gastredacteur uitgever Benedikt Taschen

20 DeLuxe architectuur NRC Weekend december 2012
21
Benedikt
Taschen over de
Chemosphere:
„Toen ik dit huis in 1998
voor het eerst zag, was ik
meteen gefascineerd door
de verpletterende bouw en
de adembenemende lokatie.
Het was liefde op het eerste
gezicht. Ik wilde niets liever
dan het huis restaureren en de
oorspronkelijke schoonheid
terughalen.”
De Chemosphere, de beroemde
de
paalwoning van uitgever Benedikt Taschen in Los Angeles, is
een huis dat vraagt om een telescoop. Het uitzicht vanuit het
vliegendeschotelhuis in de Hollywood Hills is fenomenaal.
Vanuit de huiskamer kijk je uit over de huizenzee van Los
Angeles, met in de verte bergen die ’s winters besneeuwde
toppen hebben. De eerste bewoner van het Chemosphere had al
een telescoop, zo blijkt uit een duistere foto van het interieur
die in 1960, vlak na de oplevering van de superboomhut, werd
gemaakt.
Ook in Body Double, een film uit 1984, staat er een telescoop
in de Chemosphere. Regisseur De Palma had de paalwoning
uitgekozen als het vrijgezellenhol van waaruit de hoofdfiguur,
B-acteur Jake Scully, door een telescoop een jonge vrouw in
een naburig appartementengebouw begluurt. Elke avond
begint de vrouw, gehuld in lingerie en doorkijkpeignoir, op
hetzelfde tijdstip aan een erotische dans die eindigt in soloseks.
Op een avond ziet Scully een indringer in het appartement die
vastbesloten lijkt de vrouw met een griezelig grote boormachine
te vermoorden. Onnavolgbare en bloederige verwikkelingen
volgen. (Overigens had acht jaar voor de opnames voor Body
Double in de Chemosphere een echte moord plaatsgevonden.
In 1976 werd de tweede bewoner van het huis, Richard Kuhn,
doodgestoken door twee indringers.)
Toen De Palma in de Chemosphere filmde, leefde de architect
ervan, John Lautner, nog. Lautner (1911-1994) is er vermoedelijk
niet blij mee geweest. Het gebruik van de Chemosphere in
De Palma’s ranzige film bevestigde Lautners reputatie als de
architect van rijke, verveelde Californiërs. In Body Double lijkt
de Chemosphere een riant playboyhuis, met in het midden van
de woonkamer een groot rond bordeelbed op de hoogpolige
vloerbedekking.
Getuige een in 2006 door de Duitse fotograaf Martin
Schoeller gemaakt portret kent ook Taschen de reputatie van
Lautner en zijn Chemosphere. Nadat hij het huis na jarenlange
leegstand in 2000 had gekocht en in oorspronkelijke staat had
gerestaureerd, liet hij zich in zijn huis fotograferen als een kinky
versie van Hugh Hefner, de oprichter van Playboy die zijn door
bunny’s bevolkte mansion zelden uitkomt en zijn kamerjas bijna
nooit uitdoet. Op de foto staat de in badjas gehulde Taschen
pontificaal in zijn woonkamer, met een buldog onder zijn arm.
Rechts van hem brengt een man in het zwart een bijna naakte,
tegenstribbelende blondine naar hem toe. Links van hem zijn
twee iets gespreide vrouwenbenen zichtbaar. Next one, please,
lijkt Taschen te zeggen.
Seks en Chemosphere horen nog altijd bij elkaar. Vorig jaar
mocht kunstenaar Richard Phillips bij en in de Chemosphere
een filmpje opnemen waarmee de 24-jarige pornoster Sasha
Grey haar carrière een wending wilde geven. Phillips, bekend
van gelikte portretten van Hollywoodsterren als Leonardo di
Caprio, heeft Grey gefilmd terwijl ze via de lange, steile trap en
schuine lift naar de paalwoning gaat. Met het filmpje wil Grey
laten zien dat ze ook heel goed in reguliere Hollywoodfilms kan
spelen. Maar als ze zich ten slotte, gehuld in een strakke rok en
een bh, op de bank van de Chemosphere neervlijt, is het toch alsof
ze smachtend wacht op de thuiskomst van de kinky versie van
Hefner.
Vliegtuigingenieur
Toch was de eerste bewoner van de Chemosphere, Leonard Malin,
beslist geen playboy en ook geen rijke Californiër. Malin was
een modale vliegtuigingenieur met vrouw en twee kinderen.
Eind jaren vijftig had hij een buitengewoon steile kavel in de
Hollywood Hills gekocht waarop hij voor weinig geld een niet
al te groot huis wilde met drie kleine slaapkamers en twee
badkamers. Voordat hij aan het ontwerp begon, bezocht Lautner
verschillende keren de moeilijk bereikbare kavel, zo gaat het
verhaal. Bij het laatste bezoek zei hij na urenlang kijken ten
slotte tegen een medewerker: ‘There is no plot’ – er is geen
bouwperceel. Vlug tekende hij drie lijnen op een envelop: de
Chemosphere was geboren. Een schuine lijn was de helling
van de kavel, een horizontale lijn de vloer van het huis en een
verticale de betonnen paal.
Voor de Chemosphere had Lautner al vele woonhuizen in Los
Angeles ontworpen, bijna allemaal in opdracht van onderwijzers,
hoogleraren, kleine ondernemers en andere middenklassers. Zijn
leermeester Frank Lloyd Wright, bij wie hij bijna tien jaar had
gestudeerd en gewerkt, had hem geleerd dat routine dodelijk was
voor een ontwerper. Elke opdracht vereiste een uniek ontwerp,
dat in al zijn details was doordrongen van één briljant idee. Dat
idee kwam, natuurlijk, voort uit de wensen van de opdrachtgever,
maar was vooral afhankelijk van de kavel. Lautners huizen
wekken vaak de indruk dat ze vanzelf, zonder tussenkomst van
een architect, zijn gegroeid op de heuvels, stranden en woestijnen
van Californië.
Ondanks zijn schitterende en betaalbare huizen had
Lautner, ook al toen de Chemosphere werd gebouwd, de
reputatie van oppervlakkige, vulgaire architect. Deze reputatie
had hij te danken aan een paar van zijn eerste gebouwen die
hij na zijn vestiging in Los Angeles in 1938 had ontworpen.
Hij bouwde onder meer een autoshowroom, een motel en een
fastfoodrestaurant waardoor hij werd beschouwd als de architect
bij uitstek van het naoorlogse Amerikaanse consumentisme,
dat vooral in de zonnige autostad Los Angeles tot bloei kwam.
Sigfried Giedion, de strenge Zwitserse theoreticus van de
modernistische architectuur, noemde Lautner en andere
Amerikaanse architecten daarom ‘playboyarchitecten’. „Ze
behandelen architectuur zoals playboys het leven”, schreef hij.
„Ze gaan van de ene ervaring snel over op de andere en worden
door alles snel verveeld.” Giedion schreef dit nog voordat het
tijdschrift Playboy een artikel publiceerde over John Lautner.
Ironisch genoeg zou Lautner uiteindelijk, al was het slechts
Sheats Goldstein House in Los Angeles, een ontwerp van Lautner uit 1963.
Silvertop, een woonhuis uit 1963, bovenop een rots in Los Angeles.
Het uitzicht op Los Angeles vanuit de Chemosphere.
De Chemosphere en profil.
Het zwembad bij het Sheats Goldstein House. Elrod House, een villa in Palm Springs uit 1968.
Foto’s Allan Weintraub/Arcaid/Corbis en Taschen