Maatregelencatalogus - STeenuil Overleg NEderland

De steenuil
Leefwijze
Steenuilen worden aan het eind van hun eerste levensjaar geslachtsrijp. Als ze in de
vroege herfst uit het ouderlijke territorium worden verdreven, moeten ze op zoek
gaan naar een eigen plek en een partner. Die hopen ze te vinden binnen tien kilometer
van hun geboorteplaats. Bezetten mannetje en vrouwtje eenmaal een eigen territorium
met een geschikte nestholte, dan blijven ze daar samen doorgaans hun leven
lang. De partners zoeken regelmatig contact met elkaar, waarbij ze onder andere
elkaars verenkleed verzorgen.
Steenuilen zijn vooral actief in het donker. Als er jongen zijn, is de kans groot om
steenuilen ook in de avond of in de vroege morgen waar te nemen. Er zijn dan hongerige
monden te voeden. Hun dagtaak bestaat uit de verzorging van het verenkleed,
het zoeken van voedsel en de verdediging van het territorium tegen ongewenste
indringers, zoals concurrenten van hun eigen soort of roofdieren, en vooral rusten.
Ze verblijven dan meestal op vaste ‘roestplaatsen’, in de dekking van beplanting of
gebouwen of in de nestholte. Bij mooi weer worden ze vaak ergens in de luwte
gezien, genietend van het zonnetje.
Als strikte holenbroeder, die zelf geen nestholte kan maken, kampt de steenuil al snel
met een schaarste aan geschikte broedplaatsen. Mede hierdoor is de steenuil sterk
territoriaal. Steenuilmannetjes markeren hun territorium vooral in het voorjaar
(februari – april) en ook weer in de nazomer en herfst. Dat doen ze met hun territoriumroep
of -zang en met demonstratievluchten. De territoriumgrootte van steenuilen
is erg wisselend en afhankelijk van seizoen, voedselbeschikbaarheid, leeftijd en ervaring
van de adulte vogels. Bij goede voedselomstandigheden in de jongenperiode kan
die 3,5 ha groot zijn, bij slechte voedselomstandigheden in de winter omvat die meer
dan dertig ha. Gemiddeld is een steenuilterritorium ongeveer twaalf hectaren groot.
Voedsel
De steenuil maakt gebruik van verschillende jachtmethoden. Op plaatsen waar de
vegetatie kort is, jaagt hij lopend, huppend en soms rennend en pakt wat hij pakken
kan. Ook loert hij dikwijls vanaf vaste uitkijkposten als paaltjes, hekken en overhangende
takken naar een smakelijk hapje. Af en toe verschalkt hij zwevend en biddend
een prooi. De steenuil heeft een breed voedselpakket en kan zich goed aanpassen aan
de locale voedselsituatie.
In de winter en als er jongen zijn vangt de steenuil vooral muizen. In jaren met veel
muizen vormen deze kleine zoogdieren het stapelvoedsel van de steenuil. Veldmuis
en bosmuis zijn dan favoriet. Hij versmaadt ook andere soorten niet zoals huismuis,
rosse woelmuis, aardmuis en spaarzaam diverse soorten spitsmuizen. Soms weet hij
ook een mol, woelrat of zelfs een vleermuis te bemachtigen.
In aantallen vormen insecten het belangrijkste voedsel van de steenuil. Het meest
begeerd worden de grotere soorten zoals oorwormen, loopkevers, mestkevers, snuitkevers,
waterkevers, nachtvlinders, rupsen en vooral meikevers.
Bij nat weer en in vochtige nachten komen veel regenwormen aan het oppervlak. Dat
is terug te vinden in de jachtbuit van de steenuil. Zeker als er weinig muizen en insecten
zijn, kunnen regenwormen meer dan vijftig procent van het voedsel uitmaken. Als
het zo uitkomt, versmaadt de steenuil ook qua biomassa minder belangrijke prooien
als spinnen, slakken en duizendpoten niet. Getalsmatig veel minder belangrijk zijn
amfibieën als bruine en groene kikker. Ook salamanders belanden wel eens als prooi
in de nestkast.
Vogels verschalkt hij vooral in jaren dat er weinig muizen zijn. Het gaat meestal om
nog niet vliegvlugge jongen van algemene soorten als huis- en ringmus, merel en
spreeuw. Daarnaast komt nog een heel scala aan vogelsoorten als prooi in aanmerking,
waaronder sporadisch ook relatief grote soorten als houtduif of gaai.
deel 1 – 14
steenuil onder de pannen – maatregelencatalogus