Thuisstudie Apotheekassistent - Ondernemersschool

THUISSTUDIE
PROEFHOOFDSTUK
APOTHEEKASSISTENT
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be

Beste student,
Bedankt voor je interesse in onze opleiding apotheekassistent!
Op de volgende pagina bieden we je graag een gratis proefles aan van de thuisstudie
farmaceutisch technisch assistent. Je vindt hierin de volledige inhoudstafel, één hoofdstuk
van de cursus en een vragenreeks terug. Ook lees je er de manieren waarop je je
professionele docent persoonlijk kan contacteren wanneer je vragen hebt. Door deze gratis
proefles kan je alvorens je in te schrijven al eens rustig bekijken op welke manier en uit
welke delen de cursus is opgebouwd. Daarnaast kom je ook meer te weten over het reilen
en zeilen van de school, de manier waarop je je taken inlevert bij je docent, stage loopt,…
Dankzij deze proefles weet je kortom waar je je aan kan verwachten!
Zou je graag de volledige cursus inkijken alvorens je in te schrijven? Kom dan eens langs in
één van onze vestigingen in Antwerpen, Gent of Hasselt. Onze medewerkers zullen je graag
verder helpen en je inzage geven in een exemplaar van de cursus die je graag wil volgen!
Onze secretariaten zijn gevestigd op volgend adres:
Secretariaat Antwerpen: Frankrijklei 127, 2000 Antwerpen
Secretariaat Gent: Elfjulistraat 39a, 9000 Gent
Secretariaat Hasselt: Simpernelstraat 27, 3511 Kuringen
Op de volgende pagina’s geven we je een voorproefje van de cursus. Hierin vind je:
- De volledige inhoudstafel van de cursus
- Een gratis hoofdstuk uit de cursus
- Een representatieve vragenreeks voor het examen
- Een inschrijvingsformulier
- Informatie over de opleiding en de school
2

INHOUDSOPGAVE
TOEGEPASTE CHEMIE
1. Wat is een chemische binding?
1.1. Het atoommodel en elektronenconfiguraties
1.1.1. Het atoommodel van Bohr
1.1.2. Orbitalen en hun vorm
1.1.3. De elektronenconfiguratie van atomen
1.2. Periodiek systeem der elementen
1.2.1. Hoe is het periodiek systeem opgebouwd?
1.2.2. Elektronenconfiguraties bij enkele groepen
1.3. Voorstelling van moleculen
1.4. De chemische binding
1.4.1. De ionaire binding
1.4.2. De covalente binding
1.4.3. Metaalbinding
1.4.4. Molecuulformules en structuurformules
1.5. Ladingsverdeling
1.5.1. Formele lading
1.5.2. Elektronegativiteit en polariteit
1.6. Welke bindingstypes zijn er?
1.7. Test jezelf!
2. Molecuulorbitaaltheorie
2.1. Wat?
2.2. De sigma–binding
2.3. De pi–binding
2.4. Bindingssterkte
2.5. Mesomerie
2.6. Hybridisatie en de ruimtelijke structuur van moleculen
2.6.1. Het concept
2.6.2. Sp3 – hybridisatie
2.6.3. Sp2 – hybridisatie
2.6.4. Sp – hybridisatie
2.6.5. Kenmerken van hybride – orbitalen
3

2.7. Test jezelf!
3. Chemisch evenwicht
3.1. Evenwichtsconstante
3.2. Rekenen met evenwichtsconstanten
3.3. Hoe voorspel je de richting van een reactie?
3.4. Principe van Le Chatelier
3.4.1. Het principe
3.4.2. Uitwendige verandering van de concentratie
3.4.3. Uitwendige verandering van het volume en de druk
3.5. Test jezelf!
4. Zuren en basen
4.1. Wat?
4.2. Binaire zuren en ternaire zuren
4.3. Sterkte van zuren en basen
4.3.1. Zuurtegraad van een oplossing
4.3.2. De pH – schaal
4.4. Buffermengsels
4.4.1. Buffersystemen
4.4.2. De vergelijking van Henderson – Hasselbach
4.5. Test jezelf!
5. Redoxreacties
5.1. Wat?
5.2. Oxidatietrap
5.3. Voorbeeld van een redoxreactie
5.4. Test jezelf!
6. Organische verbindingen
6.1. Overzicht koolstofverbindingen
6.2. De functionele groep
6.3. Isomerie
6.4. Structuurformules
7. Alkanen
7.1. Inleiding
7.2. Nomenclatuur van de alkanen
7.2.1. Onvertakte alkanen
7.2.2. Vertakte alkanen
4

7.3. Welke fysische eigenschappen hebben alkanen?
7.4. Reacties van alkanen
7.4.1. Reactiviteit
7.4.2. Oxidatie
7.4.3. Kraken van alkanen
7.4.4. Halogenering van alkanen
7.5. Toepassingen van alkanen, gevaren en milieu
7.5.1. Toepassingen
7.5.2. Gevaren
7.5.3. Milieu
7.6. Test jezelf!
8. Alkenen en alkadiënen
8.1. Inleiding
8.2. Ruimtelijke structuur van alkenen en alkadiënen
8.3. Nomenclatuur van de alkenen
8.4. Fysische eigenschappen
8.5. Reacties van alkenen
8.5.1. Additie van X2
8.5.2. Additie van HX
8.5.3. Additie van water
8.5.4. Additie van H2
8.6. Toepassingen van alkenen
8.7. Test jezelf!
9. Alkynen
9.1. Nomenclatuur van de alkynen
9.2. Fysische eigenschappen
9.3. Reacties van alkynen
9.3.1. Additie van een dihalogeen
9.3.2. Additie van een waterstofhalogenide
9.3.3. Additie van water
9.3.4. Hydrogenering van alkynen
9.4. Toepassingen, gevaren en milieu
9.4.1. Toepassingen
9.4.2. Gevaren en milieu
9.5. Test jezelf!
5

10. Halogeenalkanen
10.1. Nomenclatuur
10.2. Welke fysische eigenschappen hebben ze?
10.3. Bereiding van halogeenalkanen
10.3.1. Inleiding
10.3.2. Homolytische substitutiereacties
10.3.3. Elektrofiele additiereacties
10.4. Verklaring voor de regel van Markovnikov
10.5. Reacties van halogeenalkanen
10.5.1. Nucleofiele substitutiereacties
10.5.2. Eliminatiereacties
10.5.3. De regel van Zaitsev
10.5.4. Substitutie of eliminatie
10.6. Toepassingen, gevaren en milieu
10.6.1. Toepassingen
10.6.2. Gevaren en milieu
10.7. Test jezelf!
11. Cyclische en aromatische koolwaterstoffen
11.1. Cyclische koolwaterstoffen
11.1.1. Cycloalkanen
11.1.2. Cycloalkenen
11.2. Aromatische koolwaterstoffen
11.2.1. Hoe is benzeen gestructureerd?
11.2.2. Benzeenderivaten
11.2.3. Nomenclatuur van de benzeenderivaten
11.3. Test jezelf!
12. Alcoholen
12.1. Nomenclatuur van de alcoholen
12.2. Fysische eigenschappen van alcoholen
12.2.1. Oplosbaarheid
12.2.2. Smelt – en kookpunt
12.3. Hoe bereid je alcoholen?
12.3.1. Elektrofiele additie van alkenen
12.3.2. Nucleofiele substitutie van halogeenalkanen met OH-
12.3.3. Reacties van alcoholen
6

12.3.4. Zuur en basisch karakter van alcoholen
12.3.5. Nucleofiele substitutiereacties
12.3.6. Eliminatiereacties
12.3.7. Oxidatie van alcoholen
12.4. Test jezelf!
13. Fenolen
13.1. Fysische eigenschappen
13.2. Chemische eigenschappen
13.3. Test jezelf!
14. Alkaanzuren
14.1. Nomenclatuur van de carbonzuren
14.1.1. Algemeen
14.1.2. Officiële en triviale namen van carbonzuren en dicarbonzuren
14.2. Fysische eigenschappen
14.2.1. Oplosbaarheid
14.2.2. Smelt – en kookpunt
14.3. Chemische eigenschappen
14.4. Reacties van carbonzuren
14.4.1. Synthese van esters
14.4.2. Reductie van een carbonzuur
14.5. Toepassingen van carbonzuren
14.6. Test jezelf!
15. Aldehyden en ketonen
15.1. Nomenclatuur
15.1.1. Aldehyden
15.1.2. Ketonen
15.1.3. Voorbeelden
15.2. Fysische eigenschappen
15.2.1. Smelt – en kookpunt
15.2.2. Oplosbaarheid
15.3. Chemische eigenschappen
15.4. Toepassingen
15.5. Test jezelf!
16. Esters, aminen, amiden en ethers
16.1. Esters
7

16.1.1. Hoe bereid je ze?
16.1.2. Voorkomen en toepassingen
16.1.3. Hydrolyse van esters
16.2. Aminen
16.2.1. Hoe bereid je ze?
16.2.2. Fysische eigenschappen
16.2.3. Chemische eigenschappen
16.3. Amiden
16.3.1. Nomenclatuur
16.4. Ethers
16.4.1. Hoe bereid je ze?
16.4.2. Toepassingen
16.5. Test jezelf!
17. Welke organische verbindingen zijn er?
18. Tijd om te herhalen!
19. Sachariden
19.1. Monosachariden
19.1.1. Structuur van glucose
19.1.2. Structuur van fructose
19.1.3. Structuur van ribose
19.2. Disachariden
19.2.1. Structuur van maltose
19.2.2. Structuur van sacharose
19.2.3. Structuur van lactose
19.3. Polysachariden
19.3.1. Structuur van zetmeel
19.3.2. Structuur van glycogeen
19.3.3. Structuur van cellulose
19.4. Test jezelf!
20. Aminozuren, eiwitten en enzymen
20.1. Aminozuren
20.1.1. Hoe zijn ze gestructureerd?
20.1.2. Welke soorten zijn er?
20.1.3. Welke eigenschappen hebben aminozuren?
20.1.4. Voorbeelden
8

20.2. Eiwitten
20.2.1. Hoe zijn eiwitten gestructureerd?
20.2.1.1. Peptidebinding
20.2.1.2. Primaire structuur
20.2.1.3. Secundaire structuur
20.2.1.4. Tertiaire structuur
20.2.1.5. Quaternaire structuur
20.2.2. Wat is de functie van eiwitten?
20.2.3. Hoe voorkom je eiwitten?
20.2.4. Welke verschillende eiwitten zijn er?
20.3. Enzymen
20.3.1. Definitie en werking
20.3.2. Inhibitoren
20.3.3. Algemene naamvorming
20.3.4. Voorbeelden
21. Lipiden
21.1. Complexe of hydroliseerbare lipiden
21.1.1. Triglyceriden : vetten en oliën
21.1.2. Wassen
21.1.3. Fosfolipiden
21.2. Eenvoudige of niet-hydroliseerbare lipiden
21.2.1. Terpenen
21.2.2. Steroïden
21.2.3. Prostaglandines
21.3. Verzadigde en onverzadigde lipiden
21.4. Wat is het chemisch verschil tussen boter en margarine?
22. Nucleïnezuren
22.1. Hoe zijn nucleïnezuren gestructureerd?
22.1.1. Basen
22.1.1.1. Pyrimidine-basen
22.1.1.2. Purine-basen
22.2. Hoe is DNA gestructureerd?
22.2.1. Nucleosiden
22.2.2. Nucleotiden
22.2.3. Secundaire structuur
9

