TOEKOMST BOTERHUISPOLDER - Gemeente Leiderdorp

TOEKOMST
BOTERHUISPOLDER
verkenning in 3 scenario’s
oktober 2007

INHOUDSOPGAVE
1 INLEIDING .......................................4
2 PROBLEEMSTELLING, DOEL EN AMBITIE .......................................6
2.1 Problemen en ontwikkelingen .......................................8
2.2 Doelstelling van het project .......................................8
2.3 Beoogde projectresultaten .......................................8
2.4 Opgaven en ambities voor de Boterhuispolder en het te volgen participatieproces ...................................9
2.5 Aanvullingen uit de startbijeenkomst .....................................10
2.6 Aanpak Zijldijk en Nieuwe Weg .....................................13
2.7 Kennisbasis .....................................13
3 PROCESBESCHRIJVING .....................................14
3.1 Stappenplan .....................................15
3.2 Werkwijze .....................................15
3.3 Startbijeenkomst .....................................16
3.4 Werkatelier 1: Denkrichtingen .....................................16
3.5 Werkatelier 2: Scenario’s .....................................16
3.6 Werkatelier 3: Toetsingscriteria .....................................17
3.7 Afsluiting .....................................17
4 SCENARIO’S .....................................18
4.1 Inleiding .....................................19
4.2 Scenario: Golfend agrarisch landschap .....................................21
4.3 Scenario: Natuur en landbouw hand in hand .....................................27
4.4 Scenario: De polder in! .....................................33
5 PLEITNOTA’S .....................................38
5.1 Toetsingscriteria .....................................39
5.2 Scenario Golfend Agrarische landschap .....................................42
5.2.1 Pleitnota vóór .....................................42
5.2.2 Pleitnota tegen .....................................43
5.3 Scenario Natuur en landbouw hand in hand .....................................44
5.3.1 Pleitnota vóór .....................................44
5.3.2 Pleitnota tegen .....................................45
5.4 Scenario De Polder In! .....................................46
5.4.1 Pleitnota vóór .....................................46
5.4.2 Pleitnota tegen .....................................47
6 EXPERT JUDGEMENT .....................................48
6.1 Landschap en cultuurhistorie .....................................49
6.2 Landbouw .....................................51
6.3 Ecologie .....................................53
6.4 Golf .....................................56
6.5 Planeconomie .....................................58
7 TOETSEN AAN BELEIDSKADERS .....................................60
7.1 Provinciaal beleid .....................................61
7.2 Hoogheemraadschap Rijnland .....................................64
7.3 Gemeente Teylingen .....................................65
2

8 DE SCENARIO’S VERGELEKEN .....................................66
8.1 Drie visies op een rij .....................................68
8.2 Openheid en onomkeerbaar groen .....................................69
8.3 Toetsingscriteria : Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit).......70
8.4 Toetsingscriteria : Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder .....................................71
8.5 Toetsingscriteria : Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied .....................................72
8.6 Toetsingscriteria : Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid ...................................73
NAWOORD .....................................74
BIJLAGE 1 : FORUMBIJDRAGEN .....................................76
BIJLAGE 2: RAPPORTEN EN BRONNEN .....................................82
BIJLAGE 3: PROCESSTUKKEN .....................................83
BIJLAGE 4: DEELNEMENDE PARTIJEN .....................................84
BIJLAGE 5 : BELEIDSKADERS .....................................86
3

1INLEIDING
4

In de afgelopen maanden is hard gewerkt aan de totstandkoming van drie reële toekomstscenario’s voor de Boterhuispolder.
In opdracht van het college van Burgemeester en Wethouders en met de randvoorwaarden van de Raad van de gemeente
Leiderdorp als vertrekpunt, zijn drie denkrichtingen uitgewerkt tot met elkaar te vergelijken scenario’s.
De betrokkenheid van bewoners, grondeigenaren en belangenorganisaties bij de Boterhuispolder is groot.
De inzet van de gebiedsateliers, was om deze betrokkenheid en bekendheid met ontwikkelingen in het gebied optimaal te
benutten. Daarom werd in vier opeenvolgende bijeenkomsten gewerkt met deze partijen, die, redenerend vanuit hun eigen
belang en expertise, met open vizier de discussie aangingen met elkaar en de atelierleiding. De gebiedsateliers vormen de
grondslag van dit rapport.
Het behoud van het groene en open karakter van de historisch unieke Boterhuispolder is het vertrekpunt van de gevoerde
discussies. De uiteindelijke scenario’s kennen binnen de context van de open polder een duidelijk verschillende visie en
invulling. Naast een scenario dat de mogelijkheden voor een golfbaan op de locatie onderzocht, is een scenario ontwikkeld
dat zich richt op natuurontwikkeling en behoud van cultuurhistorie en een scenario dat de mogelijkheden voor recreatief
gebruik van de polder in beeld brengt. In alle scenario’s spelen de agrariërs een belangrijke rol.
In deze rapportage wordt inzicht gegeven in de verschillende toekomstscenario’s die denkbaar zijn voor de Boterhuispolder.
Daarnaast worden de scenario’s ook beoordeeld en vergeleken door de deelnemende partijen aan de ateliers in de
pleitnota’s. Vervolgens geeft een aantal experts hun objectief oordeel over de scenario’s en pleitnota’s. In het slothoofdstuk
maken wij, APPM en Terra Incognita, voor de drie scenario’s de balans op. We beschrijven hoe de scenario’s zich ten
opzichte van elkaar verhouden wanneer we ze langs de meetlat van alle in het atelier opgestelde toetsingscriteria leggen.
Graag wijzen we u nog op de bijlage ‘forum’ waarin ruimte is geboden aan alle atelierdeelnemers om een kort advies aan de
gemeenteraad te formuleren.
In de afgelopen maanden zijn stevige discussies gevoerd, zijn nieuwe ideeën geboren, werd goed naar elkaar geluisterd,
hebben partijen elkaar bekritiseerd maar vooral geïnspireerd, en bleef het geloof dat we samen op de goede weg zaten.
Met dit rapport bezit u voldoende inzicht in de keuzes die gemaakt moeten worden en de argumenten die de keuzes
onderbouwen.
Wij wensen u veel leesplezier en wijsheid bij het maken van die keuzes,
Jan Maurits van Linge en Frank van Vliet
Atelierleiders van Terra Incognita en APPM Management Consultants
5

2PROBLEEM-
STELLING, DOEL &
AMBITIE
6

De Boterhuispolder maakt deel uit van het Groene Hart. Van dit Groene Hart worden al jaren stukken afgeknabbeld voor
woningbouw en andere, niet altijd passende, functies. Het is van belang een dergelijke ontwikkeling voor de Boterhuispolder
te voorkomen.
Om de huidige kwaliteiten van het groene en open landschap van de Boterhuispolder te behouden, is een actieve aanpak
nodig. Niets doen biedt onvoldoende garantie dat het landschap met zijn huidige kwaliteiten op termijn behouden blijft. Met
de toenemende vraag naar woningen is het anders voorstelbaar dat de polder op enig moment in de toekomst ten prooi valt
aan woningbouw.
Behoud en ontwikkeling van de kwaliteiten van de Boterhuispolder vragen om helder beleid en om een daadkrachtige
uitvoering daarvan. Het ontbreken van dit beleid heeft de gemeenteraad van Leiderdorp doen besluiten een project te starten
dat moet resulteren in een toekomstvisie voor de Boterhuispolder. Een visie waarmee iedereen weet waar hij of zij aan toe is.
Dat kan betekenen dat delen een andere functie en/of inrichting krijgen, maar ook dat het beheer van de Boterhuispolder een
andere vorm krijgt. Een derde uitkomst kan zijn dat de juridisch planologische kaders worden aangepast zodat ongewenste
ontwikkelingen worden uitgesloten.
De gemeenteraad van Leiderdorp heeft in maart 2007 de opdracht en randvoorwaarden van het project vastgesteld.
Deze sluiten aan bij beleidskaders van de regio Holland Rijnland en de Provincie Zuid-Holland om de Boterhuispolder als
onderdeel van het Groene Hart voor de lange termijn groen en open te houden en daarbij beter toegankelijk te maken voor
de recreant.
De Boterhuispolder ligt slechts voor circa de helft in de gemeente Leiderdorp. Het noordelijke deel ligt op het grondgebied
van de gemeente Teylingen. De gemeente Teylingen heeft deelgenomen aan de werkateliers en is ten volle bereidheid om
samen te werken zodat de visie voor de Boterhuispolder voor het Teylingse en Leiderdorpse gedeelte zo goed mogelijk
op elkaar wordt aangepast. Tijdens de werkateliers bracht de gemeente Teylingen haar (concept) toerisme en recreatie
visie in. Daaruit kwam o.a. de randvoorwaarde dat de golffunctie niet in de gemeente Teylingen kan liggen. Gedurende de
werkateliers is regelmatig ambtelijk en bestuurlijk overleg geweest.
In dit hoofdstuk wordt de opdracht van de
gemeenteraad van Leiderdorp voor het gehele
project Boterhuispolder weergegeven. Voor
de duidelijkheid vermelden we dat het project
voor de Boterhuispolder uit 2 fasen bestaat. De
eerste fase betreft het ontwikkelen van mogelijke
toekomstscenario’s. Het resultaat daarvan is
neergelegd in dit rapport. De tweede fase start
na de keuze van de raad en omvat het uitwerken
van het gekozen scenario in een visie, een
inrichtingsplan en uitvoeringsprogramma.
Ook worden in dit hoofdstuk de resultaten van
de startbijeenkomst, waar de problemen en
knelpunten uit de projectopdracht zijn aangevuld,
beschreven.
Plangebied
Werkateliers Boterhuispolder
Gemeente Teylingen
Gemeente Leiderdorp
7

2.1 PROBLEMEN EN ONTWIKKELINGEN
In het besluit van de gemeenteraad worden de problemen en ontwikkelingen in de Boterhuispolder als volgt beschreven:
1. Het groene en open karakter van de Boterhuispolder staat door verschillende ontwikkelingen onder druk. In de regio is
er sprake van oprukkende bebouwing en een tekort aan nieuwe woningbouwlocaties. De agrarische sector heeft met
steeds strengere regelgeving en toenemende lasten te maken. Mede als gevolg daarvan besluiten steeds meer boeren
hun bedrijf te beëindigen. Het is daarom de vraag of de agrarische sector ook voor de lange termijn als economische
drager van het gebied kan gelden. Beleggers en ontwikkelaars hebben vanuit strategische overwegingen al gronden in
de polder verworven.
2. De Boterhuispolder is niet goed ontsloten voor recreanten (fi etsers, wandelaars, kanoërs) uit de stedelijke omgeving.
Uit diverse beleidsdocumenten blijkt dat er juist behoefte is aan extensieve recreatie rond de stad*. Fietsers en
wandelaars kunnen op dit moment uitsluitend via de randen (Zijldijk en Leidseweg) of via de Nieuwe weg de polder
beleven. Deze wegen zijn ook voor auto’s toegankelijk en dus minder geschikt voor het recreatieve verkeer.
3. De huidige overgang tussen de stad (Leiden/Leiderdorp) en het polderlandschap (Boterhuispolder) is niet fraai. De
overgang kan als hard en abrupt worden omschreven.
4. Er bestaat geen actueel en toekomstgericht gemeentelijk beleidsplan voor de inrichting van de Boterhuispolder.
Het bestemmingsplan dateert van eind jaren zestig. Hierin is aan het grootste deel van de polder een agrarische
bestemming toegekend en heeft een aanzienlijk deel van de polder nog de bestemming verkeer, omdat destijds een
deel van de rondweg Leiden-Leiderdorp in de polder geprojecteerd was.
5. De polder bestaat uit veenweidegrond en heeft daardoor te kampen met inklinking. Daarbij brengt het huidige
grondgebruik van de agrarische sector een verlaging van het waterpeil met zich mee en zorgt daardoor voor een iets
meer dan autonome inklinking van het veenweidegebied (gemiddeld 3 mm per jaar).
6. Sinds 2002 verzoekt de Golfvereniging Leiderdorp (GVL) om een locatie voor een golfbaan in Leiderdorp. Door
de GVL zijn als mogelijke locaties de polder Achthoven en de Boterhuispolder genoemd. Tot op heden is door de
gemeente nog geen locatie voor een golfbaan beschikbaar gesteld.
* Deze behoefte wordt ook onderschreven door een onderzoek van Alterra in opdracht van de ANWB. Hierin is de
beschikbare recreatieve opvangcapaciteit per persoon in 2030 voor wandelen en fi etsen per woonbuurt in kaart gebracht.
Voor de regio Leiden wordt deze als veel te laag gekwantifi ceerd (tekort van 2,45 tot 7,6%).
2.2 DOELSTELLING VAN HET PROJECT
Doelstelling van het project is het opstellen van een helder beleidskader voor de inrichting van de Boterhuispolder voor de
komende 15 jaar. Het beleid is gericht op:
• Behoud van het groene en open karakter van de polder;
• Behoud en waar mogelijk versterking van de cultuurhistorische, landschappelijke en ecologische waarden;
• Realisering van een onomkeerbare Groenzone;
• Het vergroten van de mogelijkheden voor recreanten uit de stedelijke omgeving tot het beleven van de polder en
maakt ontwikkelingen die daartoe bijdragen mogelijk;
• Een haalbaar, uitvoerbaar en hoogwaardig inrichtingsplan met een heldere ruimtelijk functionele structuur voor de
Boterhuispolder;
• Een helder en concreet uitvoeringsprogramma.
Het beleidskader wordt na keuze voor en uitwerking van één van de scenario’s vastgelegd in een gebiedsvisie en uitgewerkt
in een inrichtingsplan hetgeen de basis vormt voor uitvoeringsaspecten..
2.3 BEOOGDE PROJECTRESULTATEN
Het inrichtingsplan geeft duidelijkheid over:
• De mogelijkheden van meer en betere extensieve ontsluitingen voor de recreant;
• De locatie, omvang en vorm van de ”stadsrandzone”;
• De mogelijke ontwikkeling van een golfbaan;
• Mogelijke andere invullingen die passen in het beleid.
Het uitvoeringsprogramma geeft duidelijkheid over de verantwoordelijkheid van partijen voor de uitvoering van (onderdelen
van) het inrichtingsplan en de wijze waarop en wanneer de uitvoering zal plaatsvinden.
8

2.4 OPGAVEN EN AMBITIES VOOR DE BOTERHUISPOLDER EN HET TE VOLGEN PARTICIPATIEPROCES
De gemeenteraad heeft in maart 2007 opdracht gegeven tot ontwikkelen van scenario’s voor de Boterhuispolder.
Alle scenario’s zullen worden getoetst aan de volgende door de raad vastgestelde randvoorwaarden.
Door de Raad vastgestelde
Randvoorwaarden
Het toekomstscenario:
• biedt de garantie dat de Boterhuispolder
ook op lange termijn een groen en open
polderlandschap blijft, zonder bebouwing;
• maakt het gebied beter toegankelijk voor
extensieve recreatie (bijvoorbeeld wandelen,
fietsen, kanoën);
• verlaagt het waterpeil niet, tenzij de autonome
maaivelddaling daarom vraagt;
• brengt geen grotere daling van het maaiveld
met zich mee dan de autonome maaivelddaling
van dit veenweidegebied;
• zorgt voor een minder ‘harde’ overgang tussen
stad en platteland;
• respecteert en behoudt zoveel mogelijk de
cultuurhistorische en ecologische kwaliteiten
van de Boterhuispolder;
• is zo mogelijk verenigbaar met bestaande
plannen voor het Teylingse deel van de
Boterhuispolder, voor zover dit niet strijdig is
met de Leiderdorpse wensen en eisen;
• is niet strijdig met wetgeving en relevant beleid
van gemeente, provincie en rijk;
• is financieel en organisatorisch haalbaar.
De scenario’s schetsen een beeld van de fysieke inrichting van de Boterhuispolder (zie hoofdstuk 4). De scenario’s zijn te
vertalen –eventueel na enige verdere uitwerking – naar een programma van eisen voor het opstellen van een gebiedsvisie en
inrichtingsplan.
Doordat belangstellenden intensief bij het proces betrokken worden, kan maximaal gebruik worden gemaakt van de kennis
en ervaring van betrokkenen in en rond het gebied. Bovendien doet de gemeente op deze wijze recht aan de grote waarde
die betrokkenen toekennen aan de verschillende kwaliteiten van de Boterhuispolder.
9

2.5 AANVULLINGEN UIT DE STARTBIJEENKOMST
In een reeks gebiedsateliers zijn verschillende scenario’s voor de toekomst van de Boterhuispolder ontwikkeld. Dit proces
wordt beschreven in Hoofdstuk 3. Tijdens de startbijeenkomst op 22 mei jl. lag de nadruk op het identifi ceren van kwaliteiten
en problemen in het gebied. Dit heeft geresulteerd in een aantal aanvullingen ten opzichte van de projectopdracht van de
gemeenteraad.
Kwaliteiten
Over het algemeen worden door de deelnemers aan de startbijeenkomst onafhankelijk van elkaar een aantal kernkwaliteiten
van de Boterhuispolder benoemd. Een groot deel van de mensen benoemt de volgende kwaliteiten:
• Het agrarische karakter (met koeien in de wei);
• De aanwezige natuurwaarden (weidevogels);
• De cultuurhistorische waarde;
• Het gevoel van ruimte in de nabijheid van de stad.
Daarnaast worden er door de aanwezigen nog een aantal specifi eke kwaliteiten toegedicht aan de Boterhuispolder:
• Centrale ligging van een onderdeel van het groene hart nabij stedelijk gebied;
• In de Boterhuispolder is nog ‘ruimte’ – een gebied zonder horizonvervuiling waar je rust, stilte en frisse lucht kunt
beleven;
• De Boterhuispolder is een cultuurhistorisch waardevol gebied. De zeer oude polder uit de Karolingische tijd heeft een
karakteristieke blokverkaveling en patroon van kreekruggen;
• De mogelijkheid om te fi etsen tussen het water en de polder;
• De omgeving van de molen is een prachtige plek;
• Veel mensen vinden de harde grens tussen de bebouwing en de open polder een kwaliteit;
• Sommigen vinden de ontoegankelijkheid van het gebied een kwaliteit;
• De mogelijkheid om het kerkepad terug te brengen is een kwaliteit;
• Het behouden en maken van rustig vaarwater is een kwaliteit.
10 kwaliteiten

Knelpunten en problemen
Naast de opgave van de gemeenteraad vullen de deelnemers aan de startbijeenkomst deze aan met de volgende punten:
Openheid en beleving
De deelnemers aan de startbijeenkomst beamen de druk van o.a. de huizenmarkt op de kernkwaliteit van openheid in de
polder. Ook het gebrek aan recreatieve toegankelijkheid wordt door veel deelnemers gedeeld. Een probleem is dat routes
vaak dood lopen. De gebrekkige toegankelijkheid zorgt ook voor een matige bekendheid waardoor de waardering voor de
Boterhuispolder te laag is. Een belangrijk knelpunt dat hierbij wordt gesignaleerd is dat vergroten van de toegankelijkheid op
gespannen voet kan staan met de rust en die van de weidevogels in het bijzonder.
Golf
De mogelijkheid van een (openbare landschappelijk ingepaste) golfbaan is een de door de raad vastgestelde ingrediënt
in één van de scenario’s. Tijdens de startbijeenkomst roept de golfbaan al veel discussie op. De golfbaan wordt door
verschillende partijen als een toekomstige bedreiging voor de polder gezien. Anderen zien het samengaan van een golfbaan
met natuur en historie als een kansrijke mogelijkheid.
Overgang
De raad ziet de abrupte overgang tussen stad en polder als probleem, maar dit standpunt wordt door de aanwezigen niet
gedeeld. Men vindt de overgang juist helder en duidelijk. Men beaamt wel dat de overgang geen enkele garantie biedt dat de
stad in de toekomst niet nog een stuk opschuift. Reden temeer om de rand van de stad op de agenda van de werkateliers te
houden.
Verkeer en routes
Naast de recreatieve ontoegankelijkheid, wordt het auto- en brommerverkeer als knelpunt gesignaleerd. Vooral op de
Zijldijk ondervindt men hiervan overlast. Toename van dit verkeer zet de leefbaarheid van de omwonenden onder druk.
Ook snel varende motorboten zorgen voor overlast. Niet alleen voor omwonenden maar ook voor roeiers. Specifi ek voor
niet-gemotoriseerde watersporters kan het water worden uitgebreid bijvoorbeeld door een nieuwe verbinding met de
Dwarswetering.
Agrariërs
Tot slot hebben de deelnemers ambities aangevuld die te maken hebben met de agrariërs in het gebied. Men ziet het als
knelpunt dat, wanneer er voor de boeren geen perspectief meer is, de belangrijkste beheerder van de open ruimte verdwijnt.
Kortom een pleidooi om de boeren blijvend aan het gebied te binden. Zonder boeren en vee zal de waarde van de polder
afnemen. De inklinking die agrarische gebruik veroorzaakt, is verwaarloosbaar. Men ziet eventuele schaalvergroting (minder
boeren met meer land) niet als probleem, mits het kavelpatroon niet wordt aantast. De hoge grondprijzen, veroorzaakt door
speculatie en planologische onduidelijkheid, staan schaalvergroting echter vaak in de weg.
Knelpunten
11

12 impressie kick off

2.6 AANPAK ZIJLDIJK EN NIEUWE WEG
De gemeente Leiderdorp heeft plannen gemaakt voor de herinrichting van de Zijldijk en de Nieuwe Weg. Het gedeelte
van de Zijldijk van de Zijlbrug tot de brug over de Dwarswatering wordt 30 km zone; daarna is het 60 km zone;
De Nieuwe Weg wordt voor doorgaand gemotoriseerd verkeer afgesloten. Dit betekent dat de weg alleen voor fi etsers
(langzaam verkeer) toegankelijk is; agrarisch verkeer kan nog wel de aangrenzende percelen bereiken
2.7 KENNISBASIS
De huidige gebiedskennis vormt voldoende basis om de scenario’s op te ontwikkelen en te beoordelen. Tijdens de ateliers
is door atelierdeelnemers aangegeven dat het kennisniveau op sommige vlakken kan worden aangevuld. Mede daarom is
besloten de verschillende scenario’s voor te leggen aan experts, die op specifi eke vakgebieden een expert judgement geven
(hoofdstuk 6).
In de uitwerkingsfase, na keuze van één van de scenario’s, zullen specifi eke vraagstukken nader worden uitgediept. In het
derde atelier werden hiervoor de volgende vragen door de deelnemers aangekaart:
• Nader onderzoek naar fl ora en fauna met specifi eke aandacht voor:
o Broedvogels
o Wintervogels
o Beschermde soorten (waaronder de groene glazenmaker)
• Wat is de geomorfologische waarden van de kreken? Wat is het verschil in de waarde van de kreken ten opzichte
van de gegraven ontginningen? In nader onderzoek zal dus een onderscheid moeten worden gemaakt in de gevolgen
voor onder andere geomorfologische en aardkundige waarden van het verbreden van bestaande kreken ten opzichte
van verbreden van gegraven ontginningen enerzijds en het ‘’weer open maken” van oude kreken anderzijds.
• Duidelijk op een rij zetten wat de beleidsruimte is i.v.m. EHS, Belvedère, Groene Hart, etc. (in hoeverre het
startdocument daar nog niet in voorziet);
• Nader onderzoek naar de cultuurhistorie en aardkundige waarden opstellen.
• De gemeente moet uitzoeken wat de voordelen zijn van het uitgeven van hun gronden in agrarische pachtcontracten.
Namelijk: de gemeente blijft eigenaar van de grond en heeft stabiele inkomensverwachting; het is dus fi nancieel
aantrekkelijk; er is op deze manier ook sturing mogelijk ten aanzien van agrarische natuurbeheer; het is een goed
middel voor als de gemeente ook op lange termijn iets voor het gebied wil betekenen.
Ook zijn er per scenario enkele uitwerkingsvragen opgesteld door het werkatelier. Bij de keuze voor dat specifi eke scenario
moet hiervoor aandacht zijn.
Gedurende het proces van de gebiedsateliers is een quick scan gemaakt van bestaande waarden op basis van onder
andere:
• informatie van oa het natuurloket en SAN tellingen over fl ora en fauna (zie notitie ecologie)
• kaartmateriaal provincie en KICH ten aanzien van cultuurhistorie, beschreven in startdocument;
• onderzoek van Grontmij, ten aanzien van aardkundige waarde, water en bodem
• door deelnemers mondeling en schriftelijk aangereikte bronnen.
Voor een volledig overzicht verwijzen we naar de literatuurlijst in de bijlage.
In het vervolgproces zal de nadruk van nader onderzoek liggen op de veranderingen in de huidige situatie die het gekozen
scenario met zich mee brengt. Bij grote ingrepen zal in de meeste gevallen een Flora en Faunatoets alsmede een watertoets
verplicht zijn. Daarbij zal een veldinventarisatie moeten worden gedaan voor die fl ora en fauna.
13

14
3PROCES-
BESCHRIJVING &
PLANNING

3.1 STAPPENPLAN
Om te komen tot een gebiedsvisie (en vervolgens een inrichtingsplan) is een proces ingericht dat wordt beschreven in een
Plan van Aanpak. Hierin worden drie stappen onderscheiden:
1. Het vaststellen van een gezamenlijk vertrekpunt, vastgelegd in een Startdocument;
2. Het opstellen van drie scenario’s voor de Boterhuispolder, waaruit de gemeenteraad een keuze kan maken;
3. Het uitwerken van het gekozen scenario tot een Gebiedsvisie.
Dit rapport vormt de afronding van de tweede stap.
3.2 WERKWIJZE
Voor de gebiedsateliers zijn uiteenlopende groeperingen uitgenodigd, die gezamenlijk een goede afspiegeling vormen van de
betrokkenen bij de Boterhuispolder op verschillende schaalniveaus.
Werken in teams
Het enthousiasme om mee te werken in de gebiedsprocessen was overweldigend. Er hebben zich zoveel mensen aangemeld
dat ervoor gekozen is om de groep te splitsen in twee teams.
Het werkteam heeft in drie werkateliers gewerkt aan het opstellen van de scenario’s en de toetsingscriteria. Deze ideeën
zijn vervolgens voorgelegd aan de leden van het meedenkteam. Zij hebben de ideeën van het werkteam bediscussieerd,
aangescherpt en ontbrekende zaken toegevoegd.
Voor mensen die niet actief wilden deelnemen aan het proces, maar wel geïnformeerd wilden worden, is verslag gedaan van
het proces op de website van de gemeente.
De samenstelling van de teams is opgenomen in bijlage 4.
Samen ontwerpen
In een werkatelier werken alle betrokkenen samen aan een plan of visie voor een gebied. Dus zowel bewoners,
belanghebbenden, grondeigenaren en ambtenaren. De gemeente heeft als één van de betrokkenen deelgenomen aan het
werkatelier. Hierbij werden naast lokale ook regionale belangen meegenomen.
Er is niet alleen gediscussieerd maar ook geschetst aan het gebied onder leiding van ontwerpers, die daarbij hun
vakexpertise op gebied van landschap en stedenbouw inbrengen. Er was dus geen sprake van inspraakavonden waarbij
mensen reageren op plannen van de gemeente, maar de atelierdeelnemers is gevraagd actief mee te werken en samen met
andere deelnemers tot oplossingen te komen..
15

3.3 STARTBIJEENKOMST
Tijdens de Startbijeenkomst hebben de deelnemers aan de ateliers kennis genomen van het voorgestelde proces. Daarbij
hebben zij zich gebogen over de opdracht van de gemeenteraad en deze vanuit eigen ervaring en expertise aangevuld. Op
deze wijze is op deze avond een compleet overzicht ontstaan van de kwaliteiten van het gebied en de problemen die zich
voordoen. Dit is het overzicht als beschreven in hoofdstuk 2.
3.4 WERKATELIER 1: DENKRICHTINGEN
Het eerste werkatelier stond in het teken van creativiteit en het genereren van een veelheid aan ideeën. Tijdens deze avond
met het werkteam is er naar gestreefd zoveel mogelijk ideeën voor de Boterhuispolder op papier te krijgen, waarbij nog niet
gekeken is naar de wenselijkheid en haalbaarheid. Vanuit drie ‘extreme’ denkrichtingen is getracht even zoveel plannen
te maken voor het gebied. Hoe zou de Boterhuispolder eruit zien als we het volledig naar de zin maken van de recreant?
En hoe ziet het eruit als we alles inzetten op natuur? Of op landbouw? Aan het einde van de avond, die plaatsvond in het
gemeentehuis van Leiderdorp, werden de uiteenlopende ideeën met alle werkteamleden gedeeld.
3.5 WERKATELIER 2: SCENARIO’S
De ideeën die naar voren zijn gekomen in het eerste werkatelier vormden de bron van inspiratie bij het opstellen van
scenario’s. In deze scenario’s, die zullen worden voorgelegd aan de gemeenteraad, is gezocht naar combinaties van
functies, op zodanige wijze dat zij elkaar konden versterken en gezamenlijk zullen bijdragen aan de open en groene polder.
Er is nadrukkelijk drie maal ingezet op een integraal en realistisch perspectief voor de Boterhuispolder.
Omdat het uitwerken van een volledig scenario de nodige tijd vergt, is voor het tweede atelier een volledige dag uitgetrokken.
Deze vond plaats in de Boterhuispolder, in een stal bij van de familie Van Schie. Tijdens de lunchpauze werd een excursie
gehouden door een gids van het IVN. Aan het einde van de dag voegde het meedenkteam zich bij het werkteam en bogen de
teams zich gezamenlijk over de resultaten.
16
impressie eerste werkatelier

