet goed
gaat.
3. In de passende beoordeling zijn d© gegevens verwerkt die in opdracht van RWE
zijn verzameld over de gevolgen van bouwwerkzaamheden op zeezoogdieren,
zoals was voorgeschreven in de in 2011 door de Afdeling herroepen vergunningen.
Deze gegevens hebben echter geen betrekking op de voornoemde Duitse
15

'Waddens/erenig'mg
gebieden. Aan de hand van tellingen, het volgen van gezenderde zeehonden en
observaties van geluiden van bruinvissen zijn gegevens verzameld over de
aanwezigheid van zeezoogdieren in het gebied en is getracht vast te stellen of de
bouwfase van het project van RWE zorgt voor significante effecten op
populatieniveau. De gebruikte methode geeft het betreffende inzicht echter niet.
Mede naar aanleiding van het eerste rapport naar aanleiding van die monitoring
oordeelde de Afdeling dat significante effecten van het project van RWE op
zeezoogdieren niet konden worden uitgesloten^.
4. Het door verweerders ter zitting overgelegde rapport van tfVlARES, "Zeezoogdieren
in de Eems; studie naar de effecten van bouwactiviteiten van GSP, RWE ©n Nuon
in de Eemshaven in 2009", van 23 december 2010, maakt dit niet anders, nu uit dit
rapport niet blijkt dat de geconstateerde kennisleemtes door het uitgevoerde
onderzoek zijn Ingevuld^. Kort samengevat kwam de Afdeling tot het oordeel dat er
inzake effecten van het project op zeezoogdieren belangrijke leemten in de voor de
beoordeling noodzakelijke kennis bestonden en dat deze leemten met nader
onderzoek en niet met monitoring konden en mochten worden ingevuld. Een
belangrijk bezwaar van d© natuur- en milieuorganisaties ten aanzien van de
voorgeschreven monitoring was dat de sitoati© inzake zeehonden rond de
Eemshaven voordat met bouwwerkzaamheden begonnen werd, de zogenaamde
nulsituatie nooit in kaart is gebracht. Dit betreft een belangrijk gebrek in het
uitgevoerde onderzoek. De in de passende beoordeling genoemde
vliegtuigtellingen geven geen compleet beeld. Hierdoor Is onduidelijk wat de
effecten van de bouwfase van het project van RWE zijn..
5. Het vermijdingsgedrag maakt dat het gebied rond de Eemshaven minder geschikt
is geworden voor bruinvissen en grijze zeehonden waarvoor een
uitbreidingsopgave geldt en voor gewone zeehonden waarvoor een behoudopgave
is vastgesteld. Gelet op deze uitbreidings- en behoudopgaven moet het minder
geschikt worden van leefgebied voor deze soorten eveneens ais significant negatief
effect worden aangemerkt. Verwezen wordt naar het arrest van het Hof inzake Alto
Sil, waaruit blijkt dat het verstoren en daarmee verloren laten gaan van potentieel
voor beschermde soorten geschikt of geschikt te maken gebied tot significante
effecten voor de betreffende soorten kan leiden.
6. Verder is de bouwfase van het project van RWE als min of meer als op zichzelf
staand beoordeeld. Naast de andere bouw- en aanlegwericïaamheden in het
gebied, had de bouwfase van het project van RWE ook moeten worden beoordeeld
in samenhang met de daarop volgende expioitatiefase, waardoor tijdens de bouw
verstoord leefgebied van zeezoogdieren blijvend onge8chikt(er) wordt voor deze
soorten met alle gevolgen van dien op popuiatieniveau. Hond en Paap en dichterbij
^ AbRS 24 augustus 2011, zaaknummers 200S00425/1/R2 en 200902744/1/R2, r.o. 2.10,4 -1.10.5
^ AbRS 24 augustus 2Q11, zaaknummers 200900425/1/R2 en 200902744/1/R2, r.o. 2.10.5
16

Waddens/eremglng
gelegen zandbanken die geschikt zijn voor de gewone ©n grijze zeehond zullen in
de expioitatiefase ongeschikt worden als rust- en zoogplaats door geluid van de
centrale, door scheepvaart en door lichtemissies (tot 500 meter achter de dijk).
Voor de grijze zeehond en de bruinvis zal dit gelet op de uitbreidingsopgave nog
sneller tot niet uit te sluiten significante effecten kunnen leiden dan voor d© gewon©
zeehond.
7. Onduidelijk is verder wat de te vera/achten niveaus van geluid onder en boven
water zullen zijn van het extra scheepsverkeer van het project van RWE, rekening
houdend met de worst case waarin aan- en afvoer van kolen geschiedt met behulp
grote Panamax-schepen. Ook is onduidelijk of bij het berekenen van de aantallen
extra schepen die worden venwacht rekening is gehouden met het feit dat het bij
biomassa om zeer volumineuze brandstoffen gaat, hetgeen ten opzichte van ds
aanvoer van steenkool tot extra scheepsbewegingen zal leiden.
a
Inzake de verstoring door schepen ten gevolg© van 'silhouetwerking' is onduidelijk
hoe die verstoring is beoordeeld en waarop de aannam© is gebaseerd dat deze
verstoring slechts effect zou hebben over een afstand van 2 km. Nergens blijkt uit
waar die aannam© op is gebaseerd. Ook is dit verstorende effect als op zichzelf
staand beoordeeld en niet in combinatie met het onder en boven water geluid van
de schepen en met het licht en geluid afkomstig van de centrale, waaronder
begrepen afkomstig van laad- en loswerkzaamheden en met de effecten van de
komende jaren doorgaande uitbreidings- en baggerwerkzaamheden in de haven.
9. Het scheepverkeer zal gebruik maken van de vaargeul die vlakbij verschillende
door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit gesloten verklaard©
zandbanken is gelegen. Onduidelijk is of gastoten verklaarde gebieden ook
gevolgen kunnen ondervinden van het storten van bagger en licht en geluid van de
centrale. Dat is niet onderzocht. De geslotenverklaringen, opgenomen in het Besluit
beperking toegankelijkheid natuurgebieden ex art. 20 Nbwet Natura 2000-gebied
Waddenzee en Noordzeekustzone h8bb©n tot doel zeehonden en vogels op voor
die soorten belangrijke plaatsen in de Waddenzee extra te beschermen. In het
Besluit is een groot aantal gebieden in de Waddenzee en Noordzeekustzone
gesloten verklaard met het oog op kramende en zogende zeehonden di© van die
gebieden gebruik maken. Op grond van artikel 7, zesde lid, van het Besluit dient
aan de "extra beschermde natuurwaarden" van een gesloten verklaard gebied te
worden getoetst indien een vergunning wordt verleend voor activiteiten die tot een
aantasting van die waarden kunnen lelden. Ook aan Duitse zijde grenst de vaargeul
aan gebieden, die door de Duitse ov©rheid gesloten zijn verklaard. De betreffende
toets is in d© passende beoordeling echter In het gehee! niet uitgevoerd.
10. Bruinvissen worden verstoord door bouwlawaai en zullen het gebied mogelijk nog
meer gaan mijden door scheepvaart en geluid- en Ifchtemissies in de
exploitatiefase. Juist voor de bruinvis is contact en ultwisseüng met soortgenoten in
bijvoorbeeld Duitse gebieden essentieel. Het betreft bovendien ©en zichtjager dl©
door baggerstort mogelijk extra verstoord raakt. Ook voor grijze zeehonden en
17

l/i/sdc/er^verenlging
gewone zeehonden is vermijdingsgedrag vastgesteld in de bouwfase en Is onzeker
of dit vermijdingsgedrag niet zal worden voortgezet ten gevolge van verdere
verstoring in d© ©xploitatiefase. Ook voor zeehonden is de urtwlsseiing met delen
van dezelfde populatie in andere gebieden of andere populaties essentieel.
11. Vanuit die optiek is al helemaal geen zekerheid verkregen over het uitblijven van
significante effecten op zeezoogdieren van de verstoring in de bouw- en
exploitatiefase door het project van RWE van het gebied rond d© Eemshaven,
waaronder het Doekegat en het estuarium van de Eems-Dollard. De gevolgen van
het project van RWE, laat staan van daarmee gecumuleerde effecten van andere
projecten zijn voor de populaties zeezoogdieren waarvoor in het aangrenzende
dee! van Duitsland Natura 2000-gebieden zijn aangewezen ten onrechte in het
geheel niet onderzocht. Gelet op d© slecht© staat van instandhouding van de
gewone zeehond in d© Duitse gebieden Unterems und Ausserems en Hund und
Paapsand, kan het in het monitoringsrapport 2009 geconstateerde
vermijdingsgedrag echter al snel tot signfficante effecten op populatieniveau lelden
of hebben geleid. Binnen het Natura 2000-gebied Niedersachsisches Wattenmeer
is de staat van instandhouding van de populatie gewone zeehond, waarvoor het
gebied is aangewezen, voor het aspect 'Isolatie' als slecht (beoordeling "C")
beoordeeld. Mede in het licht daan/an hadden de effecten van het project van RWE
op ds gebieden Unterems und Ausserems, Hund und Paapsand en
Niedersachsisches Wattenmeer beoordeeld moeten worden. De passende
beoordeling Is dan ook niet compleet en de conclusie is dat daardoor significante
effecten op de gewone zeehond niet zijn urt te sluiten.
12. Het gebied Niedersachsisches Wattenmeer is ook aangewezen voor de bruinvis.
Ook voor deze soort is de beoordeling slecht voor wat betreft het aspect 'Isolatie'
van de staat van instandhouding (beoordeling "C"^. Dit leidt tot de conclusie dat
significante effecten op de bruinvis ten gevolge van het project van RWE eveneens
niet zijn uitgeslot©n.
13. Bovendien is op grond van de Habitatrichtlijn de mogelijkheid tot verbinding en
uitwisseling tussen populaties die in verschillende natuurgebieden leven een aparte
natuurwaarde die bescherming geniet. In het licht daarvan en gelet op de staat van
instandhouding van de gewon© zeehond en de bruinvis is uitwisseling tussen
Nededandse ©n Duitse exemplaren van deze soorten van groot belang. Extra
scheepsverkeer zal daarom al snel tot significante effecten kunnen leiden op
popuiatieniveau. Ook dat is in de passende beoordeling onvoldoende onderkend.
14. Voor de grijze zeehond en de bruinvis geldt in het gebied Waddenzee
respectievelijk Noordzeekustzone een uitbreidingsopgave. Dat de populaties van
dez© soorten binnen de betreffende Natura 2000-gebieden mogelijk verder
versnipperd raken door opsplitsing van hun testgebied door extra scheepsverkeer
in d© vaargeul, waardoor d© soorten op populatieniveau genetisch zwakker worden,
kan leiden tot niet uit te sluiten significante effecten.
18

9. Vissen
Waddenveremging
1. Het onderzoek naar de aanwezigheid van vissen in de Eemshaven is onvoldoende
zorgvuldig uitgevoerd. De door Bioconsult gehanteerde methode is niet geschikt
voor het vangen en inventariseren van trekvissen, zoals fint, zeeprik en rivierprik,
die gedurende langere perioden geheel niet in het gebied aanwezig zijn om dan
plotseling in een korte periode met grote aantallen langs te trekken. Een uitgebreide
en zorgvuldige methode lijkt wel te zijn gebruikt in het in de Jaren 1999-2001 in de
Eems-Dollard uitgevoerde onderzoek 'Het diadrome visbestand in het Eems-
Dollard estuarium in de periode 1999 tot 2001', uitgevoerd in opdracht van het
RIKZ. !n dat onderzoek ialeek van relatief grote aantallen rivierprik en fint en van
enkele zeeprikken. Recent heeft Bureau Waardenburg in 2011 onderzoek naar
visbestanden in de Eems-Dollard uitgevoerd. Ook dat onderzoek toonde de
aanwezigheid van rivierprik en fint in dit gebied aan. Omtrent de afwezigheid van
deze soorten in de Eemshaven is op basis van het door Bioconsult uitgevoerde
onderzoek dan ook niet de vereiste zekerheid verkregen. Verder lijkt ook inzake
vissen het modelgebied voor koelwater dat gebruikt is te klein. Wordt uitgegaan van
een worst case dan blijkt dat er voor vissen op doortrek geen voldoende
uitwijkmogelijkheden zijn en dat zij daardoor aan warm lozingswater kunnen
worden blootgesteld.
2. Haringen en haringachtigen, waaronder de fint,h©bb©n geen baat bij
visretoursysteem, eerder het tegenovergestelde. Deze vissoorten sterven bij
aanraking. Het in aanraking komen met zeven en andere onderdelen van een
visretoursysteem zullen dezen soorten niet overleven. Voor de fint, waarvoor een
verbeteropgave geldt, zal een zeer klein effect van de inname van koelwater door
de centrale al snel significant zijn op populatieniveau. De sterfte van grote
hoeveelheden haringen in het visretoursysteem za! een significant effect op de
voedselvoorraad voor zeehonden hebben.
3. Voor d© fint had het voorgaande bovendien niet als losstaand effect moeten worden
beoordeeld, zoals in de passende beoordeling gebeurt, maar in combinatie met de
effecten van bouwwerkzaamheden en verspreiding van bagger. De fint is zeer
gevoelig voor geluid en uit de in opdracht van Groningen Seaport opgestelde
passende beoordeling ten behoeve van de herroepen vergunning voor de
uitbreiding ©n verdieping van de Wilhelminahaven blijkt dat sterfte van finten door
grond- en baggerstort niet is uit te sluiten.
4. Voor de rivierprik en de zeeprik hadden de effecten van de inname van koelwater
en de lozing van warmwater moeten worden beoordeeld in combinatie met de niet
uit te sluiten st©rfte van deze soorten door het verspreiden van bagger en grond.
5. De conclusie is dat significante effecten van het project van RWE op vissen niet zijn
uitgesloten.
19

i
10. Signifieante effecten op H1110A, H1140A en H1130
Vmdde'nverenlgmg
1. Ten gevolge van de aanleg van een koelwateruitlaat van RWE verdwijnt 3 hectare
aan beschermde zandbanken van de habitattypen Hl 110A ©n Hl 140A Gelet op de
grote aantallen dieren en planten die op en om dergelijke zandbanken leven, is het
habitat van groot belang voor vogels, vissen en zeezoogdieren. Deze soorten leven
van d© schelpdieren en kleine.vissen die deze zandbanken herbergen. Bij deze 3
hectare moet ook de 1,5 hectare veriies aan oppen/lak door de koelwateruitlaat van
de centrale van NUON worden gevoegd. Verder zal de inname en lozing van
koelwater zorgen voor opwarming op en rond zandplaten, waardoor de kwalltert van
deze habitat verslechterd. Dit geldt ook voor habitat H1130 Estuaria.
2. Naar de verspreiding van geloosd warm water zijn modelstudies uitgevoerd in
opdracht van RWE. De modelgrenzen lijken echter zeer krap, zeker gelet op het
ingewikkelde getijdengebied dat het estuarium van de Eems-Dollard is. Voor dit
aspect is zeker niet van ©en worst case uitgegaan. Voor Hl 140A en Hl 110 geldt
een verbeteropgave. Het verdwijnen van oppervlak en het verlies aan kwaliteit door
opwarming staan daar haaks op. Er is dan ook sprak© van niet uit te sluiten
significante effecten op deze habitattypen. Dit sluit overigens aan bij het standpunt
dat gedeputeerde staten van de provincie Groningen ©n d© minister van LNV in de
eerdere, door de Afdeling herroepen vergunningen innamen. Later is dat oordeel
weggeschreven, althans er is nooit afdoende gemotiveerd waarom hier geen
sprake zou zijn van een significante aantasting van beschermde habitat.
3. De opwarming rond Hond en Paap Is mogelijk ook veel groter dan waar in de
passende beoordeling vanuit is gegaan. Voor het Duitse Natura 2000-gebied Hund
und Paapsand heeft de opwarming mogelijk ook gevolgen, maar de daar gelegen
beschermde habitat is niet in de beoordeling betrokken. Hetzelfde geldt voor de
beschermde habitat waarvoor het Natura 2000-gebied Unterems und Aussenems is
aangewezen. D© passend© beoordeling is dan ook niet compleet en kan de
conclusie dat significante effecten zijn uitgesloten niet dragen.
4. Beter inzicht in de mate en omvang van opwarming van beschermd© zandbanken
is ook nodig om de effecten op zeegras te kunnen beoordelen. Groot en klein
zeegras is zeer zeldzaam. De enige gezonde populatie van groot zeegras komt
voor op Voolhok, een wadplaat in de directe nabijheid van de Eemshaven.
Daarmee ligt het binnen het bereik van de koelwaterlozingen van RWE. Volgens
een studie in opdracht van het RIKZ, het Rijksinstituut voor Kust en Z©©, 'Effecten
van koelwater op het zoute aquatische milieu' gelden voor zeegras letale
temperaturen van 23 tot 29 graden Celsius, Volgens de nrodelberekeningen van
RWE lijken temperaturen van 23 graden Celsius op Voorhok niet uitgesloten. Het
model betreft echter geen worst case. Gelet op het voorzorgsbegins©! zou dat wel
het uitgangspunt van de passende beoordeling hebben moeten zijn en had met
ruimere modelgrenzen moeten worden gerekend. Het voorgaande leidt tot d©
conclusie dat significante effecten op zeegras, op ajn zachtst gesteld, niet met
20