22.3. Replicatie, transcriptie en translatie
22.3.1. DNA-replicatie
22.3.2. DNA-translatie
22.4. Genetische modificatie
23. Kunststoffen
23.1. Wat?
23.1.1. Polymeer
23.1.2. Monomeer en polymerisatiegraad
23.1.3. Dimeren, trimeren en oligomeren
23.1.4. Polymeren, kunststoffen en plastics
23.2. Hoe zijn kunststoffen ingedeeld?
23.3. Polymerisatiereacties
23.4. Voorbeelden van polymeren
23.4.1. Polyethyleen of Polyetheen (PE)
23.4.2. PolyVinylChloride (PVC)
23.4.3. Polypropyleen (PP)
24. Biochemische processen
24.1. Metabolisme
24.2. Energierijke verbindingen
24.2.1. Adenosinetrifosfaat
24.3. Biokatalysatoren
24.3.1. Enzymen als biokatalysatoren
24.4. Aërobe en anaërobe ademhaling
24.4.1. Aërobe ademhaling
24.4.2. Glycolyse bij aërobe ademhaling
24.4.3. Anaërobe ademhaling
24.4.4. Melkzuurgisting
24.4.5. Alcoholische gisting
25. Tijd om te herhalen!
26. Bijlage A: Periodiek Systeem der Elementen
10

TOEGEPASTE FYSICA
1. Algemene inleiding
1.1. Materie en stoffen
1.2. Massa, volume en dichtheid
1.3. Ondoordringbaarheid van stoffen
1.4. Oplosbaarheid van stoffen
1.5. Intermoleculaire aantrekkingskrachten
1.5.1. Vanderwaalskrachten
1.5.2. Dipool – dipool interacties
1.5.3. Waterstofbruggen
1.5.4. Ion – dipool interacties
1.6. SI – eenheden
1.7. Test jezelf!
2. Aggregatietoestanden en het deeltjesmodel
2.1. De drie fasen van een stof
2.2. Het deeltjesmodel
2.3. Vaste stoffen, vloeistoffen en gassen
2.4. Welke invloed heeft de temperatuur?
2.5. Test jezelf!
3. Gassen en gaswetten
3.1. De druk van een gas
3.2. Wet van Boyle
3.3. Het absoluut nulpunt
3.4. De wetten van Gay – Lussac
3.5. De algemene gaswet
3.6. Test jezelf!
4. Smelten en stollen
4.1. Verklaring aan de hand van het deeltjesmodel
4.2. Smelt – en stolproces bij zuivere stoffen
4.3. Smelttraject bij samengestelde stoffen
4.4. Smeltpuntsverlaging
4.4.1. Verklaring aan de hand van het deeltjesmodel
4.4.2. Koudmakende mengsels
4.5. Test jezelf!
11

5. Verdampen en condenseren
5.1. Verklaring aan de hand van het deeltjesmodel
5.1.1. Verdampen
5.1.2. Condenseren
5.2. Kook– en condensatieproces bij zuivere stoffen
5.3. Kooktraject bij samengestelde stoffen
5.4. Verzadigde en onverzadigde dampen
5.4.1. Wat?
5.4.2. Verklaring aan de hand van het deeltjesmodel
5.4.3. Verzadigingsdruk
5.4.4. Afkoelen en samenpersen van gassen
5.5. Koken van vloeistoffen
5.5.1. Invloed van de druk op het kookpunt
5.5.2. Kokende vloeistoffen
5.6. Kritieke temperatuur van een stof
5.6.1. Wat?
5.6.2. Het kritieke punt
5.7. Luchtvochtigheid
5.7.1. Wat?
5.7.2. Meten van luchtvochtigheid
5.7.3. Vochtigheidsindicatoren
5.8. Test jezelf!
6. Oppervlaktespanning en capillariteit
6.1. Cohesie en adhesie
6.1.1. Cohesie
6.1.2. Adhesie
6.2. Oppervlaktespanning
6.2.1. Grenslaag van een vloeistof
6.2.2. Wat is oppervlaktespanning?
6.2.3. Welke factoren hebben een invloed op de oppervlaktespanning?
6.3. Capillariteit
6.3.1. Definitie en voorbeelden
6.3.2. Wet van Jurin
6.4. Toepassingen van oppervlaktespanning en capillariteit
6.4.1. Druk in een zeepbel
12

6.4.2. Streven naar de bolvorm
6.4.3. Bevochtigen van een oppervlak
6.5. Test jezelf!
7. Diffusie en osmose
7.1. Diffusie
7.1.1. Wat?
7.1.2. Verklaring aan de hand van het deeltjesmodel
7.1.3. Invloed van de concentratie
7.1.4. Invloed van de temperatuur
7.1.5. Invloed van de deeltjesgrootte
7.1.6. Invloed van de aggregatietoestand
7.2. Osmose
7.2.1. Wat?
7.2.2. Isotonische, hypotonische en hypertonische oplossingen
7.2.3. Osmotische druk
7.2.4. Vergelijking osmose en diffusie
7.3. Diffusie en osmose in het menselijk lichaam
7.3.1. Bloed
7.3.2. Lichaamsvocht
7.3.3. Nierdialyse
7.4. Test jezelf!
8. Viscositeit
8.1. Het begrip viscositeit
8.1.1. Wat?
8.1.2. Eigenschappen en gedrag
8.2. Het debiet van een vloeistof
8.3. Laminaire stroming en het stroomprofiel
8.4. Formule van Poiseuille
8.5. Turbulente stroming
8.6. Test jezelf!
9. Elektrische lading
9.1. Geleiders en isolatoren
9.1.1. Inleiding en definities
9.1.2. Verband met de atoomstructuur
9.1.3. Het laden van voorwerpen
13

9.2. Elektrische inductie
9.2.1. Inductie bij een isolator
9.2.2. Inductie bij een geleider
9.3. Aarding
9.4. Test jezelf!
10. Basisbegrippen in verband met elektrische stroom
10.1. Elektrische stroom
10.1.1. Elektrische stroom en spanning
10.1.2. Spanningsbron
10.1.3. Conventionele stroomzin
10.1.4. Weerstand
10.2. Stroomsterkte
10.3. Eenheid van lading
10.4. Coulombkracht
10.5. Test jezelf!
11. Elektrische weerstand en de wet van Ohm
11.1. Elektrische potentiaal
11.1.1. Potentiële energie van een lading
11.1.2. Definitie elektrische potentiaal
11.2. Spanning
11.2.1. Wat?
11.2.2. Meten van spanning
11.3. Stroom en stroomsterkte
11.3.1. Wat?
11.3.2. Hoe meet je stroom
11.4. Elektrische stroomkringen
11.5. De wet van Ohm
11.5.1. Bespreking van de wet van Ohm
11.5.2. Alternatieve definitie voor de weerstand
11.5.3. Weerstand van de Ampèremeter en de voltmeter
11.5.4. Toepassingen op de wet van Ohm
11.5.5. Grafische voorstelling van de wet van Ohm
11.6. Test jezelf!
12. Schakelen van weerstanden
12.1. Serieschakeling
14

12.1.1. Stroom in een serieschakeling
12.1.2. Spanning over een serieschakeling
12.1.3. Vervangingsweerstand bij serieschakeling
12.2. Parallelschakeling
12.2.1. Stroom in een parallelschakeling
12.2.2. Spanning in een parallelschakeling
12.2.3. Vervangingsweerstand bij parallelschakeling
12.3. Gemengde schakelingen
12.3.1. Motiverend probleem
12.3.2. Oplossingsstrategie
12.4. De wetten van Kirchhoff
12.4.1. De eerste wet of de stroomwet
12.4.2. De tweede wet van Kirchhoff of de spanningswet
12.5. Test jezelf!
13. De wet van Pouillet
13.1. Factoren die de weerstand van een geleider bepalen
13.1.1. De lengte van de geleider
13.1.2. De doorsnede van de geleider
13.1.3. Het materiaal waaruit de geleider is samengesteld
13.2. De wet van Pouillet
13.3. Test jezelf!
14. Energie en vermogen van de elektrische stroom
14.1. Het Joule – effect
14.2. Elektrische energie en vermogen
14.2.1. Elektrische energie E
14.2.2. Elektrisch vermogen P
14.2.3. De kWh als eenheid van elektrische energie
14.2.4. De elektriciteitsmeter
14.3. Test jezelf!
15. Gevaren en veiligheidsaspecten
15.1. Gevaren voor het menselijk lichaam
15.1.1. Intensiteit van de stroomsterkte
15.1.2. Tijdsduur van de stroomdoorgang
15.1.3. De weg die de stroom volgt in het lichaam
15.1.4. Frequentie van de stroom
15

15.2. Gevaren voor de omgeving
15.2.1. Brand ten gevolge van slechte contacten
15.2.2. Brand ten gevolge van overbelasting
15.2.3. Wanneer wordt de toegestane stroomsterkte overschreden?
15.2.4. Brand ten gevolge van een kortsluiting
15.2.5. Gevaar voor explosies
15.3. Voorbeeld van een eenvoudige huisinstallatie
15.3.1. Smeltveiligheid of zekering
15.3.2. Automatische smeltveiligheden
15.4. Aarding
15.4.1. Algemeen
15.4.2. Aardingslus
15.5. Differentieelschakelaar
15.5.1. Algemeen
15.5.2. Werking
15.6. Test jezelf!
16. Wisselstroom en wisselspanning
16.1. Soorten elektrische stroom
16.1.1. Gelijkstroom (DC)
16.1.2. Wisselstroom (AC)
16.2. Sinusvormige wisselspanning of stroom
16.2.1. Periode
16.2.2. Frequentie
16.2.3. Amplitude
16.2.4. Momentele waarden
16.2.5. Effectieve waarden
16.3. De transformator
16.3.1. Hoe is een transformator opgebouwd?
16.3.2. De primaire en de secundaire spanning
16.3.3. De primaire en de secundaire stroomsterkte
16.4. Wat zijn de voor - en nadelen van wisselstroom?
16.4.1. Voordelen
16.4.2. Nadelen
16.5. Test jezelf!
16