3.6 WERKATELIER 3: TOETSINGSCRITERIA
De gemeenteraad zal haar keuze funderen op een serie toetsingscriteria. In het derde atelier is een lijst samengesteld
waarbij de door de raad aangegeven criteria werden aangevuld door de aanwezigen van het werkteam. De scenario’s zijn op
deze avond in het gemeentehuis ook aan de toetsingscriteria onderworpen en aan de hand hiervan zijn pleitnota’s vóór en
tégen de scenario’s opgesteld (zie hoofdstuk 5). In de pleitnota’s is letterlijk weergegeven welke argumenten de deelnemers
die avond naar voren hebben gebracht. De criteria zullen een belangrijke positie innemen in de uiteindelijke beoordeling van
welk scenario en/of welke inrichtingsmaatregelen de voorkeur genieten. Dit zal namelijk mede afhankelijk zijn van het belang
dat aan elk van de criteria wordt gehecht.
Tijdens dit derde atelier werd nog eens duidelijk dat de meningen over de wenselijkheid van de diverse scenario’s
uiteenlopen. Om naast de beoordeling door de deelnemers een objectieve beoordeling te verkrijgen, is in navolging hierop
aan diverse experts gevraagd advies uit te brengen over elk scenario.
3.7 AFSLUITING
Op 18 september heeft een afsluitende bijeenkomst plaats gevonden waarin de concept rapportage met de deelnemers
van werk- en meedenkteam is besproken. Daarbij was ook een enkel raadslid en commissielid aanwezig. Er werden onder
andere aanvullingen gedaan op de onderbouwing van de verschillende pleitnota’s en op de varianten bij de verschillende
scenario’s.
Impressie tweede werkatelier
17

4SCENARIO’S
18

4.1 INLEIDING
De uitkomsten uit het werkatelier en meedenkteam van 26 juni vormen de basis voor de scenario’s zoals deze in dit
hoofdstuk zijn beschreven. Er is gewerkt aan drie scenario’s, te weten:
• Golfend agrarisch landschap
• Natuur en landbouw hand in hand
• De polder in! (voorheen getiteld “Tussen Leiderdorp en Water”)
Deze scenario’s werden vervolgens uitgewerkt en besproken in het derde werkatelier. Onderstaand worden deze scenario’s
uitvoerig beschreven.
Steeds wordt eerst de visie achter het scenario beschreven. Deze visies verschillen nadrukkelijk qua uitgangspunten en
functies van elkaar. Vervolgens wordt ingegaan op de inrichtingsmaatregelen en mogelijkheden om de uitgangspunten en
functie(s) te borgen.
Er is voor gekozen om de inrichtingsmaatregelen die voor het voetlicht kwamen te plaatsen onder het scenario waar deze
het beste op de visie aansluiten. Zo is in een enkel geval afgeweken van die uitkomsten uit het werkteam. Het gaat hier met
name om de recreatieve ontsluitingen binnen de scenario’s ‘natuur en landschap hand in hand’ en het scenario ‘de Polder
in’. Hierdoor is in het scenario ‘natuur en landschap hand in hand’ meer het accent gelegd op behoud en versterking van de
natuurwaarden in het gebied en wordt in het scenario ‘de Polder in’ meer de nadruk gelegd op de recreatieve potentie van de
polder. Hierbij is overigens aangesloten bij de opmerkingen uit het meedenkteam.
Graag vestigen we uw aandacht op de varianten per scenario. Tijdens de slotavond merkten verschillende atelierdeelnemers
op graag de intensievere vorm van recreatieve ontsluiting in het scenario ‘natuur en landbouw hand in hand’ te zien en
anderen juist de extensieve vorm van recreatieve ontsluiting in het scenario ‘de polder in!’. Deze mogelijkheden zijn
nadrukkelijk opgenomen in de varianten die voor elk scenario binnen de visie zijn omschreven. Dit geldt ook voor de variant
waarin de golffunctie gecombineerd is met bestaande waarden in het noordelijke deel van de polder.
Zo is het voor alle scenario’s mogelijk inrichtingsmaatregelen uit te wisselen wanneer dat passend is binnen de voorgestelde
visie.
In de scenario’s wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan hoe het groene en open karakter van de polder op de lange termijn
duurzaam gehandhaafd moet worden. Dat kan op verschillende manieren geborgd worden:
• Vastleggen van het groene en open karakter van de polder in (juridische) privaatrechtelijke overeenkomsten.
• Het borgen van het open en groene karakter door de overheid met verschillende middelen als beleids- en
bestemmingsplannen. Dat vraagt om politieke continuïteit.
• Tot slot kan het groene en open karakter van de polder worden veiliggesteld door de publieke opinie te mobiliseren.
Wanneer immers alle Leiderdorpers de openheid hoog waarderen is het erg moeilijk om draagvlak te vinden voor het
veranderen van het karakter van de polder.
In alle scenario’s zal een samenspel van deze verschillende mogelijkheden aan de orde zijn. Echter de nadruk wordt steeds
op één van deze mogelijkheden gelegd.
Voorafgaand aan de beschrijving moet benadrukt worden dat er in dit stadium geen ontwerpen of inrichtingsplannen zijn
gemaakt. Er is gewerkt aan scenario’s die gebaseerd op een visie op de toekomst van de Boterhuispolder een mogelijk
toekomstbeeld van de polder schetsen. Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een wandelpad kan dat nu o.a. indicatief
aangegeven zijn. De plek en vormgeving moeten in de vervolgstap (het opstellen van een inrichtingsplan) worden gemaakt.
Zo is ook de golfbaan een indicatie die wel overeenstemt met de benodigde afmetingen voor deze sport maar welke concreet
nog moet worden ontworpen.
19

Boterhuispolder 2030
Beste Jan,
Kom je binnenkort een keer golfen? Ik weet dat
je niet zo’n golfer bent maar de baan bij ons in
Leiderdorp is echt uniek. Als je komt zul je het
wel zien. Niet alleen wandelen van hole naar
hole maar echt genieten van het landschap is
het hier. Vanaf de baan kijk je zo de polder in
met zijn prachtige sloten en mooie vogels. In
het begin was het wel een beetje wennen dat de
boeren de baan beheerden maar zo kunnen we
werk met werk maken. Sinds kort kun je eigen
Boterhuiskaas in het clubhuis kopen van boer
Berend. Laatst kon ik Berend trouwens nog uit
de brand helpen met de automatisering van zijn
mestboekhouding.
Ach en als je geen zin hebt om te komen golfen
dan maken we gewoon een mooie wandeling.
Ik geloof niet dat er ergens anders een golfbaan
is waar dat zo mooi kan. Gelukkig zal dat tot in
de lengte van jaren zo blijven.
een groet uit de polder van
Hans
20
collage vertrekpunten van het werkatelier

4.2 SCENARIO: GOLFEND AGRARISCH LANDSCHAP
Visie
De aanleg van een golfbaan zal ervoor zorgen dat de stedelijke druk op het zuidelijke (Leiderdorpse) deel van de polder
minimaal wordt, aangezien de golffunctie het groene en open karakter vastlegt in een duurzame functie. Daarbij kan de
aanleg van een golfbaan goed samen gaan met behoud van de landbouw zodat er twee economische dragers van de
Boterhuispolder ontstaan. Bovendien wordt het landschap voor de stedeling op nieuwe manieren ontsloten (zonder het risico
te lopen een golfbal tegen het hoofd te krijgen). Hoewel in het noordelijke (Teylingse) deel van de polder de stedelijke druk
veel geringer is, neemt het scenario de mogelijke stedelijke druk weg door alle gronden in gemeenschappelijk beheer te
nemen.
Door de nieuwe en bestaande functies in privaatrechtelijke overeenkomsten vast te leggen wordt het groene en open
karakter van de polder gewaarborgd.
Uitgangspunten:
In de opdracht van de Raad van Leiderdorp is het ontwikkelen van één scenario met een golfbaan uitgangspunt. Daarbij stelt
de buurgemeente Teylingen op haar beurt dat de golfbaan zich moet beperken tot het grondgebied van Leiderdorp. Uit de
literatuur halen we de volgende oppervlaktes die uitgangspunt vormen voor de studie:
• 9 holes golfbaan, minimaal 25 ha – 27,5 tot 50 hectare bij recreatief medegebruik
• 18 holes baan, minimaal 45 hectare – 54,5 tot 65 hectare bij recreatief medegebruik
(Bron: De Nederlandse Golffederatie en onderzoek van de NMU (Natuur en Milieufederatie Utrecht))
In het werkatelier wordt op basis van deze gegevens geconcludeerd dat een golfbaan van 18 holes niet binnen de
opgegeven randvoorwaarden mogelijk is.
Inrichting- en beheersmaatregelen
Golfbaan
Startpunt in dit scenario is de aanleg van een golfbaan die landschappelijk goed is ingepast en zorgt voor een recreatieve
ontsluiting van het landschap. Om de baan landschappelijk goed in te passen vormen openheid en zichtlijnen belangrijke
uitgangspunten. Dat behoud van de openheid goed mogelijk is laat de baan in Hitland zien. Voor het spelplezier kunnen
plaatselijk verhogingen in het landschap worden aangebracht. Zolang deze onder 1,40 blijven, blijft vrij zicht (ooghoogte is
1,60) behouden.
Daarnaast is de hoofdlijn van de historische verkaveling uitgangspunt. Het behoud van alle kavels stuit op praktische
bezwaren. De golfbaan zal een negatieve invloed hebben op de bestaande weidevogels in het zuidelijk deel van de polder.
De randen van de baan en het agrarisch beheer van de kavels rond de golfbaan zullen op hun beurt nieuwe natuurwaarden
aan de polder toevoegen zoals natte plekken en fl auwe natuurlijke taluds.
In het scenario wordt voorgesteld de voorzieningen van de golfbaan zoals een parkeerplaats en het clubhuis in de
zuidoosthoek te plaatsen. Ze liggen dan zo min mogelijk in het zicht (door bestaande beplanting) en zijn goed bereikbaar. De
driving-range (om de afslag te oefenen) en oefenholes kunnen direct ten noorden daarvan liggen. Het gebouwtje van waaruit
men de afslag oefent ligt uit de wind en regen en aanpalend aan het clubhuis.
De negenholes baan kan vervolgens in drie clusters van drie holes worden aangelegd. De randen van de clusters worden
bepaald door de bestaande verkaveling. Binnen de clusters worden de sloten gedempt en nieuwe waterpartijen aangelegd.
Geopperd wordt om aansluiting te zoeken bij de bestaande golfclub Kagerzoom. Door middel van een pontje wordt het dan
mogelijk om 18 holes te spelen. Een andere variant is om de 9 holes baan uit te breiden met een zogenaamde 9 holes par 3
tot 4 baan. Hiermee wordt een golfbaan bedoeld van beperkte omvang waarin de langere slagen niet gespeeld worden maar
alleen de korte waardoor men in 3 tot 4 slagen bij de hole is. De oppervlakte van deze kleine golfbaan is vergelijkbaar met
een voorgesteld cluster van drie volwaardige golfholes.
De draagkracht van de grondslag is gering. Daarom zullen hoogte verschillen waarschijnlijk inklink van het veen veroorzaken
en vanzelf uitvlakken. De drooglegging van het bestaande maaiveld (circa 40 tot 60 cm) is net aan voldoende. De afslag
en put punten zullen tot 1 meter drooglegging (dat is onder zichthoogte) moeten worden opgehoogd zonder druk op
onderliggend veen te veroorzaken.
21

22
GOLFEND AGRARISCH LANDSCHAP

Landbouw
De landbouw behoudt in dit scenario een belangrijke rol. In het zuidelijke deel van de polder zal er met name sprake zijn
van landbouw als beheersvorm aangezien de oppervlakte te klein worden om economisch te kunnen boeren. Wanneer
de percelen echter samengevoegd kunnen worden tot een groter geheel is rendabele landbouw wel een mogelijkheid.
In het noordelijk deel van de Boterhuispolder verandert er aan de ruimtelijke structuur weinig. Met de noodzakelijke
schaalvergroting van de bedrijven is het mogelijk twee goed renderende veehouderij bedrijven te runnen.
Om de stedelijke druk van het landelijke gebied weg te nemen wordt voorgesteld alle gronden onder beheer te brengen van
één partij (bijvoorbeeld een vereniging van eigenaren). Deze partij verpacht de gronden met een langdurige pacht aan de
boeren. Er wordt gewerkt met een veenweide pact of privaat rechtelijke regeling waarin wordt vastgelegd dat de gronden de
agrarische functie behouden.
Landhuizen
Om fi nanciële middelen te genereren om alle gronden op te kopen en onder beheer van één partij te brengen, wordt in dit
scenario voorgesteld aan de rand van de polder enkele landhuizen te bouwen met een beperkte privé kavel. De landhuizen
kunnen zowel door één gezin als door meerdere gezinnen worden bewoond. Met de opbrengsten kunnen gronden worden
aangekocht. De landgoed-eigenaren kunnen (vanuit hun belang van vrij uitzicht) een stem krijgen in de beherende partij.
De randen van de polder zijn het meest kwetsbaar voor de (spreekwoordelijke) verrommeling van het landschap. Door in de
randen plaatselijk landhuizen te bouwen (die passen in het landschap) worden ongewenste functies voorkomen.
Of voor de ontwikkeling van landgoederen gebruik gemaakt kan worden van de natuurschoonwet (fi scaal voordeel) of de
regeling nieuwe landgoederen moet nader worden uitgezocht.
Recreatieve ontsluiting
De ontwikkeling van de golfbaan maakt het mogelijk om de aanliggende wijken van Leiderdorp royaal te verbinden met de
polder door nieuwe fi ets en wandelpaden aan te leggen tussen het groen van de golfbaan. Naar het noorden toe is de paden
dichtheid minder hoog om de agrarische functie niet te belemmeren. De Nieuwe Weg is in dit scenario opgeruimd.
Door de oude veenkreken te verbreden wordt de historie van het landschap beter afl eesbaar. Bovendien kunnen de kreken
als kanoroute worden gebruikt.
Tot slot ziet dit scenario een belangrijke recreatieve functie weggelegd voor de Zijldijk. Dit gaat echter niet samen met de
vele autobewegingen van mensen die naar hun bootjes rijden in de verschillende haven(tje)s langs de dijk. Daarom wordt
voorgesteld de havens te bundelen tot één ruimtelijk goed ingepast watersportcentrum ergens in de regio. Dit nieuwe
centrum heeft dan ook een hogere kwaliteit dan de kleine haventjes langs de Zijl. Wanneer dat op de noordpunt van de
polder komt te liggen is een nieuwe auto ontsluiting langs de noordoostzijde zeer gewenst. Echter andere plekken in de regio
moeten hierbij zeker worden onderzocht.
Onomkeerbaar groen
In dit scenario wordt op twee manieren zorg gedragen voor een onomkeerbare groene en open Boterhuispolder:
• De golfbaan zorgt voor het onmogelijk maken van stadsuitleg in aansluiting op de bestaande stad. Bovendien zal de
betere beleefbaarheid van het landschap vanaf de nieuwe paden en de golfbaan, ervoor zorgen dat woningbouw rond de
golfbaan geen draagvlak heeft in de toekomst.
• Door alle gronden onder beheer van één partij of vereniging van eigenaren te plaatsen en de bestemming privaat
rechtelijk of in een veenweidepact te regelen is het open blijven van de polder beter te garanderen.
23

24
referentiebeeld golfbaan Hitland

Toegankelijkheid
Dit scenario vergroot de toegankelijkheid van de Boterhuispolder in grote mate. Een netwerk van fi ets en wandelpaden
aansluitend op de aanliggende woonwijken loopt tussen de golfbaan door over de perceelsgrenzen en langs
veenkreken. Ten noorden van de golfbaan is de dichtheid beperkter. De Zijldijk wordt voor autoverkeer afgesloten (m.u.v.
bestemmingsverkeer). Wanneer de watersport wordt gebundeld in het noorden wordt een nieuwe weg aangelegd om dit goed
te ontsluiten.
Varianten
Voor het voorgestelde scenario Golfend agrarische
landschap zijn de volgende varianten denkbaar:
* De landhuizen in het noordelijke deel van de
polder laten vervallen en op een andere wijze
een ‘grondbank’ ontwikkelen. Hiermee wordt de
agrarische functie in het noordelijke deel behouden;
* Naast de golffunctie meer natuurontwikkeling
te laten plaatsvinden mogelijk ten koste van de
primaire agrarische functie;
* Uitbreiden van de golfbaan met 9 zogenaamde korte
holes (in omvang passend op een golfschots met
drie holes) en/of aansluiting zoeken bij de golfclub
Kagerzoom.
* Een andere optie is met medewerking van Teylingen
(op het grondgebied van de gemeente Teylingen)
een beter renderende 18 holes golfbaan aan te
leggen.
Variant zonder landhuizen
Uitwerkingsopgaven
Specifi eke opgaven waar nadrukkelijk aandacht aan moet worden besteed wanneer dit scenario gekozen wordt zijn:
• Hoe kunnen waarden die verloren gaan gecompenseerd worden (fl ora en fauna: specifi ek gezien weide vogels en
historische verkaveling)?
• Welke juridische regeling is mogelijk om gemeenschappelijk eigendom en nieuwe landhuizen te combineren?
• Het uitwerken van de exploitatie van de golfbaan binnen strikte ruimtelijke voorwaarden.
• Bij ontwerp van de golfbaan moet de loopafstanden tussen de golfschotsen nadrukkelijk aandacht krijgen. Te grote
loopafstanden levert een baan op die onaantrekkelijk is om te spelen.
• Nadere locatiestudie voor een bundeling van watersport binnen of buiten de polder.
referentiebeeld golfbaan Hitland
25

Boterhuispolder 2030
Beste Jans,
Hier op de boerderij gaat het geweldig. In geen
tijden hebben we een projectontwikkelaar gezien
die er op uit was om onze gronden te kopen. Sinds
enige jaren is het voor iedereen duidelijk dat en
waarom de Boterhuispolder agrarisch blijft en
dat geeft een hoop rust. We hebben het bedrijf
wat kunnen uitbreiden sinds boer Berend er mee
gestopt is. Nu we in overleg met natuurorganisaties
een beheerplan hebben gemaakt is het aantal
grutto’s waanzinnig gestegen. Ik kan zo van genieten
van die mooie vogels.
Wist je trouwens dat we nu ook een bed & breakfast
zijn begonnen. Bel me snel dan houd ik hem
een weekend voor je vrij.
Tot snel
Annie
26
collage vertrekpunten van het werkatelier

4.3 SCENARIO: NATUUR EN LANDBOUW HAND IN HAND
Visie
In dit scenario worden de natuur- en landschapswaarden door goed agrarisch beheer vergroot. Stedelingen zijn te gast in en
rondom de polder en beleven de waarden vooral vanaf de randen.
De uniciteit van het gebied zit voor dit scenario in de cultuurhistorische waarden (Karolingische verkaveling) en het
weidevogelgebied. Deze waarden worden in het scenario verder uitgebreid. Daarom komt recreatieve ontsluiting op een
tweede plan en zijn weidevogels en cultuurhistorie maatgevend.
Het uitdragen van de hoge natuur- en landschapswaarden zorgt voor een hoge waardering van de polder die op haar beurt
zorgt voor een onomkeerbare groene polder. Daarnaast wordt dit gewaarborgd door eenduidige bestemmingsplannen en
andere overheidsinstrumenten om de polder een status te geven.
Inrichtings- en beheersmaatregelen
Handhaven bestaand karakter
In grote lijnen blijft het karakter van de polder in dit scenario gehandhaafd. Door specifi ek agrarisch natuurbeheer worden de
leefomstandigheden voor de weidevogels als scholeksters, grutto’s, tureluurs, kieviten, ganzen en smienten geoptimaliseerd.
In het werkatelier wordt de suggestie geopperd om het gebied op termijn zodanig in te richten dat het de status van
Vogelhabitatrichtlijn-gebied kan krijgen. Deze mogelijkheid wordt tegengesproken door de ecoloog (zie hoofdstuk 6)
Agrariërs kunnen bijdragen aan de versterking van natuurwaarden door (intensiever) slootkantenbeheer, rietaanplant,
uitgesteld maaien en vernatting in delen van de polder. Door lage delen zoals de Veenderij als natuurgebied te beheren
ontstaat een foerageergebied voor diverse vogelsoorten. Voor andere soorten kan het interessant zijn een biotoop als het
bestaande ‘geriefhoutbosje’ ook op andere plekken toe te voegen. Kenmerk van een geriefhoutbosje is dat deze geen
snelgroeiende soorten kent en bovendien regelmatig (elke drie jaar) wordt afgezaagd van origine voor gebruiksdoeleinden.
Zo zal een geriefhoutbosje geen bedreiging vormen voor de weidevogels door als uitkijkpost voor roofvogels te fungeren. Tot
slot draagt ook de beperkte verbreding van de originele veenkreken bij aan de toename van de soortenrijkdom voor fl ora en
fauna.
Om de openheid te vergroten en roofvogels geen uitzichtpunt te bieden worden op enkele plekken hoge bomen weggehaald.
Daarbij kan overwogen worden de bomen langs de Leyhof te kappen om zodoende de band met de polder te versterken en
het uitzicht te verbeteren.
Schaalvergroting van boerenbedrijven (en niet van het landschap) is daarbij overigens in het belang van zowel de
bedrijfseconomische toekomst van de boeren als voor de natuur. Wanneer boeren de beschikking hebben over meer grond,
is het gemakkelijker om ruimte en kansen te bieden aan natuur.
Recreatie mogelijkheden
De beleving van de waarden van de polder vindt vooral vanaf de randen plaats, vanaf de Zijldijk en de Nieuwe Weg. Door het
gebied zijn enkele boerenlandpaden ofwel struinpaden denkbaar. Dit zijn onverharde paden die tijdens het broedseizoen (15
maart tot 15 juni conform de boerenlandpaden regeling van het Land van Wijk en Wouden) afgesloten kunnen worden. Door
de aanleg van een dergelijk pad kan een deel van de Boterhuispolder al wandelend worden verkend. Op deze manier treedt
de minste verstoring op en zijn de kosten beperkt.
Tijdens het werkatelier ontstaat de discussie of het mogelijk moet zijn voor recreanten op de fi ets een “Rondje
Boterhuispolder” te maken. Hiervoor kan op één plek een oost-west-verbinding worden gemaakt. Deze zal bestaan uit een
fi etspad dat tevens toegankelijk zal zijn voor landbouwverkeer. Twee opties kunnen worden onderzocht: een fi etspad langs
het water aan de noordzijde van de polder of een verbinding iets zuidelijker gelegen. Wanneer een fi etspad overwogen wordt,
moet goed bekeken worden op welke locatie de minste verstoring van weidevogels plaatsvindt. Aangezien in het werkatelier
discussie was over dit punt en binnen de visie van dit scenario de recreant te gast is, is besloten het fi etspad in eerste
instantie niet op te nemen maar een plek te geven in het derde scenario ‘De Polder In!’.
Over de Nieuwe Weg gaat nu veel sluipverkeer en dit levert vaak gevaarlijke situaties op voor fi etsers. Om deze reden
wordt de Nieuwe Weg in dit scenario alleen nog toegankelijk voor (agrarisch) bestemmingsverkeer en fi etsers. De Zijldijk
kent ook relatief intensieve verkeerstromen, voornamelijk in de weekenden, als vele auto’s richting de jachthaven rijden.
Een mogelijkheid dit enigszins te doen afnemen, kan zijn om tol te heffen vanaf het restaurant aan het begin van de dijk.
Bewoners zullen hier dan een ontheffi ng voor krijgen en overig autoverkeer wordt zoveel mogelijk ontmoedigd. Het geld dat
hiermee gegenereerd wordt, kan worden gebruikt voor het versterken van de natuurwaarden in de polder.
27

28
NATUUR EN LANDBOUW HAND IN HAND

Bewustwording
Om de waardering voor de polder te vergroten wordt in dit scenario voorgesteld een vogelkijkhut te maken aan de Nieuwe
Weg. Naast deze hut worden op verschillende andere plekken borden aangebracht die de passant wijzen op de ecologische,
landschappelijke en cultuurhistorische waarden van de polder. Een uitkijkpunt nabij de boerderij van de familie van Schie,
tegen de houtwal, behoort ook tot de mogelijkheden.
Tot slot voorziet dit scenario in een infocentrum aan de rand van het gebied aan de Zijldijk in de nieuwe woonwijk
Driegatenbrug. Behalve informatie over het gebied kan het infocentrum ook het startpunt zijn voor excursies met
natuurgidsen van IVN. Educatie vormt een belangrijk medium voor bewustwording. Er zijn nu al verschillende scholen
die jaarlijks de polder intrekken onder begeleiding van een gids. Door betere voorzieningen en informatie worden deze
mogelijkheden vergroot.
Grondeigendom
Voor een duurzame toekomst is het van groot belang dat het grondgebruik en eigendom goed geregeld is. Een
bestemmingsplan is immers ‘politiek bepaald’, waarmee zekerheid voor de lange termijn niet gegarandeerd is. Dit scenario
ziet de oplossing hiervoor door de gemeente, met 47 ha een grootgrondbezitter, haar grond in een grondbank te laten
uitgeven. Ook andere grondeigenaren moeten gestimuleerd worden om dit voorbeeld te volgen. Zij kunnen de gronden
vervolgens aan agrariërs verpachten met langdurige contracten. Dit levert niet alleen inkomsten op voor de gemeente die
zij kan investeren in landschapsontwikkeling, maar het geeft de Boterhuispolder ook de bescherming om op termijn open en
groen te blijven.
Agrariërs hebben hiermee zekerheid voor de lange termijn. Een pachtcontract duurt op dit moment formeel 6 jaar, met
stilzwijgende verlenging. Wanneer een eigenaar de grond echter zelf wil gebruiken, moet de pachter een vergoeding krijgen
voor de verplaatsing van zijn werk. Daarnaast moet een eigenaar ook bewijzen wat er daadwerkelijk met de grond gedaan
gaat worden
(De pachtwet zal per 1 september veranderen. Belangrijkste wijziging is dat de pacht van los land wordt geliberaliseerd.
Op pacht van los land voor een periode van 6 jaar of korter is het dwingende pachtrecht inzake pachtprijsbeheersing,
bescherming pachter ter zake continuïteit overeenkomst en voorkeursrecht niet van toepassing. Op een pachtovereenkomst
van los land voor een periode langer dan 6 jaar is het pachtprijsbeheersingssysteem wel van toepassing. Anders dan onder
het oude recht, waar eenzelfde verpachter eenzelfde stuk land slechts voor een aaneengesloten periode van 12 jaar kan
verpachten zonder dat het dwingende recht van toepassing is, wordt het nu mogelijk dat hetzelfde stuk land meerdere malen
tussen dezelfde partijen wordt verpacht.)
Onomkeerbaar groen
In dit scenario wordt op twee manieren zorg gedragen voor een onomkeerbare groene en open Boterhuispolder:
• Het scenario laat voldoende ruimte aan de agrariërs in het gebied om ook op lange termijn hun bedrijfsvoering te kunnen
uitoefenen.
• vergroting van natuurwaarden en cultuurhistorische kwaliteiten in het gebied draagt bij aan provinciale doelstellingen van
het gebied. Beschermende maatregelen vanuit de Provincie en Rijk beschermen de polder op de lange termijn
Toegankelijkheid
In dit scenario wordt de toegankelijkheid van de polder alleen letterlijk vergroot door enkele boerenlandpaden te
introduceren. Daarnaast worden de mogelijkheden voor beleving van het gebied verbeterd door de Zijldijk autoluw te maken
en Nieuwe Weg voor auto’s af te sluiten. Hierdoor worden ook betere (en veiligere) omstandigheden voor fi etsers gecreëerd.
Informatiepanelen en vogelobservatieposten completeren dit scenario.
29