zekerheid ajn uitgesloten.
1%'cödenvereniging
5. Bij het voorgaande komt dat habitats H1110A, H1140A en H1130 bovendien
blootgesteld worden aan de aanzuigende werking van de koelwaterinname
waardoor extra slib de Eemshaven worden ingetrokken en aan het baggeren en
verspreiden van bagger als gevolg van het uitbreiden en verdiepen van de haven
en het onderhoud van de haven. De effecten hiervan voor deze habitats lijken in de
passend© beoordeling wederom als op zichzelf staand te zijn beoordeeld, terv^fij! de
Natuurbeschermingswet voorschrijft dat één en ander in samenhang moet worden
bezien. Het gaat er dus om te beoordelen of het project van RWE in haar totaliteit -
en terzijde, ook in cumulatie met andere projecten - significante effecten op deze
habitats zal hebben. Daarvoor moeten de verschillende effecten van verschillend©
aspecten van het project worden samengeteld en beoordeeld. De passend©
beoordeling schiet ook op dit punt tekort, door steeds slechts voor de afeonderiijk
van elkaar ttekeken aspecten te beoordelen of de effecten significant kunnen zijn.
6. Bij d© beoordeling van het verlies aan habitat is in de passende beoordeling
gerelateerd aan d© totale oppervlakte van deze habitats in het Natura 2000-gebied
Waddenzee, Bij vergelijking op een dergelijke manier hadden ook all© plannen en
projecten met effecten op deze habitats in het gehele gebied betrokken moeten
word©n, zoals de verschillande vormen van (schelpdier)visserij, baggenAferken en
zandsuppleties. Door dit na te laten is de beoordeling van het effect van dit
habitatverlies niet juist uitgevoerd.
11, Sfgnfflcartte eff©cl©n door koefwaterlozlngeri
De kolencentrale zal grote hoeveelheden warm water gaan lozen. Voor bepaalde
soorten schelpdieren is de bestaande opwarming van de Waddenzee echter al funest.
Niet Is beoordeeld wat in dat verband de gevolgen zullen zijn van de extra opwarming
door het project van RWE voor schelpdieren en vissen en daarmee voor de
beschikbaarheid van voedsel voor zeezoogdieren en vogels. Verder lijken de
gehanteerde modelgrenzen zeer krap. Er is ten onrechte niet gewerkt met een worst
case. Bij Iets ruimere opwarmingsgrenzen wordenHond en Paap en het Duitse Natura
2000-gebied Hund und Paapsand grotendeels aan opwarming blootgesteld, Ook de
warmtelozing op Voolhok, waar het zeldzame zeegras voorkomt, zet er met worst case
modelgrenzen voor de opwarming minder gunstig uit voor RWE. Gelet op het
ingev^kkelde getijdengebied in de Waddenzee en het estuarium van de Eems-Doilard,
is het onbegrijpelijk dat de betreffende modelgrenzen zo krap gekozen zijn, als het geval
is in de passende beoordeling. Deze constatering geldt uiteraard ook voor de momenten
waarop thermoshock wordt toegepast binnen het koelsysteem van de centrale.
Nog een onderdeel waarop de beoordeling van d@ warmwateriozlngen t© kort schiet is
ten aanzien van de temperatuur op enkele dagen in augustus 2003 die als worst case is
gepresenteerd. Inmiddels blijkt echter dat de toen gehaalde temperaturen eerder lijken
op de gemiddelde zomertemperaturen dan op een worst case en de opwarming zal in
de komende dertig jaren onder invloed van de klimaatverandering alleen maar
21

Waddenveren\g\ng
toenemen. In de passende beoordeling had dan ook van een echte worst case moeten
worden uitgegaan inzake de gevolgen van koelwateriozingen en de toepassing van
thermoshock door RWE ©n niet van de gekozsn referentiedagen. Dit komt immers de
facto neer op een onderschatting van de negatieve effecten van het project van RWE
tijdens de tientallen jaren die als levensduur voor de central© zijn voorzien
12. Cumulatie met vaargeul @n overige Ingrepen ®n acttvltellen
1. De passende beoordeling beperkt in strijd met de Nbwet de beoordeling van
cumulatieve effecten ten onrecht tot de effecten van plannen en projecten di©
- in de directe omgeving van de Eemshaven gerealiseerd worden,
- niet al gerealiseerd zijn,
- en waarvan voor de realisatie al een besluit is genomen.
Bij de cumulatie moet gekeken worden naar alle plannen en projecten met
mogelijke schadelijke gevolgen voor het gebied. Bovendien moeten ook reeds
gerealiseerde plannen en projecten daarin betrokken worden vanaf de opname op
de lijst van gebieden door de Europese Commissie.
Ook missen de projecten waan/oor aanvragen ajn ingediend,
2. 'Interne'cumulatie
De passende beoordeling gaat steeds uit van ©sn aparte beoordeling van de
divers© effect©n van het project van RWE. Zo wordt apart van elkaar beoordeeld
wat de effecten zijn van bouwwerkzaamheden en van scheepvaart, geluld en licht
op zeezoogdieren. D© Integrale passende beoordeling die verplicht is op grond van
artikel 19f Nbw dient echter een beoordeling van de totale effecten van ©en project
op habitats en soorten waarvoor een Natura 2000-gebied is aangewezen te
omvatten. De enkele blootstelling aan bouwgeluid zou immers kunnen leiden tot
geen significante ©ffecten op een populatie, maar de na de bouwfase volgende
exploitatiefase zou ertoe kunnen leiden dat soorten niet terugkeren, waardoor de
beide effecten samen leiden tot een significante aantasting van het Natura 2000-
gebied. Op dit punt schiet de passende beoordeling inzake de effecten van het
project van RWE te kort.
3. Cumulatieve beoordeling incompleet
Op grond van artikel 6, derde lid, Habitatrichtlijn dienen de gevolgen van een
project voor beschermde natuurwaarden binnen een speciale beschermingszone te
worden beoordeeld In samenhang met de gevolgen van andere projecten en
plannen voor diezelfde natuurwaarden. Gedeputeerde staten en de staatsecretaris
lijken er in strijd hiermee vanuit te gaan dat als twee ©ffecten elkaar niet
"overlappen" er geen sprake zou zijn van effecten die in d© cumulatieve
beoordeling moeten worden meegenomen. Tekenend is in dit kader de reactie van
gedeputeerde staten op de zienswijze van Staatsbosbeheer. In dl© reactie stellen
gedeputeerde staten "dat mogelijke effecten vanwege het RWE-project en d© dri©
windparken niet overlappen. Er kan dan ook geen sprake zijn van cumulatie,"
(bestreden vergunning, p. 110),
22

V^addenyeTenlg'mg
uiteraard hoeven de geluidcontouren van verschillende projecten echter niet samen
te vallen om van cumulatie te kunnen spreken. Waar het om gaat is dat voor
dezelfde populatie op verschillende plaatsen of momenten verstoringen orrtstaan
door plannen en projecten en dat bij de vraag of sprake is van significante effecten
al die verstoringen In de beoordeling moeten worden betrokken. Het door
bouwwerkzaamheden aan windmolenparken ongeschikt worden voor
zeezoogdieren van delen van de Waddenzee kan In combinatie met de jarenlange
bouwwerkzaamheden van RWE zorgen voor significant negatieve effecten. Verder
kan sterfte van zeehonden door de windparken samen met verstoringen door
scheepvaart van zoog- en rustplaatsen voor zeehonden een significant effect
hebben op bijvoorbeeld het instandhoudingsdoel van d© grijze zeehond in de
Waddenzee. Of sterfte van vogels door in werking zijnde windmolens kan samen
met de verminderde voedselvoorraad voor vogelsoorten door d© lozing van
koelwater zorgen voor een significant effect op vogelsoorten, afgezet tegen het
voor die soorten In het aanwijzingsbesluit voor de speciale beschermingszone
Waddenzee opgenomen instandhoudingsdoel. De conclusie is dan ook dat de
cumulatieve effectenbeoordeling door vergunningverieners niet correct is
uitgevoerd. Significante effecten van het project van RWE in cumulatie m©t de
gevolg©n van andere plannen en projecten zijn daarom niet uitgasloten.
4. De g©volg©n van de Eemscentrale van Electrabel haddan ©v©neens in de .
cumulatieve effectenbeoordeling moeten worden betrokken. De Eemscentrale zorgt
immers voor een forse aantasting van natuurwaarden in het gebied, bijvoorbeeld
door de lozing van koelwater en de emissie van licht en geluid en het is bovenop
die aantasting dat het project van RWE nog voor extra negatieve effecten op de
natuur zorgt. De Eemscentrale is dan ook ten onrechte buiten de beoordeling
gehouden.
5. Hetzelfde geldt voor d© BEC Biomassacentrale, die in Delfzijl in aanbouw is.
6. Verder hebben vergunningverieners de hiervoor al genoemde windmolenparken ten
onrechte bulten beschouwing gelaten, evenals de gevolgen van het plan voor d©
ontwikkeling van het buitengebied in Delfzijl, dat met name mogelijkheden voor de
ontwikkeling van veehouderij biedt. Dit laatste plan zal voor extra depositie zorgen.
Voor d© Groningse en Drentse gebieden is verder van belang dat de cumulatieve
extra stikstofbelasting ten gevolge van het project van RWE veel groter is dan waar
vanuit is gegaan, omdat ten onrecht niet de gevolgen van het project voor de
verdubbeling van de N33 tussen Assen en Zuidbroek is m©egenomen. Daarnaast is
in de passende beoordeling ook niet onderzocht of de besch©rmde natuurwaarden
in Duits© Natura 2000-gebieden die door het project van RWE kunnen worden
aangetast ook negatieve effecten ondervinden van andere plannen en projecten in
Nederiand of in Duitsland. Door deze gebreken is de conclusie dat de cumulatieve
effecten van het project van RWE veel groter zijn dan waar vergunningverieners
vanuit zijn gegaan.
23

13. Ontbrekende ADC-toets
m.
Waddenyerenlgmg
1. Het staat op grond van het voorgaande wel vast dat het project van RWE
significante effecten heeft op beschermde natuur en dat daarom de ADC-toets van
artikel 19g Nbw had moeten worden doorlopen. Dat dit zo is, werd door de minister
van LNV ©n g©depute6rde staten van d© provincies Groningen ©n Fryslan eerder al
vastgesteld in d© op 14 augustus 2008 aan RWE v©rle©nde
natuurbeschermingswetvergunningen en dit werd bevestigd in de beslissingen op
b©zwaar van 5 december 2008. Daarin is onder ander© vastgesteld dat het
verdwijn©n van het riet-, moeras- en piasgebied op ©n rond het terrein van RWE
een significante aantasting oplevert van de populaties velduil, blauwe kiekendief en
scholekster. Verder is in de vergunningen vastgesteld dat het verlies aan
beschermde zandbanken door de koelwateruitlaat, habitat Hl 110A en Hl 140A, ©en
significant effect op kan leveren. Deze significante effecten werden vastgestald,
nog voordat de Afdsling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: d©
Afdeling) bij uitspraak van 24 augustus 2011 oordeelde dat het project van RWE
zelfs groter was dan aangevraagd en dat ten onrecht© de verlenging en verdieping
van de Wilhelminahaven buiten beschouwing was gelaten.
2. De Afdeling stelde dan ook terecht vast dat er inzake het project van RWE een
zogenaamde ADC-toets, voorgeschreven in artikel 13g Nbw, moet worden
doorlopen'*.
3. De niet uit te sluiten significante effecten van het project van RWE die het
noodzakelijk maken dat RWE aantoont dat er voor het project geen alternatieven
zijn en dat het project een dwingende reden van groot openbaar belang dient, zijn
niet plots verdwen©n. De conclusie blijft dus dat voor het project van RWE de ADCtoets
moet worden doodopen. Dit Is ook in overeenstemming met hoe volgens de
richtsnoeren van ds Europese Commissie (hierna; d© Commissie) aan artikel 6,
vierde lid, Habitatrichtlijn en daarmee aan artikel 19g Nbw moet worden getoetst^.
Deze toets is, gelet op de significante effecten van het project van RWE vóór
compensatie ten onrechte achterwege gelaten in de bestreden
natuurbeschermïngswetvergunningen. In heroverweging zal dan ook alsnog
moeten worden getoetst of er voor het project alternatieven bestaan, die geen of
minder aantasting opleveren van de beschermde natuurwaarden en - bij
afwezigheid daan/an - of het project een dwingend© reden van groot openbaar
belang dient die geen of minder aantasting opleveren van beschermde
natuurwaarden.
* AbRS 24 augustus 2011, zaaknummers 200900425/1/R2 en 200902744/1/R2, r.o. 2.26.1
^ Europese Commissie, Richtsnoeren voor de toepassing van artikel 6, lid 4, van de Habitatrichtlijn,
januari 2007, p. 12).
24

Waddenveremglng
14. Conclusie
De indieners van het bezwaarschrift verzoeken de bezwaren gegrond te verklaren, de
bestreden vergunningen t© herroepen en de aanvragen RWE alsnog af te wijzen.
Waddenvereniging, mede namens Natuurmonumenten, Natuur- en mifleufederatie
Groningen, Groninger Landschap, stichting WAD, Bund für Umwelt und Naturschutz
Deutschland Landesverband Niedersachsen e.V. (BUND, Bürgerinitiative RETTET DIE EMS
en Bürgerinitiative De Dyklopers,
Hoogachtend,
Auke Wouda
25

Byreay Waardenburg bv
Adviseurs voor ecologie & rrmeu
Postbus 365
4100AJ Culemborg
tel: 0345-512710
fax:0345-519849
www.buwa.nl
Waddenvereniging
T.a.v. Mw. E. Kuppen
Postbus 90
8860 AB Harlingen
datum: 31 maart 2011
ons kenmerk: 08-154/11.10600/MarVa
auteur: Drs. M. van der Valk
projectleider: Drs. M. van der Valk
kwaliteitscontrole: Drs. J.A. Inberg
Notitie Effecteni van stiic S'
centraSe! s io de Eemslna^
sitie
Arcadis (2011) heeft een nieuwe notitie opgesteld over de effecten van de geplande
energiecentrales van RWE en Nuon in de Eemshaven op beschermde habitattypen in Natura
2000-gebieden. In de voorilggende notitie wordt hierop kort gereageerd.
Wel of niet effect?
Arcadis (2008) stelt: "De extra stikstofdepositie mag dan zeer gering zijn (max. 3 mol), maar
draagt in theorie en praktijk bij aan de bestaande stikstofovermaat in de bodem. Er is dus
zeker een effect (...)."
Een groep deskundigen, waaronder Van Dobben, concluderen dat een algemeen geldende
grenswaarde voor toename van stikstofdepositie, hoe beperkt ook, in wetenschappelijk
opzicht niet te onderbouwen is. Met iedere toename van de depositie, bij een bestaande
overschrijding, wordt het risico op significante gevolgen volgens deze deskundigen groter
(Grontmij, 2010).
StAB (2010) stelt: "Onder meer is geconstateerd dat ook een geringe toename van de
stikstofbelasting op de duinnatuur bijdraagt aan de huidige ongunstige staat van
instandhouding van de betreffende habitattypen".
Het instandhoudingsdoel is: uitbreiding van het areaal en verbetering van de kwaliteit van
Grijze duinen. Het doel is: er moet verbetering plaatsvinden, maar een toename van de
depositie leidt tot een verslechtering. Dat is dus in strijd met het doel, ook al is de toename
gering.
Bovendien gaat het, zoals de StAB (2010) stelt, om het gezamenlijk effect van de bestaande
én de extra toename van de stikstofdepositie.
Dat het effect niet goed meetbaar is, wil niet zeggen dat het effect afwezig is (StAB, 2010).
Conclusie: de extra toename van de stikstofdepositie heeft een effect, dat tezamen met het
effect van de overige depositie en in de bodem opgeslagen overmaat de realisatie van het
instandhoudingsdoel in de weg staat. Significante effecten zijn niet uitgesloten.