17. Herhalingsvragen elektriciteit
18. Trillingen
18.1. Definitie van een trilling
18.2. Amplitude A
18.3. Trillingstijd of periode T
18.4. Frequentie f
18.5. De pulsatie ω
18.6. Harmonische trillingen
18.7. Voorbeelden van harmonische trillingen
18.7.1. Massa aan een veer
18.7.2. De slinger
18.7.3. De stemvork
18.8. Test jezelf!
19. Ontstaan van golven
19.1. Het golfverschijnsel
19.1.1. Transversale en longitudinale golven
19.2. Golfsnelheid en golflengte
19.2.1. Golfsnelheid
19.2.2. Golflengte
19.2.3. Verband tussen voortplantingssnelheid, frequentie en golflengte
19.3. Test jezelf?
20. Toepassingen van golven
20.1. Geluid
20.1.1. Wat is geluid?
20.1.2. Hoe plant geluid zich voort?
20.1.3. Luidspreker en microfoon
20.1.4. Welke soorten geluid zijn er?
20.2. Kenmerken van een toon
20.2.1. Toonhoogte en frequentie
20.2.2. Toonsterkte
20.2.3. Toonklank of timbre
20.2.4. Geluidsniveau
20.3. Elektromagnetische golven
20.3.1. Wat zijn elektromagnetische golven?
20.3.2. Het elektromagnetisch spectrum
17

TOEGEPASTE BIOLOGIE
1. Het kleinste deeltje mens: de cel
1.1. De cel tot 1500 keer vergroot
1.2. De cel onder een superloep
1.2.1. Het buitenste laagje van de cel
1.2.2. Een cel van een meercellig organisme eens dieper bekeken
2. De erfelijke informatie in de cel
2.1. Wat zijn DNA en RNA precies?
2.1.1. Hoe zijn ze opgebouwd?
2.2. DNA spreekt een codetaal
2.3. Ze vermenigvuldigen zich
2.3.1. De genetische informatie wordt overgeschreven
2.3.2. De erfelijke informatie en zijn weg uit de celkern
2.4. Eiwitsynthese
3. Bevruchting en geboorte bij de mens
3.1. De noodzakelijke basis: het delen van de cel
3.1.1. Celdeling: delen van een cel in twee identieke dochters
3.1.2. De geslachtelijke voortplanting
3.2. De bouw en de werking van de voortplantingsorganen
3.2.1. Wat is het basisverschil tussen man en vrouw?
3.2.2. Geslachtskenmerken die komen bij de puberteit
3.2.3. We gedragen ons naar ons geslacht
3.3. Het ontstaan en werking van onze geslachtscellen
3.3.1. Hoe ontstaan spermacellen?
3.3.2. De vorming van vrouwelijke geslachtscellen
3.4. Geen zwangerschap zonder seks?
3.4.1. Geslachtsgemeenschap
3.4.2. Zwangerschap hoeft niet altijd
3.5. De ontwikkeling van het kindje en zijn geboorte
3.5.1. De bevruchting van de eicel
3.5.2. De ontwikkeling van een eicel tot het begin van een mens
3.5.3. Hoe een hoopje cellen een echt mensje wordt…
3.5.4. De geboorte
3.5.5. Wat gebeurt er in de eerste levensweken?
18

4. Een diepere kijk op alles wat we geërfd hebben
4.1. Enkele basisbegrippen
4.1.1. Genen en allelen
4.1.2. Fenotype en genotype
4.1.3. Homozygoot en heterozygoot genotype
4.1.4. Dominante en recessieve allelen
4.1.5. Penetrantie
4.1.6. Expressiviteit
4.1.7. Letale allelen
4.1.8. Karyogram
4.2. De centrale figuur: Mendel
4.2.1. Waarmee het begon: het kruisen van erwtenplanten
4.2.2. Een kijk op één overgeërfd aspect per organisme
4.2.3. Een kijk op twee overgeërfde kenmerken
4.3. De bevindingen van T. Morgan.
4.3.1. Gekoppelde genen
4.3.2. Terugkruisen
4.3.3. Overkruising en onmogelijke combinaties
4.3.4. De genen in kaart gebracht
4.4. Een kijk op de erfelijkheid van de mens
4.4.1. Onze bloedgroep hebben we gekregen
4.4.2. Geslachtsgebonden overerving
4.4.3. Wat kan er allemaal mis gaan?
4.4.4. Genetische problemen die niet geslachtsgebonden zijn.
4.4.5. Welke soorten mutaties zijn er?
4.4.6. Een technologische ingreep op ons genetisch materiaal
5. Even iets over de evolutie van het eerste leven tot nu
5.1. Verschillende theorieën over de evolutie
5.1.1. De theorie van Jean-Baptiste Lamarck
5.1.2. De theorie van Charles Darwin
5.1.3. Wat na Darwin?
6. Zenuwstelsel en endocriene stelsel
6.1. Hoe is het zenuwstelsel ingedeeld?
6.2. Functionele bouw van het centraal zenuwstelsel
6.3. Functionele bouw van zenuwweefsel
19

6.4. Ontstaan en geleiding van een zenuwimpuls
6.5. Coördinerende functie van het zenuwstelsel
6.6. Ligging en functies van endocriene klieren
6.7. Coördinerende functie van hormonen
6.8. Ziektebeelden
7. Transport
7.1. Samenstelling van het bloed
7.2. Het hart
7.3. Bloedsomloop
7.4. Bloeddruk
7.5. Immuniteit
8. Microbiologie en parasitologie
8.1. Wat?
8.2. Eigenschappen van levende organismen
8.3. Hoe worden levende organismen ingedeeld?
8.4. Hoe worden micro-organismen ingedeeld?
8.5. De indeling volgens de vier rijken
8.6. Deeltjesgrootte van de verschillende micro-organismen
8.7. Mechanismen van micro-organismen
8.8. Interactie micro-organismen en mens
8.9. Naamgeving van micro-organismen
9. Bacteriën
9.1. Welk vorm heeft een bacterie?
9.2. Eigenschappen van de bacteriën
9.2.1. Het delingsproces
9.2.2. Groeifasen
9.2.2.1. Lagfase
9.2.2.2. Logfase
9.2.2.3. Stationaire fase
9.2.2.4. De afstervingsfase
9.2.2.5. De groeifasen op een vaste voedingsbodem
10. Virussen
10.1. Wat zijn de kenmerken van een virus?
10.2. Hoe is een virus gebouwd?
10.3. Hoe wordt een virus vermeerderd?
20

10.3.1. Aanhechting
10.3.2. Het binnendringen
10.3.3. Biosynthese van de viruscomponenten
10.3.4. Rijping (assemblage)
10.3.5. Het vrijkomen van de virusdeeltjes
10.4. Wat is de groeicurve van een bacteriofaag?
10.5. Kweek en identificatie van virussen
10.5.1. Bacteriofagen
10.5.1.1. Kweek van bacteriofagen
10.5.1.2. Hoe wordt de hoeveelheid bacteriofagen bepaald?
10.5.2. Plantenvirussen
10.5.2.1. Kweek van plantenvirussen
10.5.2.2. Bepaling van plantenvirussen, kwantitatief en kwalitatief
10.5.3. Dierpathogene virussen
10.5.3.1. Kweek van dierpathogene virussen
10.5.3.2. Identificatie en kwantitatieve bepaling van het aantal dierpathogene
virussen
10.6. Antivirale middelen
11. Schimmels
11.1. Hoe is een schimmel gebouwd?
11.2. Groei en vermeerdering
11.3. Welke soorten schimmels zijn er?
11.3.1. Nuttige schimmels
11.3.1.1. Penicilline en andere antibiotica
11.3.1.2. Levensmidelen
11.3.1.3. Natuur
11.3.2. Schadelijke schimmels
11.3.2.1. Afbraak, bederf
11.3.2.2. Voedselvergiftiging
11.3.2.3. Ziekten bij mens, dier en plant
12. Prionen
12.1. Eigenschappen van een prion
12.2. Prionziekten
12.3. Hypothese van de prioninfectie
13. Protozoa
21

14. Test jezelf!
FARMACEUTISCHE TECHNOLOGIE
Deel A : Algemene regels en voorbereiding
1. Farmaceutische technologie
2. Bereiden van geneesmiddelen in de apotheek
2.1. Bereiden van toedieningsvormen in de apotheek
2.2. Verplichte materialen en instrumenten
2.3. Verplichte grondstoffen en hulpstoffen
2.4. Samenvatting
2.5. Test jezelf!
3. Welke apparatuur gebruik je in de openbare apotheek?
3.1. De voorbereiding bij een farmaceutische bereiding
3.2. De weegschaal of balans
3.2.1. Wat is het protocol van een weegprocedure?
3.2.2. Specifieke stappen in de weegprocedure
3.3. Test jezelf!
3.3.1. Maatglaswerk (voor het bepalen van volumes)
3.3.2. Meetprocedure
3.4. Test jezelf!
3.5. Deeltjesgrootte en fijnheidsgraad van de grondstof
3.5.1. Deeltjesgrootte van de grondstoffen
3.5.2. Aanpassen en verkleinen van de deeltjesgrootte
3.5.3. Bereiden van het poedermengsel (het mengen)
3.5.4. Verlies en verliespercentage als kwaliteitsparameter
3.6. Samenvatting
3.7. Test jezelf!
4. Documenten, literatuur en registratie bij het farmaceutisch bereiden
4.1. Het geneesmiddelenvoorschrift
4.2. De voorraadbereiding
4.3. Schriftelijke registratie van het bereidingsproces in de apotheek
4.4. Test jezelf!
4.5. De documenten
4.5.1. Het kwaliteitshandboek
22

4.5.2. Werkingsprocedures
4.5.3. Protocollen en protocollering
4.5.3.1. Officinale bereidingsvoorschriften en officinale bereidingsprotocol
4.5.3.2. Een magistraal bereidingsvoorschrift en het magistraal
bereidingsprotocol (weegfiche-magistrale bereiding)
4.6. Samenvatting
4.7. Test jezelf!
5. Hoe werk je hygienisch en veilig in de apotheek?
5.1. Hygiëne
5.1.1. Persoonlijke hygiëne
5.1.2. Bedrijfshygiëne
5.2. Microbiologische kwaliteit
5.2.1. Welke soorten micro-organismen zijn er?
5.2.1.1. Bacteriën
5.2.1.2. Virussen
5.2.1.3. Schimmels
5.2.1.4. Gisten
5.2.2. Besmetting
5.2.3. Welke voorzorgen kan je nemen tegen besmetting?
5.3. Test jezelf!
5.4. Veiligheid in de apotheek
5.4.1. Verbetering van de gezondheid op het werk
5.4.2. Veiligheid voor de werknemer
5.4.3. Veiligheid in de werkruimten van de apotheek
5.4.4. Veiligheid voor het milieu
5.5. Samenvatting
5.6. Test jezelf!
6. Farmaceutisch rekenen
6.1. Eenvoudige berekeningen en het metriek stelsel.
6.1.1. De 4 hoofdbewerkingen
6.1.2. Breuken
6.1.3. Machten, kwadraten en wortels
6.1.4. Procent (%) en promille (‰), verhoudingen en vergelijkingen
6.1.5. Romeinse getallen
6.1.6. Het metriek stelsel (gewicht en volume)
23

