Nederland in Afrika: Een militaire traditie van humanitaire operaties

…en verleent medische hulp
Eind juli had de oorlog er inmiddels toe geleid dat van de oorspronkelijke Rwandese
bevolking van 7,3 miljoen mensen 40 procent vermoord of gevlucht was. 7 De buurlanden van
Rwanda konden de onnoemelijke vluchtelingenstroom nauwelijks aan. In de Oost-Zaïrese
stad Goma was de situatie het ergst. Ongeveer 1,7 miljoen Rwandezen waren naar Zaïre
gevlucht, van wie alleen al meer dan een miljoen naar Goma, alwaar zij op enkele vierkante
kilometers samengepakt zaten. De grootste bedreiging voor de gezondheid vormde de
erbarmelijke hygiënische situatie in de vluchtelingenkampen. Doordat er aanvankelijk niet
voldoende betrouwbaar drinkwater en sanitaire voorzieningen beschikbaar waren,
ontstonden weldra heftige cholera- en vervolgens dysenterie-epidemieën. De ziekten
maakten grote aantallen slachtoffers onder de vluchtelingen.
De humanitaire tragedie deed Defensie besluiten een hulpverleningsdetachement van 29 juli
tot en met 4 september naar Goma te sturen. Dit ‘Netherlands Detachment Provide Care’
(NLDetPC) bestond uit een medisch team met personeel van de marine, de landmacht en de
luchtmacht, een ‘paars’ transportelement alsmede een movement control unit (Movcon), een
watertransporteenheid van de Koninklijke Landmacht en een groep mariniers ter bewaking
van de hulpgoederen. De geneeskundige eenheid van de drie krijgsmachtdelen werkte op
verschillende plaatsen in het rampgebied.
Het Nederlandse personeel dat werkzaam was in de hulppost van een Israëlisch
veldhospitaal hield zich voornamelijk bezig met medische nazorg: het inenten en verplegen
van zieken en gewonden. Het was de meest geavanceerde medische voorziening in de verre
omtrek, met afdelingen voor onder meer kindergeneeskunde, chirurgische handelingen en
röntgenopnamen. Voorts was het geneeskundig personeel van Defensie werkzaam in de
vluchtelingenkampen Mugunga en Katale. In het laatstgenoemde kamp behandelde een
groep medici van Artsen zonder Grenzen (AzG) samen met de Nederlandse militairen
cholerapatiënten in een groot zorgcentrum. Later werd dit hospitaal opgesplitst in twee
behandelcentra, Katale-I en Katale-II, met uitgebreidere voorzieningen voor onder meer
klinische patiënten. Tevens werd de hulporganisatie Memisa – die in Mugunga aanwezig
was met een klein hospitaal – door het Nederlandse defensiepersoneel ondersteund.
Ook de transporteenheid had verschillende taken. In de eerste dagen werden vooral veel
goederen op het vliegveld van Goma gelost en door Nederlandse vrachtwagens
overgebracht naar de compounds van de Belgische en Nederlandse afdelingen van AzG en
een enkele keer naar kampen bij de steden Uvira en Bukavu. Een ter plaatse geformeerde
transportgroep-gewondenhulp richtte zich daarna op het overbrengen van gewonden uit de
vluchtelingenkampen naar (meestal) het Israëlische noodhospitaal. Het ging hier vooral om
mensen die acute of intensieve hulp nodig hadden. “Bij aankomst in het Israëlisch hospitaal
bleek soms wel 90 procent van de gewonden tijdens het transport te zijn overleden”, aldus
korporaal 1 J. Pronk. 8 Zeer belangrijk in het rampgebied was de watervoorziening. Schoon
drinkwater is immers van levensbelang in de strijd tegen epidemische ziekten. De
watertransporteenheid van de Koninklijke Landmacht vervoerde in totaal ruim 4.500 kubieke
meter schoon water met enkele uit Nederland overgevlogen waterwagens en door Amerika
beschikbaar gestelde achttien-tons watertrucks. Tenslotte speelde de transportgroep een rol
bij het vervoer van medicijnen, voeding, sheetings en allerhande goederen naar de kampen.
De Movcon-unit had toezicht op de coördinatie van het personeel- en goederenverkeer dat
op de luchthaven aankwam. Aanvankelijk zouden de Movconners alleen voor AzG werken,
maar op verzoek van de UNHCR werden ze belast met het coördineren van alle humanitaire
vluchten. Gemiddeld verwerkten zij 25 vliegtuigen, 40 personen en ongeveer 400 ton
goederen per dag. Dat de Movconners goed werk afleverden, bleek wel uit het feit dat de
UNHCR hen eind augustus vroeg in Goma te blijven, ook al liep hun missietijd af. 9 Vijf
5