Onzekerheden
De Nbwet vereist zekerheid over de afwezigheid van significante effecten. Arcadis (2008,
2010, 2011) houdt onvoldoende rekening met de volgende bronnen van onzekerheid.
Er zijn onzekerheden in berekende deposities in de orde van 20% (Van der Pal et al., 2008).
De feitelijke depositie kan dus hoger zijn dan berekend. Bovendien is die op zeer kleine
schaal sterk afhankelijk van de ruwheid van het terrein.
StAB stelt in het advies over de Eon-centrale op de Maasvlakte: de KDW is geen nuleffectgrens.
Ook beneden de KDW kunnen effecten optreden.
Remke (proefschrift 2010; zie ook Remke et al., 2009) stelt op basis van diepgaand
onderzoek: reeds bij aanzienlijk lagere deposities dan berekend voor Schiermonnikoog, zijn
er (negatieve) effecten van stikstofdepositie op Grijze duinen waarneembaar. De KDW moet
waarschijnlijk naar beneden bijgesteld.
Conclusie: er bestaat aanzienlijke onzekerheid over de mogelijke omvang van de effecten.
Werkingsmechanisme
Het voor de beoordeling cruciale werkingsmechanisme in Arcadis (2011; in woorden in § 3.1,
schematisch in § 3.4) is onjuist (en ook niet in overeenstemming met Arcadis (2008 (p. 16))).
Arcadis (2011) stelt dat in een overmaatsituatie toename van stikstof niet kan leiden tot
veranderingen, doordat planten niet meer stikstof kunnen opnemen.
Ons inziens werkt het als volgt (schematisch):
Toename stikstofdepositie -> toename stikstofopname stikstofminnende soorten (bijv.
zandzegge, duinriet, grijs kronkelsteeltje) -> versnelde groei van deze soorten -> competitief
voordeel -> verruiging systeem -> veriies kwaliteit en op termijn areaal Grijze duinen.
Het risico op snellere verslechtering is des te groter naarmate er meer stikstof en organisch
materiaal in de bodem aanwezig is (nader toegelicht in Bureau Waardenburg rapport 10-055,
Van Grunsven & Van der Valk, 2010).
Bovendien geeft Arcadis (2011) geen grens aan voor het beschreven mechanisme. Het
mechanisme dat Arcadis (2011) hanteert zou, in een overmaatsituatie, geldig zijn voor een
toename met 3-4 mol/ha/jr, maar ook voor een toename met 30-40 mol/ha/jr, voor 300-400
mol/ha/jr, etc. Volgens § 2.2 en § 3.5 van Arcadis (2011) zou het beschreven mechanisme
ook in onbelaste situaties gelden.
Met andere woorden: volgens de notitie van Arcadis (2011) zou in alle situaties gelden dat
een toename van stikstofdepositie niet kan leiden tot effecten. Dit is in strijd met
wetenschappelijke inzichten op dit punt.
Conclusie: Arcadis (2011) schetst een onjuist werkingsmechanisme. In werkelijkheid kan en
zal een toename van stikstofdepositie leiden tot een versterking van de concurrentievoordeel
voor stikstofminnende planten.
Conclusies
Significante effecten op het prioritaire habitattype H2130 'Grijze duinen' in de betrokken
Natura 2000-gebieden zijn als gevolg van de uitstoot van stikstofoxiden en verzurende stoffen
door de geplande Eemshavencentrales niet uitgesloten.
Notitie Effecten van stikstofdepositie van energiecentrales in de Eemshaven

Literatuur
Arcadis, 2008. Beoordeling NOx depositie energiecentrales NUON en RWE in het
Eemshavengebied. Rapport no. 073977320:A.3, 17 okt. 2008. Arcadis
Ruimte en Milieu BV, Arnhem.
Arcadis, 2010. Aanvullende notitie m.b.t. beoordeling stikstofdepositie centrales
RWE en NUON. T.b.v de zitting van de Raad van State d.d. 30 maart
2010. Arcadis Ruimte en Milieu BV, Arnhem.
Arcadis, 2011. Stikstof en zwavel in de grijze duinen, aanvullingen op het Arcadisrapport
uit 2008 naar aanleiding van het StAB-advies over de
stikstofdepositie van de energiecentrales van Nuon en RWE/Essent.
Rapportnr. 075322344.0.4 - Definitief, 8 februari 2011. Arcadis Ruimte en
Milieu BV, Arnhem.
Grontmij, 2010. Verslag expertmeeting NIBM-grenswaarde stikstof RWS-DVS. 17
december 2009 te Utrecht, Grontmij, Houten.
Grunsven, R.H.A. & M. van der Valk (2010). Stikstofdepositie op H2130 grijze
duinen. De effecten van twee elektriciteitscentrales in de Eemshaven op
Duinen Schiermonnikoog, Duinen Ameland en Waddenzee. BW-rapport
10-055. Bureau Waardenburg bv, Culemborg.
Pul., W.A.J. van, M.M.P. van den Broek, H. Volten, A van der Meulen, A.J.C.
Berkhout, K.W. van der Hoek, R.J. Wichink Kruit, J.F.M. Huijsmans, J.A.
van jaarsveld, B.J. de Haan & R.B.A. Koelemeijer, 2008. Het
ammoniakgat: onderzoek en duiding. RIVM rapport 680150002/2008.
RIVM, Bilthoven.
Remke, E., E. Brouwer, A. Kooijman, I. Biindow, J. G. M. Roelofs, 2009 Even low to
medium nitrogen deposition impacts vegetation of dry, coastal dunes
around the Baltic Sea. Environmental Pollution 157: 792-800.
Remke, E., 2010. Impact of atmospheric nitrogen deposition on lichen-rich, coasatal
dune grasslands. PhD thesis. Radboud University Nijmegen.
StAB (Stichting Advisering Bestuursrechtspraak), 2009. Verslag ex artikel 8:47
Algemene wet bestuursrecht. Natura 2000 gebieden Voornes Duin,
Solleveld & kapittelduinen. Duinen Goeree & Kwade hoek inzake de
elektriciteitscentrales van E.ON en Electrabel Stichting Advisering
Bestuursrechtspraak, Den Haag.
StAB (Stichting Advisering Bestuursrechtspraak), 2010. Verslag ex artikel 8:47
Algemene wet bestuursrecht Nbw-vergunningen voor NUON Power
Project 1 BV, Eemshaven. Stichting Advisering Bestuursrechtspraak, Den
Haag.
Voor vragen over deze notitie kunt u contact opnemen met M. van der Valk.
Akkoord voor uitgave:
ir. E.J.F, de Boer
Teamleider
Bureau Waardenburg bv is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de
resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Bureau Waardenburg bv; opdrachtgever vrijwaart Bureau
Waardenburg bv voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing.
© Bureau Waardenburg bv / Waddenvereniging
Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag worden
verveelvoudigd en/ol openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Bureau Waardenburg bv, noch mag het
zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.
Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg bv is door CERTIKED gecertificeerd
overeenkomstig BRL 9990:2001 / ISO 9001:2001.
Notitie Effecten van stikstofdepositie van energiecentrales in de Eemshaven

!/l/adc/envereniging
TIJDELIJKE BEPERKTE VOLMACHT
Hierbij verklaar ik, A.J.R. Berkhuysen, algemeen directeur van de te Hariingen gevestigde en
aldaar aan de Droogstraat 3 (postcode 8861 SR) kantoorhoudende vereniging met volledige
rechtsbevoegdheid: "LANDELIJKE VERENIGING TOT BEHOUD VAN DE WADDENZEE",
ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor
Friesland te Leeuwarden onder nummer 40000475, daartoe gemachtigd door het bestuur
van deze vereniging,
tot en met 31 december 2013 volmacht te geven aan werknemer van deze vereniging
E. Gerbens, geboren 4 juni 1977 te Heerenveen
om genoemde vereniging (zowel mondeling als schriftelijk als anderszins) te
vertegenwoordigen bij het voorbereiden en voeren en het deelnemen aan administratief- en
civielrechtelijke procedures, het aanwijzen van een bijzondere procesgevolmachtigde
daaronder begrepen.
Deze volmacht wordt verieend met het recht van vervanging.
Hariingen, 2 januari 2013
.R. Berkhuysen
algemeen directeur

oZ^öJs
l/l/addenvereniging
DlRECTiESTATÖUT van de WADDENVERENIGING
Artikel 1. Status
Het directiestatuut is een uitwerking van artikel 26 lid 4 van de statuten 2007 van de Landelijke
Vereniging tot Behoud van de Waddenzee.
Artikel 2. Delegatie
Het bestuur delegeert alle wettelijke en statutaire taken die het bureau van de vereniging betreffen,
inclusief het vertegenwoordigen van de vereniging in en buiten rechte, aan de directeur, behalve:
het vaststellen van het (meeriaren)beieidsplan;
het vaststellen van het jaarwerkplan en de begroting;
het vaststellen van de jaarrekening en het jaarverslag;
het aanstellen en benoemen van de accountant;
het bezwaren, vervreemden of verkrijgen van onroerende zaken of het aangaan van
verplichtingen daartoe;
het geven van garanties; het stellen van borg, het aangaan van hoofdelijke
medeschuldenaarschap of het aangaan van zekerheidstelling voor een schuld van een ander;
bestedingen (in samenhang) van meer dan € 50.000 per kalenderjaar;
aanstelling, schorsing en/of ontslag van de directie en
aangelegenheden betreffende fusie met andere organisaties.
Artikel 3. Taken van de directeur
De directeur is belast met de dagelijkse leiding van de vereniging.
De directeur Is binnen de vastgestelde kaders van het beleidsplan en de begroting verantwoordelijk
voor:
8 het inrichten van de organisatie, opdat middels heldere taken en verantwoordelijkheden sturing
gegeven wordt aan een goed functionerend beleidsproces;
o het zodanig leidinggeven aan het bureau van de vereniging dat communicatieve en
beïnvloedingsprocessen optimaal verlopen en de resultaatsgerichtheid optimaal is;
o het voorbereiden van beleidsplan, jaarplan en begroting en na vaststelling door het bestuur het
uitvoeren van deze plannen binnen de vastgestelde begroting, waaronder ook het doen van
betalingen die voortvloeien uit de jaarbegroting.
De directeur rapporteert tweemaandelijks, dan wel minimaal zes keer per jaar over de voortgang van
het gevoerde beleid aan het bestuur. Dit overieg betreft in elk geval:
e het werkplan in hoofdlijnen;
e de jaarbegroting.
En wanneer dat aan de orde is ook:
o aangelegenheden betreffende de identiteit van de vereniging;
o mogelijkheden tot duurzame samenwerking met andere organisaties;
o aangelegenheden die vragen oproepen omtrent mogelijke belangenverstrengeling tussen
directeur en derden, waaronder mede begrepen worden de werknemers van de vereniging.

oZ^öJs
l/l/addenvereniging
DlRECTiESTATÖUT van de WADDENVERENIGING
Artikel 1. Status
Het directiestatuut is een uitwerking van artikel 26 lid 4 van de statuten 2007 van de Landelijke
Vereniging tot Behoud van de Waddenzee.
Artikel 2. Delegatie
Het bestuur delegeert alle wettelijke en statutaire taken die het bureau van de vereniging betreffen,
inclusief het vertegenwoordigen van de vereniging in en buiten rechte, aan de directeur, behalve:
het vaststellen van het (meeriaren)beieidsplan;
het vaststellen van het jaarwerkplan en de begroting;
het vaststellen van de jaarrekening en het jaarverslag;
het aanstellen en benoemen van de accountant;
het bezwaren, vervreemden of verkrijgen van onroerende zaken of het aangaan van
verplichtingen daartoe;
het geven van garanties; het stellen van borg, het aangaan van hoofdelijke
medeschuldenaarschap of het aangaan van zekerheidstelling voor een schuld van een ander;
bestedingen (in samenhang) van meer dan € 50.000 per kalenderjaar;
aanstelling, schorsing en/of ontslag van de directie en
aangelegenheden betreffende fusie met andere organisaties.
Artikel 3. Taken van de directeur
De directeur is belast met de dagelijkse leiding van de vereniging.
De directeur Is binnen de vastgestelde kaders van het beleidsplan en de begroting verantwoordelijk
voor:
8 het inrichten van de organisatie, opdat middels heldere taken en verantwoordelijkheden sturing
gegeven wordt aan een goed functionerend beleidsproces;
o het zodanig leidinggeven aan het bureau van de vereniging dat communicatieve en
beïnvloedingsprocessen optimaal verlopen en de resultaatsgerichtheid optimaal is;
o het voorbereiden van beleidsplan, jaarplan en begroting en na vaststelling door het bestuur het
uitvoeren van deze plannen binnen de vastgestelde begroting, waaronder ook het doen van
betalingen die voortvloeien uit de jaarbegroting.
De directeur rapporteert tweemaandelijks, dan wel minimaal zes keer per jaar over de voortgang van
het gevoerde beleid aan het bestuur. Dit overieg betreft in elk geval:
e het werkplan in hoofdlijnen;
e de jaarbegroting.
En wanneer dat aan de orde is ook:
o aangelegenheden betreffende de identiteit van de vereniging;
o mogelijkheden tot duurzame samenwerking met andere organisaties;
o aangelegenheden die vragen oproepen omtrent mogelijke belangenverstrengeling tussen
directeur en derden, waaronder mede begrepen worden de werknemers van de vereniging.

c ' " > \
b. binnen een maand nadat een besluit waarbij de rechten van de leden —
zijn beperkt of hun verplichtingen zijn verzwaard en aan een lid bekendis
geworden of medegedeeld (tenzij het betreft een wijziging van de
geldelijke rechten en verplichtingen);
c. binnen een maand nadat een lid een besluit is meegedeeld tot
omzetting van de vereniging in een andere rechtsvorm, tot fusie of tot —
splitsing.
4. Opzegging door de vereniging kan in geval van wanbetaling en voorts
wanneer het lid niet voldoet aan de vereisten die de statuten en het
huishoudelijk reglement aan het lidmaatschap stellen, alsook wanneer
redelijkerwijs van de vereniging niet gevergd kan worden het lidmaatschapte
laten voortduren. Deze opzegging geschiedt namens de vereniging door
het bestuur en wel schriftelijk onder opgave van redenen. Opzegging van—
het lidmaatschap kan slechts geschieden tegen het einde van een
boekjaar en met inachtneming van een opzegtermijn van vier weken.
De opzegging kan onmiddellijke beëindiging van het lidmaatschap tot
gevolg hebben, wanneer redelijkerwijs van de vereniging niet kan worden -
gevergd het lidmaatschap te laten voortduren.
5. Ontzetting kan alleen worden uitgesproken, wanneer een lid in strijd met-—
de statuten, reglementen of besluiten van de vereniging handelt, of de
vereniging op onredelijke wijze benadeelt. Zij geschiedt namens de
vereniging door het bestuur en wel schriftelijk onder opgaaf van redenen.—
6. Van een beslissing tot opzegging door de vereniging, anders dan wegens -
wanbetaling, alsmede tot ontzetting, is beroep mogelijk op de ledenraad, —
op de wijze als bij (huishoudelijk) reglement voorzien. Gedurende de
beroepstermijn en hangende het beroep is het lid geschorst.
7. Wanneer het lidmaatschap in de loop van een boekjaar eindigt, blijft de —
jaariijkse contributie voor het geheel door het lid verschuldigd, tenzij het
bestuur anders beslist.
Artikel 8: Donateurschap
Donateur is een natuuriijk persoon of een al dan niet rechtspersoonlijkheid
bezittende instelling die zonder daartoe jegens de vereniging verplicht te zijn,-
deze steunt met een
geldelijke bijdrage die door het bestuur is aanvaard.
HOOFDSTUK 3: DE ALGEMENE LEDENVERGADERING
Artikel 9: De algemene ledenvergadering: Samenstelling, stemrecht en
besluitvorming
1. Toegang tot de algemene ledenvergadering hebben alle leden die niet
geschorst zijn en donateurs alsmede degenen die daartoe door het
bestuur en/of de algemene ledenvergadering zijn uitgenodigd. Een
geschorst lid heeft toegang tot de vergadering waarin het besluit tot
schorsing wordt behandeld, en is bevoegd daarover het woord te voeren.—
2. Het bestuur en de directie wonen de algemene ledenvergadering bij en —
geven eventueel mondelinge toelichting op de te behandelen
agendapunten.
3. Met uitzondering van een geschorst lid heeft ieder lid één stem in de —
algemene ledenvergadering, mits de contributie over het lopende boekjaaris
voldaan.
SK/35415/25812

\
\
Artikel 12: Verqadert'requentie algemene ledenvergadering
1. Algemene ledenvergaderingen worden gehouden zo dikwijls als het
bestuur wenselijk acht met dien verstande dat, gezien het bepaalde in
artikel 24 lid 1, er ten minste één algemene ledenvergadering plaatsvindt —
binnen zes maanden na afloop van het boekjaar.
2. De leden hebben de bevoegdheid om het bestuur te verzoeken een
algemene ledenvergadering bijeen te laten roepen en ondenwerpen ter
behandeling aan te dragen voorzover deze tot de competentie van de
algemene ledenvergadering behoren. Nadere regeling hiervan vindt plaatsbij
huishoudelijk reglement.
Artikel 13: Bijeenroeping algemene ledenvergadering
De bijeenroeping van de algemene ledenvergadering geschiedt door
schriftelijke mededeling aan de leden op een termijn van ten minste veertien —
dagen onder mededeling van plaats, dag en uur van de vergadering en de te -
behandelen onderwerpen. Een en ander wordt nader uitgewerkt in het
huishoudelijk reglement.
HOOFDSTUK 4: LEDENRAAD
Artikel 14: De ledenraad: Samenstelling
1. De ledenraad bestaat uit een door de algemene ledenvergadering vast te -
stellen aantal van ten minste tien en ten hoogste vijf en twintig natuuriijke—
personen.
2. De leden van de ledenraad worden door de algemene ledenvergadering-—
benoemd uit de leden, met dien verstande dat personen in dienst van de —
vereniging en bestuursleden niet als lid van de ledenraad kunnen worden -
benoemd. In het huishoudelijk reglement kunnen nadere regels worden
gegeven omtrent de samenstelling van de ledenraad met het oog op het-—
vormen van een goede afspiegeling van de leden en in te brengen
expertise.
3. De leden van de ledenraad worden benoemd voor een periode van
maximaal vier jaar en kunnen slechts eenmaal aansluitend worden
herbenoemd eveneens voor maximaal vier jaar. Zij komen na de maximale
zittingsduur van acht jaar gedurende een periode van vier jaar niet voor—
benoeming als lid van de ledenraad in aanmerking.
De leden van de ledenraad treden automatisch af na verstrijken van de —
termijn met dien verstande dat het laatste zittingsjaar afloopt tijdens de
algemene ledenvergadering die omstreeks de einddatum wordt gehouden,-
4. De ledenraad kan aan de algemene ledenvergadering een voorstel doen —
om een ledenraadslid te ontslaan. Een besluit tot het doen van een
dergelijk voorstel, dient met een meerderheid van tweederde van de
uitgebrachte stemmen te zijn genomen in een daartoe bijeengeroepen
ledenraadvergadering, waarbij minstens de helft van het aantal leden van -
de ledenraad aanwezig is. Het betreffende ledenraadslid wordt de
gelegenheid geboden om zich te verantwoorden in de ledenraad, zowel als
in de algemene ledenvergadering.
5. Een deugdelijke reden voor ontslag is wanneer een lid gedurende twaalf—
aaneensluitende maanden geen vergadering van de ledenraad heeft
b ijg ewoo n d.
6. Indien het aantal fungerende ledenraadsleden minder zou bedragen dan —
SK/35415/25812