6.1.7. Concentratie in oplossingen
6.2. Posologie en posologie-aanpassingen
6.3. Statistiek
6.4. Samenvatting
Test jezelf!
Deel B : Het bereiden van de toedieningsvormen
7. Tabletten
7.1. Harde en zachte capsules
7.2. Welke soorten tabletten zijn er?
7.3. Hoe worden tabletten gefabriceerd?
7.4. Test jezelf!
8. De gelule als toedieningsvorm voor poedermengsels
8.1. De gelulen
8.2. De gelulier of het gelule vulapparaat
8.3. Hoe bereid je een gelulepoedermengsel?
8.4. Aparte gelule bereidingen
8.4.1. Het enterisch omhullen van een gelule
8.4.2. Het placebo
8.5. De vulstoffen
8.6. Opmaken van het bereidingsprotocol
8.7. Samenvatting
8.8. Test jezelf!
Addendum : uitgebreide bespreking hulpstoffen
9. Eigenschappen van een vloeistof
9.1. Inleiding
9.2. De aggregatietoestanden : vast, vloeibaar en gasvormig
9.3. Hoe gedragen vloeistoffen zich?
9.4. Oplosmiddelen
9.4.1. Water
9.4.2. Andere oplosmiddelen
9.4.2.1. Alcohol
9.4.2.2. Polyethyleenglycol, propyleenglycol en glycerol
9.4.2.3. Vette oliën
24

9.4.2.4. Paraffine
9.4.2.5. Ether
9.4.2.6. Suikersiropen
9.5. Invloeden op de oplosbaarheid
9.6. Concentratie
9.7. Samenvatting
9.8. Test jezelf!
10. De bereiding van vloeibare niet steriele toedieningsvormen.
10.1. Indeling van de niet steriele vloeibare toedieningsvormen
10.2. Wat zijn de bestanddelen van een vloeibare toedieningsvorm?
10.3. Hulpstoffen voor het bereiden van niet steriele vloeibare toedieningsvormen
10.4. Hulpmiddelen voor het bereiden van niet steriele vloeibare toedieningsvormen
10.5. Bereidingsprocessen van vloeibare toedieningsvormen
10.5.1. Welke soorten zijn er?
10.5.2. Oplossingen
10.5.3. Extracten en tincturen
10.5.4. Viskeuze oplossingen
10.5.5. Suspensies
10.5.6. Emulsies
10.5.7. De solubilisatie
10.6. Kwaliteitscontrole
10.7. Dosering en gebruikswijze van een vloeibare toedieningsvorm
10.8. Verpakking en etikettering
10.9. Samenvatting
10.10. Test jezelf!
11. Industriële bereidingsvormen
11.1. Aërosolen
11.1.1. Gebruik
11.2. Transdermale systemen
11.2.1. Gebruik
11.3. Diabetesmateriaal
11.3.1. Gebruik
12. De vloeibare preparaten voor huid en slijmvliezen
12.1. Algemene indeling van de vloeibare dermatica
12.2. Algemene kenmerken van vloeibare preparaten
25

12.3. Oplossingen (lotions)
12.3.1. Therapeutische toepassing en werking van waterige oplossingen
12.3.2. Therapeutische toepassing en werking van alcoholische of hydroalcoholische
oplossingen
12.4. Suspensies (schudsels of schudmixturen)
12.4.1. Algemene bereidingsregels bij een suspensie
12.4.2. Kwaliteitseisen bij een suspensie
12.4.3. Verpakking en etikettering
12.4.4. Calaminelotion F.N.V
12.5. Emulsies of smeersels (melk)
12.5.1. Kwaliteitseisen bij een emulsie
12.5.2. Verpakking en etikettering
12.6. Samenvatting
12.7. Test jezelf!
13. Halfvaste preparaten voor huid en slijmvliezen
13.1. Algemene indeling van de halfvaste dermatica
13.2. Algemene regels bij de bereiding van halfvaste dermatica
13.3. De basisvehicula voor de halfvaste preparaten in het Therapeutisch
Magistraal Formularium (TMF)
13.3.1. De zalfbasissen
13.3.1.1. De hydrofobe zalven
13.3.1.2. De waterabsorberende zalven
13.3.1.3. De hydrofiele zalven
13.3.2. De crèmes
13.3.2.1. Lipofiele crèmes
13.3.2.2. Hydrofiele crèmes
13.3.3. Gels
13.3.3.1. Oleogels of hydrofobe gels
13.3.3.2. Hydrogels of hydrofiele gels
13.3.4. Pasta’s
13.3.4.1. Lipofiele pasta’s
13.3.4.2. Hydrofiele pasta
13.4. Zalfmolen
13.5. Kwaliteitscontrole
13.6. Verpakking en etikettering
26

13.7. Addendum
13.7.1. Shampoo
13.7.2. Poeders
13.8. Samenvatting
13.9. Test jezelf!
14. Rectale en vaginale toedieningsvormen
14.1. De rectale toedieningsvorm
14.1.1. Zetpillen
14.1.1.1. De zetpilmassa als excipiens
14.1.1.2. De hulpstoffen en het materiaal om de zetpilbereiding uit te voeren
14.1.1.3. De bereiding van suppo’s met vetoplosbare massa
14.1.1.4. Verpakking, etikettering en houdbaarheid
14.1.2. Klysma
14.1.2.1. Hoe pas je een klysma toe?
14.1.2.2. Welk materiaal heb je ervoor nodig?
14.1.2.3. De klysma vormen
14.1.2.4. Hoe bereid je een klysma?
14.1.2.5. Eindcontrole en kwaliteit
14.1.2.6. Verpakking en etikettering
14.1.2.7. Praktisch toedienen van een klysma
14.2. Vaginale toedieningsvormen
14.3. Samenvatting
14.4. Test jezelf!
27

TARIFICATIE EN WETGEVING
1. Organisatie
1.1. De apotheek
1.1.1. Welke soorten apotheken zijn er?
1.1.1.1. Intramurale farmaceutische zorg
1.1.1.2. Extramurale farmaceutische zorg
1.2. Het personeel in de apotheek : het apotheekteam
1.2.1. De apotheker
1.2.1.1. Apotheker-titularis
1.2.1.2. Adjunct-apotheker
1.2.1.3. Apotheker-vervanger
1.2.2. De farmaceutisch-technisch assistent : de apotheekassistent
1.3. Hoe is een openbare bibliotheek ingedeeld?
1.4. Apotheekassortiment
1.4.1. De farmaceutische specialiteiten
1.4.1.1. Parallelimport
1.4.1.2. Generische geneesmiddelen
1.4.2. Parafarmaceutische producten
1.4.3. Magistrale bereidingen
1.4.4. Officinale bereidingen
2. Juridische begrippen
2.1. Algemene juridische begrippen
2.1.1. Wet
2.1.2. KB
2.1.3. MB
2.2. Juridische definitie van “geneesmiddel”
2.2.1. Wettelijke bepalingen
3. Hoe schrijf je geneesmiddelen voor?
3.1. De voorschrijver
3.2. Welke soorten voorschriften zijn er?
3.2.1. Het standaard geneesmiddelenvoorschrift
3.2.2. Tekst van het voorschrift voor een specialiteit
3.2.3. Uit welke onderdelen bestaat een voorschrift?
3.2.4. Geneesmiddelenvoorschrift “uitgestelde aflevering”
28

3.2.5. Geneesmiddelenvoorschrift voor “verdovende middelen en gelijkgestelden”
3.2.6. Het veterinaire voorschrift voor voedselproducerende dieren
3.2.7. Het veterinaire voorschrift voor NIET-voedselproducerende dieren
4. Patiëntenadministratie
4.1. Hoe identificeer je de patiënt?
4.1.1. Welke gegevens kan je aflezen van de SIS-kaart?
4.1.2. Hoe gebruik je de SIS-kaart in de apotheek?
4.1.3. Wat met patiënten die hun SIS-kaart verloren hebben?
4.1.4. Wat met patiënten die niet beschikken over een SIS-kaart?
4.2. Wie heeft recht op een tegemoetkoming?
5. Administratieve taken en documenten bij aflevering
5.1. De computer en de apotheekadministratie
5.2. Administratieve documenten bij aflevering
5.2.1. Het document van contante betaling
5.2.2. BVAC-attest
5.2.3. Attesten voor geneesmiddelen uit hoofdstuk IV
5.2.4. De verdovingsbon en het verdovingsregister
5.2.5. Het verdovingsmiddelenregister
5.2.6. Het register voor diergeneeskundige producten
5.2.7. De fiches voor vrac producten en het grondstoffenregister
5.2.8. Boekje voor terugzending van niet-conforme geneesmiddelen (DGO)
6. De magistrale en officinale bereiding
6.1. Voorbereidende handelingen
6.2. De bereiding
6.3. Verpakking en ettiketering
6.4. Hoe wordt het eindproduct gecontroleerd?
6.5. Welke tekst staat op het voorschrift?
6.5.1. Speciale aspecten bij het opstellen van het magistraal voorschrift
7. De voorraad en de administratie rond het voorraadbeheer
7.1. De groothandel
7.2. De fabrikant
7.3. De invoerder van geneesmiddelen
7.4. De inkoop
7.4.1. Het bestellen en op peil houden van de voorraad
7.5. Ontvangen van artikelen
29

7.6. Retourzendingen
7.7. Bestellen en ontvangen van geneesmiddelen die onder de verdovende middelen
vallen
7.8. Hoe zet je artikelen weg?
7.9. Vervaldatum
7.10. Inventarisatie
8. Administratie rond tarificatie
9. Vervallen geneesmiddelen
9.1. Niet-gebruikte of vervallen geneesmiddelen van patiënten
9.2. Vervallen geneesmiddelen uit de apotheekstock
9.3. Vernietiging van vervallen medicijnen
10. Kwaliteitsbeleid
10.1. Documenten
10.1.1. Documenten aangaande het apotheekteam
10.1.2. Documenten aangaande de lokalen
10.1.3. Documenten aangaande de uitrusting
10.1.4. Documenten aangaande de ontvangst, opslag en bewaring
10.1.5. Documenten aangaande magistrale en officinale bereidingen
10.1.6. Documenten aangaande de behandeling van vervallen, niet-gebruikte of
defecte producten
10.1.7. Documenten aangaande de behandeling van klachten
10.1.8. Documenten aangaande de basis farmaceutische zorg
10.1.9. Documenten aangaande de voortgezette farmaceutische zorg
10.1.10. Documenten aangaande de zelfevaluatie
10.2. Klachten
10.2.1. Wat is de oorzaak van de klachten?
10.2.2. Documentering van klachten, controles, correctieve maatregelen en
intrekkingen
11. Beroepsverenigingen
11.1. FAGG (Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en
Gezondheidsproducten)
11.2. FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu
11.3. Orde der apothekers
11.4. Navormingsinstituten
12. Test jezelf!
30