30 Grutto

Varianten
Voor het voorgestelde scenario ‘Natuur en landbouw hand in hand’ zijn de volgende varianten denkbaar:
• Behalve de gemeente zou bijvoorbeeld ook Staatsbosbeheer de gronden in eigendom kunnen krijgen. Om dit werkbaar
te houden zouden er echter niet teveel voorwaarden aan het beheer gesteld moeten worden en moet uiteraard ook
van langdurige pacht worden uitgegaan.
• Om de geomorfologische en aardkundige waarden van de veenkreken te behouden kunnen ook bestaande sloten
worden verbreed in plaats van de originele veenkreken.
• Naast enkele boerenlandpaden is ook een uitgebreider netwerk van (fi ets)paden denkbaar zoals in de discussie tijdens
het tweede werkatelier is besproken waarbij cultuurhistorie en weidevogels maatgevend blijven.
Uitwerkingsopgaven
Specifi eke opgaven waar nadrukkelijk aandacht aan moet worden besteed wanneer dit scenario gekozen wordt zijn:
• Uitwerken van de juridische regeling van een grondbank met langdurige pachtcontracten.
• Welke beperkingen levert dit scenario op voor agrarische bedrijfsvoering in de toekomst? Kan het zijn dat het aantal
koeien per hectare bijvoorbeeld aan maxima worden gekoppeld.
• Een studie naar herinrichting en herverdeling van de kavels zodat agrarisch verkeer op openbare weg achterwege kan
blijven.
uitgesteld maaibeheer
31

Boterhuispolder 2030
Beste Francien
Je wist dat we altijd al mooi woonden aan de rand van het
Groene Hart maar de laatste jaren is het steeds mooier geworden.
We kunnen nu prachtig die mooie polder in fietsen
waar we vroeger allen heen en weer fietsten op de Zijldijk tussen
alle auto’s. Van het weekend nog is Kees met de kinderen
naar de boer Berend geweest waar je met de lammetjes mocht
knuffelen. De kleine was er niet weg te slaan.
Als je een keer langs komt fietsen we ook door naar de haven.
Daar kunnen we dan een bootje huren en zeilen we plassen
op. Met mijn zeillessen achter de rug moet dat nu wel lukken.
En kunnen we als we terug komen gaan we lekker eten bij het
havenrestaurant.
We maken snel een afspraak.
Groetjes
Elleke
32
collage vertrekpunten van het werkatelier

4.4 SCENARIO: DE POLDER IN!
Voorheen was de titel van dit scenario ‘Tussen Leiderdorp en water’. Gedurende het proces is de nadruk echter steeds meer
op de recreatieve toegankelijkheid komen te liggen, in plaats van de mogelijkheden en combinaties met water. Het scenario
speelt immers niet specifi ek in op ligging aan de Kagerplassen. Door deze ontwikkeling en dus verandering van de inhoud is
er voor gekozen om de titel te wijzigen in : De polder in!
Visie
In dit scenario staan de mensen centraal. Mensen uit de regio moeten de polder kunnen beleven en erin kunnen recreëren
om zo de relatie tussen polder en de Leiderdorpers (en Leidenaren) te verstevigen met behoud van het agrarische
en cultuurhistorische karakter. Naast educatie, waarmee de kennis over de polder wordt vergroot wil dit scenario de
gebruikswaarde van de polder vergroten. Zo gaat de polder (weer) onderdeel uit gaat maken van het collectieve geheugen
van de mensen uit de regio. ‘Onze Boterhuispolder!’ Zo worden onder andere nieuwe voet- en fi etspaden en kanoroutes
ontwikkeld om de gebruikswaarde van de polder te verbeteren en de beleving te verhogen. Men kan straks de polder in.
Dit scenario zet zo breed in om met het verhogen van de gebruikswaarde de polder onomkeerbaar groen te maken, immers
het verbeteren van de relatie zorgt voor waardering en bescherming. Bekend maakt hier bemind.
Inrichting- en beheersmaatregelen
Boeren als basis voor de polder
Het agrarische karakter van de Boterhuispolder is een basiskwaliteit die tot in de lengte van jaren gewaarborgd moet worden.
Het ervaren van het open grasland, met de koeien en schapen is een steeds zeldzamer wordende kwaliteit. Een bijna
verborgen kwaliteit omdat de polder niet in het collectieve geheugen van de Leiderdorper en Leidenaar is te vinden. Het is
een polder die nauwelijks toegankelijk is voor de stedeling. Alleen vanaf de randen (de Zijldijk en de Leidseweg) heeft men in
de huidige situatie zicht op de polder.
Het is belangrijk om de gebruikswaarde van de polder voor de stedeling te laten toenemen, zodat de kwaliteiten van de
polder door alle burgers worden onderkend. Dit betekent niet dat de polder wordt volgestopt met recreatiemogelijkheden. Er
wordt onderscheid gemaakt in twee zones:
• Het uitloopgebied: Het gebied tussen de Nieuwe Weg en de wijk Leyhof wordt een uitloopgebied voor de stedeling.
Een groen gebied direct aansluitend op de stad waar men kan wandelen, fi etsen, spelen, een rondje met de hond
maken etc. Dit gebied wordt beheerd en geëxploiteerd door een zogenaamde verbrede boer, wiens verdiensten
niet zozeer uit productie komen, maar uit andere inkomsten zoals recreatie, natuur, educatie en de verkoop van
streekproducten.
• Het verbreed agrarisch landschap: In het noordelijke deel van de polder is volop ruimte voor productie-boeren
(melkveehouders) en ligt de nadruk op extensieve vormen van recreatie en neveninkomsten.
Het uitloopgebied
In de zone tussen Leiderdorp en de Nieuwe Weg vervalt dus de primaire agrarische productiefunctie. Specifi ek dit deel van
de polder wordt weliswaar agrarisch beheerd, maar is gericht op beleving van de polder en de beleving van het agrarische
gebruik.
Het mozaïek patroon van het landschap is hier aanleiding om diverse soorten beheer toe te passen. Verruiging en vernatting
van verschillende delen waardoor nieuwe natuur ontstaat wordt gecombineerd met het houden van kleinvee (bijvoorbeeld
schapen). Hoog opgaande beplanting wordt vermeden in verband met de weidevogels en zicht op het landschap.
Recreatie gaat hier samen met natuur. Een netwerk van paden doorkruist het gebied en waar mogelijk wordt de verbinding
met de bestaande stad gezocht. De paden kruisen waar mogelijk de provinciale weg om aan te takken op het bestaande
stedelijke netwerk; vooral de relatie met de Leyhof is van belang. Naast wandelen is er ruimte voor trimmen, fi etsen,
skeeleren, kanoën, etc. De paden in dit gebied zijn het hele jaar toegankelijk.
In de zuidoost hoek is ruimte voor een nieuwe ‘boerderij’ die naast het beheer ook de uitvalsbasis vormt voor recreatieve
activiteiten. Afhankelijk van de verbrede boer (de exploitant) is de boerderij het startpunt voor activiteiten in de
Boterhuispolder, zoals paardrijden, kanovaren, boerengolf etc. (een beperkte variant op ‘het Geertje’). Naast de recreatieve
functie zal (natuur)educatie een belangrijke functie vormen van de boerderij.
De reeds bestaande uitspanning ‘de Zijlstroom’ kan zich ook tot een uitvalsbasis voor recreatieve activiteiten ontwikkelen.
Aansluitend bij de roeivereniging kan worden onderzocht of hier mogelijkheden zijn voor een kano-verhuur en/of
aanlegsteiger voor boten.
33

34
DE POLDER IN!

Verbreed agrarisch landschap
In het deel van de polder ten noorden van de Nieuwe Weg behouden de agrariërs hun functie om het landschap open en
groen te beheren. Het mozaïeklandschap biedt hier aanleiding om lage percelen te vernatten en de ruimte te geven aan
natuurontwikkeling. Samen met de bestaande natuurmaatregelen die de boeren nemen (bijvoorbeeld uitgestelde maaidatum)
ontstaat in dit deel van de polder zo een gebied met een aangename ruimtelijke diversiteit, dat inspeelt op de bestaande
landschappelijke karakteristiek. Een gebied dat zowel ruimte biedt aan de beleving van agrarische productie als aan
weidevogels.
In dit scenario worden boeren actief gestimuleerd om hun activiteiten te verbreden. Naast een breder inkomen moet dat
specifi ek de beleving van de Leiderdorpers op het platteland verbeteren. Dat vraagt ook om promotie van deze verbreding
(bijvoorbeeld de verkoop streekproducten of thee schenkerij) in de Leidse regio. Dit geeft stedelingen een doel om de polder
in te gaan en haar unieke kwaliteiten te beleven. Eventueel vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing kan worden ingezet
ten behoeve van deze doeleinden.
De oude Veenkreken worden in dit scenario royaal verbreed in combinatie met natuurlijke oevers en rietzones. Door deze te
combineren met wandelpaden (onverhard), visstekken en routes voor kano’s (met overdraagplekken naar andere kanoroutes)
zijn deze nieuwe functies goed landschappelijk ingepast. Een van de kreken loopt door tot de stadsrand en vormt daarmee
een prachtige verbinding. Onderzocht moet worden of de kreken breed genoeg zijn (of gemaakt kunnen worden) om ruimte
te bieden aan boten van de roeivereniging.
De paden moeten in het uiteindelijke inrichtingsplan zo gelegd worden dat grote weidevogelgebieden niet verstoord worden.
In het werkatelier wordt de discussie gevoerd of de (struin-)wandelpaden alleen buiten het broedseizoen toegankelijk moeten
zijn (zoals in het scenario ‘natuur en landbouw hand in hand’). Omdat de beleving en gebruikswaarde uitgangspunt vormt van
dit scenario is daar niet voor gekozen. Het blijft wel nadrukkelijk een mogelijke variant binnen dit scenario.
Verkeersoverlast Nieuwe Weg en Zijldijk
Om het doorgaand autoverkeer over de Nieuwe Weg te verminderen, wordt de weg getransformeerd tot fi etspad. Door de
weg het uiterlijk van een breed fi etspad (2-richtingen) mee te geven wordt de mentale barrière om deze weg als automobilist
te gebruiken, verhoogd. Het fi etspad blijft wel toegankelijk voor het agrarische verkeer (t.b.v. boerderijen aan de Zijldijk)
De verkeerssituatie aan de Zijldijk is problematisch. Het autoverkeer en de parkeerproblemen zijn hier in het weekend
behoorlijk groot. Met het vergroten van de recreatieve potenties in het gebied zal de verkeersdruk op de Zijldijk alleen maar
toenemen. In het huidige profi el moet naast recreatief verkeer (wandelaars en fi etsers) ook ruimte zijn voor agrarisch verkeer,
auto’s en parkeren. In het atelier wordt de suggestie gedaan om in het weekend betaald parkeren in te stellen langs de
Zijldijk en de opbrengsten te stoppen in een gebiedsfonds voor de Boterhuispolder. Daarnaast is gesproken over het mogelijk
aanleggen van een apart voet/fi etspad naast de bestaande weg. Hoe de verkeersproblematiek aan te pakken op de Zijldijk is
in ieder geval een vraag die nader onderzoek vereist.
Rondje Boterhuispolder
In aanvulling op bovenstaande paden en routes wordt ook het rondje Boterhuispolder geïntroduceerd. Het ontbreken hiervan
in de huidige situatie wordt als een groot gemis ervaren. In dit scenario wordt daarom rondom de polder een fi ets-wandelskeelerpad
gelegd. Aansluitend op de bestaande Zijldijk wordt aan de noordzijde van de polder een kortsluiting gemaakt
richting de Leidseweg. Het pad is verhard en voldoende breed voor wandelaars en fi etsers.
Daarnaast kan worden onderzocht of het mogelijk is een onverharde berm naast dit pad te maken zodat de route ook
geschikt wordt voor paarden indien daar behoefte aan is. De lengte van het rondje 7 kilometer maakt het tot een fl inke
wandeling en een uitstekend trimrondje. Voor fi etsers is aansluiting op andere netwerken (met pontjes richting Kaagsocieteit
en Rozenpad) gewenst.
Langs de route buitenom worden informatie borden geplaatst om de passanten te wijzen op de kwaliteiten van het landschap.
35

36
referentiebeeld vlonderpaden door het landschap

Onomkeerbaar groen
Het garanderen van de onomkeerbaarheid van de open groene polder is te gieten in publiekrechtelijke en privaatrechtelijke
afspraken en dat zal ook nodig zijn. De essentie van dit scenario is echter het vergroten van de betrokkenheid van de
gewone burger bij de polder.
Bij de Leidenaar en Leiderdorper zal de waardering voor de polder toenemen als de gebruikswaarde er van toeneemt. Nu
is de Boterhuispolder een polder die nauwelijks toegankelijk is voor de stedeling. De waarde van de polder wordt slechts
door belangengroeperingen onderkend. Het is belangrijk om de gebruikswaarde van de polder voor de stedeling te laten
toenemen. Het maken van een recreatieve zone maakt dat iedereen de schoonheid van de polder kan ervaren zodat dit
onderdeel gaat uitmaken van het collectieve geheugen….Het is onze mooie open groene polder.
Als alle burgers het belang en de waarde van de openheid weten te waarderen, zal deze in de toekomst niet meer snel ter
discussie komen te staan.
Daarnaast wordt in dit scenario in de volgende maatregelen voorzien om de polder open en groen te houden:
De Boterhuispolder moet aangemerkt worden als Parel van het Groene Hart. Een status die zij alleen al gezien het unieke
verkavelingspatroon waard is. Over deze parels in het Groene Hart mag in de toekomst geen discussie meer zijn! Daarmee
moet het groen en de agrarische bestemmingen met hoge cultuurhistorische waarde voldoende zijn om speculanten buiten
de deur te houden.
Tevens wordt ook in dit scenario een grondbank opgezet met de boeren en andere grondeigenaren (zoals de gemeente)
als bestuurders. Samen staan ze sterk voor een groen en open Boterhuispolder. De gemeenschappelijke eigenaren sluiten
vervolgens een verdrag met gemeentes, pachters, Van Ade, het Hoogheemraadschap Rijnland en de provincie waarbij wordt
aangehaakt aan regionaal en nationaal beleid om de polder open en groen te houden.
Toegankelijkheid
De toegankelijkheid krijgt in dit scenario een grote impuls. Direct gekoppeld aan Leiderdorp ontstaat een dicht netwerk voor
verschillende mobiliteiten. Een verhard pad rond de polder biedt wandelaars, skeeleraars en fi etsers veel mogelijkheden.
Zeker wanneer dat onderdeel uitmaakt van regionale netwerken. De struinpaden en kanoroutes (met overdraagplekken)
langs de kreken vormen hierop een belangrijke aanvulling. Het idee wordt geopperd om paden in kwetsbaar gebied te
voorzien van sloten aan weerszijden zodat betreden van het grasland onmogelijk wordt.
Varianten
Voor het voorgestelde scenario ‘De Polder In!’ zijn de volgende varianten mogelijk:
• Naast ruimte voor kano’s kan er ook ruimte zijn voor fl uisterboten in de Boterhuispolder.
• Naast de getekende kreken is het goed denkbaar meer water in de Boterhuispolder te realiseren. Daarbij kan het
water de Dwarswetering door middel van een handbedienbaar sluisje in verbinding worden gebracht met de kreken in
de Boterhuispolder.
• Zoals eerder vermeld is het goed denkbaar één of meerdere paden in het broedseizoen af te sluiten ten bate van de
weidevogels.
• In het scenario is de Nieuwe Weg grens van het uitloopgebied gebruikt. Het is echter ook denkbaar de Nieuwe Weg te
verwijderen en een grillige rand tussen beiden aan te brengen gevormd door de historische verkaveling waarmee recht
wordt gedaan aan de structuur van het landschap.
Uitwerkingsopgaven
Specifi eke opgaven waar nadrukkelijk aandacht aan moet worden besteed wanneer dit scenario gekozen wordt zijn:
• Nadere studie naar de grondbank. Uitzoeken of het mogelijk is eenmalig een bedrag in de grondbank te stoppen om
zo de polder onomkeerbaar groen te maken. De polder zou hierbij wellicht als pilot voor LNV kunnen dienen;
• Nadere studie voor de locatie van de paden in het gebied boven de Nieuwe Weg zodat de grote
weidevogelbroedgebieden niet worden verstoord. Hierbij kan de optie voor ruiterpaden worden meegenomen;
• Aandacht voor de mogelijkheden van de overheid om verbreding van de landbouw stimuleren. Hierbij de mogelijkheid
van beweiding van paarden van particulieren meenemen als vorm van verbreding;
• Detailstudie naar de wijze waarop de Zijldijk moet worden ingericht om ruimte te bieden aan de verschillende
(recreatieve) verkeersstromen op termijn;
• Onderzoeken of het mogelijk is het verbrede oude krekenpatroon geschikt te maken voor roeiboten van o.a. de
roeivereniging Asopos de Vliet?
37

38
5PLEITNOTA’S

5.1 TOETSINGSCRITERIA
In het vorige hoofdstuk zijn de drie verschillende toekomstscenario’s voor de Boterhuispolder geschetst. Het toetsen van
deze scenario’s vindt plaats in de komende hoofdstukken. In dit hoofdstuk zijn de voors en tegens bij elk scenario gebundeld
in zogenaamde pleitnota’s, zoals verwoord door de deelnemers aan het derde werkatelier.
Door de gemeenteraad van Leiderdorp zijn de volgende randvoorwaarden/toetsingscriteria meegegeven bij de start van dit
traject. Een scenario voor de Boterhuispolder;
• biedt de garantie dat de Boterhuispolder ook op lange termijn een groen en open polderlandschap blijft, zonder
bebouwing;
• maakt het gebied beter toegankelijk voor extensieve recreatie (bijvoorbeeld wandelen, fi etsen, kanoën);
• verlaagt het waterpeil niet, tenzij de autonome maaivelddaling daarom vraagt;
• brengt geen grotere daling van het maaiveld met zich mee dan de autonome maaivelddaling van dit veenweidegebied;
• zorgt voor een minder ‘harde’ overgang tussen stad en platteland;
• respecteert en behoudt zoveel mogelijk de cultuurhistorische en ecologische kwaliteiten van de Boterhuispolder;
• is zo mogelijk verenigbaar met bestaande plannen voor het Teylingse deel van de Boterhuispolder, voor zover dit niet
strijdig is met de Leiderdorpse wensen en eisen;
• is niet strijdig met wetgeving en relevant beleid van gemeente, provincie en rijk;
• is fi nancieel en organisatorisch haalbaar.
Zowel in de startbijeenkomst als in de bijeenkomst waarin de pleitnota’s voor de verschillende scenario’s zijn bedacht, zijn
de toetsingscriteria verder aangevuld door de verschillende deelnemende partijen in de ateliers. Deze uitgebreide lijst met
criteria vormde de basis voor de discussie over de voor en nadelen van de verschillende scenario’s, die zijn samengevat in
de zogenaamde pleitnota’s in dit hoofdstuk
Om de pleitnota’s goed te kunnen vergelijken, zijn de criteria gebundeld onder een vijftal kopjes.
De uitgebreide lijst met randvoorwaarden/toetsingscriteria ziet er als volgt uit
Een toekomstscenario voor de Boterhuispolder:
Openheid en onomkeerbaar groen
• Behoudt het groene en open karakter (weidsheid) van de polder;
• Biedt de garantie van een onomkeerbare groenzone: de garantie op een groene en open Boterhuispolder op de lange
termijn;
• Voegt geen nieuwe bebouwing toe in de polder
• Zorgt voor een goede stadsrand naar de polder.
39

Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit)
• Respecteert en behoudt zoveel mogelijk cultuurhistorische waarden (o.a. de Karolingische verkaveling);
• Behoudt en ontwikkelt de landschappelijke waarden en voorkomt negatieve effecten die de identiteit aantasten (o.a. de
veenkreken);
• Respecteert en behoudt zoveel mogelijk ecologische waarden (vooral de weidevogels (broedvogels en trekvogels) en
rustgebied);
• Zorgt dat er geen verlaging van het waterpeil plaatsvindt (niet meer dan door autonome maaivelddaling nodig is) en
dat er niet meer dan autonome bodemdaling plaatsvindt;
• Zorgt dat er geen aantasting van de grondwaterkwaliteit en het grondwaterpeil plaatsvindt;
Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder
• Behoudt het agrarische karakter van de polder (de koe in de wei);
• Draagt zorg voor levensvatbaarheid en duurzaamheid van agrarische bedrijfsvoering;
• Verbetert de waardering voor agrarische werkzaamheden.
40

Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied
• Vergroot de beleving van de polder door (stedelijke) recreanten;
• Verbetert de toegankelijkheid voor extensieve recreatie;
• Biedt een oplossing voor de verkeersoverlast op de Zijldijk en de Nieuwe Weg;
• Verbetert de mogelijkheden voor educatie over het gebied en de polders;
• Vergroot de recreatieve toegankelijkheid voor iedereen.
Ligging ligging Boterhuispolder
Polder Achthoven in
regionaal in regionaal recreatienetwerk
verband
Legenda
Bestaand:
Fietsroutes
Bestaande fietspaden
Boerenlandpad
Pont of brug
Gepland:
Fietspadenplan provincie 2006
Fietsplan ‘96 voormalige vervoersregio Rijnen
Bollenstreek
Pont of brug
Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid
• Is fi nancieel uitvoerbaar;
• Is organisatorisch haalbaar;
• Is verenigbaar met de plannen van de gemeente Teylingen en het relevante Provinciale en Rijks- beleid;
• Heeft draagvlak bij grondeigenaren.
De argumentatie voor of tegen een scenario is in het derde werkatelier door de deelnemende partijen op papier gezet.
Enkele argumenten zijn in slotbijeenkomst verder aangevuld. Achter een aantal argumenten is door de atelierleiding een *
geplaatst. Dit betekent dat er in de ogen van de atelierleiding sprake is van onvoldoende onderbouwing van het argument,
danwel dat het niet duidelijk is of niet begrepen wordt. Ook is een * geplaatst wanneer het niet ging om een argument
maar om een (niet onderbouwde) mening. Daarnaast is achter sommige argumenten een ** geplaatst. Dit betekent dat de
argumentatie in strijd is met wat door een expert in het volgende hoofdstuk wordt beweerd.
41

5.2 SCENARIO GOLFEND AGRARISCHE LANDSCHAP
5.2.1 PLEITNOTA VÓÓR
Openheid en onomkeerbaar groen
• Een golfbaan is een goede buffer tegen de verstedelijking van de Boterhuispolder waardoor de polder open en groen
blijft, want:
o Een golfbaan kent een hoog investeringsniveau waardoor een andere functie geen bestaansrecht heeft;
o De groene bestemming is privaatrechtelijk veiliggesteld wat veel meer garantie geeft dan een
bestuursrechtelijke bestemming in een bestemmingsplan. (Omdat dat politiek bepaald wordt en dus elke vier
jaar kan wisselen);
o Het scenario zet in op een verweving van functies: landbouw, (nieuwe) natuur, golf, extensieve recreatie en
stedelijk uitloopgebied.
• Landgoederen leveren een belangrijke bijdrage het landschap, omdat:
o De randen van het gebied die gevoelig zijn voor verrommeling worden vastgelegd;
o Een extra economische drager wordt geïntroduceerd;
o Tegemoet wordt gekomen aan de vraag van enkele grondeigenaren, waardoor draagvlak voor de gebiedsvisie
wordt verkregen bij deze grondeigenaren. Hiermee krijgen de grondeigenaren waardering voor het jarenlang in
stand houden van het landschap tegen een laag rendement; *
o Door de constructie met een grondbank waarvoor fi nanciële middelen worden gegeneerd door middel van
landhuizen, krijgen de agrariërs bestaanszekerheid voor de lange termijn. ** (Van Keulen en van Zutphen)
Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit)
• Een golfbaan kent een duurzaam beheer waardoor verrommeling en verwaarlozing van het landschap niet aan de orde
zal zijn;
• Een golfbaan levert nieuwe (anders dan bestaande) natuur op door natuurbouw en natuurbeheer waarbij gewerkt
wordt volgens Europese richtlijnen van de Golffederatie: ‘committed to green’;
• De hoofdlijn van de historische verkaveling blijft overeind en de historische veenkreken worden versterkt;
• In het noordelijke deel van de polder krijgen weidevogels alle ruimte.
Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder
• Het scenario kan werkgelegenheid opleveren, wat voor de bestaande boeren een belangrijke neveninkomst kan zijn.
• Een golfbaan vraagt een intensief beheer wat samen met andere functies (o.a. horeca en leraren) tot circa 15
arbeidsplaatsen op kan leveren;
• Het agrarische karakter blijft rond de golfpercelen gehandhaafd als beheerlandbouw;** (LEI)
• Ten noorden van de golfbaan is ruimte voor economisch vitale bedrijven. ** (LEI)
Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied
• Het scenario verbetert de recreatieve mogelijkheden van het gebied;
• Het scenario laat zich moeiteloos combineren met andere wensen ten aanzien van natuur en recreatie uit de andere
scenario’s (zoals wandelpaden, natte natuur, boerenlandpaden en observatiehutten);
• Het verkeersprobleem van de Nieuwe Weg vervalt door het opheffen van deze verbinding. Voor de Zijldijk wordt
het probleem opgelost door daar een fi ets- en bestemmingsverkeer functie aan toe te kennen. Bundeling van de
watersport in het noorden levert geen probleem op wanneer een nieuwe ontsluiting wordt gerealiseerd.
Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid
• Financieel uitvoerbaar mits de grondprijs realistisch is;
• Organisatorisch uitvoerbaar, omdat er een club is en er een markt is voor golf, maar ook voor landgoederen. Zo zijn er
verschillende exploitanten geïnteresseerd.
42

5.2.2 PLEITNOTA TEGEN
Openheid en onomkeerbaar groen
• Bij introductie van een golfbaan en zeker bij een niet fi nancieel renderende golfbaan bestaat het risico dat andere niet
groene functies in de polder worden geïntroduceerd (zoals woningbouw). Met een clubhuis, parkeerplaats en verlichte
driving range is de basis gelegd;
• Landgoederen in het noorden van de polder zijn in strijd met het doel om de polder open te houden.
• Het scenario golf vraagt om een tot 1,40 m geaccidenteerd terrein wat de openheid van het landschap aantast *
Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit)
• De cultuurhistorische, ecologische en landschappelijke waarden gaan verloren en zijn nooit meer te herstellen:
o Het verkavelingspatroon wordt verstoord en op sommige plekken kapot gemaakt;
o Het agrarische veenweide karakter verdwijnt op de plek van de golfbaan en verschuift naar het noorden.
• De aanleg van de golfbaan verstoort het geheel van de Boterhuispolder die bepaald wordt door ecologische,
landschappelijk en cultuurhistorische waarden. Het geheel, de som der delen is weg;
• De waterkwaliteit verandert door dempen van watergangen en vergraven van het terrein evenals door andere inrichting
en beheer; ** (Jol)
• Om het hele jaar de baan bespeelbaar te houden (nodig voor exploitatie) zal het waterpeil moeten worden verlaagd
aangezien ophoging door de slechte grond nauwelijks mogelijk is. Waterpeilverlaging dreigt, waardoor inklinking van
veen wordt veroorzaakt;** (Jol)
• De weidevogels worden door golf in (vrijwel) de hele polder verstoord. Ter plaatse van de golfbaan wordt de biotoop
vernietigd.
• Het creëren van natuurwaarden met een ‘ecologische golfbaan’ is op zijn minst discutabel;*
• Lichtvervuiling door driving range;
• Het gebruik van bestrijdingsmiddelen bij golf is erg intensief: dit geeft een risico voor het grond- en oppervlakte
water.** (Jol)
Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder
• De verkaveling wordt door de golf functie te versnipperd voor agrarisch gebruik.
Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied
• De polder wordt ingericht ten bate van een kleine doelgroep. Hiermee privatiseert de polder die van de hele regio is;
• Het gebied wordt weliswaar beter toegankelijk maar de karakteristieke polder is weg;
• Er is nieuwe verkeersoverlast te verwachten op de wegen die naar het golfcomplex leiden. *
Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid
• Het scenario is fi nancieel niet haalbaar, omdat het niet realistisch is de gronden voor de golffunctie tegen agrarische
waarden te verwerven; ** (Van Keulen en van Zutphen)
• Een golffunctie is in strijd met het beleid van de gemeente Teylingen en de provincie;
• Compensatie van natuur die verloren gaat (wettelijk verplicht) is niet mogelijk. Voor de aanleg van de HSL was dit al
een groot probleem. *
• Met de plannen voor een golfbaan in het gebied kom je niet meer in aanmerking voor provinciale en rijkssubsidies voor
de verbetering van het landschap. *
• De realisatie van landgoederen op het grondgebied van de gemeente Teylingen is niet waarschijnlijk.
• Het maken van een golfbaan gaat niet samen met de realisatie van een Ecologische Hoofdstructuur en het
Belvedèrebeleid. *
• Het scenario voldoet aan geen van de door de gemeenteraad opgestelde criteria. ** (diverse experts)
43