-7
' ^ > c 7 ,
desbetreffende aangelegenheid en de aanwezigheid van dit lid telt niet
mee bij de bepaling van het in lid 1 van dit artikel bedoelde quorum.
3. Op de vergaderingen en de besluitvorming van de ledenraad is het
bepaalde in artikel 9 leden 4 en 5 en artikel 11 zoveel mogelijk van
overeenkomstige toepassing.
4. De ledenraad vergadert zo dikwijls als deze bijeen wordt geroepen en
tenminste twee keer per jaar.
5. De ledenraad kan commissies of werkgroepen instellen ter behandeling—
van bepaalde ondenA/erpen. Leden die geen lid zijn van de ledenraad
kunnen deel uitmaken van een commissie of werkgroep.
6. De ledenraad of een commissie of werkgroep kan deskundigen betrekkenbij
zijn werkzaamheden. Eventuele honorering van die deskundigen
geschiedt in overeenstemming met het bestuur.
7. Het huishoudelijk reglement geeft nadere regels omtrent de bijeenroepingen
de orde van de vergaderingen van de ledenraad.
Artikel 17: Vergoeding
1. De leden van de ledenraad ontvangen als zodanig geen bezoldiging,
middellijk noch onmiddellijk.
2. De leden van de ledenraad ontvangen een redelijke vergoeding voor de -—
door hen gemaakte kosten
Artikel 18: Kosten van de ledenraad
Kosten gem.aakt door de ledenraad worden door de vereniging gedragen. Het -
huishoudelijk reglement geeft hierover nadere regels.
Artikel 19: Referendum
1. Het bestuur kan bewerkstelligen dat een bepaald besluit van de algemene -
ledenvergadering middels een referendum moet worden bevestigd. Een —
dergelijke beslissing kan het bestuur alleen nemen indien het van oordeel -
is dat het besluit schade toebrengt aan essentiële belangen van de
vereniging. De beslissing tot het houden van een referendum dient door —
het bestuur te worden genomen op uiteriijk de vijfde dag nadat de
algemene ledenvergadering haar besluit heeft genomen.
2. Bij een referendum wordt het besluit buiten vergadering aan alle
stemgerechtigde leden voorgelegd. Een referendum is pas geldig indien —
ten minste vijftig procent (50%) van het totaal aantal stemgerechtigde
leden middels het referendum aan de stemming heeft deelgenomen.
Alle besluiten in het referendum worden genomen bij volstrekte
meerderheid van de uitgebrachte stemmen.
3. Het referendum vindt plaats uiteriijk vier maanden nadat het betreffende —
besluit in de algemene ledenvergadering is genomen.
4. Indien een referendum zal plaatsvinden, wordt het besluit dat het
onderwerp vormt van het referendum schriftelijk aan de leden voorgelegd,-
vergezeld van het standpunt van de voor- en tegenstanders van het
besluit.
5. Het besluit tot het houden van een referendum wordt zo spoedig mogelijk -
gevolgd door de instelling van een commissie, bestaande uit leden van de -
ledenraad en bestuursleden van de vereniging. De commissie waakt overde
kwaliteit van de in het kader van het referendum aan de leden te
verstrekken informatie.
SK/35415/25812

9
13 ".^ddd:;:! \\
\ T-
ingediend.
10 Voor een besluit van het bestuur om een voorstel te doen als bedoeld in lid
9 van dit artikel is een meerderheid vereist van tweederde van alle in
functie zijnde bestuursleden.
11. Met het bestuurslidmaatschap is onverenigbaar de hoedanigheid van
bestuurder, oprichter, aandeelhouder, toezichthouder of werknemer die —
een met het bestuurslidmaatschap onverenigbare functie vervult, van:
a. een entiteit, waaraan de vereniging de door haar ingezamelde gelden—
middellijk of onmiddellijk geheel of gedeeltelijk afstaat;
b. een entiteit waarmee de vereniging op structurele wijze op geld
waardeerbare rechtshandelingen verricht;
Met een entiteit zoals bedoeld in dit lid wordt gelijkgesteld een
rechtspersoon of entiteit, die statutair - direct of indirect - met de
vereniging is verbonden. Een relatie als bedoeld in dit lid is een reden voorontslag.
12. Het bepaalde in lid 11 van dit artikel geldt niet indien en voor zover ten
aanzien van de vereniging en de bedoelde entiteit sprake is van
consolidatie zoals bedoeld in artikel 650.108 van de Richtlijn
Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen.
13. Binnen het bestuur, alsmede tussen een bestuurslid, een lid van de
ledenraad en een medewerker van het bureau mag geen nauwe familie- of
vergelijkbare relatie bestaan, waaronder begrepen - maar niet beperkt tot-
- huwelijk, geregistreerd partnerschap, ongehuwd samenwonen en bloed- -
of aanvenA/antschap tot in de tweede graad. Ditzelfde geldt voor andere
vormen van al dan niet intieme relaties die een gezonde werkverhouding —
(kunnen) belemmeren. Een relatie als bedoeld in dit lid is een grond voor —
ontslag van het betreffende bestuurslid.
14 Een bestuurder ten aanzien van wie zich een onverenigbaarheid als
bedoeld in dit artikel voordoet, dient het bestuur hiervan onverwijld op de —
hoogte te stellen. Het bestuur informeert hieromtrent onverwijld de
ledenraad en doet hierbij zonodig het voorstel tot verzoek om ontslag van -
een of meer van de desbetreffende bestuursleden ten einde de in dit
artikel bedoelde onverenigbaarheid op te heffen. --
Artikel 21: Besluitvorming
1. Het bestuur kan slechts besluiten nemen indien meer dan de helft van hetaantal
in functie zijnde bestuursleden ter vergadering in persoon aanwezigis.
leder bestuurslid heeft één stem. Tenzij deze statuten anders bepalen,-
worden besluiten genomen met volstrekte meerderheid van de
uitgebrachte stemmen.
2. In alle gevallen waarin de belangen van de vereniging en een lid van het—
bestuur tegenstrijdig zijn, dient het betrokken bestuurslid dit aan het
bestuur te melden en zich van de beraadslaging ter zake te onthouden. —
Het betrokken lid komt geen stemrecht toe bij de besluitvorming over de —
desbetreffende aangelegenheid en de aanwezigheid van dit lid telt niet
mee bij de bepaling van het in lid 1 van dit artikel bedoelde quorum.
3. Van tegenstrijdige belangen als bedoeld in het vorige lid is onder andere—
sprake bij het verrichten van op geld waardeerbare rechtshandelingen
tussen de vereniging en:
SK/35415/25812

-11 -
/ < - ' " \
' . /
2. De jaarrekening moet door een accountant zijn voorzien van een
verklaring als bedoeld in artikel 2: 393 van het Burgeriijk Wetboek.
3. Na verioop van de termijn kan ieder lid in rechte van de gezamenlijke
bestuurders vorderen dat zij deze verplichtingen nakomen.
4. De jaarrekening en het jaarverslag worden tezamen met de overige
vergaderstukken aan de leden toegezonden, die te kennen gegeven
hebben de vergadering bij te wonen. Tevens zijn zij voor de leden ter
inzage ten kantore van de vereniging en op de website.
5. Na goedkeuring van de jaarrekening wordt door de vergadering aan de —
penningmeester decharge verieend voor het gevoerde financiële beleid. —
6. Het jaarverslag en de jaarrekening worden door het bestuur geautoriseerd.
7. Het boekjaar van de vereniging is gelijk aan het kalenderjaar.
Artikel 25: Vergoeding
1. De leden van het bestuur ontvangen als zodanig geen bezoldiging,
middellijk noch onmiddellijk.
2. De leden van het bestuur ontvangen een redelijke vergoeding voor de door
hen gemaakte kosten. Deze vergoeding wordt in de jaarrekening zichtbaargemaakt
en nader toegelicht.
HOOFDSTUK 6: OVERIGE ORGANEN VAN DE VERENIGING
Artikel 26: Het bureau
1. Het bestuur wordt bijgestaan door een bureau, aan het hoofd waarvan eendirectie
staat.
2. Tot het bureau behoren alle bezoldigde medewerkers, zijnde het personeel
en de directie. Het bureau kan worden ondersteund door vrijwilligers.
3. De directie wordt benoemd, geschorst en/of ontslagen door het bestuur. —
4. Het bestuur kan zijn bevoegdheden, voorzover de aard daarvan zich
daartegen niet verzet, onder zijn verantwoordelijkheid delegeren aan de -—
directie.
5. Het bestuur stelt een directiestatuut vast waarin de taken, bevoegdheden,-
verantwoordelijkheden, de bezoldiging en beloning van de directie zijn
omschreven.
HOOFDSTUK 6: DIVERSEN
Artikel 27: Statutenwijziging
-'-
1. Wijziging van de statuten kan slechts plaatshebben door een besluit van—
de algemene ledenvergadering, waartoe is opgeroepen met mededeling —
dat aldaar wijziging van de statuten zal worden voorgesteld.
2. Zij die de oproeping tot de algemene ledenvergadering ter behandeling —
van een voorstel tot statutenwijziging hebben gedaan, moeten ten minste—
vijf dagen voor de dag van de vergadering een afschrift van dat voorstel -—
waarin de voorgestelde wijziging woordelijk is opgenomen, op een daartoegeschikte
plaats voor de leden ter inzage leggen en op de website van d e -
vereniging plaatsen tot na de afloop van de dag waarop de vergadering —
werd gehouden.
3. De statutenwijziging treedt eerst in werking nadat daarvan een notariële —
akte is opgemaakt, leder van de bestuursleden is bevoegd de akte van
statutenwijziging te doen veriijden.
4. Het bepaalde in de leden 1 en 2 van dit artikel is niet van toepassing indien
in de algemene ledenvergadering alle stemgerechtigden aanwezig of
SK/35415/25812

-11 -
/ < - ' " \
' . /
2. De jaarrekening moet door een accountant zijn voorzien van een
verklaring als bedoeld in artikel 2: 393 van het Burgeriijk Wetboek.
3. Na verioop van de termijn kan ieder lid in rechte van de gezamenlijke
bestuurders vorderen dat zij deze verplichtingen nakomen.
4. De jaarrekening en het jaarverslag worden tezamen met de overige
vergaderstukken aan de leden toegezonden, die te kennen gegeven
hebben de vergadering bij te wonen. Tevens zijn zij voor de leden ter
inzage ten kantore van de vereniging en op de website.
5. Na goedkeuring van de jaarrekening wordt door de vergadering aan de —
penningmeester decharge verieend voor het gevoerde financiële beleid. —
6. Het jaarverslag en de jaarrekening worden door het bestuur geautoriseerd.
7. Het boekjaar van de vereniging is gelijk aan het kalenderjaar.
Artikel 25: Vergoeding
1. De leden van het bestuur ontvangen als zodanig geen bezoldiging,
middellijk noch onmiddellijk.
2. De leden van het bestuur ontvangen een redelijke vergoeding voor de door
hen gemaakte kosten. Deze vergoeding wordt in de jaarrekening zichtbaargemaakt
en nader toegelicht.
HOOFDSTUK 6: OVERIGE ORGANEN VAN DE VERENIGING
Artikel 26: Het bureau
1. Het bestuur wordt bijgestaan door een bureau, aan het hoofd waarvan eendirectie
staat.
2. Tot het bureau behoren alle bezoldigde medewerkers, zijnde het personeel
en de directie. Het bureau kan worden ondersteund door vrijwilligers.
3. De directie wordt benoemd, geschorst en/of ontslagen door het bestuur. —
4. Het bestuur kan zijn bevoegdheden, voorzover de aard daarvan zich
daartegen niet verzet, onder zijn verantwoordelijkheid delegeren aan de -—
directie.
5. Het bestuur stelt een directiestatuut vast waarin de taken, bevoegdheden,-
verantwoordelijkheden, de bezoldiging en beloning van de directie zijn
omschreven.
HOOFDSTUK 6: DIVERSEN
Artikel 27: Statutenwijziging
-'-
1. Wijziging van de statuten kan slechts plaatshebben door een besluit van—
de algemene ledenvergadering, waartoe is opgeroepen met mededeling —
dat aldaar wijziging van de statuten zal worden voorgesteld.
2. Zij die de oproeping tot de algemene ledenvergadering ter behandeling —
van een voorstel tot statutenwijziging hebben gedaan, moeten ten minste—
vijf dagen voor de dag van de vergadering een afschrift van dat voorstel -—
waarin de voorgestelde wijziging woordelijk is opgenomen, op een daartoegeschikte
plaats voor de leden ter inzage leggen en op de website van d e -
vereniging plaatsen tot na de afloop van de dag waarop de vergadering —
werd gehouden.
3. De statutenwijziging treedt eerst in werking nadat daarvan een notariële —
akte is opgemaakt, leder van de bestuursleden is bevoegd de akte van
statutenwijziging te doen veriijden.
4. Het bepaalde in de leden 1 en 2 van dit artikel is niet van toepassing indien
in de algemene ledenvergadering alle stemgerechtigden aanwezig of
SK/35415/25812

Uittreksel Handelsregister
Kamer van Koophandel
KvK-nummer 40000475
Deze inschrijving valt onder beheer van Kamer van Koophandel Noord-Nederland
Pagina 1 (van 3)
Rechtspersoon
RSIN
Rechtsvorm
Statutaire naam
Statutaire zetel
^ t u m oprichting
^ p j m akte laatste statutenwijziging
Activiteiten
Vestiging
Vestigingsnummer
Naam
Bezoekadres
Postadres
Telefoonnummer
Faxnummer
Internetadres
E-mailadres
Datum vestiging
Activiteiten
Bestuurders
f^ m
eboortedatum en -plaats
Datum in functie
Bevoegdheid
Naam
Geboortedatum en -plaats
Datum in functie
Titel
Bevoegdheid
Naam
Geboortedatum en -plaats
Datum in functie
Bevoegdheid
Naam
Geboortedatum en -plaats
Datum in functie
002662504
Vereniging met volledige rechtsbevoegdheid
Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee
Gemeente Hariingen
17-10-1965
21-12-2007
SBl-code: 94996 - Overige ideële organisaties n.e.g.
000022518797
Waddenvereniging
Droogstraat 3, 8861SR Hariingen
Postbus 90, 8860AB Hariingen
0517493693
0517493601
www.waddenvereniging.nl
info@waddenvereniging.nl
17-10-1965 (datum registratie: 27-04-2011)
SBl-code: 94996 - Overige ideële organisaties n.e.g.
Milieuvereniging.
Drentjan
17-06-1971, Vancouver, Canada
24-05-2008
Gezamenlijk bevoegd (met andere bestuurder(s), zie statuten)
de Roo, Alexander
30-08-1955, Leiden
16-05-2009
Voorzitter
Gezamenlijk bevoegd (met andere bestuurder(s), zie statuten)
Venema, Ellenus
23-04-1959, Steenwijk
29-05-2010
Gezamenlijk bevoegd (met andere bestuurder(s), zie statuten)
van Dijk, Annika Renée
24-08-1983, Huissen
29-05-2010
Waarmerk
KvK
Een gewaarmerkt uittreksel is een officieet bewijs van inschrijving in het Handelsregister. Een papieren gewaarmerkt uittreksel is
ondertekend, voorzien van een microtekst en uv-logo gedrukt op 'optisch dood' papier. Een digitaal gewaarmerkt uittreksel is
ondertekend met een verifieerbare elektronische handtekening.

TiiCi
•^ 'M'^"^^-'
Uittreksel Handelsregister
- ^ ^ ^ ^ .
Kamer van Koophandel
KvK-nummer 40000475
Pagina 3 (van 3)
Woerden, 03-07-2012. Uittreksel is vervaardigd om 16.39 uur.
Voor uittreksel
Digitaal gewaarmerkt uittrelcssaiSuit ïiet Handelsregister
Kamer van Koophandel Nederland, Woerden^
Elektronisch ondertekend op 03-07-
(07 2012)
r, om 16:40:34 door M.M. van Eijl
Kijk voor meer informatie over dë elektronische handtekening op
www.kvk.nl/egd L |
M.M. van Eijl, Wnd. Algemeen Directeur
De Kamer van Koophandel adviseert dit uittreksel alleen digitaal te gebruiken zodat
de integriteit van het document gewaarborgd en de ondertekening verifieerbaar blijft.
Waarmerk
KvK
Een gewaarmerkt uittreksel is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. Een papieren gewaarmerkt uittreksel is
ondertekend, voorzien van een microtekst en uv-logo gedrukt op 'optisch dood' papier. Een digitaal gewaarmerkt uittreksel is
ondertekend met een verifieerbare elektronische handtekening.