PARAFARMACIE
1. Parafarmacie
1.1. Cosmetologie
1.1.1. Begrip en doel cosmetica
1.1.2. Wettelijk kader i.v.m. ingrediënten en etikettering
1.1.3. Wat is het onderscheid tussen dermatologie en cosmetologie?
1.2. Bouw en functies van de huid
1.2.1. Anatomie van de huid
1.2.2. Waarvoor dient de huid?
1.2.3. Huidveroudering
1.2.4. Acné
1.2.5. Huidkanker
1.3. Huidtypes en verzorging
1.3.1. Normale huidtype
1.3.2. Droge huid
1.3.3. Vette huid
1.3.4. Gemengde huid
1.3.5. Gevoelige huid
1.4. Werkzame bestanddelen en cosmetische vormen
1.4.1. Fruitzuren
1.4.2. Liposomen
1.4.3. Gezichtsverzorging
1.4.4. Gezichtsmake-up
1.4.5. Oogmake-up
1.4.6. Lippenstift en lippenbalsem
1.4.7. Nagelverzorging
1.4.8. Aftershave
1.4.9. Haarverzorging
1.4.10. Deodorants en anti-transpireermiddelen
1.4.11. Bad- en doucheproducten
1.4.12. Hand -en bodylotions
1.4.13. Zeep
1.4.14. Conserveermiddelen
1.4.15. Antioxidanten
31

1.5. Zonnecosmetica
1.5.1. Bruinen door de zon
1.5.2. Bruinen zonder zon
1.5.3. Aftersunproducten
1.6. Babyverzorgingsproducten
1.6.1. Producten voor het reinigen en beschermen
1.6.2. Luierdermatitis
1.6.3. Melkkorsten
1.7. Producten voor mond- en tandverzorging
1.7.1. Opbouw van de tanden
1.7.2. Tandplak en tandsteen
1.7.3. Cariës
1.7.4. Tandvleesontsteking of gingivitis
1.7.5. Mondverzorging
1.8. Ongewenste effecten van cosmetica
1.8.1. Irritatie
1.8.2. Irritatiedermatitis
1.8.3. Contactallergie
1.8.4. Fototoxische reactie
2. Voedingsleer
2.1. Eiwitten of proteïnen
2.2. Vetten of lipiden
2.3. Koolhydraten of sachariden
2.3.1. Begripsomschrijving
2.3.2. Indeling en soorten
2.4. Water
2.5. Mineralen
2.5.1. Calcium
2.5.2. Fosfor
2.5.3. Magnesium
2.5.4. Natrium
2.5.5. Kalium
2.5.6. Ijzer
2.5.7. Jood of jodium
2.5.8. Fluor
32

2.5.9. Zink
2.5.10. Seleen of selenium
2.6. Vitamines
2.6.1. Vetoplosbare vitamines
2.6.2. Wateroplosbare vitamines
2.7. Een evenwichtige voeding
2.7.1. Wat zijn de kenmerken van een optimale voeding?
2.8. Een gezond eetpatroon
2.9. Aandoeningen en voedingsmiddelen
2.9.1. Lactose-intolerantie
2.9.2. Diabetes
2.9.3. Glutenallergie
2.10. Vezels
2.11. Voedingsadditieven
3. Test jezelf!
33

FYTOLOGIE
1. Wat zijn planten?
1.1. Definitie
1.2. Eigenschappen van zaadplanten
1.2.1. De wortel
1.2.2. De stengel
1.2.3. Het blad
1.2.4. De bloem
1.2.5. De vrucht
2. Plantenfamilies
2.1. Lipbloemenfamilie
2.2. Composietenfamilie of Asteraceae
2.3. Nachtschadefamilie of Solanacea
2.4. Vlinderbloemfamilie of Fabaceae
2.5. Wolfsklauwfamilie of Lycopodiaceae
3. Gebruik van planten als grondstof voor geneesmiddelen
3.1. Verschillende extracten
3.1.1. Extractietechnieken
3.2. Bereidingen uit vers en gedroogd plantenmateriaal
4. Inhoudsstoffen
4.1. Flavonoïden
4.1.1. Chemische en farmacologische eigenschappen
4.1.2. Plantaardige oorsprong
4.2. Bitterstoffen
4.3. Slijmstoffen of slijmen
4.4. Tanninen
4.5. Etherische oliën
4.6. Glycosiden
4.7. Alkaloïden
5. Fytotherapie
5.1. Wat?
5.2. Sint-Janskruid
5.3. Panax Ginseng
5.4. Valeriaan
34

5.5. Ginko biloba
5.6. Hop
5.7. Vingerhoedskruid
5.8. Papaver
5.9. Gember
5.10. Passiebloem
6. Fungi als producent van geneesmiddelen
7. Homeopathie en fytotherapie
7.1. Hoe gebruik je homeopathie?
7.2. Homeopathie
7.2.1. Bereiding
7.2.2. Klassieke homeopathie
7.2.3. Klinische homeopathie
7.2.4. Complex homeopathie
7.2.5. Homeopathische middelen
7.2.6. Registratie van homeopathische middelen
7.2.7. Kritische kijk op homeopathie
7.3. Alternatieve geneeswijzen
7.3.1. Wat?
7.3.2. Voorbeelden van alternatieve geneeswijzen
7.3.3. Wetgeving alternatieve therapeuten
8. Test jezelf!
35

FARMACOLOGIE EN KWALITEITSZORG
1. Farmacologie
1.1. Wat?
1.2. Farmacokinetiek
1.3. Betekenis van bloed- of plasmaspiegels
2. Resorptie van geneesmiddelen
2.1. Resorptie
2.2. Het belang van de toedieningsvorm bij resorptie
2.3. Plaats en snelheid van de resorptie
2.4. Resorptie en biologische beschikbaarheid
3. Distributie over het lichaam
3.1. Het verdelingsvolume
3.2. De homogene verdeling
3.3. De niet-homogene verdeling
3.4. Distributie in specifieke compartimenten
3.4.1. De bloed-hersenbarrière
3.4.2. De placentabarrière
3.4.3. Uitscheiding van het geneesmiddel in de moedermelk
4. Biotransformatie van geneesmiddelen
4.1. Ontstaan van metabolieten door biotransformatie
4.2. ‘First pass’-effect
4.3. Bio-activering
4.4. Leverinsufficiëntie
5. Excretie van geneesmiddelen
5.1. Excretie via de nieren
5.2. Nierinsufficiëntie
5.3. Excretie via de gal
6. Eliminatie van een geneesmiddel
6.1. Plasmahalfwaardetijd
6.2. T-max
7. Therapeutische breedte en dosering
7.1. Wat betekent therapeutische breedte?
7.2. Enkelvoudige dosering : begin van de werking
7.3. Hoogte van de dosering en duur van de werking bij enkelvoudige dosering
36

7.4. Doseringsfrequentie bij meervoudige dosering
7.5. Overdosering
8. Specifieke begrippen uit de farmacologie
8.1. Wat zijn bijwerkingen?
8.2. Interacties
8.3. Contra-indicaties
8.4. Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding
8.5. Geneesmiddelen aanpassing naargelang de leeftijd
8.6. Therapietrouw (patient compliance)
9. Test jezelf!
37

TOXICOLOGIE
1. Wat?
1.1. Toxicologie
1.2. Het toxicon
1.3. De dosis
1.4. Het toxicologisch dossier
1.5. Normstelling voor toxische stoffen
1.6. NEL en ADI
2. De etikettering van gevaarlijke chemicaliën
2.1. Indeling van de gevaarlijke stoffen volgens de gezondheidsrisico’s
2.2. Welke informatie staat er verder op het etiket?
3. Transport van gevaarlijke stoffen
4. De gebieden van de toxicologie
4.1. Indeling gebaseerd op het klinische verloop
4.2. Indeling gebaseerd op het type schadelijke stof
4.2.1. Toxicologie van geneesmiddelen en hun combinaties
4.2.2. Toxicologie van voedingsmiddelen
4.2.3. Milieutoxicologie
4.2.4. Arbeidstoxicologie
4.2.5. Gerechtelijke toxicologie
4.2.6. Genetische en reproductietoxicologie
4.2.7. Stralingstoxicologie
5. Welke factoren beïnvloeden de toxiciteit?
5.1. Factoren die eigen zijn aan de molecule
5.1.1. De fysische eigenschappen van de molecule
5.1.2. De zuiverheidsgraad
5.1.3. De associatie met andere stoffen
5.2. Factoren te wijten aan het organisme
6. Inwerking van het gif op het menselijk lichaam
6.1. De expositiefase of het contact
6.2. De kinetische fase
6.2.1. De resorptie van de toxische stof
6.2.2. Hoe is de verdeling in het organisme?
6.2.3. De metabolisatie van giften
38

6.2.4. De excretie of uitscheiding van het gif
6.3. De toxische inwerking of dynamische fase
6.3.1. Inwerking van een toxicon op het zenuwstelsel
6.3.2. Inwerking van een toxicon op de longen
6.3.3. Inwerking van een toxicon op lever en nieren
6.3.4. Inwerking op de huid
6.3.5. Inwerking op het maagdarmkanaal
6.3.6. Inwerking op hart en bloedvaten
6.3.7. Beïnvloeding van het zuurstoftransport in de bloedbaan
6.3.8. Invloed op het beenmerg
6.3.9. Invloed op het endocrien stelsel
6.3.10. Invloed op skelet en tanden
6.3.11. Inwerking op de enzymenfuncties van cellen
6.3.12. Inwerking ter hoogte van DNA, RNA en de eiwitsynthese
6.3.13. Hoe ontstaan overgevoeligheden?
6.3.14. Teratogene werkingen
7. Interacties tussen stoffen in de toxicologie
7.1. Interacties tussen stoffen in de expositiefase
7.2. Interacties tussen stoffen in de farmaco-kinetische fase
7.3. Interacties tussen stoffen in de farmacodynamische fase
8. Interacties van geneesmiddelen met de voeding
8.1. Interacties op farmaco-kinetisch gebied
8.1.1. Interacties bij de resorptie
8.1.2. Interacties in de verdelingsfase
8.1.3. Interacties in de metabolisatiefase
8.2. Interacties op farmacodynamisch gebied
8.2.1. Beïnvloeding van de bloedstolling
8.2.2. Verstoring van het glucidegehalte of suikergehalte
8.2.3. Verstoring van het elektrolytenevenwicht
9. Bespreking van een aantal toxicologische bestanddelen
9.1. Toxische metalen en verbindingen
9.2. Anorganische verbindingen
9.3. Organische verbindingen
9.4. Toxines van microbiele oorsprong
9.5. Giftige planten en paddenstoelen
39