5.3 SCENARIO NATUUR EN LANDBOUW HAND IN HAND
5.3.1. PLEITNOTA VÓÓR
Openheid en onomkeerbaar groen
• Het scenario draagt zorg voor het behoud van openheid, het groen en de agrarische functie, in combinatie met de
belevingswaarde;
• Er is veel aandacht voor het open karakter van de polder;
• De hele polder kan als buffer worden gezien waardoor de ‘afronding van de stadsrand’ dus niet nodig is.
Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit)
• De unieke fl ora en fauna (met name de aanwezigheid van de vele weidevogels) wordt behouden en versterkt;
• In dit scenario wordt de toekomst voor cultuur-historische, natuur- en agrarische waarden het beste gegarandeerd..
Cultuurhistorie, natuur en agrarische bedrijven zijn niet los van elkaar te zien. Haal één van de elementen weg dan
blijft er weinig over van wat het gebied zo waardevol maakt Daarom is de som der delen van de drie genoemde
waarden, gezamenlijk veel meer waard dan ieder deel op zichzelf;
• De waterkwaliteit en het waterpeil worden in dit scenario gegarandeerd (er zijn slechts geringe aanpassingen).
Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder
• Het geeft een goede toekomst voor de beheerders van het landschap, de agrariërs, en deze krijgen op hun beurt
positieve waardering, wat het geheel uiteindelijk versterkt;
• Het is in meerdere opzichten het meest duurzame scenario. Omdat dit scenario de beheerders van het gebied het
meeste plezier in het werk geeft, het beste uitzicht op een redelijk inkomen. Vanuit dat plezier en die beloning is een
langdurige instandhouding gegarandeerd.
Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied
• Er is hier aandacht voor educatie: de oorspronkelijkheid van het gebied moet blijven: “hier liggen de wortels van het
bestaan in deze streek”;
• Beleving van het gebied vindt vooral plaats vanaf de randen. De beleving is goed mogelijk zonder het gebied te
verstoren;
• Extensieve recreatie wordt met mate toegepast.
Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid
• Dit scenario biedt de beste basis ** (gemeente Teylingen)voor de samenwerking met de gemeente Teylingen.
Teylingen (de raad) heeft zich meerdere malen expliciet uitgesproken voor in stand houding van de agrarische invulling
van de polder;
• Financieel is dit het meest aantrekkelijke en best **(van Keulen en van Zutphen) haalbare scenario. Er zijn geringe
investeringen nodig en men loopt geringe risico’s. Het scenario is aantrekkelijk voor subsidies voor verbetering van het
agrarisch cultuurlandschap in het Groene Hart;
• Het heeft de grootste **(van Keulen en van Zutphen) kans op het verkrijgen van subsidies. De Provincie Zuid Holland
kent diverse subsidie regelingen in verband met het versterken van Groene Hart kwaliteit;
• Dit scenario is het best verenigbaar met rijks- en provinciaal beleid; *
• Breed draagvlak (zowel politiek als maatschappelijk); *
• De gemeente kan zonder al teveel belemmeringen de eerste stappen zetten.
44

5.3.2. PLEITNOTA TEGEN
Deze pleitnota werd door de groep ‘verbeterpunten’ genoemd, omdat niemand nu echt tegen natuur en de bestaande agrariër
is.
Openheid en onomkeerbaar groen
• Het verzoek van de raad was in eerste instantie om zorg te dragen voor een ‘zachte’ overgang. Dit scenario voorziet
hier niet in;
• Wanneer nieuwe geriefhoutbosjes worden aangepland, kan dit de openheid aantasten (= hoger dan 1,60 m). En ook
bestaat het risico dat, wanneer het te hard groeit, roofvogels aangetrokken worden die weer een bedreiging vormen
voor de weidevogelpopulatie.** (ecoloog Royal Haskoning)
Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit)
• Het verbreden van kreken kan ook leiden tot het verdwijnen van natuurwaarden langs de oevers en de
cultuurhistorische bodemopbouw. Wanneer er teveel kreken worden verbreed, wordt de geomorfologie teveel
aangetast. Waarom wordt er niet voor gekozen om de gegraven sloten te verbreden?
Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder
• De (juridische) bescherming van natuurwaarden kan belemmeringen veroorzaken voor de uitoefening van agrarische
werkzaamheden;
• In dit scenario is geen goede economische drager om het gebied te kunnen behouden. ** (LEI)
Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied
• Het scenario kent onvoldoende verbetering van extensieve recreatie. De stedeling wordt onvoldoende aangemoedigd
om het gebied te beleven;
• Vogelaars kunnen een verkeeraantrekkende werking hebben. *
Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid
• Er is nu geen goede privaatrechtelijke basis voor de lange termijn (voor wat betreft de eigendom van de gronden);
• Bij aandacht voor natuur zal er altijd geld bij moeten;*
• De realisatie van een grondbank is moeilijk haalbaar. Er is namelijk wel geld voor nodig en ook is een en ander
afhankelijk van de bestaande grondposities; ** (Van Keulen en van Zutphen: haalbaarheid grondbank in alle scenario’s
gelijk)
• De polder is in dit scenario niet toegankelijk genoeg voor de gemeente Teylingen?
45

5.4 SCENARIO DE POLDER IN!
5.4.1 PLEITNOTA VÓÓR
Openheid en onomkeerbaar groen
• Door de zone ‘verbreed agrarisch landschap’ is, is er bescherming voor de soorten die rust en openheid nodig hebben
(zeker bij afsluiting in broedseizoen);
• Het scenario biedt de beste buffer tegen verstedelijking door enerzijds een openbaar uitloop gebied als buffer waar
veel mensen van genieten en waar geïnvesteerd is. Anderzijds door verbeteren van de beleefbaarheid met als gevolg
waardering voor het boerenland ten noorden daarvan.
Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit)
• Het scenario heeft een goede combinatie met de zone ‘uitloopgebied’ en de zone ‘verbreed agrarisch landschap’ (goed
voor natuurbehoud en weidevogels);
• Op deze wijze bescherm je tevens de cultuurhistorische waarden en agrarisch gebruik (omdat er weinig veranderingen
plaatsvinden);
• Het voorgestelde mozaïekbeheer benadrukt het bestaande kavelpatroon en versterkt de natuurwaarden
• Kreken verbreden geeft de mogelijkheid om het verhaal van het ontstaan van het landschap te vertellen (maar
de morfologie wordt wel vernield). Optie is om de bestaande watergangen (gegraven) te verbreden: maak deze
toegankelijk voor recreanten en tast geomorfologie niet aan. Daarbij gevolgen voor weidevogels eerst goed in beeld
brengen;
• Er is steeds meer vraag naar waterbergingsgebieden. Dit levert mogelijk fi nancieringsmogelijkheden op.
Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder
• De agrariër en koe blijven in gehele polder aanwezig. Zij hebben een actieve rol in het beheer van de totale polder
Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied
• De noodzaak tot het creëren van groene randen rond de stad voor recreatief gebruik is groot. Mensen recreëren in drie
zones:
o Stadszones (massa en consumptie);
o Kinderboerderijen (minder);
o Natuurbelevingszone (nog minder).
• Deze zones zijn herkenbaar in dit scenario.
• Grotere bereikbaarheid stad-platteland met als gevolg:
o Verbeteren beleving;
o Draagvlak voor het open houden;
o Versterken van de kwaliteiten.
• Ontspannen dichtbij huis (beperkt de ongewenste verkeersstromen, je hoeft immers niet meer naar elders). Sluit aan
bij het Groene Hart beleid en urgentieprogramma Randstad. Kan voorbeeld aanpak zijn voor deze programma’s;
• Uitbreiding recreatieve routes;
• De polder wordt toegankelijk voor een brede groep mensen;
• het regionale recreatieve netwerk verbetert. Zo krijgt het Lange Afstand Wandelpad (LAW) hiermee doorgang.
Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid
• Voor dit criterium werden geen argumenten aangedragen.
46

5.4.2 PLEITNOTA TEGEN
Openheid en onomkeerbaar groen
• Het scenario biedt geen duurzame garantie dat polder open en groen blijft; *
• In dit scenario is het gebied tussen Oude Spoorbaan en Nieuwe Weg de buffer; de hele polder zou de buffer moeten
zijn (maak geen halve keuze).
Landschappelijke-, ecologische-, cultuurhistorische waarden en water(kwaliteit)
• Voor dit criterium werden geen argumenten aangedragen.
Toekomst agrariërs en agrarisch karakter van de polder
• Voor dit criterium werden geen argumenten aangedragen.
Beleving, recreatie en toegankelijkheid van het gebied
• In de groep worden zijn twee tegenstrijdige meningen op dit punt:
o De een vraagt zich af of de eis van recreatie wel legitiem is? Er is geen noodzaak voor recreatie. Men gaat naar
de Houtkamp en de duinen; *
o De ander vindt juist dat er te weinig recreatie in dit scenario is opgenomen;*
• De geplande natuureducatieve functie (infocentrum) is een concurrent van het (nieuwe) MEC in Houtkamp.
Financiële, organisatorische en beleidsmatige haalbaarheid
• Het scenario is gebaseerd op een bestuursrechtelijke regeling en dus omkeerbaar (want aan politieke verandering
onderhevig); het is juridisch steviger om het privaatrechtelijk te regelen;
• Er is in dit scenario te weinig verwevenheid tussen de verschillende functies en dus weinig maatschappelijk draagvlak
voor dit scenario;*
• Het fi nanciële draagvlak bij de grondeigenaren voor dit scenario ontbreekt (er is sprake van kapitaalvernietiging, onder
andere door vernatting van percelen en inkomstenderving); ** (Van Keulen en van Zutphen)
• Het beleidsmatige draagvlak in Teylingen voor dit scenario ontbreekt (er wordt geen waarde op hun grondgebied
toegevoegd); ** (gemeente Teylingen)
• Een aantal belangrijke (goede) onderdelen uit dit scenario kunnen goed ingepast worden in het scenario natuur en
landbouw; de ruimte en grond is schaars, dit moet worden gedeeld met meer functies;
• Betaald parkeren is geen oplossing (kost qua handhaving meer dan dat het opbrengt);
• Instandhouding van het gebied (in dit scenario wordt er van uitgegaan dat de gemeente dit doet) is organisatorisch niet
haalbaar voor gemeente.*
47

48
6EXPERT
JUDGEMENT

Om de scenario’s voor verschillende aspecten op waarde te schatten is de hulp ingeroepen van enkele experts. Hen is
gevraagd de drie scenario’s vanuit hun deskundigheid te bestuderen en van hun expert judgement te voorzien. Hen is
gevraagd de effecten van de scenario’s te benoemen en waar mogelijk een voorkeur aan te geven. Verder zijn zij gevraagd
ook bij gemiste kansen aanbevelingen te formuleren. Zij hebben als deskundige buitenstaander hun objectieve oordeel
gegeven.
6.1 LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE
Bestaande waarden.
De Boterhuispolder is een waardevolle veenweidepolder. De Boterhuispolder maakt deel uit van het gebied Oud Ade
en de Kagerplassen, dat globaal begrensd wordt door de Ringvaart van de Haarlemmermeer, Warmond, Leiderdorp en
Rijpwetering. De waarden zijn gebaseerd op een zeer oude verkaveling die vermoedelijk stamt uit de Karolingische tijd (ca
800 na Chr.). De kavels zijn grillig gevormd door aanwezige en verdwenen kreekgeulen. Er is veel open water. Kades en
wegen zijn bochtig. Er is van oudsher enig verspreide bebouwing aanwezig. Er waren vroeger vele windmolens, hiervan
resteert onder meer de Boterhuismolen.
Het gebied heeft een ander karakter dan de rest van het veenweidegebied in het Groene Hart, dat gekenmerkt wordt door
rechte en vaak lange percelen. Volgens het Platform Landschap en Cultuurhistorie heeft het gebied “Oud Ade” vergeleken
met andere gebieden in het Groene Hart een topkwaliteit (Borger, Haartsen en Vesters, 1997). Als we het gebied vergelijken
met andere gebieden die onder deze categorie vallen (delen van de Alblasserwaard en van de Krimpenerwaard, Utrechtse
Venen, polder de Ronde Hoep) dan valt een bijzonderheid op. Er is geen ‘topkwaliteit’ polder in het Groene Hart die zo
aan de voorkant van een stadsrand ligt als de Boterhuispolder. Dat wil zeggen: er kijken vele stedelingen vanuit Leyhof en
Merenwijk direct vanuit hun huis uit over een ‘top’ veenweidepolder.
Wat zijn de kwaliteiten in de Boterhuispolder:
• Aanwezigheid van oude bebouwing en de Boterhuismolen.
• Aanwezigheid van de oude kronkelende waterlopen en onregelmatige kavelgrenzen.
• De polariteit tussen enerzijds het drukke Zijllint in het westen en de rustige Zijp zonder infrastructuur, in het
noordoosten.
• Toegang en zicht op het veenweidegebied en op het agrarische grondgebruik.
• Flora en fauna die behoort bij het landgebruik in de veenweiden.
• Grootschalige openheid en daarbinnen, op microschaal, kleinschalige variatie (kronkelende sloten, afwisselende
oevers et cetera).
• Donkere plek in de nacht en relatieve stilte.
Reactie op de modellen:
A Golfend agrarisch landschap
Dit model bestaat eigenlijk uit drie lagen die los van elkaar kunnen worden beschouwd: een golfgebied, een patroon van
villa’s langs de randen en een grote haven met hiervoor een nieuwe wegontsluiting.
Het golfgebied creëert een tweedeling in de polder. Dit geldt in ieder geval voor de golfbanen die zullen opvallen in het
veenweidelandschap. Mogelijk geldt het ook voor de percelen landbouwgrond tussen de golfbanen die als beheersgebied
anders gaan ontwikkelen dan het agrarische noordelijke deel van de polder. Dit laatste is op basis van de informatie niet in te
schatten.
• Een tweedeling tast de eenheid van de polder aan. De mate waarin dit gebeurt hangt af van de precieze inrichting. Bij
voorkeur: vermijdt het.
• Het argument dat golfterreinen het landschap onomkeerbaar groen houden is pas aan de orde wanneer dit de laatste
optie zou zijn om het groen te houden. Vanuit de cultuurhistorie heeft landbouwkundig gebruik een veel grotere waarde
dan golf. Golf zal ten koste gaan van het originele karakter van het open veenweide landschap.
• Als het wel moet dan geldt als positief dat de golfbaan in het deel van de polder geprojecteerd is met relatief de
laagste historisch- landschappelijke waardering, provincie Zuid Holland) namelijk hoog in plaats van zeer hoog.
De golfpercelen passen binnen de oude verkaveling. De ‘karolingische’ begrenzingen kunnen met begeleidende informatie
voor bezoekers mogelijk beter zichtbaar worden gemaakt. Ze kunnen als het ware het verhaal vertellen van deze bijzondere
verkaveling. We verwachten echter dat de invloed van de golfpercelen onmiskenbaar groot zal zijn op de beleving van
de agrarische verkaveling. Er ontstaat een nieuw landschap met een eigen kwaliteit op deze plekken dat niet vanuit
cultuurhistorie gemotiveerd kan worden.
De golfbanen maken het mogelijk om recreatiepaden het gebied in te leggen. Dit is positief maar het gaat gepaard met een
verandering van het karakter van de polder.
49

De villa's die in het model worden voorgesteld nivelleren de verschillen die er nu bestaan langs de randen van de polder.
Het verschil tussen de drukke Zijldijk en de oostzijde met minder verkeer en bebouwing zal verdwijnen. Als er noodzaak is
tot bebouwing in een van de modellen is het beter hier een expliciete inrichtingsdiscussie van te maken. Er moet ingegaan
worden op vragen als: Hoe veel is er nodig? Moet dit langs de randen? Of op boeren erven? Of in een bebouwingscluster dat
ergens een plek kan krijgen? Vanuit landschap en cultuurhistorie heeft het de voorkeur om geen bebouwing in deze omvang
in de polder toe te laten . Als het wel moet dan is bijvoorbeeld, de wijze waarop dit gebeurt is rond de roeivereniging, beter
dan de hier voorgestelde spreiding langs de randen.
De weg die wordt aangelegd naar een nieuwe haven nivelleert de verschillen die er zijn tussen de oost en de westzijde
van de polder. Bovendien wordt de weg geprojecteerd op of langs een kadestructuur die volgens de cultuurhistorische
waardenkaart van de provincie Zuid Holland een hoge waarde heeft. Kan een haven niet beter dicht bij de weginfrastructuur
worden aangelegd?
B Natuur en landbouw hand in hand
In dit scenario is vooral sprake van behoud. Hier wordt er positief en beschermend met de cultuurhistorische waarden
omgegaan. Echter als de kwaliteiten van een landschap niet gezien mogen worden kan de samenleving er ook moeilijk
waarde aan geven. Draagvlak voor cultuurhistorie hangt dan ook samen met toegankelijkheid. Angst voor alle verstoring van
natuurwaarden is daarvoor geen goede drijfveer. Enige verstoring en verandering van bestaande waarden kan gemotiveerd
worden vanuit de wens om het cultuurhistorische landschap beter beleefbaar te maken
Een enkele opmerking over de invulling:
1. Natuur op enkele lage plekken kan tot variatie en tot versterking van natuurwaarden leiden. Geadviseerd wordt
de plaats en ontwikkeling van natuur niet alleen hydrologisch (functie volgt peil) maar ook landschappelijk en
cultuurhistorisch te beschouwen, zodat versnippering wordt voorkomen. Mogelijk valt er wat te schuiven waardoor
landschappelijke structuren (bijvoorbeeld een kreek of juist een oude agrarische boerderij ) worden versterkt door de
gerichte ontwikkeling van natuurwaarden. Bij keuze voor dit scenario moeten kortom de plekken voor natuurwaarden
nader worden overwogen.
C De Polder In!
Vanuit cultuurhistorisch en landschappelijk oogpunt heeft de visie die achter dit scenario zijn mijn voorkeur.
Immers het landschap is niet alleen oud maar ook een duurzaam cultuurgoed. De bodemdaling in de Boterhuispolder is
beperkt vergeleken met andere delen van het groene hart. En ondanks langdurige verstedelijking vanuit Leiden en in de
nabije Bollenstreek is de polder nog altijd agrarisch en nagenoeg onbebouwd. Dit creëert een verantwoordelijkheid naar de
toekomst. Cultureel erfgoed kan met bovenregionale wetten en subsidies beschermt worden maar beter is het wanneer de
kwaliteiten door inwoners van het gebied gedragen worden en behoud door hun wordt verlangd. Dit draagvlak kan ontstaan
door gebruik van het landschap en door directe inzet van mensen (vrijwilligers, donateurs). De nabijheid van stad en
veenweidepolder is hierbij meer een kans dan een bedreiging.
Kortom de fi losofi e achter het scenario ‘De polder in!’ sluit aan bij een betere toegankelijkheid van cultuurhistorische
waarden. Over de invulling zijn enkele opmerkingen te maken:
1. De Nieuwe Weg oogt nu als een moderne lijn een historisch landschap. Enigszins vergelijkbaar met de
hoogspanningslijn. Door de Nieuwe Weg als grens te gaan aanhouden voor functieveranderingen wordt een
tweedeling bewerkstelligd van de Boterhuispolder. Het is denkbaar dat de polder straks pas ervaren wordt vanaf
de Nieuwe weg, in noordelijke richting. En dat het deel ten zuiden van de Nieuwe weg een soort stadsrandpark
wordt. Dit verwachten we aangezien de nabijheid van de N445, de stadsrand en de hoogspanningslijn, zodanige
omgevingsinvloeden betekenen dat subtiele verschillen in grondgebruik hier niet zullen opvallen. Bij de inrichting van
dit gebied tussen N445 en Nieuwe weg, zal de neiging ontstaan om grote landschappelijke verschillen te maken met
voldoende belevingswaarden. Recreanten die het veenweidegebied willen bezoeken zullen mogelijk de wens hebben
om vooral meer noordelijk door de Boterhuispolder te lopen. Is het mogelijk om een recreatiestrook uit te werken die
meer in noord zuid richting ligt?
2. Ook voor dit model geldt wat bij model B is beschreven voor verspreide natuurpercelen. Ontwikkeling kan mogelijk
ook aansluiten bij te ontwikkelen landschappelijke structuren of bij recreatiestructuren. Ook bij keuze voor dit scenario
moeten kortom de plekken voor natte natuurwaarden nader worden overwogen.
50

Enkele algemene opmerkingen over de modellen:
• Informatie over cultuurhistorische en archeologische waarden is niet gedetailleerd aanwezig. Archeologische sporen
kunnen overal gevonden worden. In de vervolgstappen om te komen tot een gebiedsvisie moet hier nader onderzoek
naar worden gepleegd.
• In de modellen is de omgang met kreken niet specifi ek gedifferentieerd uitgewerkt. Bij de uitwerking tot een
gebiedsvisie moet gekozen worden in het brede scala van mogelijkheden. Van een verbreding met enkele tot tientallen
meters ten behoeve van grotere (roei)boten. Of gaat het om een brede ecologische, landschappelijke en recreatieve
zone maken van bijvoorbeeld 50 meter breed met riet en broedplaatsen? Het zichtbaar maken van de kreken met
rietkragen is aantrekkelijk vanuit cultuurhistorisch perspectief. Een kronkelende duidelijke zichtbare kreek met een
natuurlijk karakter zal het bijzondere karakter van deze polder versterken.
Frank Stroeken
Landschapsarchitect
Royal Haskoning
6.2 LANDBOUW
Algemene opmerkingen
Een eerste opmerking m.b.t. de voorliggende scenario’s betreft de vraag of ze in deze vorm onderscheidend genoeg zijn.
Het lijkt mij dat er een 4 e scenario nodig is, waarin elementen uit de 3 nu voorliggende alternatieven gecombineerd worden.
Ik constateer dat die vraag nu nog niet aan de orde is, maar het lijkt me dat die vraag in het vervolg van het proces wel
nadrukkelijk aandacht behoeft. Maar dat is uiteraard aan de gemeente als opdrachtgever
Een andere algemene opmerking vooraf is dat in alle scenario’s impliciet uitgegaan wordt van de bereidheid en kunde
van de zittende agrariërs in het gebied om het verbrede ondernemer-schap in te vullen zoals dat geschetst wordt. Onder
verbrede landbouw versta ik hier zowel agrarisch natuurbeheer als recreatie, zorg etc. Naar mijn verwachting zullen de
huidige agrariërs in de Boterhuispolder daar een eind in mee kunnen gaan, maar het zal toch vooral van goed overleg met
hen af hangen of ze in staat en bereid zijn om dat gewenste verbrede ondernemerschap in te vullen. In die zin zou ik hier
een hernieuwd pleidooi willen houden voor een Veenweidepact voor het gebied (hoe dat dan ook ingevuld wordt), zodat de
zittende agrariërs onder hun eigen voorwaarden mee kunnen werken aan de gekozen en gewenste ontwikkelingen.
Ik mis overigens in de scenario’s de analyse voor de(on-)mogelijkheden voor de agrarische sector op een wat grote regionale
schaal. Daarvoor heeft het LEI wel gepleit in haar recente rapport over de toekomstmogelijkheden voor de landbouw in de
Boterhuispolder en de Achthovenerpolder. Het lijkt erop alsof er nu vooral gekeken is naar mogelijkheden voor de zittende
bedrijven in de polder zelf. Als dat zo is zou de analyse m.i. wat te beperkt zijn.
Aanbeveling mijnerzijds zou zijn om deze analyse alsnog te plegen en te bezien wat dat voor effect heeft op de scenario’s
die nu voorliggen.
51

Laatste algemene opmerking is dat het mij in de diverse scenario niet helemaal duidelijk of het voornemen is om alle
grond op te kopen en in een grondbank onder te brengen of alleen bepaalde gronden die bijvoorbeeld in bezit zijn van de
gemeente. Dat maakt uiteraard wel wat uit voor de fi nanciering en de organisatie van het een en ander. Het is naar mijn
mening een illusie om alle grond in de polder op te kopen en opnieuw uit te geven aan de diverse functies. Een kleine
rekensom leert dat als alle 250 hectare grond in de polder opgekocht wordt tegen agrarische waarde (ligt momenteel op zo’n
30.000 Euro per hectare gemiddeld), er 7,5 miljoen Euro aan opkoop van grond besteed dient te worden. Dat is een fors
bedrag Bovendien zal de grond van het BPF en het RCOAK waarschijnlijk een veel hoger bedrag op moeten brengen. Het is
de vraag waar al dat geld vandaan moet komen en of de betrokken actoren bereid zijn om dat geld op tafel te leggen. Ik heb
daar eerlijk gezegd mijn twijfels bij.
Golfend Agrarisch Landshap
V.w.b. de scenario’s zelf zou ik in het onderstaande in eerste instantie in willen gaan op scenario 1: Golfend Agrarisch
Landschap. In dit scenario is geprobeerd om de wens van de gemeenteraad om nadrukkelijk naar de mogelijkheden voor
een golfbaan te kijken te integreren in de bredere gebiedsontwikkelingen en -mogelijkheden. Het scenario gaat m.i. wel
wat ver door in het gebied naast de golfbaan ook nog nieuwe landgoederen in het noorden van de polder te introduceren,
die dan deels de kosten van de aankoop van de grond op moeten brengen. Los van de kosten van de aankoop van de
grond (zie mijn opmerking daarover hierboven) zal het effect van die nieuwe landgoederen op de productie-mogelijkheden
en –omstandigheden van de agrarische bedrijven in de polder naar mijn mening substantieel zijn (problemen over
geluidsoverlast, stank, etc). Het is de vraag hoe daar door betrokkenen mee omgegaan zal worden, maar de ervaring leert
dat de agrarische sector in mogelijke confl ictsituaties dan meestal het onderspit delft.
Naar mijn mening zal de landbouw in de Boterhuispolder in dit scenario weinig bestaans-mogelijkheden meer hebben.
Sowieso raakt ze het optimale gebruik van de grond in het zuiden van de polder kwijt omdat daar ten zuiden van de golfbaan
geen melkkoeien meer geweid kunnen worden. De afstand tot de melkstal wordt dan te groot en bovendien vormt de
golfbaan dan een ruimtelijke barrière met de rest van het bedrijf.
Daarnaast kan wel gemakkelijk gesteld worden dat de golfbaan een buffer is tegen verdere oprukking van rode functies,
maar het is de vraag of dat zo is. Als de ‘rode functies’ het gebied intrekken in de vorm van de golfbaan en de nieuwe
landgoederen, dan zal het heel moeilijk worden om andere rode functies tegen te houden. Tenzij het grondgebruik in de rest
van de polder planologisch gezien ijzersterk vastgelegd wordt. Maar het is m.i. de vraag of dat dan nog lukt.
De agrarische sector zou inderdaad het beheer van de golfbaan voor haar rekening kunnen nemen, maar de verwachting dat
dat 5 arbeidsplaatsen op kan leveren is naar mijn mening wat aan de hoge kant.
Natuur en landbouw hand in hand
Overgaand naar scenario 2: Natuur en Landbouw hand in hand ben ik van mening dat dit scenario de meeste kansen biedt
voor de huidige en toekomstige landbouw in het gebied.
Het agrarisch natuurbeheer staat hierbij centraal en daar zijn onder een aantal voorwaarden voor langere tijd belangrijke
aanvullende inkomsten uit te halen bovenop de doorgaande inkomsten vanuit de melk. Ook de in dit scenario voorziene
schaalvergroting v.w.b. het agrarisch natuurbeheer kan hierbij als positief gezien worden voor de agrarische sector.
Het is naar mijn mening de vraag of het verstandig is om in dit scenario ook een natuur-beherende organisatie het gebied in
te halen. Boeren zijn naar mijn mening heel goed in staat om ook de wat nattere natuur te beheren en de ANV Ade zou hier
ook best een belangrijke rol bij kunnen spelen. Het zou m.i. goed zijn om hierover ook als betrokken gemeenten het gesprek
met de ANV Ade te openen.
De opmerking bij de reacties op dit scenario dat er in dit geval geen goede economische drager is om het gebied te kunnen
onderhouden kan ik niet helemaal plaatsen. Die econo-mische drager zou dan toch de agrarische sector in en om de polder
zijn? En dat die onder voorwaarden best een goede toekomst heeft in het gebied is, hoop ik, wel duidelijk geworden uit het
voornoemde LEI-rapport. Wanneer hierover goede en duidelijke afspraken gemaakt kunnen worden in de vorm van een
Veenweidepact voor het gebied en er wordt planolo-gische duidelijkheid geboden over het langere termijn agrarische gebruik
van het gebied, dan zou de agrarische sector m.i. wel degelijk de bedoelde economische drager kunnen zijn.
52