Bürfi-eriniriative
4 -
RETTET DIE EMS - Langeriepe 8 - 26826 Kirchborgum
Waddenvereniging
r.a.v. Auke Wouda
Postbus 90
8860 AB Hariingen
Niederlande
w w w-rettet-die-ems. de
Bürgerinitiative RETTET DIE EMS
Birgit & Hajo Rutenberg
Langeriepe 8
26826 Kirchborgum
Tel: 04951-990668
rettet-die-ems@gmx.de
Spendenkonto 130065659
BLZ 28550000 Sparkasse LeerAVittmund
Vollmacht
Hiermit bevollmachtigt die Bürgerinitiative RETTET DIE EMS (in Person: Birgit
Rutenberg, Sprecherin der Bürgerinitiative) die Wadden vereniging (nationale
Organisation zum Schutz des Wattenmeeres), mit Sitz in Hariingen, Beschwerde
einzureichen und in Berufung zu gehen, gegen die Genehmigung aufgrund des
Naturschutzgesetzes (Natuurbeschermingsweg 1998) die RWE/Essent erteilt wurde für
den Bau und die Inbetriebnahme des Kohlekraftwerkes im Eemshaven.
AuBerdem wird die Waddenvereniging bevollmachtigt im Namen der Bürgerinitiative
vor Gericht aufzutreten und alle Handlungen die dafür nötig sind zu verrichten.
Diese Vollmacht wird mit Recht auf Vertretung erteilt.
30.07.2012 26826 Weener/Kirchborgum
Datum Ort Unterschrifr^Birgit Rutenberg)
L.
Übersetzung:
Bürgerinitiative RETTET DIE EMS machtigen de Waddenvereniging (landelijke vereniging tot behoud van de
Waddenzee), gevestigt te Hariingen tot het maken van bezwaar en het indienen van beroep tegen de
vergunningen op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 verleend aan RWE ten behoeve van een
kolencentrale aan de Eemshaven, alsmede tot het voren van die procedures en het verrichten van alle handlingen
die daarvoor noodzakelijk zijn.
Deze machtiging wordt verleend met het recht van substitute.
30.07.2012 26826 Weener/Kirchborgum
getekend op plaats (Birgit Rutenberg)

Noordereinde 60
Postbus 9955
1243 ZS 's-Graveland
T (035)655 99 33
F (035)656 31 74
www.natuurmonumenten.nl
Postbank32391
INGBank66.60.28,524
KvK nr. 40516730
VOLMACHT
Voor contributie of giften
Postbank9933
Ondergetekende,
De heer drs. Willem Frederik George Alblas, geboren op 30 juli 1967 te Zwijndrecht,
wonende te Rolde, Burg. Reijndersstraat 8, (postcode 9451 BD),
handelende in zijn hoedanigheid van regiodirecteur Groningen, Friesland en Drenthe van de
Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland, gevestigd Oostersingel 25,
9401 JZ Assen,
machtigt hierbij:
de Waddenvereniging, gevestigd Droogstraat 3, postcode 8861 SR Hariingen
om mede namens de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland te
vertegenwoordigen bij;
o het maken van bezwaar en het indienen van beroep tegen de vergunningen op
grond van de Natuurbeschermingswet 1998 verleend aan RWE ten behoeve van een
kolencentrale aan de Eemshaven, alsmede
• het voeren van die procedures en het verrichten van alle handelingen die daarvoor
noodzakelijk zijn.
en daarbij te doen en na te laten wat zij in het belang van de Vereniging tot Behoud van
Natuurmonumenten in Nederland dienstig acht.
Deze machtiging wordt verleend met het recht van substitutie.
lakt te Assen, op 15 augustus 2012.
drs. W.F.G:7ïïblas
regiodirecteur Groningen, Friesland en Drenthe
Natuurmonumenten
ICBFï
Natuurmonumenten. Als je van Nederland houdt.

Noordereinde 60
Postbus 9955
1243 ZS 's-Graveland
T (035)655 99 33
F (035)656 31 74
www.natuurmonumenten.nl
Postbank32391
INGBank66.60.28,524
KvK nr. 40516730
VOLMACHT
Voor contributie of giften
Postbank9933
Ondergetekende,
De heer drs. Willem Frederik George Alblas, geboren op 30 juli 1967 te Zwijndrecht,
wonende te Rolde, Burg. Reijndersstraat 8, (postcode 9451 BD),
handelende in zijn hoedanigheid van regiodirecteur Groningen, Friesland en Drenthe van de
Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland, gevestigd Oostersingel 25,
9401 JZ Assen,
machtigt hierbij:
de Waddenvereniging, gevestigd Droogstraat 3, postcode 8861 SR Hariingen
om mede namens de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland te
vertegenwoordigen bij;
o het maken van bezwaar en het indienen van beroep tegen de vergunningen op
grond van de Natuurbeschermingswet 1998 verleend aan RWE ten behoeve van een
kolencentrale aan de Eemshaven, alsmede
• het voeren van die procedures en het verrichten van alle handelingen die daarvoor
noodzakelijk zijn.
en daarbij te doen en na te laten wat zij in het belang van de Vereniging tot Behoud van
Natuurmonumenten in Nederland dienstig acht.
Deze machtiging wordt verleend met het recht van substitutie.
lakt te Assen, op 15 augustus 2012.
drs. W.F.G:7ïïblas
regiodirecteur Groningen, Friesland en Drenthe
Natuurmonumenten
ICBFï
Natuurmonumenten. Als je van Nederland houdt.

STATUTEN
Hoofdstuk 1: Van de vereniging
Artikel 1: Naam, zetel en duur
a. De vereniging draagt de naam Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in
Nederland.
b. De vereniging kan ook naar buiten toe optreden onder de naam Vereniging Natuurmonumenten
of Natuurmonumenten.
c. Zij is gevestigd te 's-Graveland
d. Zij is opgericht op 22 april 1905 en voor onbepaalde tijd aangegaan.
Artikel 2: Doel
De vereniging heeft ten doel het behoud en beheer van in natuunwetenschappelijk en
landschappelijk opzicht belangrijke ten^einen in Nederland met de zich daarop bevindende
monumenten van geschiedenis en kunst, in het bijzonder die, bedoeld in artikel
1 van de Monumentenwet. Dit geschiedt zowel ter wille van de natuur zelf als ten
behoeve van het geestelijke en lichamelijke welzijn van de mens.
Haar streven is mede gericht op:
a. het bevorderen van het behoud en het herstel van natuur en landschap;
b. het bevorderen van de zuiverheid van water, bodem en lucht alsmede het beschermen
van de stilte;
c. het bevorderen van het besef dat de mens hiervoor verantwoordelijkheid draagt.
Artikel 3: Middelen
De vereniging streeft haar doel na door:
a. het als zakelijk of persoonlijk gerechtigde verkrijgen en in beheer nemen van onroerende
zaken;
b. bemoeiingen bij de overheid, rechtspersonen en natuurlijke personen;
c. samenwerking met gelijkgerichte organisaties;
d. het verrichten of doen verrichten van onderzoek, het verzamelen van gegevens,
het geven van voorlichting en het uitgeven van publicaties;
e. het bijeenbrengen van gelden, nodig om het doel van de vereniging te bevorderen,
en in het algemeen door alle middelen, die aan het doel der vereniging dienstbaar
kunnen zijn.
Artikel 4: Leden en donateurs
a. De vereniging bestaat uit ereleden en gewone leden, hierna gezamenlijk aan te
duiden als leden.
b. Ereleden zijn personen, die zich jegens de vereniging of het doel dat zij nastreeft
bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt en als zodanig zijn benoemd door de verenigingsraad.
c. Gewone leden zijn individuele natuurlijke personen en rechtspersonen, die zich als
lid hebben aangemeld en als zodanig door het bestuur zijn toegelaten.
d. Donateurs zijn natuuriijke personen of rechtspersonen die, zonder zich als lid te
hebben aangemeld, de vereniging steunen door een geldelijke bijdrage en door het
bestuur als zodanig zijn toegelaten.
e. Het bestuur wordt geacht een natuuriijke persoon of rechtspersoon te hebben toegelaten
als gewoon lid of donateur, tenzij het bestuur binnen één maand na aanmelding
onder opgaaf van redenen schriftelijk heeft medegedeeld de natuuriijke personen
of de rechtspersoon niet toe te laten. Van een dergelijke afwijzing is beroep mogelijk
op de verenigingsraad, op de wijze als in het huishoudelijk reglement zal worden
voorzien.

Artikel 5: Lidmaatschap
a. Gewone leden betalen een contributie als bij huishoudelijk reglement zal worden
bepaald.
b. Het lidmaatschap eindigt door de dood (dan wel bij een rechtspersoon door ontbinding),
door opzegging door het lid, door opzegging door het bestuur en door ontzetting.
Opzegging door het lid dient schriftelijk aan het bestuur te worden medegedeeld,
tenminste twee maanden voor het begin van het kalenderjaar waarop de opzegging
betrekking heeft.
Opzegging door het bestuur kan geschieden in geval van wanbetaling en voorts wanneer
redelijkerwijs van de vereniging niet gevergd kan worden het lidmaatschap te
laten voortduren. Deze opzegging geschiedt schriftelijk onder opgave van redenen.
Het bestuur kan leden onder schriftelijke opgaaf van redenen uit het lidmaatschap
ontzetten. Deze ontzetting kan alleen worden uitgesproken, wanneer een lid in strijd
met de statuten, reglementen of besluiten der vereniging handelt, of de vereniging op
onredelijke wijze benadeelt. Zij geschiedt met inachtneming van de voorwaarden die
de Wet stelt.
Van een opzegging door het bestuur, anders dan wegens wanbetaling, alsmede van
ontzetting, is beroep mogelijk op de verenigingsraad op de wijze als in het huishoudelijk
reglement zal worden voorzien.
Hoofdstuk 2: Van de districten
Artikel 6: Districten
a. De vereniging kent districten. De leden worden gerekend te behoren tot het district,
waarin zij hun woonplaats hebben. Het aantal en de begrenzingen van de districten
worden bij huishoudelijk reglement bepaald.
b. Ten aanzien van leden die hun woonplaats niet in een der districten hebben, zullen
bij huishoudelijk reglement nadere regels worden gesteld.
Artikel 7: Districtsvergaderingen
a. Districtsvergaderingen worden belegd door de districtscommissie als bedoeld in
artikel 9 zo dikwijls de voorzitter of twee leden van de districtscommissie zulks nodig
achten, doch tenminste éénmaal per jaar. De wijze van oproeping der districtsvergaderingen
zal in het huishoudelijk reglement worden geregeld, met dien verstande dat
hierbij een oproeptermijn van tien dagen in acht zal worden genomen.
Indien tenminste vijftig leden, die tot het district behoren, dit schriftelijk verzoeken, is
de districtscommissie verplicht binnen vijf maanden een districtsvergadering te beleggen.
Bij het verzoek moeten de te behandelen ondenwerpen worden opgegeven.
b. De leden die tot het district behoren hebben toegang tot de vergadering van hun
district, nemen deel aan de beraadslagingen en oefenen daarbij het stemrecht uit.
c. In de gewone jaariijkse districtsvergadering worden onder meer de volgende punten
behandeld:
verkiezing van de districtsafgevaardigden in de verenigingsraad;
verslag van de districtsafgevaardigden over de vergaderingen van de verenigingsraad.
Artikel 8: Districtsafgevaardigden
a. De leden, die tot een district behoren, worden in de verenigingsraad als bedoeld in
artikel 10 vertegenwoordigd door districtsafgevaardigden; deze worden in de gewone
jaariijkse vergadering van het district gekozen uit de leden van dat district, die natuuriijke
personen zijn.

Verkiezing geschiedt voor een periode van vier jaar. Districtsafgevaardigden zijn
slechts éénmaal direct herkiesbaar.
b. Voor de verkiezing van de districtsafgevaardigden worden door de districtscommissie
kandidaten gesteld, waarvan de namen op bij huishoudelijk reglement te bepalen
wijze ter kennis van de leden worden gebracht. Tenminste tien tot het district
behorende leden kunnen tegenkandidaten voordragen, uiteriijk voor een bij de bekendmaking
aan te geven tijdstip, welk niet binnen veertien dagen na de bekendmaking
mag worden gesteld. De voordracht van tegenkandidaten dient schriftelijk bij de
districtscommissie te geschieden, onder gelijktijdige overiegging van een schriftelijke
bereidverklaring van de voorgedragen kandidaat. Hierbij dient te worden aangegeven
tegen welke van de door de districtscommissie gestelde kandidaten de tegenkandidaten
worden gesteld.
c. Indien er niet meer kandidaten zijn gesteld dan het aantal te verkiezen districtsafgevaardigden
worden de kandidaten geacht gekozen te zijn, tenzij een lid stemming
veriangt.
d. De vervulling van tussentijdse vacatures zal in het huishoudelijk reglement worden
geregeld.
Artikel 9: Districtscommissie
a. De gezamenlijke afgevaardigden van een district vormen de districtscommissie.
De werkwijze van de districtscommissie wordt nader bij huishoudelijk reglement geregeld.
b. De districtscommissie heeft tot taak de betrokkenheid van de leden bij het werk
van de vereniging te bevorderen, een en ander met inachtneming van de richtlijnen
die door de verenigingsraad op voorstel van het bestuur worden vastgelegd.
c. Bij verschil van mening tussen het bestuur en de districtscommissie betreffende
het in de richtlijnen bepaalde kan de districtscommissie beroep instellen bij de verenigingsraad.
Hoofdstuk 3: Van de verenigingsraad
Artikel 10: Samenstelling en bevoegdheden
a. De algemene vergadering van de vereniging wordt gevormd door de verenigingsraad,
die uit ten hoogste negentig districtsafgevaardigden bestaat, ledere districtsafgevaardigde
heeft een stem in de vergaderingen van de verenigingsraad.
Aan de verenigingsraad komen alle bevoegdheden in de vereniging toe, die niet door
de Wet of de statuten aan andere organen van de vereniging zijn toegekend.
De verenigingsraad kan richtlijnen geven voor het algemene verenigingsbeleid. Het
bestuur is over de uitvoering daarvan verantwoording schuldig aan de verenigingsraad.
Jaariijks wordt een jaarverslag, waarin opgenomen een financieel verslag en een beheersverslag,
aan de verenigingsraad ter goedkeuring voorgelegd.
b. De districten wijzen de districtsafgevaardigden aan. Het aantal districtsafgevaardigden
dat door elk district gekozen mag worden, bedraagt minimaal vijf. Eenmaal
per vier jaar wordt door de verenigingsraad bepaald, aan de hand van een daartoe
door het bestuur gedaan schriftelijk voorstel, dat wordt opgemaakt aan de hand van
in het huishoudelijk reglement opgenomen regels, hoe de zetelverdeling voor de komende
periode van vier jaar zal luiden.
c. Bestuursleden en werknemers van de vereniging kunnen geen districtsafgevaardigde
zijn.
Artikel 11: Vergaderingen
a. Vergaderingen van de verenigingsraad worden gehouden zo dikwijls het bestuur
wenselijk acht, doch tenminste tweemaal per jaar. Vergaderingen worden voorts ge-

houden wanneer acht districtsafgevaardigden de wens daartoe schriftelijk onder opgave
van de te behandelen onderwerpen bij het bestuur hebben kenbaar gemaakt
b. De districtsafgevaardigden worden voor vergaderingen van de verenigingsraad op
schriftelijke wijze opgeroepen, met inachtneming van een termijn van tenminste zes
weken en onder vermelding van de agenda met de te behandelen onderwerpen. Van
de te houden vergaderingen van de verenigingsraad wordt in het verenigingsorgaan
mededeling gedaan aan alle leden. Aan de agenda worden onderwerpen toegevoegd
welke tenminste twee weken voor de vergadering door tenminste drie districtsafgevaardigden
schriftelijk bij het bestuur zijn ingediend. Deze agendapunten,
alsmede door het bestuur toegevoegde agendapunten, worden schriftelijk ter kennis
van de districtsafgevaardigden gebracht. Ter vergadering kunnen alsnog agendapunten
worden toegevoegd tenzij drie of meer der aanwezige districtsafgevaardigden
zich daartegen verzetten.
c. De verenigingsraad wordt voorgezeten door de voorzitter van het bestuur. Het bestuur
en de directie wonen de vergaderingen van de verenigingsraad bij en nemen
aan de beraadslagingen deel.
d. In de vergaderingen van de verenigingsraad worden jaariijks in elk geval de volgende
ondenwerpen behandeld:
1. bespreking van het bestuursbeleid, waaronder het algemene verenigingsbeleid,
het beheersbeleid en het financiële beleid, inclusief de begroting;
2. goedkeuring van het jaarverslag, waarin opgenomen het beheersverslag en het
financiële verslag over de laatste afgelopen verslagperiode.
3. de verkiezing van bestuursleden.
e. Leden van de vereniging kunnen volgens bij huishoudelijk reglement te stellen regels
zonder stemrecht de vergaderingen van de verenigingsraad bijwonen. De verenigingsraad
kan echter besluiten bepaalde agendapunten in besloten zitting te behandelen.
Artikel 12: Referendum
a. Aan een referendum is onderworpen een besluit van de verenigingsraad dat:
1. wijziging beoogt te brengen in de artikelen 2, 20, of 21 van de statuten;
2. naar het oordeel van het bestuur, hetwelk daartoe binnen veertien dagen na de
datum van het besluit moet hebben besloten, onherstelbare schade toebrengt aan
een terrein van de vereniging of dat andere essentiële belangen van de vereniging in
gevaar brengt.
b. Het bestuur zal binnen drie maanden na datum van een besluit als bedoeld in lid a
van dit artikel het referendum doen plaatsvinden, zulks door toezending door middel
van het verenigingsorgaan of op andere schriftelijke wijze aan alle leden der vereniging
van het betreffende besluit, vergezeld van een toelichting inhoudende het
standpunt van voor- en tegenstanders van het besluit, onder vermelding dat alle ereleden
en gewone leden hun stem voor of tegen het betreffende besluit kunnen uitbrengen
door zulks schriftelijk binnen dertig dagen na verzending aan het bestuur
mede te delen.
c. Hangende de uitslag van het referendum wordt de uitvoering van een besluit als
bedoeld in lid a opgeschort. Indien een meerderheid der geldig uitgebrachte stemmen
zich tegen het besluit uitspreekt, wordt het besluit geacht niet genomen te zijn.
d. Het bestuur deelt de uitslag van het referendum aan alle leden der vereniging door
middel van het verenigingsorgaan of op andere schriftelijke wijze mede.