9.6. Radioactiviteit
9.7. Geneesmiddelen
9.8. Algemene behandeling bij intoxicaties
9.8.1. De behandeling van een acute vergiftiging
10. Specifieke intoxicaties
10.1. Ethanol
10.1.1. Eigenschappen
10.1.2. Symptomatologie
10.1.3. Alcoholisme
10.2. Methanol
10.2.1. Eigenschappen
10.2.2. Symptomatologie
10.3. Narcotische analgetica
10.3.1. Indeling
10.3.2. Verslaving
10.3.3. Symptomatologie
10.3.4. Hoe behandel je opiaatafhankelijkheid?
11. Gassen en vluchtige gifstoffen
11.1. Koolstofmonoxide
11.1.1. Algemene eigenschappen
11.1.2. Bronnen
11.1.3. Inwerking op het menselijk lichaam
11.1.4. Symptomen
11.1.5. Behandeling en preventie
11.2. Fluor en fluoride
11.2.1. Algemene eigenschappen
11.2.2. Fluorose
11.2.2.1. Wat zijn de symptomen?
11.2.2.2. Hoe verloopt de behandeling?
11.2.3. F-intoxicatie
11.2.3.1. Wat zijn de symptomen?
11.2.3.2. Hoe verloopt de behandeling?
11.2.3.3. Preventie
11.3. Waterstofsulfide
11.3.1. Algemene eigenschappen
40

11.3.2. Symptomen, behandeling en preventie
12. Zuren, basen, zouten
12.1. Zuren
12.1.1. Algemene symptomen
12.1.2. Behandeling bij aantasting
12.1.3. Voorbeelden
12.2. Basen
12.2.1. Algemene symptomen
12.2.2. Behandeling bij aantasting
12.2.3. Voorbeelden
12.3. Zouten
12.3.1. Algemene symptomen
12.3.2. Behandeling bij aantasting
12.3.3. Voorbeelden
13. Lood en loodverbindingen
13.1. Symptomen
13.1.1. Eerste symptomen
13.1.2. Latere symptomen
13.2. Oorzaak
13.3. Behandeling
14. Pesticiden
14.1. Insecticiden en insectwerende stoffen
14.1.1. Algemene eigenschappen
14.1.2. Symptomen van intoxicatie
14.1.3. Behandeling
14.2. Rodenticiden
14.2.1. Algemene eigenschappen
14.2.2. Gebruik
14.2.3. Voorbeelden
14.3. Herbiciden
14.3.1. Algemene eigenschappen
14.3.2. Gebruik
14.3.3. Voorbeelden
41

GRATIS PROEFHOOFDSTUK
Hieronder vind je een gratis onderdeel uit de cursus terug. Bepaalde termen of woorden
worden in eerdere hoofdstukken uitgelegd. Dit deel bouwt hierop verder. Heb je je
ingeschreven voor de volledige cursus en heb je toch nog vragen of wens je wat extra
voorbeelden? Dan kan je steeds terecht bij je professionele docent XXX. Tijdens deze
opleiding heb je recht op één jaar gratis begeleiding van je docent via e-mail. Hij antwoordt
op al jouw vragen, zodat je de cursus volledig begrijpt!
Het onderstaande hoofdstuk komt uit het opleidingsonderdeel “Tarificatie en
wetgeving”.
Hoofdstuk 3 : Hoe schrijf je geneesmiddelen voor?
3.2 Welke soorten voorschriften zijn er?
Geneesmiddelenvoorschriften voor humane geneesmiddelen:
Standaard geneesmiddelenvoorschrift
Geneesmiddelenvoorschrift "Uitgestelde aflevering"
Geneesmiddelenvoorschrift voor federale politie (wit/blauwe bijlage)
Geneesmiddelenvoorschrift voor militairen (dubbel geel voorschrift)
NIOO-geneesmiddelenvoorschrift (roze voorschriften)
Geneesmiddelenvoorschrift voor veterinaire geneesmiddelen:
Veterinair voorschrift voor voedselproducerende dieren
Veterinair voorschrift voor niet-voedselproducerende dieren
3.2.1 Het standaard geneesmiddelenvoorschrift
Het standaard geneesmiddelenvoorschrift moet:
op wit papier afgedrukt worden.
10,5 cm bij 20 cm meten.
42

de volgende gegevens van de voorschrijvend geneesheer bevatten:
• zijn RIZIV-nummer in cijfers en streepjescode
• zijn naam en zijn voornaam
Het voorschrift blijft in aanmerking komen voor tussenkomst van de ziekte- en
invaliditeitsverzekering tot het einde van de derde kalendermaand die volgt op:
• ofwel de datum van voorschrijven.
• ofwel de datum waarop de geneesheer het voorschrift wenst afgeleverd te
zien, als deze vermelding is hernomen.
Dit voorschrift moet je ook gebruiken voor het voorschrijven van medische voeding en
medische hulpmiddelen als de apotheker die aflevert (K.B. 10 augustus 2005, B.S. 20
september 2005).
43

Hieronder zie je een voorbeeld van een geneesmiddelenvoorschrift.
Naam en voornaam van de
voorschrijver
DOOR DE VOORSCHRIJVER IN TE VULLEN
naam en voornaam
van de gerechtigde ……..………………………….
Voorbehouden aan
het
verpakkingsvignet
44

Stempel van de voorschrijver
Datum
en
handtekening van de
voorschrijver
Uitvoerbaar vanaf :
45

De voorschrijvende geneesheer moet :
de naam en de voornaam van de patiënt voluit vermelden.
de details van de voorgeschreven producten vermelden.
zijn stempel met naam, voornaam en adres aanbrengen.
eigenhandig dateren en ondertekenen.
Hij heeft de mogelijkheid om een latere afleveringsdatum te vermelden door op het
voorschrift een datum aan te brengen vanaf wanneer hij het uitgevoerd wil zien.
3.2.2 Tekst van het voorschrift voor een specialiteit
(voor magistrale voorschriften zie verder)
Afkortingen die kunnen gebruikt worden bij het voorschrijven :
Hoeveelheid
Iter of reiter Reiteretur Hernieuw
Ne reit Ne reiteretur Hernieuw niet
R/ Recipe Neem
Aflevering
s. Signa Duid aan
s. (ine) ch. Sine charta Zonder bijsluiter
s. c. Sine conditione Zonder verpakking
s. c. i. Sine conditione interna Zonder bijsluiter
46

Toediening
b. i. d. Bis in die Tweemaal per dag
C Cochlear Eetlepel (15 ml)
c. c. Cochlear cafeti Koffielepel (5 ml)
d. d. De die Per dag
p. o. Per os Oraal
pro rect. Pro recto Rectaal
sem. d. Semel in die Eenmaal per dag
t. i. d. Ter in die Driemaal per dag
us. cogn. Usus cognitus Gebruik gekend
us. not. Usus notus Gebruik gekend
us. ext. Usus externus Uitwendig gebruik
a. c. Ante coenam Voor de maaltijd
a. n. Ante noctam Voor de nacht
p. c. Post coenam Na de maaltijd
47

3.2.3 Uit welke onderdelen bestaat een voorschrift?
R/ (Recipe)
Dit is de praescriptio, de officiële naam van de specialiteit met de dosis per eenheid (als
in die specialiteit verschillende dosissen per eenheid bestaan).
Als je de dosis per eenheid niet vermeldt, wordt de verpakking met de kleinst
beschikbare dosis per eenheid afgeleverd.
De vorm van het geneesmiddel (gelule, suppositorium..)
Ook bij het voorschrijven van een specialiteit is het meestal nodig dat je de vorm aangeeft,
gezien er meestal voor een zelfde specialiteitsnaam meerdere vormen bestaan.
Het aantal
Als er maar één soort verpakking bestaat, moet je het aantal eenheden niet vermelden.
Bestaan er wel verpakkingen met een verschillend aantal eenheden, dan moet je het
gewenste aantal vermelden. Als je dit aantal niet vermeldt, moet de apotheker de kleinste
verpakking afleveren.
Voorbeeld:
R/ Temesta 2,5 mg
D.t.
een doos van 50 tab
Nota: er bestaan tabletten van 1 mg en 2,5 mg, verpakkingen van 20 of 50 tabletten
De subscriptio of ‘signa’
Dit is de gebruiksaanwijzing (aantal per inname, aantal keren per dag, gedurende... aantal
dagen) die de apotheker op de verpakking moet schrijven.
Dit ontslaat er echter de arts niet van toch altijd duidelijk het gebruik aan de patiënt uit te
leggen en eventueel geschreven instructies te geven.
Voor vloeistoffen moet je ook duidelijk zeggen welk soort maatlepel (geen soep-, eet- of
koffielepels!) de patiënt moet gebruiken. Die maatlepel wordt door de apotheker bijgeleverd.
48

Voor oplossingen onder druppelvorm moet je gemiddeld rekenen op 20 à 25 druppels
per ml voor een waterige en 30 à 40 druppels per ml voor een alcoholische oplossing.
Geneesmiddelen onder druppelvorm kunnen voor een kleine hoeveelheid zeer actief zijn.
Precieze instructies zijn dus zeker nodig!
Als aan alle nodige voorwaarden voldaan is, moet de patiënt enkel het remgeld op de
afgeleverde geneesmiddelen betalen. Dit wordt de derdebetalersregeling genoemd.
Als de derdebetalersregeling niet is toegestaan of als de vereiste documenten voor
terugbetaling niet voorliggen (SIS-kaart, attest, ...), moet de patiënt de volledige prijs van de
afgeleverde geneesmiddelen betalen.
In dit tweede geval levert de apotheker hem een document van contante betaling (model
704N/ bijlage 30) af.
De apotheker moet volgens de wettelijke bepalingen op het voorschrift volgende
vermeldingen aanbrengen:
een uniek stijgend volgnummer
de datum van uitvoering
49

het identificatienummer van de apotheek (APB nummer) vermelden
3.2.4 Geneesmiddelenvoorschrift "uitgestelde aflevering"
Als de patiënt één of meerdere specialiteiten en/of magistrale bereidingen niet onmiddellijk
wenst te ontvangen, kan hij aan zijn apotheker vragen de aflevering uit te stellen.
De apotheker vermeldt op het voorschrift de letter "U" in de marge naast de niet
onmiddellijk afgeleverde specialiteiten en/of magistrale bereidingen. Hij vult het formulier van
uitgestelde aflevering en facturatie in, waarop volgende rubrieken en infogegevens
voorkomen:
het volgnummer van het origineel voorschrift
de datum van aanmaak van het formulier
de naam van de patiënt
de voornaam van de patiënt
het identificatienummer van de apotheek
de niet onmiddellijk afgeleverde specialiteit of magistrale bereiding (1 document
per uitgesteld product)
de naam en het RIZIV-nummer van de voorschrijver
de stempel van de apotheek met naam, adres, telefoon en RIZIV-nummer
de uiterste geldigheidsdatum
Dit document blijft geldig gedurende de 3 maanden van het originele voorschrift.
De geneesheer behoudt in ieder geval de mogelijkheid om op het voorschrift uitdrukkelijk te
vermelden dat hij geen uitgestelde aflevering wenst, zelfs als de patiënt dit vraagt aan de
apotheker.
50