De polder in!
Scenario 3: ’De polder in!’ beperkt naar mijn mening weer de gebruiks-mogelijkheden van de grond in de polder voor de
landbouw, maar dan wel minder dan in scenario 1. Ik constateer dat de productielandbouw in dit scenario toch aardig
ingeperkt wordt, zowel in het uitloopgebied als in de zone ‘verbreed agrarisch landschap’. In het uitloopgebied lijkt me
dat logisch, maar waarom zou in het verbreed agrarisch landschap niet wat meer ruimte voor produktie-landbouw kunnen
blijven? Als daar ook verbreed moet worden, dan blijft er wellicht te weinig ruimte over om nog op een effi ciënte wijze melk
te produceren. De vraag is dan of het verlies aan die kant gecompenseerd kan worden door winst uit het natuurbeheer.
Ik verwacht dat dit in dit scenario niet helemaal tegen elkaar op zal wegen, waardoor er per saldo sprake is van
inkomensverlies voor de betrokken agrariërs. Maar als dat dan weer op een andere manier gecompenseerd wordt, is dat
wellicht ook overkomelijk.
De opmerking in de pleitnota ‘tegen’ bij dit scenario dat er hier sprake zou zijn van te weinig verwevenheid tussen de
verschillende functies begrijp ik niet helemaal. Ik zie landbouw en natuur hier juist goed samengaan en ook het versterken
van de recreatieve toegankelijkheid van het gebied kan een bijdrage leveren aan het inkomen van boerenbedrijven. Het
rondje Boterhuispolder ziet er aantrekkelijk uit en wellicht kunnen agrariërs langs de route daarvan profi teren door een
hogere omzet van hun verbredingsactiviteiten.
Conclusie
Alles overziende lijkt het me niet gemakkelijk om vanuit een overweging van alle betrokken belangen een goede keuze
te maken tussen de scenario’s. Vanuit het perspectief van de agrarische sector in het gebied zou scenario 2 naar mening
de voorkeur dienen te krijgen. Wellicht zou dat dan aangevuld kunnen worden met elementen uit scenario 3. De keuze is
uiteraard aan de raad. Ik wens haar veel sterkte en wijsheid in het verdere proces.
Theo Vogelenzang
Landbouw Economisch Instituut
6.3 ECOLOGIE
Huidige natuurwaarde algemeen
De Boterhuispolder is een typisch agrarisch gebruikt poldergebied op laagveen in het Groene Hart. Dit blijkt duidelijk uit
de voorkomende plantensoorten. De plantensoorten die in de Boterhuispolder zijn aangetroffen (gegevens van voor 2000)
behoren voornamelijk tot ecotopen van voedselrijke omstandigheden. Daarmee is de botanische waarde van de polder
laag. Dit is in een overwegend agrarisch gebruikt poldergebied op laagveen in het Groene Hart natuurlijk niet verwonderlijk.
Wel komen er in en aan de sloten een aantal soorten voor die gebonden zijn aan hoge(grond)waterstanden. De sloten en
oevers zijn ten opzichte van de percelen relatief soortenrijk, al gaat het ook hier om (vrij) algemene soorten als Gele plomp,
Drijvend fonteinkruid en Grote waterweegbree. Het meest bijzonder zijn de volgende soorten: Zwanenbloem, Krabbenscheer
53

en Dotterbloem, die op een enkele plek zijn aangetroffen. In de sloten worden geen bijzondere vis- of amfi bieën of
ongewervelden aangetroffen. Wel waargenomen zijn de volgende algemene soorten: Tiendoornige stekelbaars, Gewone pad
en Bruine kikker.
Bijzondere of meer zeldzame zoogdiersoorten komen in de Boterhuispolder niet voor. Wel zijn er vleermuisgegevens
beschikbaar, al is het niet duidelijk of de waargenomen soorten (alle) in de Boterhuispolder zijn waargenomen of dat de
waarnemingen komen uit het tegelijk geïnventariseerde gebied even ten zuidoosten van Leiderdorp. In totaal zijn er zes
vleermuissoorten foeragerend aangetroffen, waarvan de Meervleermuis het meest bijzonder is. (Redactie: de paragraaf
ecologie is gebaseerd op informatie van het natuurloket, waarbij alle bijzondere zoogdiersoorten die zijn aangetroffen bij
formele waarnemingen zijn weergegeven)
Gedurende de winterperiode pleisteren er, naast enkele andere soorten, vooral diverse ganzen- en eendensoorten in de
Boterhuispolder. Voor geen van deze watervogelsoorten wordt echter de zogenaamde 1% norm overschreden. Daarmee is
de Boterhuispolder voor geen van de waargenomen soorten, een belangrijk gebied. Met een gemiddeld seizoensmaximum
van 60 individuen, is de Boterhuispolder voor de Krakeend relatief gezien, nog het meest van belang (ééntiende deel van
de 1% norm). Voorts zijn het voornamelijk Grauwe gans, Kuifeend, Meerkoet en Waterhoen die in het gebied met enkele
tientallen individuen per soort overwinteren.
De Boterhuispolder ontleent zijn natuurwaarde met name aan de broedende weidevogels. In het noordelijk deel van
de polder zijn in het kader van de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer een tweetal beheerpakketten afgesloten.
Ondanks dat de dichtheid aan broedende weidevogels niet erg hoog is, is op de betreffende percelen (30 paar kritische
weidevogelsoorten) het aantal echter zo hoog dat in beide gevallen voldaan wordt aan de pakket-instapeisen. Over aantallen
in het zuidelijk deel van de Boterhuispolder zijn geen gegevens beschikbaar. Wel blijkt uit telgegevens uit een andere bron
dat ook hier (kritische) weidevogels broeden. Genoemd worden: Grutto, Tureluur, Zomertaling en Slobeend.
(Bronnen Sovon en SAN telgegevens)
Over relatie tussen weidevogels en de hoogspanningsleiding valt niets te zeggen omdat er geen telgegevens bekend zijn
voor het zuidelijk deel. Los van het feit of je dit mogelijke effect kan scheiden van effecten als gevolg van ander beheer,
bodemtype o.i.d. Hierover kan op basis van de gegevens niets worden gezegd en is een studie op zich.
Scenario’s in relatie tot de huidige natuurwaarden
Algemeen kan worden gesteld dat de natuurwaarden van het gebied op zich laag zijn. De waarde die het gebied heeft
ontleend het volledig aan de aanwezige kritische weidevogels, al komen deze ook niet in heel hoge dichtheden voor. Het
belang van het gebied voor weidevogels is direct gekoppeld aan het agrarische gebruik. Van weidevogels is bekend, dat
deze gevoelig zijn voor verstoring door passerende recreanten. Over de afstand tot waar weidevogels recreanten als
verstorend ervaren doen verschillende getallen de ronde. Die afstand hangt zeker ook samen met de mate van voor de
vogels voorspelbaarheid van het gedrag van de recreanten. Zo zullen doorgaande fi etsers eerder als minder verstorend
worden ervaren dan wandelaars die regelmatig stil staan.
Voorts blijkt dat wat zich aan natuur in het gebied bevindt, gebonden is aan de sloten en natte oevers.
De ontwikkeling van kreken in meer of mindere mate voor recreatiedoeleinden, hetgeen in alle scenario’s in zeker
mate terugkomt hoeft niet in te druisen tegen de doelstelling aangaande de weidevogels. In sommige scenario’s is
aangegeven dat in de broedtijd de toegang van de kreken verboden is maar bovendien zal zich langs de oevers, mits
voorzien van voldoende brede ondiepe zone, een aaneengesloten, opgaande vegetatie ontwikkeling van helofyten die
de visuele verstoring voor weidevogels voldoende wegnemen. Vanwege dit laatste valt zelfs de afsluiting van het gebied
in de broedtijd, te heroverwegen. Dit is vooral ook van belang gedurende de wintermaanden wanneer zich in de polder
ganzen- en eendensoorten verzamelen. Het maaien dient dan ook gefaseerd te gebeuren, zodat niet alle vegetatie overal
tegelijkertijd weg is en de verstoring vanaf het water maximaal is. De oeverzone kan zich ontwikkelen tot broedbiotoop van
allerlei rietvogels, die de soortenrijkdom aan vogels van het gebied ten goede komt. Een goed ontwikkelde oeverzone komt
eveneens ten goede aan allerlei vis- en amfi bieënsoorten, plantensoorten en vleermuizen (uitbreiding foerageergebied).
Voor alle scenario’s geldt dat de ontwikkelingen langs de directe rand, niet leiden tot verstoring van bestaande
natuurwaarden. De vergelijking hierna richt zich dan ook specifi ek op de ontwikkelingen meer binnenin de Boterhuispolder.
54

Golfend agrarisch landschap
De aanleg van de golfbanen leidt ter plaatse tot een geheel ander landschap waar de huidige natuurwaarden geen plek
zullen vinden. Grosso modo kan worden gesteld dat het hele gebied ten zuiden van de noordelijke begrenzing van de
golfbanen, verdwijnt als weidevogelgebied door verstoring en vernietiging van geschikt biotoop, maar mogelijk ook vanwege
de noodzakelijke aanpassingen aan de waterhuishoudkundige inrichting. In de omvorming van het gebied is het wel
mogelijk om biotopen voor allerlei watergebonden fl ora en fauna in te passen c.q. te versterken evenals het ontwikkelen van
moeraszone’s.
De padenstructuur in het noordelijk deel van de Boterhuispolder is zo intensief, dat dit zeker zal leiden tot verstoring van
weidevogels en overwinterende vogels.
Ontwikkeling van de kreken voor recreatie hoeft op zich niet te leiden tot (toename van) verstoring, mits er een voldoende
ondiepe oeverzoen wordt aangelegd waarin zich een opgaande vegetatie kan ontwikkelen (Zie voorts Landbouw en natuur
hand in hand).
De ontwikkeling van landhuizen zal gepaard gaan met de ontwikkeling van opgaand groen. Dit vormt in redelijk omvang een
geschikte biotoop voor Kraaien en Eksters en Wezels en mogelijk Vossen om als uitvalsgebied te dienen voor het prederen
van eieren en kuikens van weidevogels.
De havenlocatie wordt niet ingeschat als verstorend, al dient bij de uitwerking ervan wel rekening te worden gehouden met
het tegengaan van lichtvervuiling (vooral van belang voor vleermuizen).
Landbouw en natuur hand in hand
Dit scenario zet duidelijk het meest in op het behoud en uitbreiding van de huidige natuurwaarden. Zoals eerder aangegeven
worden die met name bepaald door de aanwezigheid van de weidevogels. Het scenario speelt in op de gevoeligheid van
weidevogels voor (visuele) verstoring.
Voor het gebruik van de boerenlandpaden geldt feitelijk iets soortgelijks als voor de kreken. De padendichtheid door het
gebied is zeer laag. Naar alle waarschijnlijkheid is de visuele verstoring van wandelaars minimaal. Wat echter wel een
probleem zal kunnen vormen, zijn loslopende honden die de percelen in kunnen gaan. Indien goede handhaving mogelijk is
op het verbod op loslopende honden, dan valt ook hier de afsluiting van het gebied in de broedtijd, te heroverwegen.
Vernatting van lage delen kan zeker bijdragen aan de doelstelling van weidevogelgebied.
Het weghalen van grote bomen met het idee dat hiermee uitvalsposten van roofvogels wegvallen en dat daarmee de predatie
van eieren en kuikens van weidevogels verdwijnt, is een illusie. Bovendien bestaan er, voor zover bekent, geen specifi eke
gegevens over de predatiedruk door roofvogels in de Boterhuispolder. De predatie gebeurt vooral ook door vogelsoorten
als Kraai, Reiger en Ekster. Deze soorten hebben geen grote bomen nodig als uitvalspost. Bovendien vormen de grote
bomen mogelijk een belangrijk onderdeel van de foerageerroute (en het foerageergebied) van vleermuizen. Het nut van het
weghalen van grote bomen wordt hier niet onderschreven.
Het ontwikkelen van geriefhoutbosjes echter, dient tot een minimum te worden beperkt omdat deze juist schuilgelegenheid
geeft aan allerlei roofdieren (waaronder de hierboven genoemde vogels) die het op weidevogels voorzien hebben.
Een status voor het gebied als Vogelrichtlijngebied is niet realistisch. Die aanwijzingen zijn reeds gedaan. Er kunnen er
op dit moment geen aan worden toegevoegd. Mocht dit op de langere termijn wel mogelijk zijn, dan is het zeker niet de
verwachting dat in het gebied de 1%-norm voor enige soort wordt overschreden (het gebied heeft waarschijnlijk een te klein
oppervlak) noch zal het behoren tot één van de vijf belangrijkste broedgebieden voor een bepaalde soort binnen Nederland.
Hiermee wordt niet voldaan aan de twee aanwijzingscriteria.
55

De Polder In!
Voor het uitloopgebied zal in vergelijkbare zin gelden dat hier de natuurwaarden in de vorm van weidevogels zullen
verdwijnen, voornamelijk vanwege de voorziene omvorming van het landgebruik. Het is niet zondermeer de verwachting dat
de voorgestane omvorming ten goede komt aan weidevogels. Vooral ook omdat deze zone voorts toch vooral op recreatief
vlak intensief gebruikt gaat worden, wat samen zal gaan met verstoring. De omvorming kan wel de diversiteit in het gebied
ten goede komen.
De vele onverharde voetpaden door het extensieve gebied doorkruisen de delen waar relatief veel weidevogels zitten, al is
de verwachting inpassing mogelijk moet zijn (zonder verdere afscherming of iets dergelijks) zonder dat dit gepaard gaat met
verstoring op de weidevogels. Het afsluiten van enkele van deze struinpaden in het broedseizoen, verdient, ondanks dat dit
geen onderdeel vormt van het scenario, zeker aanbeveling.
Ook hier zal vernatting van lage delen zeker bijdragen aan de doelstelling van weidevogelgebied.
Ontwikkeling van de kreken voor recreatie hoeft op zich niet te leiden tot (toename van) verstoring, mits er een voldoende
ondiepe oeverzoen wordt aangelegd waarin zich een opgaande vegetatie kan ontwikkelen (Zie voorts Landbouw en natuur
hand in hand). Het gebruik van de kreken dient verder niet al te zeer te worden geïntensiveerd, bovenop de mogelijkheid van
kanoën. Gemotoriseerd vaarverkeer leidt tot opwerveling, oeverafslag en vernietiging van onderwatervegetatie. Dit alles leidt
tot afname van de (potentiële) natuurkwaliteit in het water en aan de oever.
Conclusie
Het scenario Golfend agrarisch landschap leidt tot de meeste aantasting van de natuurwaarden, gevolgd door De Polder In!.
Het scenario Landbouw en natuur hand in hand sluit het meest aan bij het behoud van de huidige natuurwaarden. In alle drie
de scenario’s zijn er kansen om natuurwaarden te ontwikkelen. Deze zijn vooral gebonden aan de sloten en kreken met hun
oeverzone’s.
Tom van den Broek
Ecoloog
Royal Haskoning
6.4 GOLF
Als het van belang is het groene karakter van de Boterhuispolder voor lange termijn te waarborgen, dan is de aanleg
van een golfbaan, vooral in het zuidelijk deel, een goed middel om dat te realiseren. De golfbaan zal een buffer vormen
tegen opdringende verstedelijking. Het ruime open groene karakter en het feit dat het golfgebied zichzelf economisch kan
bedruipen, is de fundamentele bouwsteen voor deze bufferzone. Gezien de situering in de Randstad hoeft niet gevreesd te
worden, dat er onvoldoende belangstelling voor de golfsport zal zijn en er andere middelen gezocht zouden moeten worden
om de baan in stand te houden.
56

Het centrum van de golfbaan wordt gevormd door het clubhuis, parkeerterrein en oefenaccommodatie. Dit zijn de meest
“stedelijke”elementen van de baan en deze zijn daarom bewust in het oostelijk deel gelegen, daar waar ook de ontsluiting
eenvoudig is te realiseren en er van verkeeroverlast geen sprake zal zijn. Het is ook belangrijk om het centrum gebied aan te
laten sluiten bij het gebied waar de eerste en laatste golfhole in gelegen zijn. De relatie van het clubhuis met het spel op de
baan is een basis gegeven.
Het “schotsenplan” is een interessante invalshoek om de, deels tegenstrijdige, belangen in het zuidelijk deel van de
Boterhuispolder met elkaar te verenigen. Tussen de golfgebieden, die begrensd zijn door lijnen uit het verkavelingpatroon,
komen groene corridors te lopen, die hun agrarische functie behouden samen met openbare verbindingen. De ervaring bij
andere recreatiegebieden heeft geleerd dat het wandelen langs en door golfbanen als interessant en aantrekkelijk wordt
gezien door de recreanten. Zo is het wandelpad rond de golfbaan Kagerzoom zeer geliefd. De afmeting van de golfterreinen
is redelijk, drie golfholes tezamen, soms zullen ze echter aan de gewenste lengte van enkele holes moeten worden
aangepast. Het moet mogelijk zijn dit te realiseren en met het lijnenpatroon van de verkaveling rekening te houden.
De loopafstanden tussen de golfgebieden is aanzienlijk. Dat is voor de aantrekkelijkheid van de baan een behoorlijk bezwaar.
Als de corridor versmald kan worden of als er een verbinding hole kan komen, zal de kwaliteit van de baan zeker toenemen.
Ook m.b.t. het beheer is een golfbaan met vele toegangen een extra punt van aandacht, maar het is geen onoverkomelijk
bezwaar.
De technische haalbaarheid is afhankelijk van de bodemomstandigheden. De bodem is weinig draagkrachtig, dus de
hoogteverschillen in het terrein zullen alleen al om die reden beperkt zijn. De lichte ophogingen zijn beneden zichthoogte.
Dat geldt onder andere voor de greens vanwege de gewenste drooglegging en spelplezier. Deze hoogteverschillen
zullen in de grote ruimte van de polder niet waar te nemen zijn.
Met de waterstand in het aanwezige veen pakket zal zorgvuldig omgegaan moeten worden en tegelijkertijd is het van belang
is dat er voldoende drooglegging voor de speelvelden is. Drainage zal daar noodzakelijk zijn en de terreinen zullen een lichte
ophoging krijgen middels de grond die uit waterpartijen vrijkomt.
De economische haalbaarheid hangt sterk af van de kosten voor grondverwerving en de aanlegkosten. Deze laatste zijn
relatief hoog gezien de slechte bodemomstandigheden, vergelijkbaar met golfbaan Hitland in Nieuwerkerk a/d IJssel. Deze
baan is echter een onderdeel van een openbaar recreatieschap, waarbij de grondkosten niet een op een aan de golfbaan
worden toegerekend. Het is daarom van belang het plan zo op te stellen dat de te gebruiken gebieden te verkrijgen zijn voor
bedragen die overeen komen met de agrarische waarde.
Bij de aanleg en het beheer van golfbanen vormt de ontwikkeling en instandhouding van de natuur een belangrijke
randvoorwaarde. Hiervoor hebben de (internationaal verenigde)golfarchitecten een Natuurmanifest opgesteld. (Zie www.
eigca.org). Ook worden er beheerplannen opgesteld die aan de randvoorwaarden van Committed to the Green moeten
voldoen om voor certifi cering in aanmerking te komen. (Zie www.ngf.nl.) Onder andere is het gebruik van bestrijdingmiddelen
is uit den boze.
De noordzijde van de golfbaan in het recreatiegebied Hitland is te vergelijken met het beeld wat in de Boterhuispolder kan
ontstaan. Ook daar is het relatief open en plat. Bij het oudere deel bij het clubhuis staat te veel beplanting en geeft een verkeerd
beeld. Hitland heeft net als de Boterhuispolder een veenige grondslag.
Gerard Jol
Golf- en landschapsarchitect
Jol Golfdesign
57

6.5 PLANECONOMIE
Inleiding
De drie scenario’s zijn bezien op fi nanciële implicaties. Op basis van de inrichtingselementen (wegen, paden, water, etc.) is
een globale kostenindicatie opgesteld per scenario. Hierdoor ontstaat een beeld van het investeringsniveau. Zoals hieronder
omschreven is door het ontbreken van kostendragers in twee van de drie scenario’s de haalbaarheid in grote mate afhankelijk van
derde geldstromen in de vorm van subsidies en bijdragen. Hierdoor is het niet mogelijk een ‘eindsaldo’ per scenario aan te geven.
De mate waarin het scenario aansluit op actueel (lokaal) beleid en behoeften, en de daarmee samenhangende subsidie en/of
fi nancieringsmogelijkheden, bepalen in grote mate het fi nanciële risicoprofi el. Daarnaast is de mogelijk noodzakelijke verwerving
van percelen cq. verplaatsing van functies een fi nancieel risico in alle voorliggende scenario’s. Van belang is dat op basis van een
duidelijke visie met een breed draagvlak en een reële uitvoeringsstrategie partijen kunnen worden benaderd. Een grondbank zou
hierin mogelijk een sleutelrol kunnen vervullen.
Scenario Golfend Agrarisch Landschap
• Investering in golfbaan en dekking verwervingskosten voor golfbaan (natuurwaarde/ agrarische waarde ) moet in
beginsel budgetneutraal mogelijk zijn. E.e.a. is echter sterk afhankelijk van omvang en vorm (mate van inpassing
natuur) golfbaan. In de voorliggende opzet is sprake van een minder rendabele 9-holes baan en daarnaast dienen
investeringen in natuur te worden gedaan. De mogelijkheid om verwervingskosten toe te rekenen is hierdoor beperkt.
Daarnaast ontstaat de mogelijkheid tot het toevoegen van functies (horeca) waardoor opbrengsten kunnen worden
gegenereerd.
• Realisatie landgoederen geeft een mogelijkheid voor het genereren van opbrengsten. Een belangrijk gegeven is
echter het verdeelde eigendom in de polder. Door middel van een grondbank kan mogelijk een (her)verdeling van
grond(opbrengsten) plaatsvinden waardoor tevens investeringen in het landschap kunnen worden gedekt. Zo kan de
beoogde kwaliteit worden gegarandeerd en tevens de randvoorwaarden worden gecreëerd waardonder het realiseren
van landgoederen mogelijk is. Zie tevens ‘Grondbank als instrument’.
• Gedwongen verplaatsing jachthaven en verschillende haventjes langs de dijk is een belangrijk aandachtspunt.
Verplaatsingskosten en de invulling cq. verwerving van een alternatieve locatie leidt tot additionele kosten.
• Indicatie totale investeringskosten (zonder verwerving- en verplaatsingskosten) circa € 4,2 mio - € 4,7 mio.
Uitgangspunt is dat de investeringen voor de realisatie van de landgoederen (bouw- en woonrijp maken)
en de investeringen golfbaan minimaal kostendekkend zijn. Afhankelijk van de situering en omvang van de
bebouwingsmogelijkheden en de uiteindelijke eigendomsverhoudingen cq. de mogelijkheid om opbrengsten in een
grondbank in te brengen lijkt dekking van de totale investeringen (inrichtingskosten totale polder) tot de mogelijkheden
te behoren. Daarnaast komt een deel van de investeringen (recreatie) mogelijk in aanmerking voor subsidiering
Scenario Natuur en Landbouw hand in hand
• De investeringen zijn in dit scenario beperkt ten opzichte van de overige scenario’s. Deze blijven beperkt tot een
opwaardering van de bestaande infra- en groenstructuur. De wijze waarop invulling wordt gegeven aan de educatieve
voorzieningen (informatiecentrum) bepaald in hoge mate de uiteindelijk benodigde investering cq. exploitatielasten.
• Indicatie totale investeringskosten circa € 0,9 miljoen euro - € 1,4 miljoen euro. De bandbreedte wordt voornamelijk
veroorzaakt door invulling van investeringen in educatievoorzieningen. Er zijn geen functies voorzien die ingezet
kunnen worden als dekkingsmiddel voor de investeringen. Eventuele dekking van investeringen moet voornamelijk
gezocht worden in derde geldstromen in de vorm van bijvoorbeeld subsidies.
• Het opzetten van een grondbank is genoemd als instrument om de polder voor de lange termijn als waardevol gebied
te kunnen handhaven. Zie tevens ‘Grondbank als instrument’.
Scenario De polder in!
• Dit scenario betreft voornamelijk investeringen in recreatiemogelijkheden. Er worden geen opbrengsten gegenereerd.
Er is zelfs sprake van het afnemen van de agrarische waarde door het beperkter gebruik (recreatie en vernatting).
• Mogelijk dat gewijzigd gebruik wel derde geldstromen realiseert (subsidie/exploitatie) waardoor beheerkosten kunnen
worden gedekt. Mogelijk dat een deel van de polder (stadszone, intensief gebruik) ruimte biedt voor commerciële
exploitatie en daarmee een deel van de investeringskosten kan worden gedekt (horeca/themaboerderij/…).
• Het voorgestelde betaald parkeren is naast beleidsmatig waarschijnlijk ook functioneel en exploitatietechnisch op deze
schaal niet haalbaar.
• Indicatie totale investeringskosten (zonder verwerving- en verplaatsingskosten) circa € 3,4 miljoen euro - € 3,9 miljoen
euro. Eventuele dekking van investeringen moet voornamelijk gezocht worden in derde geldstromen in de vorm van
bijvoorbeeld subsidies en bijdragen. Met name dit scenario komt in aanmerking voor subsidies op het gebied van
recreatie in combinatie met landbouw waar op dit moment beleidsmatig veel aandacht voor is.
58

Grondbank als instrument
Bij de ontwikkeling van alle scenario’s is de opzet van een grondbank genoemd als belangrijk instrument om de polder
voor de lange termijn te behouden cq. te laten transformeren naar de gewenste inrichting. Het betreft dus een grondbank
gericht op een beheerfunctie. Tevens maakt een grondbank de herverdeling van percelen mogelijk waardoor een toename
van effi ciency kan plaatsvinden wat zich uiteindelijk in lagere beheerskosten en/of hogere pachtopbrengsten zou moeten
vertalen. Een belangrijke subdoelstelling van de grondbank is het laag houden van de grondwaarde zodat natuurlijk cq.
agrarisch gebruik gewaarborgd is voor de betrokken en direct omliggende gronden.
Bundeling van gronden in een grondbank en de randvoorwaarden die bijvoorbeeld aan gebruik gesteld kunnen worden,
geven de mogelijkheid richting te geven aan de doelstellingen voor het totale gebied. Daarnaast ontstaat een groter
draagvlak voor bijvoorbeeld provinciale- en rijksinvesterings-programma’s en worden fi nancieringsmogelijkheden verruimd
. Bezien moet worden in hoeverre fl ankerende maatregelen zoals bijvoorbeeld de ‘ruimte voor ruimte’ regeling of de uitruil
tussen gebieden (bij een gebiedsoverstijgende grondbank) een positieve (economische) impuls kan geven.
Van belang is de betrokkenheid van buurgemeenten en/of regionale verbanden in een grondbank die waarschijnlijk
gebiedsoverstijgend zal zijn. Daarnaast is de Provincie van groot belang, zowel vanuit een mogelijke regiefunctie
(regionaal belang) als vanuit fi nancieel perspectief gelet op mogelijke provinciale en/of rijkssubsidies (loket). Tevens
moet bezien worden in hoeverre particuliere inbreng in de vorm van fi nanciering, bijvoorbeeld door groen beleggen en/of
maatschappelijke investeringen cq. donaties, tot de mogelijkheden behoort. Ook de rol van partijen die mogelijk een belang
kunnen hebben in het gebied zoals bijvoorbeeld het hoogheemraadschap zou kunnen worden bezien. Verder is de rol van
een beheerorganisatie zoals bijvoorbeeld Staatsbosbeheer van belang.
Op basis van een nadere inventarisatie zal moeten worden bezien welke juridische en economische constructie het best
aansluit op de te realiseren doelstellingen. Van groot belang is dat een partij met name in het voortraject een voortrekkersrol
neemt. Een breed draagvlak, zowel aanbod- als de vraagkant, is essentieel voor het welslagen van de grondbank. Hierbij
kan natuurlijk worden uitgegaan van een groeimodel. Het beeld is overigens dat de nieuwe Pachtwet meer fl exibiliteit
(liberalisering) en daarmee mogelijkheden brengt voor de grondbank.
Bart Derksen
Planeconoom
van Keulen & van Zutphen b.v.
59