Hoofdstuk 4: Van het bestuur
Artikel 13: Samenstelling
a. Het bestuur bestaat uit een door de verenigingsraad te bepalen aantal van tenminste
elf en ten hoogste zeventien leden.
b. De leden van het bestuur worden door de verenigingsraad uit de gewone leden,
die natuuriijke personen zijn, gekozen. Zij worden benoemd voor een periode van
ten hoogste vier jaar. De leden van het bestuur treden af volgens een door het bestuur
op te stellen rooster van aftreden. Bestuursleden kunnen na hun aftreden worden
herbenoemd voor een periode van ten hoogste vier jaar; in bijzondere omstandigheden
kan de verenigingsraad besluiten tot afwijking van deze bepaling. De vervulling
van tussentijdse vacatures zal in het huishoudelijk reglement worden geregeld.
c. Binnen het bestuur mogen geen nauwe familie- of vergelijkbare relaties bestaan,
waaronder begrepen - maar niet beperkt tot - huwelijk, geregistreerd partnerschap,
ongehuwd samenwonen en bloed- of aanverwantschap tot in de derde graad.
d. Belangenverstrengeling tussen de vereniging en leden van het bestuur moet worden
voorkomen. De leden van het bestuur zijn gehouden om op onafhankelijke wijze
het belang van de vereniging te dienen en vervullen hun taak zonder last en ruggespraak.
Geen van de leden van het bestuur mag (direct of indirect) financieel voordeel
genieten uit enigeriei tussen de vereniging en derden gesloten overeenkomst.
e. In alle incidentele gevallen waarin de schijn van belangenverstrengeling zou kunnen
ontstaan, dient het desbetreffende lid van het bestuur dit te melden aan het bestuur.
Het desbetreffende lid dient zich van de beraadslaging ter zake te onthouden.
Dit lid komt bij besluitvorming ter zake van de desbetreffende aangelegenheid geen
stemrecht toe en de aanwezigheid van dit lid telt niet mee ter bepaling of het vereiste
quorum voor besluitvorming is behaald.
f. Met het bestuurslidmaatschap is onverenigbaar de hoedanigheid van bestuurder,
oprichter, aandeelhouder, toezichthouder of werknemer van een entiteit waaraan de
vereniging de door haar ingezamelde gelden middellijk of onmiddellijk, geheel of gedeeltelijk
afstaat met het doel om deze gelden te besteden voor het realiseren van de
statutaire doelstelling van Natuurmonumenten.
Met een entiteit zoals bedoeld in dit lid wordt gelijkgesteld een rechtspersoon of entiteit
die statutair - direct of indirect - met de vereniging is verbonden.
g. Voor de verkiezing van leden van het bestuur worden door het bestuur kandidaten
gesteld, waarvan de namen tegelijk met de agenda worden bekend gemaakt. Tenminste
drie districtsafgevaardigden kunnen uiteriijk veertien dagen voor de vergadering
van de verenigingsraad, waarin de vervulling van de vacature aan de orde komt,
schriftelijk bij het bestuur tegenkandidaten voordragen, onder gelijktijdige overiegging
van een schriftelijke bereidverklaring van de voorgedragen kandidaat. Hierbij dient te
worden aangegeven tegen welke van de door het bestuur gestelde kandidaten de
tegenkandidaten worden gesteld. Indien niet meer kandidaten zijn gesteld dan het
aantal vacatures bedraagt worden de kandidaten geacht gekozen te zijn, tenzij een
districtsafgevaardigde stemming veriangt.
h. De verenigingsraad is bevoegd een lid van het bestuur van zijn functie te ontheffen,
mits dit besluit genomen wordt met een meerderheid van tenminste drievierde
gedeelte van het aantal aanwezige districtsafgevaardigden in een vergadering waarin
tenminste tweederde gedeelte van het aantal districtsafgevaardigden tegenwoordig
is.
i. De voorzitter van het bestuur wordt door de verenigingsraad in functie gekozen.
Het bestuur kiest uit zijn midden een secretaris en een penningmeester, evenwel kan
in afwijking van het voorgaande een lid van de directie met de vervulling van het secretariaat
worden belast.

Artikel 14: Taak
a. Het bestuur heeft de algemene leiding van de vereniging en behartigt haar belangen.
Het is tot alle bestuurs- en beheersdaden bevoegd, daaronder begrepen het in
eigendom of bezit verkrijgen of in beheer nemen en het vervreemden of bezwaren
van onroerende zaken. Het bestuur heeft met name de zorg voor het beheer van de
terreinen en andere bezittingen van de vereniging.
Het bestuur is terzake van het gevoerde beleid en beheer verantwoording schuldig
aan de verenigingsraad.
b. De voorzitter en de secretaris van het bestuur vertegenwoordigen gezamenlijk de
vereniging in en buiten rechte. In geval van ontstentenis of belet treedt in beginsel de
penningmeester op als plaatsvervanger van de voorzitter of de secretaris. Indien nodig,
kan het bestuur ook andere bestuursleden als hun plaatsvervangers aanwijzen.
c. Indien zich in incidentele gevallen een verstrengeling van belangen voordoet tussen
de vereniging en een lid van het bestuur, kan de bevoegdheid tot vertegenwoordiging
niet worden toegekend aan degenen ten aanzien van wie de verstrengeling
van belangen zich voordoet.
d. Het bestuur vergadert wanneer dit door zijn voorzitter dan wel door tenminste twee
van zijn leden wenselijk wordt geacht, doch tenminste vier maal per jaar.
Artikel 15: Bezoldiging
De bestuursleden ontvangen als zodanig geen bezoldiging, middellijk noch onmiddellijk.
Onder bezoldiging wordt niet verstaan een redelijke vergoeding voor de ten behoeve
van de vereniging gemaakte kosten. Alle aan de bestuursleden betaalde vergoedingen
worden als zodanig in de jaarrekening opgenomen en toegelicht.
Artikel 16: Financieel beheer
a. Door het bestuur wordt jaariijks aan de verenigingsraad rekening en verantwoording
afgelegd over het gevoerde financiële beheer en beleid. Daartoe zal het bestuur
binnen zes maanden na afloop van het boekjaar een financieel verslag aan de districtsafgevaardigden
toezenden, inhoudende tenminste een rekening van inkomsten
en uitgaven met bijbehorende toelichting over het afgelopen boekjaar.
Dit financieel verslag zal worden gecontroleerd door een registeraccountant, wiens
rapport door de districtsafgevaardigden kan worden ingezien.
b. Het boekjaar van de vereniging loopt van één januari tot en met eenendertig december.
Artikel 17: Werkorganisatie
a. De werkorganisatie.
1. De vereniging kent een werkorganisatie.
2. De werkorganisatie staat onder leiding van de door het bestuur benoemde directie.
3. De directie kan uit een of meer personen bestaan; het bestuur kan, in het geval
van een meerhoofdige directie, een van de directieleden met de eindverantwoordelijkheid
voor de werkorganisatie belasten.
b. Uitvoering van de doelstellingen.
1. De werkorganisatie voert, onder leiding van de directie, de doelstellingen van de
vereniging uit, rekening houdend met de daarbij door het bestuur aangegeven prioriteiten,
en staat daarin tevens de andere verenigingsorganen bij.
2. De werkorganisatie is, onder verantwoordelijkheid van de directie, belast met de
voorbereiding en de uitvoering van de besluiten van het bestuur.
3. De werkorganisatie is, onder verantwoordelijkheid van de directie, belast met het
beheer van de terreinen binnen door het bestuur aangegeven kaders.
c. Het middelenbeleid en -beheer.
1. Binnen door het bestuur te stellen kaders is de directie verantwoordelijk voor de
werkorganisatie, de organisatie daarvan en het ten aanzien van de werkorganisatie
te voeren personeelsbeleid en -beheer.

2. Binnen door het bestuur te bepalen kaders is de directie verantwoordelijk voor het
financiële beleid en beheer van de vereniging, alsmede de inzet van middelen ten
behoeve van de werkorganisatie,
d. Verantwoording.
1. De directie legt op door het bestuur te bepalen wijzen verantwoording af aan het
bestuur over het in de voorgaande leden b en c van dit artikel bepaalde.
2. Ter gelegenheid van de vaststelling van de jaan-ekening dechargeert het bestuur
de directie voor het gevoerde beleid en beheer.
Hoofdstuk 5: Diversen
Artikel 18: Quorum
a. Districtsvergaderingen en districtscommissies kunnen besluiten nemen ongeacht
het aantal aanwezige tot het district behorende leden of districtsafgevaardigden.
b. De verenigingsraad kan besluiten nemen in geval tenminste de helft van de districtsafgevaardigden
aanwezig is, tenzij in de statuten anders bepaald is. Voorts kunnen
steeds rechtsgeldig besluiten worden genomen indien door geen van de aanwezige
leden een beroep op de quorumbepalingen is gedaan.
c. Het bestuur kan slechts besluiten nemen indien meer dan de helft van het aantal
bestuursleden ter vergadering in persoon aanwezig is. leder bestuurslid heeft één
stem.
Artikel 19: Stemmingen
a. Het uitoefenen van het stemrecht door een schriftelijk daartoe gemachtigd ander
lid of anderszins bij volmacht is niet toegestaan.
b. Stemmingen over personen geschieden schriftelijk, over zaken mondeling De vergadering
kan ook zonder hoofdelijke stemming een besluit nemen, ook wanneer het
een stemming der personen betreft, mits geen der aanwezigen zich daartegen verzet.
c. Schriftelijke stemmingen over personen geschieden met briefjes. Er wordt per vacature
gestemd, waarbij op het briefje de naam van de gewenste kandidaat vermeld
wordt. Het stembriefje is ongeldig, indien het meer dan één naam bevat.
De kandidaat wiens naam op de volstrekte meerderheid van het aantal geldige stembriefjes
vemneld staat is bij de eerste stemming gekozen. Wanneer geen van de
voorgedragen kandidaten de volstrekte meerderheid als in de vorige zin bedoeld
heeft gehaald, wordt een herstemming gehouden. Deze herstemming vindt plaats
tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen op zich verenigd hebben. Indien
kandidaten, die behoren tot degenen op wie het hoogste aantal stemmen is uitgebracht,
een gelijk aantal stemmen hebben gekregen, dan worden deze allen bij de
herstemming betrokken.
Indien bij deze herstemming wederom geen van de kandidaten de volstrekte meerderheid
van stemmen heeft verkregen dan wel indien kandidaten een gelijk aantal
stemmen hebben verkregen, beslist het lot.
d. Voor alle stemmingen worden blanco of ongeldige stemmen geacht niet te zijn uitgebracht.
Een stem wordt geacht ongeldig te zijn wanneer uit het stembriefje niet kan
worden opgemaakt wat de wil van de betrokken stemmer is.
e. Staken de stemmen over zaken, dan wordt het voorstel geacht te zijn venworpen.
f. Bestuursbesluiten kunnen schriftelijk worden genomen, mits alle in functie zijnde
bestuursleden gelegenheid hebben gehad zich over het betreffende onderwerp uit te
spreken.

Artikel 20: huishoudelijk reglement
a. Alle aangelegenheden van de vereniging, waarin de statuten niet voorzien, worden
-voor zover nodig- geregeld dan wel nader uitgewerkt bij een huishoudelijk reglement,
dat door de verenigingsraad op voorstel van het bestuur wordt vastgesteld.
b. Het huishoudelijk reglement zal geen bepalingen bevatten die in strijd zijn met de
statuten.
c. Het huishoudelijk reglement kan op voorstel van het bestuur of van drie districtafgevaardigden
worden gewijzigd in een mede of uitsluitend tot dat doel bijeengeroepen
vergadering van de verenigingsraad.
Artikel 21: Statutenwijziging
a. Tot wijziging der statuten kan alleen worden besloten in een mede of uitsluitend tot
dat doel bijeengeroepen vergadering van de verenigingsraad, waarin tenminste
tweederde der districtafgevaardigden aanwezig is.
b. Een voorstel tot wijziging der statuten is aangenomen indien het tenminste drievierde
van de geldig uitgebrachte stemmen op zich heeft verenigd.
c. Is het vereiste aantal districtsafgevaardigden niet aanwezig, dan wordt een tweede
vergadering van de verenigingsraad bijeengeroepen, welke tweede vergadering ongeacht
het aantal ter vergadering aanwezige districtsafgevaardigden het voorstel kan
aannemen, mits met tenminste drievierde van de geldig uitgebrachte stemmen.
Artikel 22: Ontbinding
a. Een besluit tot ontbinding van de vereniging wordt genomen op dezelfde wijze als
een besluit tot statutenwijziging.
b. De verenigingsraad benoemt één of meer natuurlijke of rechtspersonen tot vereffenaars.
c. Bij liquidatie moeten de belangen van het personeel op zo goed mogelijk wijze
worden geregeld.
d. De vereffenaars zullen de onroerende zaken van de vereniging aanbieden aan de
Staat der Nederianden, zulks met de verplichting om daartegenover het eventuele
nadelig saldo tussen de overige activa en passiva der vereniging voor zijn rekening
te nemen en om de terreinen als bedoeld in artikel 2 van deze statuten die in eigendom
of bezit der vereniging zijn, zoveel mogelijk ongeschonden te bewaren.
Weigert de Staat der Nederianden onder deze voonwaarden de onroerende zaken
van de vereniging te aanvaarden, dan worden zij onder gelijke verplichtingen aangeboden
hetzij aan één of meer gelijkgerichte rechtspersonen, hetzij aan één of meer
publiekrechtelijke lichamen, een en ander te bepalen door de vereffenaars.
Artikel 23: Onvoorziene gevallen.
In alle gevallen waarin door de Wet, de statuten of het huishoudelijk reglement niet
wordt voorzien, beslist het bestuur.
De aldus genomen beslissing wordt zo spoedig mogelijk aan de verenigingsraad ter
goedkeuring voorgelegd.
Aldus vastgesteld, c.q. laatstelijk gewijzigd, in de verenigingsraadvergadering van 14
november 2009.

Huishoudelijk Reglement
Artikel 1: Tussentijdse vacatures
a. Een tussentijdse vacature bij de districtsafgevaardigden ontstaat, indien een districtsafgevaardigde
ophoudt lid van het district te zijn waardoor hij verkozen is, als
districtsafgevaardigde bedankt dan wel tot bestuurslid verkozen wordt.
b. Een tussentijdse vacature in het bestuur ontstaat indien een bestuurslid ophoudt
lid te zijn, als bestuurslid bedankt dan wel van zijn functie ontheven wordt.
c. In een tussentijdse vacature van een districtsafgevaardigde en van een bestuurslid
wordt op dezelfde wijze voorzien als in een gewone vacature.
Artikel 2: Bestuurs-, districtscommissie-en districtsvergaderingen
a. De districtscommissie kiest uit haar midden een voorzitter en een secretaris.
b. Vergaderingen van het bestuur en de districtscommissie worden schriftelijk bijeengeroepen
door of namens de voorzitter. Wordt een verzoek tot het bijeenroepen
gedaan door leden van het bestuur respectievelijk van de districtscommissie, dan
moet de voorzitter binnen zeven dagen nadien de vergadering bijeenroepen op een
termijn van ten hoogste drie weken, bij gebreke waarvan de verzoekende leden zulks
zelf kunnen doen.
c. Indien de districtscommissie in gebreke blijft voldoende kandidaten voor te stellen
en de gewone jaariijkse districtsvergadering te beleggen, dan moet het bestuur zulks
zelf doen.
d. De leden, die tot het district behoren, worden tot de districtsvergaderingen opgeroepen
in het verenigingsorgaan of op andere schriftelijke wijze, met inachtneming
van een oproeptermijn van tenminste tien dagen. Bij de oproeping wordt de agenda
vermeld. Leden die tot het district behoren, kunnen tot uiteriijk één week voor een
districtsvergadering schriftelijk aan de districtscommissie onderwerpen ter bespreking
opgeven, die aan de agenda worden toegevoegd.
e. De namen van de voor de verkiezing tot districtsafgevaardigde door de districtscommissie
gestelde kandidaten worden ter kennis van de leden die tot het district
behoren gebracht door een mededeling in het verenigingsorgaan of op andere schriftelijke
of digitale wijze.
Artikel 3: Voorzittersoverleg, commissies, klankbordbijeenkomsten, deskundigen
a. Jaariijks vindt overieg plaats tussen een delegatie van het bestuur, de voorzitters
van de districtcommissies en de directie.
b. De verenigingsraad kent een vertrouwenscommissie, die door het bestuur geraadpleegd
wordt over de vervulling van vacatures in het bestuur. Het reglement voor de
vertrouwenscommissie wordt door de verenigingsraad vastgesteld.
c. Het bestuur en de verenigingsraad kunnen zich doen bijstaan door commissies uit
de verenigingsraad.
Door de verenigingsraad zal op voorstel van het bestuur alsdan een reglement voor
een dergelijke commissie worden vastgesteld.
De leden van een commissie worden op voordracht van het bestuur door de verenigingsraad
benoemd, een en ander met inachtneming van het reglement dat door de
verenigingsraad op voorstel van het bestuur is vastgesteld.
Een commissie wordt ingesteld voor maximaal twee en een halfjaar. Na evaluatie
aan het einde van deze periode besluit de verenigingsraad op voorstel van het bestuur
tot continuering of opheffing.
Een voorstel tot instelling van een commissie, evenals later daarin aan te brengen
wijzigingen, dan wel benoeming van leden van een commissie is aangenomen, indien
het tweederde van de stemmen van de aanwezige districtsafgevaardigden op
zich heeft verenigd.