3.2.5 Geneesmiddelenvoorschrift voor "verdovende middelen en gelijkgestelden"
Tot deze categorie behoren de verdovende middelen en ook de stimulerende middelen
zoals cocaïne, amfetamines en derivaten en andere.
Een voorschrift voor een product uit deze categorie moet aan strenge vereisten voldoen.
De apotheker heeft het recht de patiënt terug naar de dokter te sturen als het voorschrift niet
volledig aan alle vereisten beantwoordt.
Het voorschrift moet eigenhandig geschreven, ondertekend en gedagtekend zijn.
Naam en adres van de voorschrijvende dokter moeten duidelijk vermeld staan.
Het aantal stuks moet voluit in letters geschreven worden. Het is aan te raden om
ook de dosis voluit in letters te schrijven.
In magistrale bereiding met verdovende middelen: aantal (comp. gelulen, totaal
gewicht of volume) : voluit
Voorbeeld: morfine HCl tien milligram.
51

Het onderstaande hoofdstuk komt uit het opleidingsonderdeel “Farmaceutische
technologie”.
Hoofdstuk 7 : Tabletten
7.1 Harde en zachte capsules
De tablet is een vaste farmaceutische vorm die oraal (via de mond) ingenomen wordt. De
dosis in een tablet kan één of meerdere actieve grondstoffen bevatten.
Tabletten worden gemaakt door één vastgestelde dosis werkzame stof in een mal te
persen, vermengd met hulpstoffen om het volume te vergroten of op een ideale manier
beschikbaar te maken in het organisme. Als hulpstof wordt er vaak gebruikgemaakt van
vulstoffen zoals lactose, sacharose of zetmeel.
Tabletten van geneesmiddelen verpak je in een blister (doordrukstrip).
Tabletten van voedingssupplementen verpak je meestal in een glazen of kunststof pot.
Als het geneesmiddel best over een bepaalde tijdspanne door het lichaam opgenomen zou
worden, wordt een tablet met een 'controlled release'-systeem of uitgestelde afgifte
gebruikt in plaats van een 'gewone' tablet.
Tabletten of comprimés worden doorgeslikt, gekauwd, opgelost in water of dienen te
smelten in de mond.
Het volume poedermengsel, waaruit een tablet of een comprimé is samengesteld, is divers.
Naast één of meerdere actieve bestanddelen treffen we ook verdunningsmiddelen,
bindmiddelen, uiteenvalmiddelen, glij en/of smeermiddelen, kleurstoffen, aroma’s,… aan. Al
deze middelen zullen een invloed hebben op het gedrag van het geneesmiddel (actieve
stof) in het gastro-intestinaal systeem (GIS) van het menselijk lichaam.
Een dragee is een tablet of een comprimé met een coating.
Doordat de coating, dikwijls een suikerlaag, snel en volledig in de maag oplost, hebben
dragees geen verlengde afgifte.
Wanneer de coating om een comprimé bedoeld is voor een langdurige afgifte, dan spreekt
men van een comprimé met verlengde of vertraagde afgifte, niet van een dragee.
52

Een zachte gelatine capsule of gelsolet is een omhulsel, waarin een medicijn of
voedingssupplement zit voor oraal (of vaginaal) gebruik door de patiënt.
Naast zachte capsules bestaan er ook harde gelatine capsules of gelulen (deze worden in
een volgend hoofdstuk besproken).
In de harde gelulen worden poedermengsels afgevuld, in de zachte capsules worden vooral
niet-waterige oplossingen (bijvoorbeeld visolie of vitamine A, D of E in olie) verwerkt.
Er wordt gesproken over niet-waterige oplossingen, want in aanwezigheid van water wordt
de gelatine zacht en zo komt de inhoud vrij.
In de apotheek worden harde capsules (gelulen) bereid.
Zachte capsules vereisen daarentegen omvangrijke apparatuur en kunnen daardoor alleen
door farmaceutische producenten van medicijnen of voedingssupplementen gemaakt
worden.
Aan het einde van dit hoofdstuk weet je:
meer over de soorten tabletten.
hoe ze gemaakt worden.
53

7.2 Welke soorten tabletten zijn er?
Er bestaan verschillende varianten van tabletten of comprimés. Het onderscheid wordt niet
alleen op basis van de vorm en het uitzicht gemaakt.
De niet-omhulde tabletten of gewone tabletten
Bij deze variant wordt de tablet of comprimé ingeslikt en wordt de toedieningsvorm
opgelost en geabsorbeerd in de gastro-intestinale tractus. We kunnen in dit geval van een
gewone sliktablet spreken.
De zuigtablet
Bij de zuigtablet mag de toedieningsvorm NIET ingeslikt worden, maar opgezogen. In dit
geval is het de bedoeling dat de actieve grondstof in contact komt met de slijmvliezen van de
mond, zodat er een lokaal effect bekomen wordt ter hoogte van de mondholte of de keel.
De sublinguale tablet
Ook de sublinguale tablet of comprimé dient NIET ingeslikt te worden. Zij wordt onder de
tong geplaatst, waar het rijke adernetwerk van de slijmvliezen haar absorbeert onder de
tong. Op die manier komt de actieve grondstof in het bloed terecht en wordt een eerste
passage-effect door de lever vermeden.
De bruistablet
Wanneer een bruistablet in een glas water wordt gebracht, dan valt zij uiteen met vrijstelling
van luchtbellen (CO 2 ). Het bruiseffect kan ruim één minuut duren en dient volledig gestopt
te zijn alvorens je de oplossing kan opdrinken.
54

De dispergeerbare tablet
Wanneer een dispergeerbare tablet in water wordt gebracht, dan valt zij snel en spontaan uit
elkaar zonder al te veel gasvorming.
De smelttablet
De smelttablet smelt binnen enkele seconden weg wanneer zij op de tong wordt gebracht.
De omhulde tablet of comprimé
In dit geval spreken we dikwijls van een dragee. De coating bestaat vaak uit suiker en een
kleurstof. Het doel van de coating is het verbeteren van het uiterlijk van de tablet, soms
dient de coating ook om het farmacon (de geneeskrachtige stof) tegen invloeden van licht te
beschermen.
Veel mensen vinden bovendien dat de gladde coating het inslikken van een dragee
gemakkelijker maakt.
De specifiek filmomhulde tabletten of comprimés
De maagbeschermende filmcoating tabletten zorgen ervoor dat het actieve bestanddeel
NIET vrijkomt in de maag. Dit kan een dubbele bedoeling hebben.
Enerzijds kan het zijn dat de actieve grondstof niet weerstaat aan de inwerking van de
maagzuren, waardoor de actieve grondstof voor absorptie in het lichaam vernietigd wordt en
aldus ook geen werking heeft.
Anderzijds beschermt de maagsapresistente filmcoating de maag tegen de eventuele
schadelijke inwerking van het actieve bestanddeel met een maag ulcer (maagzweer) tot
gevolg.
De NSAI (Niet Steroïdale Anti-Inflamatoire) geneesmiddelen groep zijn daar de bekendste
voorbeelden van.
De tabletten of comprimés met verlengde afgifte beschikken over een matrix, een
pelletgranulaat of een omhulling, die gaat zorgen dat de actieve grondstof traag vrijgesteld
wordt tijdens de ganse transit door het gastro-intestinaal systeem. Dit heeft als voordeel dat
55

hetzelfde effect gedurende een lange tijd (verschillende uren) kan aangehouden worden, wat
het aantal innamen per dag doet dalen.
De tabletten of comprimés met aangepaste of gemodifiëerde afgifte beschikken over
een matrix, een pelletgranulaat of een omhulling, die gaat zorgen dat de actieve grondstof
allemaal vrijgesteld wordt op een specifiek bepaald moment.
De afgifte van de actieve stof gebeurt dan over het algemeen binnen een strikt absorptie
venster of op een bepaalde plek van het gasto-intestinaal systeem.
7.3 Hoe worden tabletten gefabriceerd?
Het bereiden van tabletten of comprimés gebeurt zelden tot nooit in Belgische voor het
publiek toegankelijke apotheken.
Toch mag dit je niet tegenhouden om de basisbegrippen en toegepaste technieken bij het
bereiden van tabletten of comprimés te leren kennen. Daarvoor is het handig om de
schematische weergave van de verwerking van een poedermengsel tot een tablet te
memoriseren.
Poeder + Processen Tablet
Formuleren (Voor)bewerken Comprimeren Bewaren
Er bestaan 3 belangrijke methodes voor het fabriceren van een tablet.
De keuze van de methode hangt vooral af van fysico-chemische eigenschappen van de
bestanddelen (de actieve grondstoffen en de hulpstoffen) die verwerkt worden in de tablet.
56

De 3 frequent gebruikte methodes zijn :
1 granulatie via vochtige weg
2 granulatie via droge weg
3 directe compressie
Het belangrijkste onderscheid tussen droog granuleren (compacteren) en nat granuleren
(agglomereren) zit hem in de karakteristieken van het granulaat dat geproduceerd wordt.
Bij compacteren wordt er een granulaat geproduceerd dat onder druk wordt samengeperst
en daardoor ontstaat een granulaat met een relatief hoge dichtheid en stevige structuur. Dit
soort granulaten kan tegen een stootje, houdt zijn vorm en brokkelt niet snel af. Nadeel is
dat het daardoor over het algemeen ook moeilijker zal kunnen oplossen.
Bij natte agglomeratie worden de deeltjes niet in elkaar gedrukt, maar met behulp van een
vloeistof of binder aan elkaar verbonden. Hierdoor ontstaat een granulaat met een wat
poreuzere en meer open structuur. De vorm van dit soort granulaten is over het algemeen
ook ronder. Deze techniek is dan ook een goede keuze wanneer er belang gehecht wordt
aan een goede oplosbaarheid en dispersie van de granulaten.
Het proces van natte granulatie
Door gebruik te maken van een sneldraaiende continue mixer, die grote hoeveelheden
product per uur kan verwerken, in combinatie met een wervelbed droger die direct
aangesloten is op een vast zeef- en maalsysteem, kan het gewenste granulaat
geproduceerd worden.
Deze machines met aangepaste procedures zijn speciaal ontwikkeld voor het homogeen
granuleren van droge draagstoffen met vloeibare of viscose componenten.
Met behulp van een “loss in weight” systeem kunnen tot drie poeders in de juiste
verhouding in de mixer worden gedoseerd.
De verschillende poeders worden dan in de horizontale cilindrische kamer vermengd en
gegranuleerd met de vloeistof die aan het poedermengsel wordt toegevoegd.
57