60
7TOETSEN AAN
BELEIDSKADERS

7.1 PROVINCIAAL BELEID
Beleidskaders:
Streekplan
In het streekplan is de Boterhuispolder aangemerkt als agrarische gebied plus. Dat wil zeggen dat de functie agrarisch
uitgangspunt is met aandacht voor weidevogels. Recreatief medegebruik is daarbij goed mogelijk. In het Hollands
Plassengebied waar de Boterhuispolder deel van uitmaakt moet aandacht zijn voor recreatieve verbindingen tussen stedelijk
en landelijk gebied.
In kernpunt 5 staat tevens vermeld dat voor het agrarisch gebied plus in o.a. het deelgebied ten noorden van de Oude
Rijn een specifi ek beschermingsregime geldt ter behoud van de agrarische sector en (in samenhang daarmee) specifi eke
cultuurhistorische en natuur- en landschapswaarden. Alhoewel de nadruk op de agrarische functie ligt bestaat ook een
mogelijkheid tot uitbreiding van agrarische ondernemingen met kleinschalige recreatie. Concrete beleidsbeslissing 2 (CBB =
hard element uit het streekplan) meldt verder dat buiten de op de streekplankaart aangegeven rode contouren geen verdere
verstedelijking mag plaatsvinden.
Landinrichtingsplan (Aanpassingsplan Ade)
Door DLG is een landinrichtingsplan gemaakt. Hierin is centraal in de Boterhuispolder een zoekgebied opgenomen voor
natuurcompensatie van de HSL. Wanneer compensatie in de Vrouwgeest polder niet tot stand komt, komt de Boterhuispolder
hiervoor in beeld. Verder voorziet het plan in de gewenste aanleg van een EHS zone langs de Zijp en de Stringsloot in
combinatie met een wandelpad.
Groen en Groene Hart beleid
Het provinciaal actieplan ‘verbetering kwaliteit van het landschap’ heeft tot doel overgangszones te creëren tussen stad en
landschap. Het Groene Hart beleid streeft naar behoud van de openheid van het veenweidelandschap. Uitgangspunt is:
- economisch vitaal
- ecologische duurzaam
- landschappelijk waardevol
Hierbij krijgt verbeteren van de toegankelijkheid specifi eke aandacht.
Prioritair gebied
De Boterhuispolder maakt deel uit van een van de prioritaire gebieden van Zuid Holland. Dat wil zeggen dat er fi nanciële
middelen (ASV gelden) beschikbaar zijn voor ideeën die passen binnen het beleid van vitaal platteland. Hierbij gaat het
onder andere om subsidies voor agrarische natuurbeheer, boerenlandpaden, verbreding van de landbouw, versterking van
economische dragers etcetera. Specifi eke POP subsidies zijn beschikbaar voor het verbeteren van de toegankelijkheid van
het landschap door middel van bijvoorbeeld informatiepanelen en bewegwijzering.
Met deze beleidskaders worden de drie scenario’s tegen het licht gehouden. Voor alle scenario’s geldt dat wanneer
aantasting van weidevogelgebieden plaatsvindt dit gecompenseerd moet (kunnen) worden. Verstoring vindt al plaats bij
slechts de aanleg van een wandelpad en zal in een Flora en Fauna toets worden vastgesteld. De mogelijkheden voor
compensatie in de regio zijn zeer beperkt.
De drie scenario’s
Natuur en landbouw hand in hand
Dit scenario behoud de kwaliteiten van het landschap en de natuur en past daarmee goed in het bestaande streekplan.
Ten aanzien van toegankelijkheid vindt de provincie de mogelijkheden erg mager en sluit het scenario niet aan bij
beleidsuitgangspunten. De mogelijkheid om een ronde door de polder te maken zou een goede toevoeging zijn aan dit
scenario.
61

De polder in!
Het recreatief uitloopgebied dat dit scenario voorstelt tegen Leiderdorp aan valt niet binnen agrarische medegebruik en
kan niet zondermeer binnen de huidige streekplan worden gerealiseerd. Aangezien het wel past in andere beleidsplannen
(verbinden van stad en land in overgangszones) is aanpassing van het streekplan te overwegen.
Door (enkele) paden in het broedseizoen af te sluiten kan de verstoring van het scenario aanzienlijk worden beperkt. Het
inzetten op een rondwandeling en aansluiten bij andere recreatieve netwerken sluit goed aan op bestaand beleid. Het pad
langs de Zijp is al in het landinrichtingsplan opgenomen in combinatie met de aanleg van de EHS.
De mogelijkheden voor het verbreden van de watergangen zijn kansrijker wanneer het waterschap deze uit
kwantiteitsprincipe ondersteunt. Overigens is de Boterhuispolder onderdeel van het “groenblauwe raamwerk” (kaart 3
Streekplan). Hierin wordt o.a. ruimte geboden voor opvang van water ter voorkoming van wateroverlast, watertekort en het
vergroten van de veiligheid en voor een goede waterkwaliteit.
Golfend Agrarisch Landschap
In kernpunt 5 van het streekplan staat vermeld dat voor het agrarisch gebied plus in o.a. het deelgebied ten noorden van
de Oude Rijn een specifi ek beschermingsregime geldt ter behoud van de agrarische sector en (in samenhang daarmee)
specifi eke cultuurhistorische en natuur- en landschapswaarden. Een golfbaan is wat ons betreft een voorziening die niet
thuis hoort in het agrarisch landelijk gebied en moeilijk is in te passen met behoud of bescherming van cultuurhistorische en
natuur- en landschapswaarden.
Een aanpassing van het streekplan kan niet zomaar, dit zal gebeuren op basis van goede ruimtelijke argumenten met een
directe verwijzing naar het provinciale ruimtelijke beleid. Een golfbaan is, anders dan recreatieve routes zoals voorgesteld
bij het scenario ‘de polder in’, geen provinciale beleidslijn en is moeilijk te combineren met de landschappelijke en
cultuurhistorische waarden. Een golfbaan heeft weinig natuurwaarden (ook al is de ‘green’ groen), weidevogels kunnen er
geen plek krijgen, het betreft veelal een kunstmatig landschap dit is funest voor de cultuurhistorie / landschappelijke kwaliteit
van het gebied.
Alhoewel een golfbaan economisch gezien aantrekkelijk lijkt is deze veelal voor slechts een beperkte groep mensen
toegankelijk.
Al met al stoot dit scenario tegen meerdere uitgangspunten van het provinciale ruimtelijke beleid. Het is dan ook zeer
onwaarschijnlijk dat de provinciale staten hiervoor het streekplan zullen aanpassen.
Conclusie
De provincie ziet de beste toekomst in een combinatie van het tweede en derde scenario: verbeteren van toegankelijkheid
maar niet zo uitgebreid als in ‘de Polder in’ maar meer dan in ‘natuur en landbouw hand in hand’. Minimale aantasting van de
weide vogelbiotoop.
Mieke Vellekoop & Linda Hofstra - Directie Groen Water en Milieu, afdeling Groen, bureau Vitaal Platteland.
Jeroen Zuiderwijk – Directie Ruimte en Mobiliteit, afdeling Ruimte en Wonen, bureau Ontwikkeling en Realisatie
62

Leiderdorp
Uitsnede streekplan west
63

7.2 HOOGHEEMRAADSCHAP RIJNLAND
In bijlage 5 (beleidskaders) staan de uitgangspunten van Rijnland goed verwoord. Daarnaast is het Hoogheemraadschap in
het algemeen voorstander van aanleg van natuurvriendelijke oevers. Verbreden van bestaande sloten, kreken en eventueel
opengraven van oude kreken zijn voor Rijnland geen enkel probleem.
Als grootste bedreiging zien we een toekomstige diversiteit van allerlei functies die ieder om een eigen waterpeil vragen. Dit
levert een versnippering van het watersysteem op. Niet alleen uit het oogpunt van kwantiteit, maar ook vanuit waterkwaliteit
is dit volstrekt af te wijzen.
Met dit als uitgangspunt is de reactie op de scenario’s als volgt.
Golfend landschap. Dit scenario draagt een groot risico in zich. Bij het aanwezige bodemtype is lokaal vergroten van de
drooglegging via ophogen een dure – en dus moeilijk haalbare optie. Ophoging versnelt inklinking. Lokaal peil verlagen komt
dan snel in beeld. Maar dat wil Rijnland nu juist niet.
Natuur en landbouw Voor Rijnland een prima optie. De opmerking in de tekst van het scenario dat het waterpeil ten bate
van de landbouw nooit meer verlaagd mag worden is een niet realistische optie. Het maaiveld blijft zakken, dus moet op
gezette tijden het waterpeil naar beneden toe worden bijgesteld. Als hier bedoeld wordt dat ten bate van de landbouw de
drooglegging niet mag worden vergroot dan is dat prima. Als hier echter wordt bedoeld nooit meer peilaanpassing te laten
plaatsvinden, dan moeten de nieuwe natuurvlekken echt alleen aan de randen komen. En dan nog levert dit de versnippering
op, waar Rijnland bepaald niet voor is.
De polder in! Rijland kan met dit scenario prima uit de voeten. We willen het bestaande watersysteem graag houden zoals
het is. Dat is bij dit scenario duidelijk de bedoeling.
Per saldo is het oordeel over scenario 3 dus het meest positief.
Henk Folkerts – Hoogheemraadschap Rijnland
64

7.3 GEMEENTE TEYLINGEN
De gemeente Teylingen is vergevorderd met de ontwikkeling van een toekomstvisie en een visie op recreatie en toerisme.
In deze visies wordt ook ingegaan op de Boterhuispolder. Centaal staan het behoud van het landschap en de agrarische
sector als (economische) drager hiervan. Om de agrariërs te ondersteunen biedt de gemeente ruimte voor het ontwikkelen
van nevenactiviteiten vooral op het gebied van recreatie. In onze visie moet Teylingen verder groeien als kwalitatieve
recreatiegemeente en hierbij kunnen de agrariërs een belangrijke rol spelen.
Geen van de drie scenario’s die zijn ontwikkeld sluit hier naadloos op aan. Hieronder wordt ingegaan op de drie afzonderlijke
scenario’s.
Golfend Agrarisch Landschap
Dit scenario grijpt dusdanig in dat het niet past bij de visie die Teylingen heeft op dit gebied. Hoewel de meest ingrijpende
veranderingen (golfbaan) plaatsvinden op het grondgebied van Leiderdorp zijn de ontwikkelen van landhuizen en het
aanleggen van een ontsluitingsweg langs de Zijp en het Vennemeer geen gewenste ontwikkelingen. Het doet afbreuk aan het
agrarische karakter van het gebied en is een aanzet tot verstedelijking van het gebied.
Natuur en Landbouw hand in hand
Net als in de visie van Teylingen staan landschap en de agrarische sector hier centraal. Maar er is minder ruimte voor de
ontwikkeling van recreatie dan in de visie van Teylingen.
De Polder in
De visie die ten grondslag ligt aan dit scenario sluit goed aan op de grondgedachte die ligt onder de visie op recreatie
en toerisme van Teylingen. De polder moet kunnen worden beleefd met behoud van het agrarische en cultuurhistorische
karakter en de daarbij behorende natuurwaarden. In de visie van Teylingen moet in de Boterhuispolder de balans meer
doorslaan naar het behoud van het huidige karakter dan in het geschetste scenario. Gezien de geschetste inrichting waar
de meest ingrijpende aanpassingen op het Leiderdorpse grondgebied liggen biedt dit scenario echter voor Teylingen zeker
perspectief.
Kijkend naar de scenario’s ligt de visie van Teylingen tussen het tweede en derde scenario.
Fred Wulp
Gemeente Teylingen
65

8DE SCENARIO’S
VERGELEKEN
66
Golfend agrarisch landschap

In dit laatste hoofdstuk zetten wij, APPM en Terra Incognita als atelierleiding de drie scenario’s naast elkaar. Nadrukkelijk is
dat onze conclusie die gebaseerd is op de resultaten uit de ateliers en bijdragen van de visies van de experts en maar ook
gevormd wordt door onze eigen deskundigheid (als landschapsarchitect, stedenbouwkundigen, en procesadviseur). Enerzijds
vormt dit de samenvatting waarin scherp wordt neergezet op welke aspecten de scenario’s verschillen. Anderzijds worden op
basis van de pleitnota’s van de atelierdeelnemers en de bevindingen van de experts de scenario’s ten opzichte van elkaar
getoetst. Daarbij is uitgegaan van de toetsingscriteria die ook voor de pleitnota’s zijn gebruikt.
Wij tellen geen plussen en minnen op.; Het gewicht dat men toekent aan de criteria zal immers voor iedereen anders zijn. We
zijn van mening dat afhankelijk van welk aspect men prioriteit geeft steeds een ander scenario als meest optimale uit de bus
zal komen. Deze keuze is nu aan de gemeentepolitiek van Leiderdorp.
Allereerst zetten wij de visies naast elkaar. Daarna behandelen we de vijf bundels van toetsingscriteria. Bij ieder criterium
geven wij aan hoe het scenario scoort. Deze score wordt vervolgens onderbouwd. Bij de beoordeling gebruiken we de
volgende symbolen:
++ scenario levert een zeer grote bijdrage aan het criterium
+ scenario levert een substantiële bijdrage aan het criterium
+/- scenario levert geen bijdrage aan het criterium en doet er ook geen afbreuk aan
- scenario voldoet niet aan het criterium / doet er afbreuk aan
Natuur en landbouw hand in hand De Polder In !
67

8.1 DRIE VISIES OP EEN RIJ
Golfend agrarisch landschap Natuur en landbouw hand in hand De polder in!
Visie
Dit scenario voegt aan de bestaande
agrarische functie een nieuwe functie
toe die de stedelijke druk op de polder
opheft en de polder duurzaam open
en groen houdt: de golffunctie.
Inrichtingsmaatregelen
De golfbaan wordt – volgens een
nieuw concept – op zogeheten
schotsen aangelegd. Tussen
deze schotsen blijft de agrarische
karakter bestaan in de vorm van
beheerlandbouw. Nieuwe paden
tussen de golfschotsen vergroten
de toegankelijkheid van de polder
voor de recreant. De gronden in het
noordelijke (Teylingse) deel van de
polder worden in gemeenschappelijk
agrarisch beheer genomen. Dit wordt
mede bekostigd uit de ontwikkeling
van landhuizen aan de noordelijke
rand van de polder. Zo kent de polder
verschillende economische dragers.
Borging
Door de nieuwe en bestaande functies
in privaatrechtelijke overeenkomsten
tussen ontwikkelaar/exploitant van
de golfbaan en grondeigenaren
(ook boeren) vast te leggen wordt
het groene en open karakter van de
polder gewaarborgd.
Verder geldt hier uiteraard
een bestemmingsplan en is de
landgoederen regeling mogelijk
van toepassing. Tot slot wordt een
grondbank opgezet.
Visie
Dit scenario is gebaseerd op behoud
en ontwikkeling van bestaande
natuur- en (cultuurhistorische)
landschapswaarden door goed
agrarisch beheer.
Inrichtingsmaatregelen
De uniciteit van het gebied zit voor
dit scenario in de cultuurhistorische
waarden (Karolingische verkaveling)
en het weidevogelgebied. Deze
waarden worden in het scenario
verder uitgebreid door o.a. agrarische
natuurbeheer en door lage percelen
als natte foerageergebieden voor
weidevogels te ontwikkelen. Daarom
komt recreatieve ontsluiting op een
tweede plan en zijn weidevogels
en cultuurhistorie maatgevend.
Recreanten zijn te gast in en rondom
de polder en beleven de waarden
vooral vanaf de randen.
Vogelobservatie hutten,
informatiepanelen en een
bezoekerscentrum in Driegatenbrug
wijzen bezoekers op de waarden van
het gebied.
Borging
Het uitdragen van de hoge natuuren
landschapswaarden zorgt voor
een hoge waardering van de polder
die op haar beurt zorgt voor een
onomkeerbare groene polder.
Daarnaast wordt dit gewaarborgd door
eenduidige bestemmingsplannen en
andere overheidsinstrumenten die de
polder een status geven.
Daarnaast wordt een grondbank
overwogen.
Visie
Dit scenario zet de mens centraal.
Doordat de mensen uit de regio
de polder kunnen beleven en erin
kunnen recreëren wordt de relatie
tussen polder en de Leiderdorpers
(en Leidenaren) verstevigd met
behoud van het agrarische en
cultuurhistorische karakter. De
waardering garandeert een open
groene polder. De polder gaat
(weer) onderdeel uitmaken van het
collectieve geheugen van de mensen.
‘Onze Boterhuispolder!’
Inrichtingsmaatregelen
Dit scenario vergroot van de
gebruikswaarde polder. Zo worden
onder andere nieuwe voet- en
fi etspaden en kanoroutes ontwikkeld
om de toegankelijkheid van de polder
te verbeteren en de beleving te
verhogen. Aangrenzend aan de stad
wordt een intensief netwerk ontwikkeld
met ruimte voor een educatieve
boerderij: het uitloopgebied. In de
polder is een extensief netwerk van
paden gekoppeld aan oude (verbrede)
kreken en verbrede boerderijen . Men
kan straks de polder in.
Diversiteit aan beheersvormen maakt
het historische mozaïek patroon van
het landschap herkenbaar.
Borging
Naast het opzetten van een
grondbank, publiek private
overeenkomsten en een
bestemmingsplan, zet dit scenario
breed in om met het verhogen
van de gebruikswaarde de polder
onomkeerbaar groen te maken.
Immers het verbeteren van de
gebruikswaarde zorgt voor waardering
en bescherming. Bekend maakt hier
bemind.
68

8.2 OPENHEID EN ONOMKEERBAAR GROEN
Golfend agrarisch
landschap
Natuur en
landbouw hand in
hand
De polder in!
Behoudt het groene en open karakter
(weidsheid) van de polder; +/- ++ +
Biedt de garantie (door functie of
maatregelen) op een onomkeerbare
groenzone
++ + ++
Voegt geen nieuwe bebouwing toe in de
polder - ++ +/-
Zorgt voor een goede stadsrand naar de
polder. +/- +/- +/-
Toelichting:
Het criterium ‘goede stadsrand’ wordt door de meeste deelnemers niet als relevant criterium gezien. Tijdens de
startbijeenkomst werd door velen al gezegd dat de huidige scherpe overgang duidelijk en goed is. Daarom zijn alle scenario’s
neutraal gescoord
Golfend agrarisch landschap:
De nieuwe functies tasten de openheid altijd aan maar geven naast de grondbank ook een economische garantie op een
groene en open polder door de duurzame golffunctie. Hierbij moet wel aangetekend worden dat de huídige ecologische/
culltuurhistorische waarden zullen worden aangetast. OF: het criterium opsplitsen: scenario 2 en 3 zetten nl in op behoud
van de huidige waarden terwijl de golfbaan deze in eerste instantie teniet doet, maar wel zorgt voor een groene, open en
duurzame toekomst (ook al komen voor de huidige waarden nieuwe of andere in de plaats (bijv de merel ipv de grutto) De
privaatrechtelijke wijze van vastleggen vormt een zeer solide basis om het landschap groen te houden. Door de andere
gronden door één partij te laten beheren is ook hier de groene functie geborgd. Het scenario voegt daarvoor nieuwe
bebouwing toe aan de polder.
Natuur en landbouw hand in hand:
Het groene en open karakter wordt in zijn geheel behouden door feitelijk geen ingrepen te doen. Door (minimale) kap van
bomen wordt de openheid zelfs vergroot. De oprichting van een grondbank en pachtovereenkomsten zorgen in dit scenario
voor de duurzame openheid, naast bestemmingsplannen van de overheid. Er is in dit scenario echter geen sprake van
fysieke maatregelen die deze openheid garanderen. De waardering door omwonenden zal slechts een ondersteunende rol
spelen aangezien de gebruikswaarde gering is.
De polder in!
Het huidige groene en open karakter wordt vrijwel geheel gehandhaafd. In het zuidelijk deel verandert het landschap wel.
Naast de grondbank garandeert de nieuwe gebruikswaarde van de polder (voor de regio) het karakter op lange termijn: onze
mooie polder. Daarbij wordt ook hier een grondbankconstructie opgezet. Het uitloopgebied zorgt voor een nieuwe stadsrand.
Daarin wordt een nieuwe boerderij annex educatie centrum gebouwd.
69

8.3 TOETSINGSCRITERIA : LANDSCHAPPELIJKE-, ECOLOGISCHE-, CULTUURHISTORISCHE WAARDEN
EN WATER(KWALITEIT)
Behoudt (en respecteert) zoveel mogelijk
cultuurhistorische waarden (o.a. de
Karolingische verkaveling);
Ontwikkelt (en behoudt voor de toekomst)
de landschappelijke waarden en voorkomt
negatieve effecten die de identiteit
aantasten (o.a. de veenkreken);
Respecteert en behoudt zoveel mogelijk
ecologische waarden (met name de
weidevogels (broedvogels en trekvogels)
en rustgebied);
Zorgt dat er geen verlaging van het
waterpeil plaatsvindt en dat er niet meer
dan autonome bodemdaling plaatsvindt;
Zorgt dat er geen aantasting van de
grondwaterkwaliteit en het grondwaterpeil
plaatsvindt;
Golfend agrarisch
landschap
Natuur en
landbouw hand in
hand
De polder in!
+/- ++ +
+/- + ++
- ++ +
+/- ++ ++
+/- ++ ++
Toelichting:
Het verschil in de eerste twee criteria zit in behouden versus ontwikkelen. Dat is de reden dat de beoordeling voor beiden per
scenario anders uitpakt.
Golfend agrarisch landschap:
Hoewel bij de aanleg van de golfbaan wordt uitgegaan van de huidige verkavelingsstructuur, gaat toch altijd een deel van de
verkaveling verloren. De nieuwe functie heeft grote invloed op de huidige verschijningsvorm en ecologie van het landschap.
Wel worden nieuwe natuurwaarden langs de golfbaan gerealiseerd. Ten noorden van de golfbaan blijft de vogelbiotoop
behouden, maar deze neemt wel in totaal oppervlakte af. Over de beïnvloeding van het watersysteem en met name het
(grond)waterpeil zijn de golfexpert en het Hoogheemraadschap het niet met elkaar eens. Waar de heer Jol aangeeft geen
problemen te zien, maakt het Hoogheemraadschap zich zorgen. Dat leidt tot de neutrale score. De waterkwaliteit wordt niet
beïnvloed.
Natuur en landbouw hand in hand:
Beperkte tot geen ingrepen in het landschap vormen een goede uitgangspositie voor behoud van de waarden op het gebied
van landschap, cultuurhistorie en ecologie. Bovendien vormen de weidevogels het uitgangspunt voor dit scenario. Specifi ek
voor hen worden natte foerageerplekken aangelegd en wordt het beheer geoptimaliseerd. Ook treden ten aanzien van
wateraspecten geen wijzigingen op (ervan uitgaande dat voor agrarische functie geen verdere verlaging nodig is). Omdat dit
scenario uitsluitend huidige waarden van het landschap behoudt en geen nieuwe waarden ontwikkelt scoort het scenario hier
minder hoog dan het scenario ‘De polder in!’.
De polder in!
In dit model wordt het landschap ontwikkeld wat ten koste kan gaan van huidige cultuurhistorische waarden zoals bij het
vergraven van de veenkreken en het aanleggen van nieuwe paden. De struinpaden zullen een beperkte verstoring hebben
op broedende weidevogels (wat op te lossen is door ze dan tijdelijk af te sluiten). Ten noorden van de Nieuwe Weg vindt
verder geen verstoring plaats en er wordt een groot areaal natte gebieden aangelegd dat als foerageerplek kan dienen voor
weidevogels. Ingrepen in de waterhuishouding zijn niet aan de orde.
70

8.4 TOETSINGSCRITERIA : TOEKOMST AGRARIËRS EN AGRARISCH KARAKTER VAN DE POLDER
Golfend agrarisch
landschap
Natuur en
landbouw hand in
hand
De polder in!
Behoudt het agrarisch karakter van de
polder (de koe in de wei); - + +
Draagt zorg voor levensvatbaarheid
en duurzaamheid van agrarische
bedrijfsvoering;
- ++ +
Verbetert de waardering voor agrarische
werkzaamheden. +/- + ++
Toelichting:
Golfend agrarisch landschap:
Op de percelen waar de golffunctie plaatsvindt gaat de agrarische functie verloren. De resterende kavels zullen maar een
beperkte functie kunnen vervullen als productieruimte en met name een functie hebben voor agrarisch natuurbeheer. Ten
noorden van de golfbaan is wel ruimte voor twee agrarische ondernemers. De levensvatbaarheid staat door confl ictsituaties
met nieuwe landhuiseigenaren onder druk. Het niet uitvoeren van de landhuizen geeft de boeren hier meer perspectief. In
totaal zullen 2 á 3 boeren hun bedrijf moeten beëindigen of van neveninkomsten afhankelijk zijn. Beheer van de golfbaan
is daarbij een mogelijkheid voor verbreding. Over waardering van de agrarische werkzaamheden doet het scenario geen
uitspraak.
Natuur en landbouw hand in hand:
Het agrarisch karakter wordt in dit scenario volledig behouden en heeft de meeste kansen. De inzet om weidevogels en
cultuurhistorie maatgevend te laten zijn voor de toekomst kan de boeren in de toekomst mogelijk in hun ontwikkeling
beperken. Echter daar staan dan neveninkomsten uit natuurbeheerpakketten tegenover, zoals voor het natuurlijk beheer van
de laagste delen van de polder. Het infocentrum in Driegatenbrug en de informatieborden zullen een bijdrage leveren aan de
waardering van agrarische werkzaamheden.
De polder in!
Het uitloopgebied, natte en drassige percelen in dit scenario geven het landschap een gevarieerd beeld dan slechts een
agrarische door combinatie met verschillende vormen van agrarische natuurbeheer (van intensief tot extensief). De focus
op agrarisch gebruik zorgt voor een duurzaam perspectief voor de boeren maar kent meer beperkingen dan in het scenario
‘Landbouw en natuur hand in hand’. De inzet op verbreding van de landbouw en beheersvergoeding kan dat compenseren.
Samen met de nieuwe routes over land en door het water en de informatieborden zal de verbrede landbouw een grote impuls
geven aan de waardering voor de boeren als beheerders van het landschap. Ook het recreatief en educatief centrum in de
polder draagt daar aan bij.
71

8.5 TOETSINGSCRITERIA : BELEVING, RECREATIE EN TOEGANKELIJKHEID VAN HET GEBIED
Golfend agrarisch
landschap
Natuur en
landbouw hand in
hand
De polder in!
Vergroot de beleving van de polder door
(stedelijke) recreanten; + + ++
Verbetert de toegankelijkheid voor
extensieve recreatie; ++ + ++
Biedt een oplossing voor de
verkeersoverlast op de Zijldijk en de
Nieuwe Weg;
++ + +
Verbetert de mogelijkheden voor educatie
over het gebied en de polders; +/- + ++
Vergroot de recreatieve toegankelijkheid
voor iedereen. +/- + +
Toelichting:
Bij het criterium beleving gaat het over de mogelijkheid om het ‘verhaal’ achter het landschap te beleven. Bij
‘toegankelijkheid’ gaat het om de hoeveelheid paden door de polder.
Golfend agrarisch landschap:
De verbreding van de kreken levert een bijdrage aan de beleving van het landschap te voet en per kano. De toegankelijkheid
van de polder neemt door de nieuwe paden die onder andere langs de ‘golfschotsen’ liggen aanzienlijk toe. De holes van de
golfbaan zelf zijn echter alleen toegankelijk voor spelers van de golfsport om onveilige situaties met vliegende golfballen te
voorkomen. Over educatieve aspecten doet het scenario geen uitspraak. De Nieuwe Weg wordt opgeheven en daardoor is
er een probleem minder. De Zijldijk wordt een fi etspad en is alleen voor de mensen die er wonen toegankelijk met de auto..
Wanneer watersport in de noordpunt wordt gebundeld, wordt een nieuwe weg aangelegd om overlast te voorkomen.
Natuur en landbouw hand in hand:
De verbreding van de kreken en de volgelopbservatieposten leveren een bijdrage aan de beleving van het landschap.
Naast bestaande fi etspaden op de Zijldijk en Nieuwe Weg, vergroten de ‘boerenlandpaden’ buiten het broedseizoen de
toegankelijkheid voor wandelaars. Het informatiecentrum in Driegatenbrug vergroot de mogelijkheden voor educatie.
De polder in!
Het verbreden van de kreken en verschillende vormen van landgebruik maken het historisch kavelpatroon en daarmee de
ontstaansgeschiedenis van het landschap beleefbaar. Nieuwe routes voor verschillende doelgroepen (fi etsers, kanoërs,
joggers, wandelaars en struiners) maken de polder beleefbaar voor iedereen en vergroten de toegankelijkheid. De nieuwe
‘boerderij’ in het zuiden combineert educatie met recreatie in de polder. Door het verbeteren van de gebruikswaarde krijgt de
polder een functie voor de hele regio.
72