10
d. Op verzoek van districtsafgevaardigden dan wel de weri

11
b. Onder woonplaats, als bedoeld in artikel 6 der statuten, wordt verstaan de gemeente
waaronder de leden volgens de administratie van de vereniging zijn opgenomen.
Leden die hun woonplaats niet in één der districten hebben worden geacht te behoren
tot het district Amsterdam, tenzij zij de wens uitspreken tot een ander district te
behoren.
Artikel 8: Zetelverdeling
a. Eenmaal per vier jaar wordt, op een dag in de periode tussen een september en
een en dertig december van het jaar voorafgaand aan het jaar waarop de zetelverdeling
voor de volgende periode door de verenigingsraad wordt bepaald, het aantal
verenigingsleden per district vastgesteld.
Een district met vijftigduizend of minder verenigingsleden krijgt vijf zetels. Een district
met vijfenzeventigduizend of minder, maar meer dan vijftigduizend verenigingsleden
krijgt zes zetels. Een district met honderdduizend of minder, maar meer dan vijfenzeventigduizend
verenigingsleden krijgt zeven zetels. In overeenkomstige zin krijgt een
district per vijfentwintigduizend verenigingsleden méér steeds een extra zetel.
b. Indien, ingevolge het maximaal toegestane aantal districtsafgevaardigden, de dan
geldende berekeningswijze voor de zetelverdeling niet van toepassing kan zijn, zal
door de verenigingsraad op voorstel van het bestuur, in het jaar voorafgaand aan de
periode van vier jaar waarop de zetelverdeling van toepassing is, een aangepaste
berekeningswijze voor de zetelverdeling worden vastgesteld, waarin een zekere mate
van evenredige vertegenwoordiging gehandhaafd wordt.
c. De laatst vastgestelde berekeningswijze is eveneens van toepassing op de navolgende
perioden van vier jaar waarop de berekeningswijze als bedoeld in lid a, ingevolge
het maximaal toegestane aantal districtsafgevaardigden, niet van toepassing
kan zijn.
Aldus vastgesteld, c.q. laatstelijk gewijzigd in de verenigingsraadvergadering van 14
november 2009.

t»'*--'^"-— ''*-.!« it''-ïl
Uittreksel Handelsregister
Kamer van Koophandel
KvK-nummer 40516730
Deze inschrijving valt onder beheer van Kamer van Koophandel Gooi-, Eem-en
Flevoland
Pagina 1 [van 3)
Rechtspersoon
RSIN
Rechtsvorm
.tatutaire naam
atutaire zetel
Bezoekadres
Telefoonnummer
Datum akte van oprichting
Datum akte laatste statutenwijziging
Activiteiten
Bestuurders
Naam
Geboortedatum en -plaats
Datum in functie
Bevoegdheid
Naam
Geboortedatum en -plaats
Datum in functie
Bevoegdheid
^ ; aam
Geboortedatum en -plaats
Datum in functie
Bevoegdheid
Naam
Geboortedatum en -plaats
Datum in functie
Titel
Bevoegdheid
Naam
Geboortedatum en-plaats
Datum in functie
Titel
Bevoegdheid
Naam
Geboortedatum en -plaats
Waarmerk,
((vK.
002565237
Vereniging met volledige rechtsbevoegdheid
Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland
's-Graveland
Noordereinde 60,124311 's-Graveland
0356559933
22-04-1905
31-05-2010
SBl-code: 91042 - Natuurbehoud
Beheervan natuurgebieden
Cremers, Elisabeth Celeste Maria
03-03-1948, Ommen
20-11-2004
Gezamenlijk bevoegd (met andere bestuurder(s), zie statuten)
Kuijpers, Josephus Waltherus Maria
04-07-1949, Reusel
19-11-2005
Gezamenlijk bevoegd (met andere be5tuurder(5), zie statuten)
Koeman - de long, Jitske
08-01-1949, Achtkarspelen
19-12-2006
Gezamenlijk bevoegd (met andere bestuurder(s), zie statuten)
Wassen, Martin Joseph
25-04-1957, Schaesberg
24-11-2007
Secretaris, plv. voorzitter
Gezamenlijk bevoegd (met andere be5tuurder(s), zie statuten)
van den Belt, jan
11-05-1946, 's-Gravenhage
22-11-2008
Penningmeester
Gezamenlijk bevoegd (met andere bestuurder(s), zie statuten)
Renders, Henri Joseph Paul
10-10-1953, Voerendaal
Een gewaarmerkt uittreksel Is een ofHcleel bewi|5 van inschrllving In hel Handelsregister. Een papieren gev*aamierkt uittreksel is
ondertekend, voorzien van een microtekst en uv.logo gedrukt op 'optisch dood' papier. Een elektronisch gewaarmerkt uittreksel is
ondertekend met een verifieerbare elektronische handtekening.

Uittreksel Handelsregister
Kamer van Koophandel
KvK-nummer 40516730
Pagina 3 (van 3)
Aanvang (huidige) volmacht 22-04-2010
Almere, 05-04-2012. Uittreksel is vervaardigd om 14.22 uur.
Voor uittreksel
mw. M.C. Kroon-Maliepaard, Adm. medewerkster bedrijfsvoering
Waarmerk
ICvK.
Een gewaannerkt uittreksel Is een officieel bewijs van inschtiiving In hel Handelsregister. Een papieren gewaarmerkt uittreksel Is
ondertekend, voorzien van een microtekst en uv-logo gedrukt op 'optisch dood' papier. Een elektronisch gewaarmerkt uittreksel is
ondertekend met een verifieerbare elektronische handtekening.

VAN DEN BIESEN KLOOSTRA ADVOCATEN
' V - '
AANGETEKEND
Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State
Postbus 20019
2500 EA Den Haag
'^QfJzidSidfiS^
DE GROENE BOCHT
Keizersgracht 253
1016 EB AMSTERDAM
ww/v\/.vdbl

VAN DEN BIESEN KLOOSTRA ADVOCATEN
Beroepschrift
Greenpeace, NABU e. a. / GS en EZ (R WE Nbw) Pagina 2 van 2
29 mei 2013
en 22 juni 2012 verleende natuurbeschermingswetvergunningen voor - kort gesteld - de
bouw en exploitatie van een kolencentrale in de Eemshaven met bijbehorende havenuitbreiding
en allerlei door RWE opgevoerde natuurmaatregelen grotendeels ongegrond.
1. Naar het oordeel van appellanten zijn significante effecten van het project van RWE
op beschermde natuurwaarden binnen de rond de Eemshaven gelegen Natura 2000-
gebieden nog steeds niet met zekerheid uitgesloten. Op grond daarvan dienen de be-,
streden besluiten te worden vemietigd.
2. Verder zijn in de aan RWE verleende natuurbeschermingwetvergunningen en in de
bestreden besluiten als onderdeel van het project van RWE natuurmaatregelen die
RWE financiert vergund. Dit ontneemt het zicht op de schadelijke effecten van het
project en is dan ook in strijd met de bepalingen van de Natuurbeschermingswet 1998
en met de habitatrichtlijn.
3. Daamaast zijn de gevolgen van het project voor Duitse Natura 2000-gebieden nog
steeds niet passende beoordeeld. Er is slechts een incomplete voortoets uitgevoerd die
niet de vereiste zekerheid over het uitblijven van effecten op beschermde natuurwaarden
geeft.
Appellanten zullen zo spoedig mogelijk de beroepsgronden nader aanvullen en verzoeken
de Afdeling hiervoor een termijn te stellen en daaromtrent te berichten. Zij behouden zich
hoe dan ook het recht voor om de gronden van beroep in een later stadium aan te vullen,
uit te breiden en van een toelichting te voorzien.
Appellanten verzoeken het beroep gegrond te verklaren en de bestreden besluiten te vernietigen,
met veroordeling van verweerders in de kosten van de procedure.

Bijlage 2
bij:
beroepschrift van 29 mei 2013

Bijlage 2
bij:
beroepschrift van 29 mei 2013

Erratum (bijlagen)
Motivering van de beslissing op bezwaar d.d. 16 april 2013 (BIJLAGE 1 bij de beslissing op
bezwaar Natuurbeschermingswet-vergunning RWE Eemshaven Holding B.V.).
Een integrale versie van de vergunningvoorschriften, inclusief aanpassingen (BIJLAGE 2 bij
de beslissing op bezwaar Natuurbeschermingswet-vergunning RWE Eemshaven Holding
B.V.).
Verslag van de Commisie Rechtsbescherming 26 oktober 2012
Verslag van de Commissie Rechtsbescherming 8 maart 2013
Advies Commissie Rechtsbescherming 7 december 2012
Advies Commissie Rechtsbescherming 8 april 2013

Beslissing op bezwaar inzake
VERGUNNING
NATUURBESCHERMINGSWET 1998
verleend aan
RWE EEMSHAVEN HOLDING B.V.
voor de bouw en in bedrijf nemen en houden van
een elektriciteitscentrale
in de Eemshaven
besluit d.d. 16 april 2013
Groningen, 16-04-2013
Zaaknr: 453815
Leeuwarden, 16-04-2013
Kenmerk: 1053675
Assen, 16-04-2013
Kenmerk: 3.7/2013002931

Beslissing op bezwaar Nb-wet vergunning RWE Eemshaven Holding B.V. 16 april 2013
BESLISSING OP BEZWAAR
Op 19 juni 2012 is namens Gedeputeerde Staten van respectievelijk Groningen, Fryslan en Drenthe
op basis van de Natuurbeschermingswet 1998 vergunning verleend aan RWE Eemshaven Holding
B.V. voor het oprichten, in werking brengen, in werking houden en regulier onderhoud van een
elektriciteitscentrale in de Eemshaven, gemeente Eemsmond, kadastraal bekend Uithuizermeeden A,
3306, 3307, 3310, 3311, 3313, 3314, alsmede voor daarmee samenhangende werkzaamheden tot
verlenging van de bestaande Wilhelminahaven, het treffen van natuurmaatregelen in de Emmapoider
alsmede in de buitendijkse kwelders, de uitkoop van garnalenvisserij in de Doilard en de (aanvullende)
natuurmaatregelen die zijn aangevraagd per brief van 12 juni 2012.
Gedeputeerde Staten van Groningen zijn bevoegd gezag om voor het project van RWE de gevolgen
voor de provinciegrensoverschrijdende Natura 2000-gebieden Waddenzee en Noordzeekustzone te
beoordelen.
Voor de Natura 2000-gebieden Duinen Ameland, Duinen Schiermonnikoog, Aide Feanen,
Wijntjeterper Schar, van Oordt's Mersken en Bakkeveense Duinen zijn Gedeputeerde Staten van
Fryslan het bevoegd gezag.
Voor de Natura 2000-gebieden Fochtéloërveen en Witteni/eld, Drentsche Aa, Eiperstroom en Drents-
Friese Wold geldt dat Gedeputeerde Staten van Drenthe bevoegd gezag zijn.
Tegen het besluit tot het vedenen van deze vergunning door de bovengenoemde Colleges van
Gedeputeerde Staten is binnen de wettelijke termijn voor het indienen van een bezwaarschrift door de
volgende rechtspersonen, instellingen en natuurlijke personen een ontvankelijk bezwaarschrift
ingediend:
1 Eilandvertegenwoordiging van het NationaalPark Schiermonnikoog
2 MOB namens Stichting Natuur en Milieu en Deutsche Umwelthilfe
3 Stadt Norden
4 LTO Noord Groningen
5 Musch und Delank namens Stadt Borkum,Gemeinde Krummhörn,
Gemeinde Jemgum
6 Musch und Delank namens Nuturschutzverbandes
Landesverband Bürgerinitiativen Umweltschutz Niedersachsen e.V.
(LBN), Bürgerinitiative Besorgte Borkummer Burger (BBB).
7 Stichting Nateuropa
8 LTO Noord - Drenthe, mede namens dhr. Rispens
9 Agrarisch Natuur & Landschapsbeheer Slochteren (ANLS)
10 Van den Biesen Boesveld Advocaten namens Stichting
Greenpeace Nederland, Naturschutzbund Deutschland (NABU),
Landesverband Niedersachsen e.V., Bürgerinitiatieve Saubere Luft
Ostfriesland e.V., Vereniging Zuivere energie.
11 Natuur & Milieufederatie Drenthe mede namens Stichting het
Drents Landschap
12 De vereniging Natuurmonumenten, Stichting Natuur en
milieufederatie Groningen, vereniging Groninger Landschap,de
Waddenvereniging, mede namens Bund fur Umwelt und
Naturschutz Deutschland Landesverband Niedersachsen e.V
(bund, Bürgerinitiative RETTET die EMS en Bürgerinitiative De
Dyklopers)
13 Bundesverband Bürgerinitiativen Umweltschutz (BBU) e.V.,
14 Landesverband Bürgerinitiativen
15 Stadt Norderney
16 Deutsche Umwelthilfe (zie MOB)
17 Wetterskip Fryslan (ingetrokken)
18 A.N.V. Meervogel
19 Stichting C02ntramine
20 Werkgroep de Grauwe Kiekendief (ingetrokken)

Beslissing op bezwaar Nb-wet vergunning RWE Eemshaven Holding B.V. 16 april 2013
Tevens is een bezwaarschrift ingediend door:
21 LTO Noord Fryslan, namens het bestuur van de afdeling Schiermonnikoog van LTO
Noord en de heren R. Talsma en P. Visser. Dit bezwaarschrift, gedateerd 26 juli 2012,
is gericht aan Gedeputeerde Staten van Fryslan, maar niet bij de provincie Fryslan
binnengekomen. Later (oktober 2012) is dit bezwaarschrift per mail aan de provincie
Fryslan toegestuurd.
Van LTO Noord Fryslan is binnen de bezwarentermijn geen bezwaarschrift ontvangen. Het
bezwaarschrift, gedateerd 26 juli 2012, is wel via de e-mail ontvangen door de provincie Fryslan op
18 oktober 2012. Het advies van de Commissie heeft geen betrekking op het bezwaarschrift van LTO
Noord Fryslan.
Daarnaast zijn meer dan 6000 andere bezwaarmakers, allen natuurlijke personen, bij separaat besluit
d.d. 16 oktober 2012 niet-ont\/ankelijk verklaard omdat zij niet als belanghebbenden kunnen worden
aangemerkt.
Beslissing ten aanzien van LTO Noord Fryslan
Het bezwaarschrift van LTO Noord Fryslan is niet binnen de wettelijke bezwarentermijn ontvangen en
daarom niet-onh/ankeiijk.
Overige bezwaren
Over de ontvankelijke bezwaarschriften is advies uitgebracht door de Commissie rechtsbescherming
van de provincie Groningen, die mede de Colleges van Gedeputeerde Staten van Fryslan en Drenthe
van advies heeft gediend. Op deze wijze is geborgd dat een onafhankelijke commissie adviseert over
de ingebrachte bezwaren.
Eerste hoorzitting
Tijdens de op 26 oktober 2012 gehouden hoorzitting van de Commissie rechtsbescherming van de
provincie Groningen (hierna: de Commissie) zijn bezwaarmakers in de gelegenheid gesteld het
bezwaarschrift mondeling toe te lichten. De Commissie heeft advies uitgebracht op 7 december 2012.
Het verslag van de hoorzitting en genoemd advies zijn reeds aan alle bezwaarmakers toegestuurd;
deze documenten zijn bovendien te raadplegen op de website van de provincie Groningen.
De Colleges van Gedeputeerde Staten van Groningen, Fryslan en Drenthe (hierna: wij) hebben kennis
genomen van de stukken, van het verslag van de hoorzitting en van het advies van de Commissie.
De Commissie acht de meeste bezwaren ongegrond en oordeelt dat er wat betreft de vergunde
centrale geen reden is voor herroeping van de vergunning. De Commissie adviseert dan ook het
besluit ongewijzigd in stand te laten behoudens de volgende aspecten:
De Commissie concludeert dat het bestreden besluit moet worden herroepen als het gaat om de
omvang van het project en de reikwijdte van de aanvraag. Enerzijds moet de aanleg van de
Noordkade van de Wilhelminahaven, met inbegrip van het kadeterrein, de afwerking en de inrichting
daarvan en de bijbehorende afmeerzone in de haven, als onderdeel van het project van RWE worden
gezien. Anderzijds is de Commissie van mening dat de op 12 juni 2012 aangevraagde maatregelen
deels onvoldoende concreet zijn om ze als onderdeel van het project aan te kunnen merken.
Ten aanzien van de natuurmaatregelen die naar het oordeel van de Commissie wel bij de beslissing
kunnen worden betrokken, is de Commissie van mening dat een nadere onderbouwing moet worden
geleverd als het gaat om de omvang van de negatieve effecten van de RWE-centrale en de bijdrage
die de natuurmaatregelen leveren om deze negatieve effecten teniet te doen.
Ook wat betreft de stikstofdepositie is naar het oordeel van de Commissie een nadere motivering
vereist Allereerst moet in het besluit op bezwaar rekening gehouden worden met de actuele
berekeningen van de stikstofdepositie. Daarnaast moet ten aanzien van het Fochteloën/een en
Witterveld nader gemotiveerd worden waarom geen sprake is van een significant negatief effect door
de extra depositie.