Door middel van pinnen en peddels wordt de bevochtigde massa dan onder grote
wrijfkracht tot granulaat gevormd. Door het instellen van de pinnen/peddels kan de verblijftijd
binnen de machine op de gewenste manier worden geregeld.
Het natte granulaat wordt dan gedroogd (en indien gewenst gekoeld) en vervolgens
gezeefd. De bovenmaatse deeltjes worden vermalen en teruggevoerd naar de zeef, de fijne
deeltjes worden naar het systeem teruggevoerd en vormen het eindproduct.
• Het eindproduct
Het geproduceerde homogene granulaat heeft een typische grootte afhankelijk van de
instellingen. De structuur van het geproduceerde granulaat zal afhankelijk van de instelling
een bepaalde poreusiteit en een bepaalde dichtheid hebben.
Het proces van droge granulatie
Het principe van droge granulatie door middel van rollen compactering is gebaseerd op het
doorvoeren van een fijn poeder of mengsel van poeders tussen twee rollen waarbij het
onder kracht wordt samengedrukt tot een compacte plaat of sheet.
Deze plaat/sheet wordt dan door middel van een breker gereduceerd tot een hanteerbare
grootte en vervolgens door een molen vermalen naar de gewenste deeltjesgrootte.
De vermalen deeltjes worden vervolgens naar een zeef gevoerd waar het product naar de
gewenste specificatie wordt afgezeefd.
Het eindproduct wordt vervolgens verzameld terwijl de te grootte deeltjes (oversize) en de te
kleine deeltjes (fines) worden gerecycled.
Dit uitgebalanceerd systeem maakt het mogelijk om een heel goede controle te houden
over de uiteindelijk te produceren deeltjesgrootte, alsook over de dichtheden die gewenst
zijn.
De grondstoffen voor compactie worden vaak op voorhand gemengd en daarna meteen
gecompacteerd. De compactie-eenheden zijn vandaar geschakeld aan een meng unit.
Bij voorkeur mogen de grondstoffen voor het compacteren niet al te fijn zijn, want in dat
geval is speciale apparatuur nodig om het materiaal naar de compactor te transporteren.
58

• Het eindproduct
Het eindproduct in dit proces bestaat uit hoekige granulaten die variëren qua grootte van
ongeveer 200/300 micron tot enkele millimeters. Grotere granulaten zijn mogelijk door
aanpassingen in de profielen van de gebruikte compactierollen.
Het proces van directe compressie
Van de technieken om tabletten te maken is directe compressie de meest geavanceerde.
Directe compressie is een proces waarbij het poedermengsel van actief bestanddeel en
geschikt excipiëns wordt gecompresseerd tot een tablet.
Er is geen voorbehandeling van het poedermengsel door droge of natte granulatie nodig.
Directe compressie is eenvoudiger, goedkoper en geschikter voor vochtgevoelige en
thermolabiele geneesmiddelen.
Het succes van de directe compressieformule hangt af van de eigenschappen van het
excipiëns, zijnde vulstoffen, smeermiddelen en/of uiteenvalmiddelen.
Nadeel : het is niet geschikt voor zeer lage of zeer hoge dosering van geneesmiddelen.
59

Vragenreeks
Op het einde van elk hoofdstuk (of na enkele hoofdstukken) vind je oefeningen die je thuis
kan maken. Je kan deze gedurende één jaar (via e-mail) naar jouw persoonlijke docent XXX
sturen. Hij zal deze oefeningen dan verbeteren en je vervolgens feedback bezorgen. Door
het maken van deze oefeningen ben je beter voorbereid op de vragen van het examen!
1) Wat moet er zeker op een geneesmiddelenvoorschrift staan?
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
2) Waarvoor staan deze afkortingen?
a. Iter of reiter
…………………………………………
b. s. c.
…………………………………………
c. us. cogn.
…………………………………………
d. us. not.
…………………………………………
3) Leg het verschil uit tussen een gelule en een gelsolet.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
4) Leg het verschil uit tussen een gelule en een tablet.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
60

5) Som de hulpstoffen op die typisch zijn voor een tablet en geef hun functie.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
6) Wat is een filmomhulde tablet?
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
7) Wat is het voordeel van een sublinguale tablet?
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
61

Handleiding bij de opleiding
Hoe kan ik huistaken inzenden?
Bij elk hoofdstuk in de cursus zal je oefeningen en huistaken vinden. De oplossingen zijn
vaak terug te vinden op de studentenpagina. Je kan deze taken ook steeds doorsturen naar
je persoonlijke docent via e-mail of met de post. Deze zal je taken dan verbeteren en je er
feedback op geven. Uiteraard kan je je docent ook steeds via e-mail contacteren als je
vragen hebt in verband met de cursus!
Hieronder vind je de mogelijkheden om je huistaken naar je docent te sturen:
A. Huistaken versturen via e-mail:
1. Zodra je één of meerdere huistaken hebt afgewerkt, kan je deze via e-mail doorsturen
naar het e-mailadres van je docent.
2. Vermeld duidelijk je naam, voornaam en studentennummer.
B. Huistaken versturen via de post:
1. Zodra je één of meerdere huistaken hebt afgewerkt, kan je deze ook opsturen via de post.
2. Je stuurt best een kopie van je werk op, zodat je het origineel zelf kan bewaren.
3. Stuur altijd een lege retourenveloppe mee met je huistaken. Voorzie deze enveloppe van
voldoende postzegels en schrijf je adres erop. Zorg ervoor dat je je enveloppe voldoende
gefrankeerd hebt, zodat je docent je taken gemakkelijk naar jou kan terugsturen.
4. Stuur je huistaken naar: Ondernemersschool, Frankrijklei 127, 2000 Antwerpen
62

Hoe kan ik inloggen op mijn persoonlijke studentenpagina?
Inloggen op de studentenpagina is heel eenvoudig. Je surft naar www.studentenpagina.be
in de titelbalk bovenaan. Je komt terecht op volgende pagina:
JOUW LOGIN:
studentxx
JOUW PASWOORD:
xxxxxxx
Vervolgens wordt er een login en een paswoord gevraagd. Bij login typ je studentxx’ in. Het
paswoord is xxxxxx’. Let er wel op dat je enkel kleine letters gebruikt en dat je alles aan
elkaar typt. Klik vervolgens op het vakje ‘enter’.
Opgelet: deze informatie wordt regelmatig geüpdatet. Je kan dus best regelmatig een kijkje
nemen op deze studentenpagina.
Hoe kan ik mijn examen afleggen?
Als je heel de cursus hebt doorgenomen en alle huistaken hebt doorgestuurd, kan je examen
afleggen. Alle inschrijvingsdocumenten kan je verkrijgen via de school. Je kan telefonisch
een afspraak maken op het nummer 03/292.33.30.
Hoe kan ik stage doen?
Om de praktijk onder de knie te krijgen, kan je stage doen bij jou in de buurt. Deze stage is
volledig vrijblijvend, maar wordt wel sterk aangeraden. Het is een goede referentie om later
professioneel aan de slag te gaan en praktijkervaring op te doen. Dit stagecontract vraag je
aan bij het centrale secretariaat in Antwerpen.
63

Ben je overtuigd van de professionele kwaliteit van onze cursus? Dan kan je je
inschrijven via onderstaand inschrijvingsformulier.
INSCHRIJVINGSFORMULIER APOTHEEKASSISTENT
Firmanaam en BTW-nummer
Naam
Voornaam
Straat + huisnummer
Postcode + gemeente / stad
Telefoon
GSM
E-mailadres 1
Geboortedatum
Heeft u reeds les bij ons gevolgd?
Wenst u een factuur?
JA / NEE – CURSUS:
JA / NEE
Handtekening
Gelieve het cursusgeld te storten op rekeningnummer 001-5806085-32 van CVA, Frankrijklei 127 te
2000 Antwerpen met vermelding van je naam + naam thuisstudie + je adres. Je inschrijving is pas
definitief geldig nadat je het inschrijvingsgeld met de juiste vermeldingen hebt overgeschreven. Bij
annulatie of stopzetting van de opleiding wordt het inschrijvingsgeld niet terugbetaald. Meer
inlichtingen kan je verkrijgen via e-mail op info@centrumvoorafstandsonderwijs.be, op de website
www.centrumvoorafstandsonderwijs.be of op het nummer 03/292.33.30. Bij ondertekening van
het inschrijvingsformulier verklaar je akkoord te gaan met onze algemene voorwaarden.
64

Waarom kiezen voor Centrum Voor Afstandsonderwijs (CVA)?
CVA is een erkende opleidingsverstrekker
• CVA is erkend opleidingsverstrekker van de overheid. Zo ben je zeker van de
kwaliteit en kan je van subsidies genieten.
• CVA heeft het ISO 9001-2000 certificaat. Dit is een onafhankelijk kwaliteitslabel
dat na een grondige audit aan onze school werd toegekend. Zowel ons
cursusmateriaal als de docenten en de secretariaatswerking kregen een positieve
beoordeling. Regelmatige controles garanderen de kwaliteit volgens de laatste
normen.
• CVA is erkend door een groot aantal beroepsfederaties.
CVA staat voor professionalisme en kwaliteit
• Al onze opleidingen en cursussen worden ontwikkeld en geschreven door
zelfstandige specialisten met jarenlange beroepservaring.
• Wij garanderen een maximaal contact tussen studenten en docenten.
• CVA wil jouw carrière zo ver mogelijk op weg helpen. Daarom bieden wij onze
thuisstudenten ook de mogelijkheid om privélessen of workshops te volgen.
CVA staat voor klantvriendelijkheid en flexibiliteit
• Je bepaalt zelf wanneer je aan je nieuwe toekomst werkt. Je kan onze opleiding
starten en de cursus instuderen wanneer het voor jou het beste uitkomt.
• Je kan een gratis hoofdstuk op onze website downloaden. Op deze manier krijg
je een beter beeld van de specifieke opleiding. Deze eerste hoofdstukken helpen
je bij het maken van de juiste studiekeuze.
• Bovendien kan je de cursus die je interesse wekt voor aanvang van de thuisstudie
eens rustig komen inkijken op één van onze secretariaten.
• Indien je twijfels of vragen hebt, ben je ook steeds welkom op ons secretariaat
voor een vrijblijvend, adviserend gesprek.
65

CVA houdt de financiële drempel zo laag mogelijk
• Voor het examen worden geen extra kosten aangerekend. Bovendien krijg je
een onbeperkt aantal herkansingen indien je de eerste keer niet slaagt. Ook
voor deze herkansingen moet je niet extra betalen.
• CVA zorgt ervoor dat de thuiscursussen zo voordelig mogelijk zijn voor de student
door ze op een economische manier te laten drukken zonder dat ze iets van hun
kwaliteit en duidelijke structuur verliezen.
CVA heeft een sterke reputatie
• Binnen de branche van afstandsleren heeft onze school een sterke reputatie
uitgebouwd. Onze diploma’s zijn hierdoor een mooi visitekaartje, waarmee je bij
je cliënten of toekomstige werkgever meteen een positieve indruk maakt.
• Veel afgestudeerde studenten startten reeds hun eigen succesvolle zaak door
het volgen van een thuiscursus bij ons. Kijk eens rond in je omgeving en je kent
vast en zeker wel iemand die bij ons een opleiding heeft gevolgd!
66

Deze cursus wordt uitgegeven door:
Centrum Voor Afstandsonderwijs, onderdeel van de Ondernemersschool
Frankrijklei 127 – 2000 Antwerpen
Telefoon: 03.292.33.30
Mail: info@thuisstudie.be
Ondernemingsnummer: 0811.009.080
Erkenningsnummer: DV.0107588
Copyright
© Centrum Voor Afstandsonderwijs, Frankrijklei 127, 2000 Antwerpen
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige
wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere
manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
Ondanks al de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan noch de auteur, noch de
uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien
uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.
67