8.6 TOETSINGSCRITERIA : FINANCIËLE, ORGANISATORISCHE EN BELEIDSMATIGE HAALBAARHEID
Golfend agrarisch
landschap
Natuur en
landbouw hand in
hand
De polder in!
Is fi nancieel uitvoerbaar;
+ +/- +/-
Is organisatorisch haalbaar; +/- +/- +/-
Is verenigbaar met de plannen van de
- gemeente Teylingen
- het relevante Provinciale en Rijks- beleid;
-
-
+
+
+
+
Heeft draagvlak bij grondeigenaren:
- agrariërs
- (institutionele) beleggers
- gemeente
-
++
n.t.b.
++
-
n.t.b.
+
-
n.t.b.
Toelichting:
Met betrekking tot de organisatorische haalbaarheid kan gesteld worden dat alledrie scenario’s in principe realiseerbaar zijn.
Naarmate de afhankelijkheid van andere partijen echter groter is, enerzijds door het aantal benodigde partijen en anderzijds
door de macht van deze partijen, wordt het adequaat vormgeven van het scenario binnen gestelde randvoorwaarden lastiger.
Voor alle scenario’s geldt dat de gemeente afhankelijk is van andere partijen en in geen van de scenario’s staan partijen a
priori op één lijn. Derhalve scoren de scenario’s hierop neutraal.
De gemeente wordt hier genoemd als grondeigenaar. De score is nader te bepalen aangezien deze afhankelijk is van het
besluit dat de gemeenteraad nog moet nemen
Golfend agrarisch landschap:
Wanneer de gronden tegen agrarische waarden kunnen worden verworven is het een haalbaar scenario. De golffunctie kan
zichzelf fi nancieren en heeft de landhuizen niet nodig als fi nancieringsbron. Mogelijke meeropbrengsten kunnen ingezet
worden ten bate van het landschap of aankoop van gronden. Van de opbrengsten van de landgoederen mag niet verwacht
worden dat daarmee alle gronden kunnen worden aangekocht. Dit scenario is het enige scenario dat uitzicht biedt op dekking
van een groot deel van de investeringen. Daarom wordt het iets hoger gewaardeerd.
Een golfbaan past niet in het beleid van de gemeente Teylingen. In het scenario beperkt de golfbaan zich dan ook tot het
grondgebied van Leiderdorp. Echter landhuizen worden door de gemeente Teylingen als zeer onwaarschijnlijk betiteld.
Zonder dit ingredient (variant) is het scenario meer acceptabelvoor de gemeente Teylingen. Voor de provincie is een golfbaan
een zeer onwaarschijnlijke optie in de Boterhuispolder waarvoor het streekplan moet worden herzien. Gezien de invloed op
het landschap heeft het scenario weinig draagvlak bij de agrariërs. Voor andere grondeigenaren geldt dat zij mogelijkheid
zien om rendement op gronden te maken waardoor men wel draagvlak aan het plan toekent.
Natuur en landbouw hand in hand:
Dit scenario voorziet niet in functies die voor dekking van de kosten kunnen zorgen. Daarom is het scenario aangewezen op
derde geldstroom en subsidies. Feitelijk is daarom niets te zeggen over de haalbaarheid van dit scenario.
Het scenario past redelijk in de wensen van Teylingen behalve dat extensieve recreatie een erg beperkte rol krijgt. Het
scenario past in het beleid van de provincie hoewel de toegankelijkheid erg mager is gerealiseerd.
Het scenario heeft groot draagvlak bij de agrariërs die hun huidige functie gecontinueerd zien. Bij (institutionele) beleggers is
vrijwel geen draagvlak aangezien er maar een beperkt rendement in het vooruitzicht is.
De polder in!
De kosten van dit scenario zijn hoger dan van het vorige en ook hier ontbreekt de dekking binnen het plan. Daarom is
ook over dit scenario niets te zeggen over de haalbaarheid. De inschatting is dat de kansen voor fi nanciering uit derde
geldstroom en subsidies door verbeteren van recreatiemogelijkheden groter zijn dan bij het vorige scenario. In het
uitloopgebied bestaan mogelijkheden voor commerciële exploitatie.
De extensieve recreatie past goed in de recreatieve visie van de gemeente Teylingen. Het plan past niet volledig in het
streekplan maar sluit wel aan op andere beleidsplannen, waardoor aanpassing van het streekplan een mogelijkheid is.
Agrariërs zijn gematigd positief aangezien veel van de activiteiten doorgang vinden. Verbreding van de landbouw kan alleen
op vrijwillige basis plaatsvinden. Voor (institutionele) beleggers geldt hetzelfde als bij het vorige scenario.
73

NAWOORD
Met de totstandkoming van deze rapportage is invulling gegeven aan de opdracht van de gemeenteraad om drie scenario’s
te ontwikkelen voor de toekomst van de Boterhuispolder. Bewoners, ondernemers, belangengroepen en overheden hebben
intensief gewerkt om dit binnen enkele maanden te realiseren. Daarnaast hebben specialisten hun oordeel over de scenario’s
geveld, zodat een objectieve vergelijking kan worden gemaakt.
De vurigheid van de gesprekken en discussies in de gebiedsateliers maken duidelijk dat we met een waardevol gebied
te maken hebben. Wij vertrouwen erop dat de leden van het College van B&W en de Gemeenteraad op basis van het
voorliggende resultaat tot een goed en weloverwogen besluit zullen komen, waarmee de Boterhuispolder een mooie
toekomst tegemoet gaat.
Deelnemers aan de werkateliers zien verschillende mogelijkheden om onderdelen van de scenario’s te combineren tot een
voor hen meest aantrekkelijk scenario. De scenario’s bieden deze mogelijkheid ook.Echter op deze plek raden wij u aan u
eerst duidelijk uit te spreken voor een van de visies en pas daarna te discussieren over de invulling van de scenario’s.
Het woord is aan de politiek.
74

BIJLAGEN
75

BIJLAGE 1 : FORUMBIJDRAGEN
Om alle betrokken partijen individueel de mogelijkheid te geven de gemeenteraad te adviseren over de toekomst
van de Boterhuispolder is de mogelijkheid van een ‘forumbijdrage’ in het leven geroepen. Partijen geven met
behulp van een korte onderbouwing aan naar welk scenario hun voorkeur uitgaat, of naar welk scenario juist niet.
Ook kan een los advies gegeven worden.
Hieronder zijn de ingeleverde bijdragen in originele staat opgenomen.
PIP VAN SCHIE, VEEHOUDER
Van de drie scenario’s voor de Boterhuispolder is er maar een die echt bestaansrecht heeft. Namelijk landbouw
en natuur. Het verleden heeft geleerd dat dit al jaren een goede invulling is, want zo is het nu zo gewaardeerde
landschap ontstaan. De landbouw heeft zeker toekomst. Aangevuld met wandel- en fi etspaden die samenvallen
met agrarische ontsluitingspaden zal de polder ook voor veel mensen toegankelijk zijn.
Alleen bij dit scenario wordt aan alle randvoorwaarden voldaan.
De ideeën van buurgemeenten sluiten hierbij aan.
MARIJKE ALDERLIESTE, VERENIGING “HOUDT LEIDERDORP GROEN”
De toekomst van de Boterhuispolder volgens de vereniging Houdt Leiderdorp Groen.
Honderd vijftig woorden zijn te weinig voor het beschrijven van de rijke cultuurhistorie en grote natuurwaarden
van de Boterhuispolder. Eigenlijk is deze unieke veenweidepolder niet te beschrijven, maar moet bekeken en
beleefd worden bijvoorbeeld vanaf de Nieuwe Weg of vanaf de Zijldijk: een prachtig Hollands polderlandschap
met koeien in de wei, ganzen op het land, een grutto op een paal en daarboven mooie wolkenluchten. Ingrijpen
in dit landschap, of het nu een fi etspad of een golfbaan betreft, betekent een onomkeerbare vernietiging van
de polder. Leiderdorp zou trots moeten zijn op het mogen beheren van één de laatste veenweidegebieden met
een blokverkaveling en een gruttopopulatie die niet afneemt! Juist nu een weg is ingeslagen van agrarisch
natuurbeheer met behulp van Europese subsidies, moet dit beleid worden voortgezet en worden gestimuleerd.
Open en groen houden van de polder betekent behoud van de polder zoals die nu is met extensieve
recreatie aan de randen en de garantie voor een goed bestaan van de agrariërs. Alleen dan blijven natuur en
cultuurhistorie gespaard en kan de leiderdorper genieten van rust, groen en openheid, kortom de POLDER.
ILSE WITVOET, HOLLAND RIJNLAND
Holland Rijnland onderstreept de noodzaak om het groene en open karakter van de Boterhuispolder voor de
lange termijn te garanderen en de kwaliteit en bereikbaarheid van de polder te versterken.
In de Regionale Structuurvisie die op dit moment door Holland Rijnland wordt samengesteld, is o.a. aandacht
voor de sterke landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten van de regio. Deze kwaliteiten dragen bij aan
het (inter)nationale karakter van de regio.
De regio streeft een hoogwaardige woonkwaliteit na. Hieraan is een hoogwaardig landschap met voldoende
recreatieve mogelijkheden onlosmakelijk verbonden. Gezien de grote recreatieve druk op het buitengebied wil
Holland Rijnland de bereikbaarheid van het landschap vergroten, waardoor een breder publiek de openheid, rust
en de kleinschaligheid van het landschap kan ervaren.
Door het scenario ‘Tussen Leiderdorp en water(-sport)’ (nu: “De polder in!”, red.) wordt de bereikbaarheid van de
polder vergroot, maar daarnaast blijft er oog voor het behoud van het agrarische- en cultuurhistorische karakter
van de polder.
76
WOUT ANKER, IVN
POLDERS
Behalve de economische, recreatieve en cultuurhistorische waarde is er ook nog de educatieve waarde.
Veel bewoners van Leiderdorp en omgeving zijn hier als forenzen gekomen. Zij zijn niet vertrouwd met het
oorspronkelijke agrarische karakter van deze streek. Informatie daarover kan door publicaties en excursies
voor belangstellenden. Een andere mogelijkheid is een structurele inpassing van “een kennismaking met
je LEEFOMGEVING” in het onderwijs. Basisschoolleerlingen kunnen op niveau informatie krijgen over de
geschiedenis ervan. Tevens kan aan de boerderij en de daarbij behorende polder een bezoek worden gebracht.
Aandachtspunten kunnen o.a. zijn:
De bedrijfsvoering met zijn producten;
De natuurlijke eigenschappen van het polderland als veenweide gebied;
De betekenis van molens met daarbij de waterbeheersing voor onze leefomgeving;

De fauna: zowel de gedomesticeerde als de wilde dieren die er zijn;
Mondiaal gezien het unieke van dit gevarieerde polderlandschap; o.a. als we de nog resterende polders (b.v.
Boterhuis- en Achthovener polder) vergelijken.
JAN VAN DER GEEST, BEWONER EN ARGRARISCH GRONDGEBRUIKER BOTERHUISPOLDER
De huidige onafhankelijke status van de Gemeente Leiderdorp geeft nu nog de mogelijkheid om het
toekomstbeeld voor de Boterhuispolder voor lange tijd vast te stellen.
De vooraf gestelde doelstellingen worden het best gerealiseerd bij uitoefening van een scenario waarbij
‘landbouw’ en ‘natuur’ samen optrekken.
Landbouw omdat zij als enige het unieke veenweidegebied doelmatig kan exploiteren en natuur omdat zij kan
toezien op het in stand houden van de ‘waarden’.
Landbouw kan verder gaan onder beperkende voorwaarden en deels gecompenseerd worden met fi nanciële
ondersteuning of door het verkrijgen van betaalde werkzaamheden uit natuurbeheer.
De basis kan de oprichting van een grondbank zijn waarin te verwerven gronden worden ondergebracht.
De aanvangsfi nanciering moet komen van hogere overheden als Provincie en landelijke overheid, en
de exploitatiefi nanciering uit pachtopbrengsten van landbouwers en met compensatiebijdrage uit de
gemeentebegroting. Langdurige pachtcontracten geven bescherming tegen omkeerbaarheid van de Groenzone.
NANDA VAN BEEST, GEMEENTE LEIDEN
N.B. In verband met te ruime overschrijding van het aantal woorden, is het stuk in overleg met de opsteller door de redactie
ingekort.
Boterhuispolder: Weten doet Beleven
De komende jaren legt Leiden nadruk op de kwaliteit van de verbindingen naar het ommeland en het behoud.
Maar minstens zo belangrijk is dat Leidenaars de grote kwaliteiten van hun omgeving beter leren kennen.
Bekend maakt bemind; Leiden zet dus ook in op kennis, communicatie en de vele kansen die het bestaande
water en groen biedt aan zijn bewoners.
Redenerend vanuit deze doelen, welke corresponderen met de doelen uit de conceptvisie RSV Holland
Rijnland ben ik van mening dat uitvoering van het ‘Golfscenario’ leidt tot een onomkeerbare, negatieve ingreep
in dit, nergens in Nederland nog zo gaaf aanwezige, Karolingische landschap met unieke cultuurhistorische,
landschappelijke en ecologische waarden. Daarbij wordt het gebied slechts voor een zeer beperkte doelgroep
aantrekkelijk.
Het is nu aan de gezamenlijke overheden om hieraan het benodigde planologische tegenwicht te bieden en
zoveel mogelijk bewoners bewust te maken van dit erfgoed door ruimte te bieden voor extensieve recreatie en
verbreding van de landbouw middels het scenario “Tussen Leiderdorp en Water” (nu: “De polder in!”, red.).
ROB SPERNA WEILAND, COMITE DOESBRUG
Natuur, Cultuurhistorie en Agrarische bedrijfsvoering zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in de
Boterhuispolder. Ontkoppeling of aantasting van deze waarden leidt onherroepelijk tot kwaliteitsvermindering.
Juist de kwaliteit van het gebied is de reden dat het nog open en groen is en om nu alles te doen om dat zo te
houden. Het scenario dat deze kernwaarden als uitgangspunt heeft is onderbouwd fi nanciëel de meest zekere
weg en sluit het beste aan bij de uitgangspunten van de Leiderdorpse Raad en bij die van Teylingen. Het is het
enige scenario dat met succes aanspraak op subsidies voor verbetering van het landelijk gebied zal kunnen
onderbouwen.
Een zekere mate van recreatieve toegang tot het gebied, ondergeschikt aan de belangen van de kernkwaliteiten,
zal de waardering voor de polder doen toenemen en mede draagkracht verschaffen voor langdurig behoud. De
som der kwaliteiten is groter dan ieder deel op zich in deze polder.
Houdt de drie-eenheid in ere, help waar mogelijk deze te versterken, werk mee aan de toekomst ervan en geniet
van hoe het nu is.
Boer, weidevogel, historisch landschap, geef hen en daarmee ons de ruimte.
77

KO DROOGERS, ANWB
Boterhuispolder: recreatie bij de stad
Vanuit de ANWB vinden wij een inrichting van de polder die recht doet aan de ligging bij de verstedelijking de
enige juiste keuze. In West Nederland is een groot te kort aan recreatiemogelijkheden dicht bij huis.
De Boterhuispolder is wat betreft landschap al aantrekkelijk, maar het gebied moet goed ontsloten worden vanuit
de stad (Leiden en Leiderdorp), en in het gebied moeten meer wandel-, en fi etspaden komen. Verder kan er een
kano- en ruiterroute ontwikkeld worden en een rondje voor skaters en skeeleraars (door aanpassing van enkele
fi etspaden).
De oevers moeten toegankelijk gemaakt worden om aan te kunnen zitten en te kunnen afmeren.
Langs de stadsrand het gebied intensiever inrichten, zodat veel recreanten juist hier opgevangen kunnen
worden. Bovendien kan zo’n inrichting de polder mooier maken, omdat je de bebouwing minder ziet.
Een openbaar toegankelijke golfbaan kan een fi nanciële drager zijn, maar dan moet deze ook deels op het
gebied van Teijlingen kunnen komen.
De boeren worden gastheer voor de stedeling en krijgen hier inkomen uit.
JAN POOL, BEWONERSVERENIGING ESSENPARK
REACTIE OP DE SCENARIO’S
Uitgangspunten voor mij zijn:
Behoud van het leefgebied van weide- en trekvogels. Hun aantal in Nederland neemt sterk af. Wij mogen daar
niet aan bijdragen.
Behoud van de open ruimte. Die is kostbaar zeker ook in de dichtbevolkte randstad. Maar wij laten ons
landschap steeds meer verrommelen.
Behoud van de cultuurhistorische waarde van de Boterhuispolder.
Het scenario Natuur en Landbouw hand in hand heeft dan ook mijn absolute voorkeur.
Extensieve recreatie middels wandelen en fi etsen past daarin, mits het vooral in de broedtijd niet verstorend
werkt.
Een Golfbaan past hierin zeker niet. Het landschap wordt bedorven en gaat ten koste van het vogelbestand. In
de naaste omgeving zijn ook mogelijkheden genoeg voor deze vorm van elitaire recreatie.
Overwogen moet worden het gebied waar mogelijk in eigendom en beheer te geven van Het Zuid-Hollands
Landschap of Natuurmonumenten. Daarmee wordt ongewenste woningbouw voorkomen.
Nagekomen reactie Jan Pool (19 september 2007):
Naar aanleiding van de slotbijeenkomst van gisteravond sluit ik mij aan bij de velen die een combinatie
van scenario 2 en 3 aan de Raad zouden willen suggereren, met de uitgangspunten van scenario 2 maar
met belangrijke elementen uit scenario 3, met name extensieve recreatie. Na een dergelijk besluit zout dat
combinatiescenario verder uitgewerkt moeten worden.
RON GAST, STICHTING GROENE HART
Bijdrage aan de scenariokeuze voor de BOTERHUISPOLDER
De Stichting Groene Hart heeft als doelstelling het kenmerkende landschap van het Groene Hart te beschermen
en ontwikkelen. Behoud door ontwikkeling van de historische gegevenheden.
Scenario Golfend agrarisch landschap betekent aantasting van het kenmerkende slagenlandschap met
weilanden en water. Omdat er geen verstedelijking plaatsvindt (cf. de Nota Ruimte) ligt een golfbaan als
“buffer”niet voor de hand. Er kleven veel meer nadelen dan voordelen aan zo’n keuze.
Scenario tussen Leiderdorp en Water (nu: “De polder in!”, red.) kan evenmin positief worden beoordeeld. De
recreatieve opgave lijkt te fors voor dit open gebied. Beter is het om de negatieve effecten van verstoringbronnen
d.m.v. landschapselementen terug te dringen en de grootschalige open ruimte in tact te laten.
78

Scenario Natuur en Landbouw Hand in Hand wordt door ons als voorkeursscenario bestempeld. Dit scenario
sluit goed aan bij eerdere afspraken met de Streekcommissie Ade en de provincie. Er zijn wél enkele
aandachtspunten. Enerzijds dient tegenover de duurzame inzet van agrariërs om meer te doen aan natuur
en landschap een inkomensgarantie te staan. Anderzijds dient tegenover de afhankelijkheid van de inzet van
agrariërs een zekerheid te bestaan voor natuurbeschermers voor wat betreft de grondeigendom situatie en het
natuurresultaat. “Hand-in-Hand “ betekent immers óók Samen en Gedeeld verantwoordelijk ! Daarnaast heeft
het waterbeheer via waterschap en provincie extra (kwalitatieve en kwantitatieve) impulsen nodig. Ook dit punt
verdient nadere uitwerking.
Aanvullende (nagekomen) reactie van Ron Gast:
-Vooral richten op de relatie boer-natuur (hand-in-hand)
-Extra element is de overgang land-water. (Kagerplassen)
HARALD KOK, RENTMEESTER ROOMS CATHOLIJK OUDE ARMEN KANTOOR
RCOAK heeft oog voor maatschappelijke belangen.
RCOAK pleit voor het scenario van golfend landschap.
Het scenario van een golfend landschap in het zuiden heeft door haar duurzame inrichting een onomkeerbare
buffer tegen oprukkende “verstening”.Tevens heeft dit scenario door enige economische dragers de grootste
kans op fi nanciële haalbaarheid.
Het scenario van golfend landschap heeft draagvlak bij de betrokken grondeigenaar en geeft zekerheid aan de
totstandkoming van plannen.
In dit scenario is tevens ruimte om onderdelen van de andere twee scenario’s in te passen. Onderdelen als
landbouw en natuur in één hand, nieuwe natuur in het midden van de polder en recreatiemogelijkheden kunnen
met elkaar verweven worden.
Ruimte en grond zijn in Nederland schaars, met name in de Randstad. Een polder één functie toekennen is
maatschappelijk niet meer te verdedigen.
Verwevenheid van functies moet de uitdaging zijn voor een duurzame inrichting voor de verre toekomst van de
Boterhuispolder met een plaats voor alle belangen.
HARRY HORLINGS, GOLFVERENIGING LEIDERDORP
Alle Raadsfracties willen de Boterhuispolder tot in lengte van jaren groen houden. Een golfbaan dient dit doel bij
uitstek, aangezien de investering voor het aanleggen ervan (enkele miljoenen) niet zomaar vernietigd zal kunnen
worden. Een keuze voor golf is geen keuze tegen natuur; golf voegt zich naar de natuur. Bij het ontwerpen van
een golfbaan wordt door landschaps- en golfbaanarchitecten met bestaande cultuurhistorie rekening gehouden
en kunnen nieuwe natuurwaarden en recreatieve functies naar wens worden toegevoegd. Het onderhoud van de
golfbaan wordt door daartoe opgeleide specialisten uitgevoerd overeenkomstig richtlijnen vervat in het Europese
programma ‘Committed to Green’. De inrichting van het deel van de polder dat voor de golfbaan en ‘ingesloten
natuurwaarden’ wordt gebruikt kost de Gemeente niets. Op de golfbaan kunnen meer dan 20.000 rondes golf per
jaar worden gelopen waarmee ook tegemoet wordt gekomen aan de wens om Leiderdorpers, van 9 tot 90 jaar en
inclusief minder-validen, in beweging te krijgen en te houden.
79

RUUD VAN SCHIE, VOORZITTER VANADE
De Boterhuispolder, een uniek stukje landschap met een open en wijds karakter, verbinding tussen stedelijk en
waterrijk weidegebied. Bovendien van groot cultuurhistorisch belang en een belangrijk (weide-)vogelgebied.
Terecht dat de gemeente Leiderdorp een zorgvuldig en uitgebreid afwegingsproces volgt om te komen tot een
inrichtingsplan dat de toekomst kan weerstaan.
Eeuwenlang hebben boeren dit landschap gebruikt en gevormd tot wat het nu is. Elke verandering van functie
en inrichting zullen het unieke karakter aantasten en voorgoed verloren doen gaan voor toekomstige generaties.
Daarom pleit de Vereniging voor Agrarisch Natuurbeheer Ade voor een scenario waarin natuur en landbouw
samen uitgangspunt zijn voor besluitvorming over de inrichting.
In de wens van burgers om te recreëren en het gebied beter te beleven zien wij een uitdaging. Graag willen wij,
samen met de grondgebruikers, bezien in hoeverre wij aan deze wens tegemoet kunnen komen, opdat we ook in
de toekomst van dit landschap kunnen genieten.
JEROEN BOON en FRANK TER BEEK, MILIEUFEDERATIE ZUID-HOLLAND
De MZH onderschrijft de toestingscriteria zoals verwoord in par 1.1.
Behoud van groene en open karakter van de polder, realisering van een onomkeerbare groenzone; behoud van
ecologische waarden, het weidevogelgebied. Het gaat hier om een kwetsbaar veenweidegebied waarvoor een
verantwoord peilbeheer essentieel is om verder inklinking en oxidatie van veen tegen te gaan.
Kansen voor extensieve recreatie met respect voor de natuur.
Daarin past geen golfterrein. Het eeuwenoude slotenpatroon is tevens lastig te combineren met een
golfterrein. Nee, eerder denken wij aan meer agrarische educatieve activiteiten zoals kinderboerderij of een
natuurbelevingszone, aansluiting aan wandel- en fi etsroutes. Er ligt al een golfbaan aan de overzijde van de
Zijl en verdere wildgroei of concentratie van golfbanen in dit kwetsbare gebied vlakbij het verstedelijkte gebied
vinden wij ongewenst. Bovendien is de golfbaanfunctie in strijd met
het beleid van buurgemeente Teijlingen en de Provincie Zuid-Holland.
Wij kiezen voor scenario ‘Natuur en landbouw hand in hand’, waar nodig aangevuld met recreatieve
inrichtingsmaatregelen uit scenario ‘De Polder In!’ .
MARIO VAN TEIJLINGEN, BEWONERSVERENIGING BLOEM EN ROOS, LEIDEN
Wat is er mis met de volgende redeneerlijn:
de Boterhuispolder bevat veel zeldzaam natuurschoon;
In het verleden zijn door speculanten investeringen gedaan, die bij bestemmingen in de buurt van het huidige
gebruik, grotendeels waardeloos worden. Dat was hun risico ook, dus dat zij niet staan te springen bij een voor
hen maximaal scenario is logisch. Hun stem is dus irrelevant, omdat voor hen alleen het rendement telt. Dat
rendement is dus negatief.
Er zijn drie scenario’s: een scenario voor enkele belanghebbenden (een aantal exploitanten voor een
watersportpaleis, een paar landhuizen en zeg 500 leden van een golfclub) waarvoor de polder moet worden
aangepast, een scenario voor velen (recreatie, De Polder In) waarvoor de polder moet worden aangepast en een
scenario voor velen waarvoor de polder “niet” moet worden aangepast.
Er wordt net gedaan als of het ons recht is om een bijzondere plek te bestemmen als “uitrengebied” voor de
dorpeling/stedeling waarbij dat overigens aan niemand is gevraagd (de vertegenwoordiger van Leiden wil niet
golfen en wil geen intensieve recreatie!).
Als het belang van velen gediend is met beide scenario’s (Natuur/Landschap en De Polder In), dan moet het
belang van de natuur prevaleren. Cultiveer de bestaande natuur in de polder.
80

PIET VAN DER POEL, VOORZITTER LTO-NOORD AFDELING ALKEMADE-JACOBSWOUDE
Met een agrarisch positief advies van het LEI in de hand, is het ons duidelijk dat de agrarische sector in de
Boterhuispolder voluit kansen moet krijgen om te blijven ondernemen. Alleen zo blijft de agrarische sector
duurzaam de drager van de Boterhuispolder.
Het spijt ons zeer dat APPM het nodig heeft gevonden om de door ons voorgestelde opties voor recreatieve
verbeteringen uit het landbouw-/natuurscenario te halen. Deze opties, bijvoorbeeld een fi ets-wandelpad
gecombineerd met kavelontsluiting, zouden wij graag in het scenario terugzien.
In het Holland-Rijnlandoverleg, alsmede in elk atelier, is de voorkeur uitgesproken voor een harde overgang;
laten we dit dan ook zo houden!
Ons bestuur blijft ervan overtuigd dat de gemeente Leiderdorp - als eigenaar van de onderhavige landerijen
- via een regulier pachtcontract de zeggenschap over de functie houdt. Daarmee geeft de gemeente aan de
agrarische sector de broodnodige zekerheid over hun bedrijfsvoering. Alleen zo blijft duurzaamheid gewaarborgd.
Met de pachtcontracten kan bovendien een beduidend betere opbrengst worden gerealiseerd dan nu het geval
is.
Voor ons staat vast dat het landbouw-/natuurscenario op deze manier verreweg de voorkeur verdient.
EELCO HOOGVORST, BEWONERS DRIEGATENBRUG
Als directe buren van de Boterhuispolder volgen wij de ontwikkelingen rondom deze polder met grote
belangstelling.
Een scenario waarbij ‘de koe in de wei blijft’ heeft daarbij onze voorkeur. Echter wij onderschrijven nadrukkelijk
de ambitie van de gemeente ‘dat zij het open en groene karakter van de polder op de lange termijn wil
garanderen’.
Wij denken dat een beperkte recreatieve invulling voor een zo breed mogelijke doelgroep de kennis van de
polder bij de inwoners van Leiderdorp e.o. zal vergroten. Daarmee zal de behoefte om de groene waarde van de
polder te beschermen toenemen.
Bij welke invulling van de Boterhuispolder dan ook, graag wijzen wij op de verplichtingen aan de bewoners van
de wijk opgelegd (mede door de gemeente Leiderdorp):
‘Het karakter van polderlandschap in stand te laten casu quo te houden’
De wijk Driegatenbrug vormt een ideale overgang tussen de stad enerzijds en het groene polderlandschap
anderzijds. Het zou deze overgang en de verplichtingen jegens de bewoners in de wijk Driegatenbrug te niet
doen als het polderlandschap grenzend aan de wijk Driegatenbrug ingrijpend veranderd wordt.
81