Beslissing op bezwaar Nb-wet vergunning RWE Eemshaven Holding B.V. 16 april 2013
De Commissie adviseert ons om de bezwaren gegrond te verklaren voor zover het gaat om de
omvang van het project. Het besluit op bezwaar moet worden voorzien van een nadere motivering op
de hierboven reeds genoemde punten. Voor het overige adviseert de Commissie ons de bezwaren
ongegrond te verklaren. De Commissie adviseert daarnaast om de verzoeken om een vergoeding van
de proceskosten, zoals bedoeld in artikel 7:15 tweede lid Awb, toe te wijzen.
Wij hebben besloten om het advies van de Commissie over te nemen voor zover in de bewoordingen
van dit besluit hierna niet expliciet anders wordt overwogen en verklaren de bezwaren onder
overname van de in het advies vermelde overwegingen deels gegrond en deels ongegrond.
Wij zullen de verzoeken om een vergoeding van de proceskosten honoreren.
• Tweede hoorzitting
Naar aanleiding van de aanvulling op de aanvraag inclusief bijbehorende rapportages d.d. 14
december 2012, de IBL rapportage over stikstof d.d. 22 november 2012 en de IBL rapportage over
Schadstoffen d.d. 21 december 2012 zijn de overige bezwaarmakers in de gelegenheid gesteld hierop
te reageren. Binnen de door ons gestelde termijn (te weten 28 januari 2013) hebben de volgende vijf
rechtspersonen of instellingen aanvullende bezwaren c.q. zienswijzen ingediend naar aanleiding van
genoemde documenten:
1 MOB namens St. Natuur en Milieu e.a,
2 Musch und Delank Rechtsanwalte namens Stadt Borkum,
Gemeinde Krummhörn en Gemeinde Jemgum,
— 3 Musch und Delank Rechtsanwalte namens Naturschutzverbandes
Landesverband Bürgerinitiativen Umweltschutz Niedersachsen
e.V. (LBN) Bürgerinitiative Besorgte Borkummer Burger (BBB),
4 Van den Biesen Boesveld Advocaten namens Greenpeace
Nederland, Naturschutzbund Deutschland (NABU) e.V.,
Bürgerinitiatieve Saubere Luft Ostfriesland e.V., Vereniging
Zuivere energie,
5 Waddenvereniging
Genoemde vijf rechtspersonen of instellingen zijn vervolgens in de gelegenheid gesteld om op 8 maart
2013 in een tweede hoorzitting hun aanvullende bezwaren c.q. zienswijzen mondeling toe te lichten.
De Commissie heeft advies uitgebracht op 8 april 2013. Het verslag van deze tweede hoorzitting en
genoemd advies zijn reeds aan alle bezwaarmakers toegestuurd; deze documenten zijn bovendien te
raadplegen op de website van de provincie Groningen.
De Commissie is van oordeel dat er sprake is van onvoldoende concreetheid en borging van de
natuurmaatregelen. Allereerst is hierbij van belang dat in de aanvullende aanvraag en bijlagen niet
wordt ingegaan op de maatregelen in Fochtéloërveen en Witterveld. Verder is ten aanzien van
bijvoorbeeld het binnendijks agrahsch beheer Groninger Noordkust onder het kopje borging
aangegeven dat afspraken zullen worden gemaakt (p. 30) en ten aanzien van het agrahsch
natuurbeheer Haanspiassen is aangegeven dat begin 2013 de overdracht van gronden aan RWE
geëffectueerd zal zijn en dat RWE met agrarische natuun/erenigingen afspraken wil maken over
natuurbeheer. Zoals GS zelf al aangeven, zijn de fase 2 maatregelen nog niet geborgd. Om die reden
is de Commissie van mening dat deze fase 2 maatregelen sowieso geen onderdeel van het project
kunnen zijn. Ten aanzien van de andere natuurmaatregelen, blijft de Commissie op het standpunt
staan dat een nadere motivehng ten aanzien van concreetheid en borging gegeven moet worden ten
aanzien van de op 12 juni 2012 aangevraagde natuurmaatregelen en het tweede pakket
natuurmaatregelen (aanvraag 14 december 2012). De Commissie kan zich voorstellen dat daarnaast
in de afgelopen maanden nadere afspraken ter concretisering en borging zijn gemaakt, maar is van
mening dat nader gemotiveerd moet worden dat alle maatregelen met een voldoende mate van
zekerheid daadwerkelijk zullen plaatsvinden. Alleen dan kunnen ze naar mening Commissie
onderdeel zijn van het project
De Commissie is verder van mening dat GS in het besluit op bezwaar moeten ingaan op het door de
heer Albrecht ter zitting overgelegde stuk. Daarnaast adviseert de Commissie GS nader in te gaan op
inhoudelijke bezwaren met betrekking tot de door IBL uitgevoerde berekeningen. De Commissie acht
de reactie van GS summier gelet op de uitgebreide bezwaren. Als voorbeeld kan worden genoemd

Beslissing op bezwaar Nb-wet vergunning RWE Eemshaven Holding B.V. 16 april 2013
hetgeen MOB ter zitting heeft aangegeven over de bijdrage van RWE aan de achtergrond
kwikconcentraties.
De Commissie adviseert GS om de bezwaren gegrond te verklaren op het punt van de omvang van
het project. Het besluit op bezwaar moet worden voorzien van een nadere motivering op de hiervoor
aangegeven punten. Voor het ovenge adviseert de Commissie omde bezwaren ongegrond te
verklaren.
De Commissie.adviseert GS de verzoeken om een vergoeding van de proceskosten, zoals bedoeld in
artikel 7:15 tweede lid Awb, toe te wijzen.
De Colleges van Gedeputeerde Staten van Groningen, Fryslan en Drenthe (hierna: wij) hebben kennis
genomen van de stukken, van het verslag van de hoorzitting en van het advies van de Commissie.
Wij hebben besloten om het advies van de Commissie over te nemen voor zover in de bewoordingen
van dit besluit hierna niet expliciet anders wordt overwogen en verklaren de aanvullende bezwaren
onder overname van de in het advies vermelde overwegingen deels gegrond en deels ongegrond.
Wij zullen de verzoeken om een vergoeding van de proceskosten honoreren.
Beslissing op de overige bezwaren
Wij handhaven het bestreden besluit van 19 juni 2012, met de aanvullingen en aanpassingen zoals in
bijlage 1 en 2 nader zijn uitgewerkt.
Wij besluiten tot toekenning van een vergoeding c.q. aanvullende vergoeding conform de Bijlage
Besluit proceskosten bestuursrecht (onder A4, bezwaar en administratief beroep; 1 punt, voor
indienen bezwaarschrift, 1 punt voor verschijnen op de eerste hoorzitting, 0,5 punt voor verschijnen
nadere hoorzitting).

Beslissing op bezwaar Nb-wet vergunning RWE Eemshaven Holding B.V. 16 april 2013
Ondertekening en verzending
Gedeputeerde Staten van Groningen:
, voorzitter.
, secretaris.
eerde Staten van Fryslan:
voorzitter.
, secretaris.
Gedeputeerde^taten van Drenthe:
voorzitter.
secretaris.

Beslissing op bezwaar Nb-wet vergunning RWE Eemshaven Holding B.V. 16 april 2013
Beroep en voorlopige voorziening
Alle belanghebbenden kunnen ingevolge Artikel 39, eerste lid van de Nb-wet 1998 tegen dit besluit
beroep instellen bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de raad van state. U moet uw beroepschrift
versturen binnen zes weken na de dag van verzending van de beslissing.
In het door u ondertekende beroepsschrift moet u in ieder geval vermelden:
uw naam en adres;
de datum waarop u het beroepschrift schrijft;
de omschrijving van de beslissing op uw bezwaarschrift, met zo mogelijk een kopie van de
beslissing;
de redenen waarom u beroep instelt
Tijdens de beroepsprocedure geldt de genomen beslissing. Het kan zijn dat deze beslissing intussen
onherstelbare gevolgen voor u heeft. U kunt dan tegelijk met uw beroepsschrift of tijdens de
beroepsprocedure een voorlopige voorziening vragen aan de Voorzitter van de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State.
Stuur het beroepschrift naar de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, Postbus 20019,
2500 EA te 's Gravenhage.
Voor meer informatie verwijs ik u naar de bijsluiter beroepsmogelijkheden Bob RWE.

Bijlage 1
bij:
beroepschrift van 29 mei 2013

Dienst Regelingen
Ministerie van Economisdie Zaken
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag
Stichting Greenpeace Nederland e.a.
Van den Biesen Kloostra Advocaten
Mw. mr. B.N. Kloostra
Keizersgracht 253
1016 EB AMSTERDAM
Dienst Regelingen
Afdeling Recht en
Rechtsbescherming
Postbus 20401
2500 EK Den Haag
www.drloket.nl
Contactpersoon
Mw mr A.E. de Groot-Valenteijn
070 378 6332
070 378 6128
Datum 18 april 2013
Betreft Beslissing op bezwaar
m i W i l N3W0M39NI
Geachte heer, mevrouw.
Bij besluit van 22 juni 2012, kenmerk 279063, heeft mijn ambtsvoorganger aan
RWE Eemshaven Holding B.V. te 's-Hertogenbosch op grond van de
Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: Nb-wet 1998) een vergunning verleend
voor het oprichten, in werking nemen, in werking houden en regulier onderhoud
van een elektriciteitscentrale in de Eemshaven, gemeente Eemsmond, alsmede
voor daarmee samenhangende werkzaamheden tot verlenging van de
Wilhelminahaven en het treffen van natuurmaatregelen in de Emmapoider
alsmede in de buitendijkse kwelders en de uitkoop van garnalenvisserij in de
Doilard.
Tegen deze beslissing hebben de volgende partijen een bezwaarschrift ingediend:
1.
2.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
MOB namens Stichting Natuur en Milieu e.a.;
Musch und Delank namens Stadt Borkum, Gemeinde Krummhörn,
Gemeinde Jemgum;
Musch und Delank namens Nuturschutzverbandes Landesverband
Bürgerinitiativen Umweltschutz Niedersachsen e.V. (LBN) Bürgerinitiative
Besorgte Borkummer Burger (BBB);
Stichting Nateuropa;
Van den Biesen Boesveld Advocaten namens Greenpeace Nederland,
Naturschutzbund Deutschland (NABU) e.V., Bürgerinitiatieve Saubere Luft
Ostfriesland e.V., Vereniging Zuivere energie;
Waddenvereniging e.a.;
Stadt Norderney;
Deutsche Umwelthilfe;
Contramine.
De beslissing is opnieuw beoordeeld. In deze brief vindt u mijn beslissing op de
bezwaren en de overwegingen die tot deze beslissing hebben geleid. Aan het
einde van deze brief staat hoe u beroep kunt aantekenen tegen deze beslissing.
'agina 1 van 69

Beslissing
Ik verklaar de bezwaren deels gegrond en deels ongegrond. De bestreden
vergunning kan met een aangepaste motivering en met een aanvulling van
vergunde activiteiten in stand blijven. Hierna kunt u lezen op grond van welke
overwegingen ik tot dit besluit ben gekomen.
Dienst Regelingen
Afdeling Recht en
Rechtsbescherming
Datum
18 april 2013
Procedure
Op 23 maart 2012 is de aanvraag voor de bestreden vergunning ingediend bij het
Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (thans Ministerie van
Economische Zaken). Tegelijkertijd is door RWE Eemshaven Holding B.V. (hierna:
RWE) voor hetzelfde project een aanvraag voor een vergunning op basis van de
Nb-wet 1998 ingediend bij Gedeputeerde Staten van Groningen, Fryslan en
Drenthe.
De bevoegdheid tot vergunningverlening berust op grond van artikel 2, aanhef en
onder n en o, alsmede artikel 3, aanhef en onder a van het Besluit vergunningen
Natuurbeschermingswet 1998 bij mij voorzover de vergunde handelingen de
lozing van afvalwater c.q. koelwater in de Waddenzee, de verspreiding van
baggerslib in de Waddenzee en mogelijke activiteiten in het grensgebied als
bedoeld in het Eems-Dollardverdrag betreffen. Gedeputeerde Staten van
Groningen zijn bevoegd gezag om voor het project van RWE de gevolgen voor de
provincie grensoverschrijdende Natura 2000-gebieden Waddenzee en
Noordzeekustzone alsmede het Groningse Natura 2000-gebied Lieftinghsbroek te
beoordelen. Voor de Natura 2000-gebieden Duinen Ameland, Duinen
Schiermonnikoog, Aide Feanen, Wijnjeterper Schar, Van Oordt's Mersken en
Bakkeveense Duinen zijn Gedeputeerde Staten van Fryslan het bevoegd gezag.
Voorde Natura 2000-gebieden Fochtéloërveen, Witterveld, Drentsche Aa,
Eiperstroom en het Drents-Friese Wold geldt dat Gedeputeerde Staten van
Drenthe bevoegd gezag zijn.
Vanwege de samenhang tussen de vergunde activiteiten en de mogelijke effecten
daarvan, hebben de bevoegde gezagsorganen ervoor gekozen om de aangevoerde
bezwaren integraal te beoordelen, waarbij vanzelfsprekend wel geldt dat de
beslissing op bezwaar en de hierna weer te geven overwegingen slechts van
toepassing zijn op het deel van de vergunde activiteiten en de mogelijke effecten
daarvan, voor zover daarover mijn wettelijke bevoegdheid strekt.
De procedure van vergunningverlening is uitgevoerd in overeenstemming met het
bepaalde in hoofdstuk VIII van de Nb-wet 1998 en de daarvoor relevante artikelen
van de Algemene wet bestuursrecht.
Naar aanleiding van de aanvraag zijn, op grond van artikel 44, derde lid, van de
Nb-wet 1998, burgemeester en wethouders van de gemeente Eemsmond
gedurende een termijn van acht weken in de gelegenheid gesteld om over deze
aanvraag inspraak te geven. Daarnaast zijn op grond van artikel 4:8 van de
Algemene wet bestuursrecht Staatsbosbeheer Regio Noord, Stichting het
Groninger Landschap, Natuurmonumenten, Waddenvereniging, Vogelbescherming
Nederland, Greenpeace, de Natuur- en Milieufederatie Groningen, Havenschap
Delfzijl Eemshaven, Stichting MOB, Stichting Natuur en Milieu, Zeehondencreche
Lenie 't Hart, Rijkswaterstaat, Faunabescherming, LTO Noord, Stadt Borkum,
Wasser- und Schifffahrtsamt Emden, Landkreis Aurich, NLKWN Oldenburg en
Fischereiamt Bremerhaven gedurende een termijn van zes weken in de
Pagina 2 van 59

kan worden uitgesloten dat, ook indien cumulatie vanwege projecten in Duitsland
wordt meegenomen, de KDW-waarde wordt overschreden. Ter illustratie: de
achtergronddepositie in het studiegebied van RWE is ca 1500 mol/ha/jaar; de
KDW-waarden van de binnen het studiegebied aanwezige habitattypen zijn 2400
mol/ha/jaar of hoger. Hierbij geldt overigens dat alleen projecten die zelf 0,1 kg
n/ha/jaar of meer depositie veroorzaken op de Natura 2000-gebieden in het
studiegebied van RWE cumulatief dienen te worden beschouwd.
Het citaat van de Cie MER met betrekking tot Oosterhorn leidt niet tot een ander
oordeel: er is nog geen sprake van een ontwerp-bestemmingsplan. Oosterhorn
kan en hoeft dus niet in cumulatie te worden beschouwd.
Dienst Regelingen
Afdeling Recht en
Rechtsbescherming
Datum
18 april 2013
#
Het bezwaar is ongegrond.
III Conclusie
Ik handhaafde bestreden beslissing, met een aanvulling van de motivering en een
aanpassing in de vergunde activiteiten, zoals aangeduid in hoofdstuk I,
paragraaf 1, van deze beslissing. Voorts heb ik de aan de vergunning verbonden
voorschriften gewijzigd, zoals opgenomen in bijlage 1 bij dit besluit.
Beroepsmogelijkheid
Als u het niet eens bent met deze beslissing, kunt u binnen zes weken na
verzending van deze brief een beroepschrift indienen. Stuur het beroepschrift naar
de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, Postbus 20019, 2500 EA
te 's-Gravenhage. Voor de behandeling van het beroep brengt de Afdeling
bestuursrechtspraak aan u griffierecht in rekening.
Tot slot
In deze brief heb ik u uitgelegd wat de reden is voor deze beslissing. Als u nog
vragen hebt, kunt u ons bellen op telefoonnummer 070 378 53 32.
Sharon A.M. Dijksma
Staatssecretaris van Economische Zaken
Pagina 59 van 59