BIJLAGE 2: RAPPORTEN EN BRONNEN
In deze bijlage worden relevante rapporten, websites en andere bronnen genoemd, die gebruikt zijn bij de opstelling van
dit eindrapport of nog gebruikt kunnen worden bij de verdere uitwerking van beleid voor de Boterhuispolder. Dit is uiteraard
geen complete lijst, aanvullingen zijn onder meer te vinden op de website van de gemeente Leiderdorp: www.leiderdorp.nl
vervolgens kunt u rechts in beeld op het plaatje Boterhuispolder klikken.
WEBSITES
• www.leiderdorp.nl
• www.teylingen.nl
• www.pzh.nl
• www.vrom.nl
• www.werkgroepnld.nl
• www.landschapnoordholland.nl
• www.ethologie.nl
• www.vogelsrijnwoude.nl
• www.vanade.nl
• www.rijnland.net
• www.hollandrijnland.net
FOTO’S EN ANDER BEELDMATERIAAL
• Terra Incognita, 2007
ANDERE BRONNEN
• Nota Ruimte, VROM, april 2004, Den Haag
• Nota Ruimte, uitvoeringsprogramma. VROM, 2006, Den Haag
• De Zuidvleugel: motor in de Delta. Bestuurlijk platform Zuidvleugel, augustus 2006, Den Haag
• Zuidvleugel Zichtbaar Groener, provincie Zuid-Holland e.a., 2005, Den Haag
• Nota Belvedère (Beleidsnota over de relatie cultuurhistorie en ruimtelijke inrichting, juli 1999), o.a. VROM en OCW, Den
Haag
• Ontwikkelingsprogramma Nationaal Landschap het Groene Hart 1999-2003, Provincie Zuid-Holland, Den Haag
• Streekplan Zuid-Holland West. Provinciale Staten, 2003, Den Haag
• Coalitie akkoord Gedeputeerde Staten van Zuid Holland 2007-2011 t.a.v. groen. Provincie Zuid Holland, april 2007, Den
Haag
• Beleidsplan Groen Water en Milieu 2006-2010. Provincie Zuid Holland, september 2006, Den Haag
• Regionale Structuurvisie Holland Rijnland (in wording: 2007)
• Europese Kaderrichtlijn Water: opgesteld in 2000, implementatietijd tot 2015
• Nationaal Bestuursakkoord water. O.a. rijk, provincie, VNG en Unie van Waterschappen, 2003, Den Haag
• Landschapsbeleidsplan Leidse Regio. Holland Rijnland, april 2001, Leiden
• Gemeentelijk bestuursakkoord B5 (2006-2010), Leiderdorp
• Toekomstvisie Leiderdorp 2015. Leiderdorp, december 2001
• Bestemmingsplan Boterhuispolder 1969. Leiderdorp,
• Aanpassingsplan Ade
• Stadsrandvisie 2003, DLG
• Visie op recreatie en toerisme: Teylingen. Gemeente Teylingen, juni 2007, Teylingen (o.a. beschikbaar via www.teylingen.
nl )
• Perspectief van de agrarische sector in de Boterhuispolder en de polder Achthoven. LEI BV, juli 2007, Den Haag
• Boterhuispolder groen of groen, Vereniging Houdt Leiderdorp Groen, november 2006, Leiderdorp
• Rapportage project “Explicitering 300.000 ha”, fase 1 en 2. Sjerp de Vries & Jandirk Bulens. Alterra i.o.v. de A.N.W.B.
Wageningen april 2001
82

• Singelgolf, een nieuwe economische basis voor de landbouw en voor gebiedsontwikkeling door middel van golf.
Innovatienetwerk. Utrecht december 2006.
• Een golfbaan natuurlijk! De bijdrage van golfbanen aan de ontwikkeling van natuur, landschap en recreatief medegebruik.
Natuur en Milieufederatie Utrecht et al. Utrecht, juli 2007
• Groene functies in de Boterhuispolder. Een verkennend onderzoek naar de groene functies in relatie tot bodem en water.
Grontmij. Waddinxveen december 2006.
• Interne notitie ecologie, Leiderdorp 2007
• ANWB fi etsatlas Nederland
• fi etspadenplan provincie Zuid Holland, 2006
• fi etsplan '96, voormalige vervoersregio Rijn- en Bollenstreek
BIJLAGE 3: PROCESSTUKKEN
Hieronder wordt een opsomming gegeven van de documenten die tijdens het proces zijn gerealiseerd en die terug te vinden
zijn op de website van de gemeente Leiderdorp: www.leiderdorp.nl
• Startdocument, vastgesteld na de kick-offbijeenkomst van 22 mei 2007.
• Impressie kick-offbijeenkomst, 22 mei 2007.
• Verslag eerste werkatelier, 5 juni 2007.
• Verslag tweede werkatelier, 26 juni 2007.
• Verslag derde werkatelier, 17 juli 2007.
• Defi nitief eindrapport, 12 oktober 2007.
83

BIJLAGE 4: DEELNEMENDE PARTIJEN
Het enthousiasme om mee te werken in de gebiedsprocessen was overweldigend. Er zijn zoveel mensen die zich hebben
aangemeld dat ervoor gekozen is om de groep te splitsen in twee teams. Het werkteam heeft in drie ateliers gewerkt aan het
opstellen van de scenario’s. Het meedenkteam heeft ontstane ideeën bediscussieerd, aangescherpt en zaken aan het geheel
toegevoegd.
In de selectie is uitgegaan van een goede afspiegeling van de betrokkenen bij de Boterhuispolder op verschillende
schaalniveaus.
Onderstaande personen zijn uitgenodigd om deel te nemen aan de werkateliers. Het grootste deel van dit werkteam heeft
hier gehoor aan kunnen geven. Een aantal mensen heeft (in verband met vooral te weinig tijd) zich meer bezig gehouden
met advisering op de achtergrond.
Alderlieste, mw.
Anker, dhr.
*Balkenende, dhr.
Bancken, dhr.
Beest, mw. van
Droogers, dhr.
Folkerts, dhr.
*Gast, dhr.
Geest, dhr. v/d
Hendriks, mw.
Horlings, dhr.
*Jap, dhr.
Kok, dhr.
Korteweg, dhr.
Lendfers, dhr.
Melle, dhr. Van
Mooren, mw.
Poel, dhr. v/d
Radema, mw.
Schie, mw. van
Schie, dhr. van
Schonewille, dhr.
Sperna Weiland, dhr.
*Vellekoop, mw.
Waanders, dhr.
Wiel, mw. v/d
Witvoet, mw.
Wulp, dhr.
Houdt Leiderdorp Groen
IVN
Landschapsbeheer Zuid Holland
Golfvereniging Leiderdorp
Gemeente Leiden
Regiokantoor ANWB
Hoogheemraadschap van Rijnland
Stichting Groene Hart
Bewoner zijldijk
Gemeente Leiderdorp
Golfvereniging Leiderdorp
Staatsbosbeheer, directie West
Overwater Rentmeesterskantoor/RCOAK
Bewonersvereniging Bloem en Roos
Vertegenwoordiger BPF
Bewonersvereniging Leyhof
Melkveehouder
LTO
Gemeente Alkemade
Veehouder
VANADE
Gemeente Leiderdorp
Stichting Comité Doesbrug
Provincie Zuid Holland
Toekomstig bewoner Driegatenbrug
Gemeente Leiderdorp
Holland Rijnland
Gemeente Teylingen
*Geen actieve deelname in de werkateliers, wel hebben zij alle stukken ontvangen.
84

MEEDENKTEAM:
Amsterdam, dhr/mw van bewoonster
Beek, dhr. ter
Milieufederatie Zuid-Holland
Blaey, dhr. de
Leidse Ommelanden
Bosch, mw.
Bewoner Zijldijk
Bredewold, dhr./mw. Bewonersvereniging Watertuin
Bree, dhr. de
Bewoner zijldijk
Brouwers, dhr.
Vogelwerkgroep Koudekerk-Hazerswoude
Brussee, dhr./mw. Stichting Behoud Leiderdorpse Bomen
Croonen, dhr.
DLG, secr. Landinrichting
Dekker, dhr./mw. Bewoner Dijkwacht
Dopper, dhr.
Bewoner / voormalig medewerker Rijkswaterstaat
Duller, dhr./mw. van Toekomstig bewoner Driegatenbrug
Dijk, dhr. Van
Golfvereniging Leiderdorp
Egmond, dhr/mw van Bewoner Zijldijk
Fijan, mw.
Hoogheemraadschap van Rijnland
Geest, dhr. v/d
Bewoner Zijldijk
Hoogvorst, dhr. Toekomstig bewoner Driegatenbrug
Holland, Mw van Golfvereniging Leiderdorp
Jong, dhr. de
Toekomstig bewoner Driegatenbrug
Kazatzidis, dhr. Bewoner
Kempen, dhr/mw van Bewoner Zijldijk
Kerkvliet, dhr.
Leader+ PG Leidse Ommelanden
Korpershoek en Compier Toekomstig bewoner Driegatenbrug
Kraaijenhagen, dhr. Bewoner Zijldijk
Kroes, mw.
St. Ruiter- en Menroutes Zuid-Holland
Lansen, mw.
Bomenbond Rijnland
Mackelenberg, dhr. van Milieudienst West Holland
Moor, mw. de
Provincie Zuid Holland
Mulder, mw.
Bewoonster Leiderdorp
Muntinghe, dhr. Toekomstig bewoner Driegatenbrug
Noordover, dhr. Asopos de Vliet
Pool, dhr.
Bewonersvereniging Essenpark
Projectbureau RSV Holland Rijnland
Randenraat, van Vertegenwoordiger BPF
Rijling, mw.
Gemeente Leiderdorp
Rijsbergen, dhr./mw. Bewoner Zijldijk
Schellekens, mw. IVN Leiderdorp
Schepers, dhr.
Provincie Zuid Holland
Schie, mw. van Botenstalling Zijldijk
Schoch, dhr.
Bomenbond Rijnland
Straaten, dhr. van Bewonersverening Leyhof
Tol, dhr./mw. van Bewoners
Walsem, dhr. van Gemeente Leiderdorp
Wijsman, dhr./mw. Bewoner
85

BIJLAGE 5 : BELEIDSKADERS
Over de Boterhuispolder is in de bestaande beleidsdocumenten veel terug te vinden. Het schaalniveau waarvoor beleid is
opgesteld verschilt uiteraard. Voor volledigheid worden hieronder de hoofdlijnen van beleidskaders uit het startdocument
nogmaals weergegeven, onderverdeeld naar nationaal, regionaal en lokaal niveau.
Nationaal beleid
Op nationaal niveau vormt het beleid voor Nationaal Landschap het Groene Hart de hoogste prioriteit. Hierbij spelen de
groenblauwe kwaliteiten, recreatieve functies en de relatie stad-land een grote rol. Hieronder wordt kort ingegaan op de
belangrijkste (nationale) beleidsdocumenten die voor de Boterhuispolder relevant zijn.
Nota Ruimte (LNV/EZ/VROM/V&W, 2004)
De Boterhuispolder maakt onderdeel uit van het Nationaal Landschap het Groene Hart. De Nota Ruimte stelt
hierover dat Nationale Landschappen gebieden zijn met internationaal zeldzame of unieke en nationaal kenmerkende
landschapskwaliteiten en in samenhang daarmee bijzondere natuurlijke en recreatieve kwaliteiten. Deze moeten behouden
blijven, duurzaam beheerd en waar mogelijk worden versterkt. Binnen nationale landschappen is daarom ‘behoud door
ontwikkeling’ het uitgangspunt voor het ruimtelijk beleid. De landschappelijke kwaliteiten zijn medesturend voor de wijze
waarop de gebiedsontwikkeling plaatsvindt. Uitgangspunt is dat de nationale landschappen zich sociaal-economisch
voldoende moeten kunnen ontwikkelen, terwijl de bijzondere kwaliteiten van het gebied worden behouden of worden
versterkt.
Nota Ruimte, uitvoeringsprogramma (VROM/LNV/V&W/EZ/OCW, 2006)
Hierin constateert het rijk dat o.a. in de Zuidvleugel en in het Groene Hart sprake is van een complexe stapeling van
strategische opgaven en projecten. Hoofdstuk 7 van het uitvoeringsprogramma geeft de voortgang weer van de rijksdoelen
met betrekking tot de groene ruimte uit de Nota Ruimte. Daarnaast agendeert het nieuwe acties die bijdragen aan het
bereiken van deze doelstellingen. Er wordt nader ingegaan op bereikbare en toegankelijke recreatievoorzieningen in en rond
de steden, vergroting van de toeristisch recreatieve mogelijkheden, behoud en versterking van de variatie tussen stad en
land, borging en ontwikkeling van natuurwaarden. Verder wordt ingegaan op ontwikkeling van landschappelijke kwaliteit, de
borging en ontwikkeling van bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische waarden en duurzame en vitale landbouw.
Voor de Boterhuispolder gelden de voorgaande punten.
Zuidvleugel (augustus 2006)
In het bestuurlijk platform Zuidvleugel hebben rijk, provincie, regio’s (zoals Holland Rijnland) en de gemeenten Rotterdam
en Den Haag zitting. De Zuidvleugel streeft ondermeer naar een aaneengesloten stelsel van stads- en regioparken met
onderlinge verbindingen en robuuste verbindingen naar onder meer het Groene hart. Deze leggen door een onomkeerbare
groeninvulling de grenzen van de steden vast en verrijken het landschap. Er is een uitvoeringsprogramma opgesteld: de
nota “De Zuidvleugel: motor in de Delta”. In het programma wordt uitgegaan van een extra impuls voor groene en blauwe
kwaliteiten vanuit recreatief perspectief.
In de overgangszone naar het Groene Hart liggen kansen voor de ontwikkeling van groene en waterrijke milieus en het
bieden van hoogwaardig recreatief landschap, recreatieve ontwikkeling van het groen zal vooral rondom steden plaatsvinden.
Belvedere (juli 1999)
In deze nota zijn gebieden aangewezen die cultuurhistorisch waardevol zijn. Eén van die gebieden is de streek rond Oud-
Ade. De Boterhuispolder maakt, vanwege de bijzondere verkaveling die deels uit de Karolingische tijd stamt, onderdeel
daarvan uit. Het beleid van de Nota Belvedere is gericht op het instandhouden en ontwikkelen van de cultuurhistorische
identiteit.
Groene Hartbeleid (ontwikkelingsprogramma)
De Boterhuispolder behoort tot het westelijk veenweidegebied. In de nota worden o.a. de cultuurhistorische karakteristieken
benoemd.
Recreatie en toerisme worden in het algemeen als bron van economische ontwikkelingen en drager van het landschap
gezien. Als ontwikkelingsperspectief voor het gebied waartoe de Boterhuispolder behoort, wordt een veenweidepark
in de westfl ank beschreven. Behoud van het open veenweidelandschap staat echter voorop. Voor het gebied rond de
Boterhuispolder is nog geen uitvoeringsprogramma geformuleerd.
86

Regionaal beleid
Op regionaal niveau zijn de meeste beleidsdocumenten met betrekking tot de Boterhuispolder te onderscheiden. Ook hier
zijn groene, blauwe en recreatieve functies weer van groot belang, maar is er ook aandacht voor concretere punten zoals
waterpeil en de toekomst van de agrariërs. Hieronder wordt kort ingegaan op de belangrijkste (regionale) beleidsdocumenten
die voor de Boterhuispolder relevant zijn.
Streekplan en ander provinciaal beleid
In het streekplan “Zuid-Holland West” van 2003 is de Boterhuispolder aangemerkt als “Agrarisch gebied plus”. De plus
is vanwege het waardevol weidevogelgebied. De polder behoort tot het Hollands Plassengebied en het Groene Hart;
bebouwing ervan is niet toegestaan. Daarnaast moet er aandacht zijn voor de recreatieve verbindingen tussen het stedelijk
en het landelijk gebied. Het gaat hier onder andere om het inrichten van de overgangszone tussen deze steden en het open
Plassengebied, de groene Kaagwig. De Kaagwig moet een ecologische, recreatieve en waterrijke stad-land verbinding
vormen. En deze wig moet de toegankelijkheid van het Plassengebied vanuit Leiden en Leiderdorp verbeteren.
De provincie wil haar inwoners voldoende ruimte bieden om te recreëren op korte afstand van waar zij wonen. Daar wordt
aan gewerkt in het programma Groen In en Om de Stad (GIOS). Deze gebieden verbinden de stedelijke gebieden met
de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) en het vitale platteland. Het zijn recreatieve groengebieden die vrij
en gratis toegankelijk zijn voor het publiek en zijn goed bereikbaar via wandel- en fi etspaden vanuit de woongebieden. In
deze gebieden kan recreatie samengaan met andere functies, zoals natuurbescherming en landbouw. Van 2006 tot 2010
ontwikkelt de provincie vier regioparken (Rottemeren, IJsselmonde, Groenblauwe Slinger, Eiland van Dordt). Daarnaast
worden drie bestaande regioparken (Den Haag-Katwijk, Hollands Plassengebied, Midden-Delfl and) ingepast in de GIOSstructuur.
Coalitie akkoord Gedeputeerde Staten van Zuid Holland 2007-2011 t.a.v. groen (Provincie Zuid Holland, april 2007)
GS willen de komende 4 jaar 3500 ha extra groen- en recreatiegebieden ontwikkelen. Daarvoor willen zij een actieplan
“Verbetering kwaliteit van het landschap” opstellen en uitvoeren, dat tot doel heeft om onder andere een overgangszone
te creëren tussen stad en landschap. Het actieplan moet voor de zomer van 2008 gereed zijn. GS zetten hiervoor via het
Provinciaal meerjaren programma groen 385 miljoen euro in. De prioriteiten gaan uit naar het uitvoeren van grote integrale
gebiedsontwikkelingsprojecten, waar onder de As Leiden Katwijk.
Bodem en water/ Hoogheemraadschap Rijnland
De Boterhuispolder bestaat uit een veenpakket (ca. 10 meter dik) dat met een klein laagje zeeklei (0,50 meter) is afgedekt.
Uit maaiveldhoogtemetingen blijkt dat het maaiveld in de periode 1955-1998 gemiddeld 0,3 cm/per jaar is gedaald. De
Boterhuispolder is daarmee een veenweidegebied met een matige maaivelddaling. Het pakket is wel gevoelig voor zettingen.
In de Boterhuispolder wordt een waterpeil van NAP -2,11/-2,21 m (resp. zomer- en winterpeil) gehandhaafd. Deze peilen zijn
in het peilbesluit 2000 van het Hoogheem raad schap vastgelegd. Het maaiveld in de polder ligt niet op een vast niveau. De
hoogten variëren van NAP -1,90 m tot NAP -1,40m. De hogere percelen liggen voornamelijk langs de oude krekenstelsels,
maar vormen geen aaneengesloten zone. Ook de randen van de polder liggen enigszins hoger. De drooglegging varieert van
-0,20 m op de laagste plekken tot 0,7m op de hoogste plekken. In de winter is de drooglegging 0,10m groter door instelling
van het winterpeil.
Er zijn geen grote knelpunten aanwezig t.a.v. waterkwaliteit en kwantiteit. Als gevolg van peilstijgingen kunnen echter laag
gelegen percelen incidenteel met wateroverlast worden geconfronteerd. Er ligt voor zover bekend op dit moment geen
extra wateropgave voor de Boterhuispolder. Het algemene beleid van het Hoogheemraadschap is om peilverlagingen af
te stemmen op de autonome maaivelddaling. Een extra vergroting van de drooglegging door peilverlaging is in dergelijke
gebieden niet wenselijk i.v.m. gevoeligheid voor maaivelddaling. Verder streeft Rijnland naar robuuste peilgebieden waarbij
inliggende peilvakken zoveel als mogelijk worden tegengegaan. De onderbemaling in het noordoosten is destijds – i.v.m. lage
maaiveldliggen – een uitzondering hierop geweest.
Rijnland heeft nog geen concreet beleid ontwikkeld t.a.v. het gebruik van de Boterhuispolder als overlooppolder van overtollig
boezemwater. (Zie ook het rapport Groene functies in de Boterhuispolder van Grontmij).
Regionale Structuurvisie Holland Rijnland (in wording)
Eerder dit jaar heeft BVR adviseurs gebiedsateliers georganiseerd voor het veenweide- en plassengebied in de regio Holland
Rijnland. Het eindresultaat hiervan zal worden meegenomen in de Regionale Structuurvisie Holland Rijnland.
Uit de ateliers is naar voren gekomen dat het behoud en herstel van het karakteristieke veenweide- en plassenlandschap
het uitgangspunt (het leidend principe) is. De traditionele veehouderij heeft dit landschap voor een belangrijk deel
87

gevormd. Activiteiten die bijdragen aan het behoud en herstel van het karakteristieke landschap zijn welkom en/of worden
gestimuleerd. Activiteiten die hieraan afbreuk doen worden ontmoedigd en/of geweerd. Geconstateerd wordt dat binnen
de veeteelt ontwikkelingen spelen als verbreding, intensivering en schaalvergroting, naast de traditionele veehouderij.
De voortzetting van agrarische bedrijvigheid na bedrijfsbeëindiging is vaak onzeker. In de uitwerking van dit punt lijkt
een trekkende rol weggelegd voor de agrariërs/LTO, ondersteund door overheden, om te verkennen welke vormen van
bedrijfsvoering een betere continuïteit garanderen voor agrarisch landgebruik op een wijze dat het leidend principe geen
geweld wordt aangedaan.
Over toerisme en recreatie wordt tijdens de ateliers opgemerkt dat het genieten van het veenweide- en plassengebied direct
kan bijdragen aan het behoud (herstel) van het gebied. Voor zover het karakter van het landschap niet wordt aangetast zou
het recreatief en toeristisch gebruik gestimuleerd moeten worden.
Specifi ek voor de Boterhuispolder zegt de Regionale Structuurvisie Holland Rijnland:
De Boterhuispolder is een gave groene wig tussen Leiden en Leiderdorp en vormt groot contrast met verstedelijkt gebied. Dit
is een grote kwaliteit van dit gebied die behouden moet blijven. Stadsranden worden gevormd door water en/of infra en zijn
helder, een bufferzone is niet nodig en zou afbreuk doen aan de landschappelijke kwaliteit en de ruimtelijke samenhang van
het gebied. Inzetten op luwte en behoud van de openheid, met langs de stad, de Kaag en de dijk ruimte voor ontwikkelingen,
die het landschap niet aantasten en de zichtlijnen vanuit de stad niet belemmeren. Verder beter toegankelijk maken van de
polder, met name nabij het water, goede verbindingen met de stad door langzaam-verkeer-verbindingen in de stad door te
trekken. Zoeken naar een duurzame vorm van landbouw die ervoor zorgt dat de polder polder blijft met koeien in de wei.
Bijvoorbeeld door gronden in een fonds te stoppen beheerd door LTO.
API-Ade
Het ontwerp Aanpassingsplan Ade is in juni 2006 vastgesteld door de provincie Zuid-Holland. Hiermee is de weg vrijgemaakt
voor de vrijwillige kavelruil om uitwerking te kunnen geven aan het Aanpassingsplan. De API Ade ziet in de Boterhuispolder
een agrarische bestemming als belangrijkste element en voor enkele delen is er ook plaats voor natuurbestemming.
B&W van Leiderdorp hebben aangegeven niet akkoord te kunnen gaan met het ontwerp Aanpassingsplan. Zij hebben de
landinrichtingscommissie verzocht een ruimere invulling te geven aan de Boterhuispolder, die het mogelijk maakt om de
Kaagwig als overgangszone tussen het stedelijk gebied van de Leidse agglomeratie en het open plassengebied, samen met
Teylingen en de provincie te ontwikkelen.
Landschapsbeleidsplan Leidse regio en Warmond 2002
Het landschapsbeleidsplan Leidse Regio geeft aan hoe de regio aankijkt tegen haar omringende groengebieden. Om deze
gebieden te behouden worden robuuste randen gecreëerd met zogenaamde lijsten om de openheid van het waardevolle
landschap (de parels) te behouden. In het plan is de Boterhuispolder aangemerkt als veenweidegebied met het accent op
natuur en recreatie. De tegen Leiden en Leiderdorp gelegen randen van de polder zijn aangemerkt als “stadsrandlijst”. Dit
betekent dat hier plaats is voor nieuwe riet- en waterelementen, dat aanwezige en nieuwe infrastructuur goed ingepast moet
worden en dat nieuwe recreatieve en ecologische verbindingen tussen stad en buitengebied ontwikkeld kunnen worden.
Lokaal beleid
Tenslotte zijn de meeste gedetailleerde plannen te vinden op lokaal niveau. Hierbij is aandacht voor de toegankelijkheid
vanuit de stad de polder in en voor (extensieve) recreatie. Een ander relevant beleidsaspect komt naar voren in een
participatieplan, waarin wordt uitgesproken om de burgers zoveel mogelijk bij de inrichting van de Boterhuispolder te
betrekken. Hieronder een selectie van de belangrijkste plannen en visies.
Stadsrandvisie
De gemeente heeft eind 2003 aan de Dienst Landelijk Gebied (DLG) opdracht gegeven om een gebiedsvisie voor de polder
op te stellen. In deze visie, die onder de naam “Stadsrand Leiderdorp” op 17 februari 2004 uitkwam, wordt gesteld dat de
polder een imposant veenweidegebied is met grote waarden voor recreanten en natuur. Het gebied is te kenmerken als een
achtertuin van de stad, waar stedelingen echter niet goed in kunnen. DLG pleit voor een betere ontsluiting van de polder voor
fi etsers, voetgangers en kanoërs, omdat daardoor de kwaliteit van het gebied beter beleefd kan worden. “Dit levert draagvlak
op voor behoud en beheer van het toekomstige landschap”. Deze visie is nooit vastgesteld.
88
Bestemmingsplan Boterhuispolder (1969)
Het huidige bestemmingsplan dateert uit 1969. In dat plan is aan het grootste deel van de polder een agrarische bestemming
toegekend. Ook is aan een groot deel van de polder een verkeersbestemming toegekend. Indertijd was namelijk een deel
van de rondweg rondom Leiden en Leiderdorp geprojecteerd door de polder.
Andere ontwikkelingen kunnen dus pas plaatsvinden na herziening of vrijstelling van het bestemmingsplan. Het
bestemmingsplan “Boterhuispolder” zal in de 2 e helft van 2007 worden herzien.

Bestuursakkooord B5 2006-2010
In dit akkoord heeft het college het volgende over de Boterhuispolder opgenomen: “Het college wil het groen en de
open karakters van haar polders ook op lange termijn garanderen en concretiseert daartoe de stadsrandzone in de
Boterhuispolder. Voor nieuw te ontwikkelen plannen geldt dat de Provinciale wegen N445 en N446, alsmede de Rijn, de
Zijl en de Does de natuurlijke begrenzing van het Leiderdorps woongebied blijven. De invulling van de Boterhuispolder als
golfbaan ziet het college als een wenkend perspectief en zal nadere uitwerking krijgen.“
In het akkoord is verder ook opgenomen dat de ambitie ‘”Leiderdorp, poort naar het groene hart” uit de toekomstvisie 2015
verder wordt uitgewerkt, conform de afspraken uit de het Landschapsbeleidsplan van de regio.
Toekomstvisie 2015 (Leiderdorp, december 2001)
Het college zet het beleid voort zoals dit is beschreven in de “Toekomstvisie Leiderdorp 2015”.
Als ambitie 5 wordt daarin genoemd dat Leiderdorp “Poort naar het Groene Hart” zou moeten zijn. Veel inwoners van
Leiderdorp hebben aangegeven dat zij in de toekomst meer van de unieke ligging aan de rand van het Groene Hart gebruik
zouden willen maken om het wonen aangenamer te maken.
Participatieplan, projectplan en randvoorwaarden (Leiderdorp, maart 2007)
Deze plannen en randvoorwaarden (zie H2) zijn begin dit jaar door de raad vastgesteld. In het participatieplan wordt
omschreven hoe de opzet zal zijn van het participatieproces, alwaar ter goede voorbereiding een inventarisatieronde aan
vooraf is gegaan. Het Projectplan geeft o.m. in korte lijnen aan wat het doel en gewenst resultaat is. Beide plannen geven
ook een planning en fasering van het geheel. De uitgangspunten komen overeen met voorgenoemde documenten.
Gemeente Teylingen: visie op recreatie & toerisme
De gemeente Teylingen werkt aan een visie op recreatie en toerisme. De Boterhuispolder komt hier ook in voor en dan met
name met betrekking tot fi ets- en wandelpaden. Er is in ieder geval volle bereidheid om samen te werken zodat de visie voor
de Boterhuispolder voor het Teylingse en Leiderdorpse gedeelte zo goed mogelijk op elkaar wordt aangepast.
Dit document is opgesteld in opdracht van :
Gemeente Leiderdorp
Statendaalder 1
Postbus 35
2350 AA Leiderdorp
door
Jan Maurits van Linge en Henk de Wit
Terra Incognita, Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Tweede Morgendreef 18
5233 NP ‘s Hertogenbosch
Marieke van Duijn en Frank van Vliet
APPM Management Consultants
Spicalaan 8
2132 JG Hoofddorp
89