omslag - VNO-NCW

omslag
‘Twintig
miljoen
omzet was
binnen
een paar
maanden
verdwenen’
10
FORUM #18/04.10.12

Een uitvoerder van Hurks Groep kijkt of alles wel goed wordt
afgewerkt op het Bossche industrieterrein De Brandt. Daar bouwt
Hurks een kantoor voor eigen gebruik
Dat het met de bouw niet goed gaat is bekend. Maar
je zult maar in die vechtmarkt moeten werken. Hoe
doe je dat? Is er een succesformule? Geef je op als je
failliet gaat? En kan de overheid nog wat doen? Vier
ondernemers vertellen hun verhaal.
Tekst: Walter Devenijns, foto’s: Ton Poortvliet
‘We zijn door een hel gegaan.’ Dennis Huiskes
(26) uit het Twentse Tubbergen weet waarover
hij praat. Het familiebedrijf Bouwbedrijf Huiskes
ging net voor de bouwvak failliet. De opdrachten
bleven uit. ‘In het begin van het jaar dachten we
er nog goed voor te staan. Een half jaar later was
de situatie helemaal anders. Ons bouwbedrijf
kreeg minder werk, onze dakelementenfabriek
kreeg geen opdrachten meer. Je ziet het wegglippen.
Mijn vader heeft toen het faillissement aangevraagd
na vele slapeloze nachten,’ vertelt
Huiskes.
Bouwbedrijf Huiskes was een typische regionale
aannemer. In 1977 werd de onderneming opgericht
door zijn vader en diens broers. De familie
maakte het bouwbedrijf groot. Het kantoor
werd uitgebreid, de dakelementenfabriek kreeg
er in 2006 nog vele vierkante meters bij. De banken
financierden de expansie mee.
Zijn kantoor op het industrieterrein van Tubbergen
oogt nu verlaten. Hier en daar brandt
een tl-buis. Stemmen klinken er niet, geen telefoon
rinkelt. Het geluid van een passerende
auto breekt even de stilte. Aan de muur hangen
foto’s van woningen die door de onderneming
gebouwd zijn. Stoere huizen zijn het, gebouwd
in de populaire jaren dertig-stijl. Ooit werkten
er honderd mensen voor Huiskes. Dat waren de
gouden jaren in de bouw. ‘Tussen 1996 en 2005
schoot echt alles als een komeet omhoog’, zegt
Huiskes zacht.
gouden jaren
De gouden jaren. ‘Het was de tijd van de
internethype, de tijd van de zeepbel. Ik ging er
vrolijk in mee.’ Architect Hans Kuiper (61) van
11
FORUM #18/04.10.12

omslag
het Haagse architectenbureau kow speelde mee
in de top. kow, dat was pas een naam. kow
behoorde bij de top-3 van Nederland. Bijna tweehonderd
mensen bevolkten het kantoor in de
omgebouwde fabriekshal aan het Esperantoplein.
Trendy zitplekjes, olijfbomen in de hal. Het kon
niet op. Kuiper: ‘Het was de tijd van ambitie. Ik
vond het leuk om te ondernemen. De opdrachten
bleven binnenstromen. Dat geld investeerden we
allemaal in nieuwe expansie. Ons kantoor had
een vestiging in Shanghai. We bouwden in Qatar,
dachten aan een kantoor in Istanbul. De banken
smeten geld naar je toe om projecten uit te voeren.’
Staat de dode olijfboom in de fabriekshal symbool
voor de neergang van één van Nederlands
belangrijkste architectenbureaus? Het lijkt erop.
Kuipers onderneming werd vorig jaar failliet verklaard.
‘Ik had nog nooit van insolventie-advocaten
gehoord. Nu ken ik dat woord wel. Je leert
heel wat bij in een dergelijke periode’, zegt hij half
grappend. Terugblikkend kan Kuiper de periode
nog aanwijzen waarin het mis ging. In 2007
draagt hij de dagelijkse leiding van kow over aan
een jong directieteam. Op de crisis die kort erna
opduikt, reageert het nieuwe team traag. Ja, er
wordt gesaneerd, medewerkers moeten vertrekken.
Maar het ging niet snel genoeg, constateert
Kuiper achteraf. De kosten bleven daardoor te
hoog in een markt die compleet wegzakte. ‘In
2009 hadden we nog voor jaren werk. Er stond
een berg opdrachten uit met een waarde van 20
miljoen. Toen viel één project stil, daarna nog
één. En nog één. En nog eentje. Echt, die omzet
was binnen een paar maanden verdwenen’, vertelt
hij. Na vier ontslagrondes staat de personeelsteller
op vijftig, en nog is het personeelsbestand
te groot. Er heerst paniek. Kuiper grijpt in. De
directie moet vertrekken. Samen met de nieuwe
partner Tom Weghorst (47) probeert Kuiper het
bijna failliete kantoor te redden. De schuldeisers
werken niet mee. Het faillissement is een feit.
paniek
Heerst er bij iedereen die betrokken is bij de bouwwereld
paniek? Sinds 2008 zijn er al 43 duizend
banen in de bouw verdwenen. Zo’n dertigduizend
staan er op de tocht, waarschuwde een groep
van vijftien branche- en werkgeversorganisaties
on langs (zie kader De bouw heeft hulp nodig). Het
Rijk moet de geldstroom binnen de sector weer op
gang brengen, anders gaat het mis.
Op de vijfde verdieping van het Eindhovens
hoofdkantoor van aannemer Hurks Groep blaast
een stormachtige wind golfjes in de vijver van het
dakterras. De platanen voor het kantoor laten
massaal de blaadjes los. Geert Hurks, de vierde
generatie van de familie Hurks en bestuursvoorzitter
van het gelijknamige bedrijf, merkt in zijn
kantoor niets van de wind. ‘Stormt het buiten?
Dat heb je hier in mijn kantoor niet in de gaten’,
zegt hij en kijkt even naar buiten. Hij meent het
echt. Je hoort de wind niet in zijn kamer. De
bomen zijn nauwelijks zichtbaar. De 48-jarige zit
er ontspannen bij. Wie het jaarverslag van zijn
bouwconcern doorbladert, ziet waarom. De cijfers
spreken boekdelen. In de laatste vijf jaar laat
het concern dat bij de grotere bouwers van
Nederland hoort, behoorlijke winstcijfers zien.
Ten opzichte van het recordjaar in 2008 is de nettowinst
in 2011 weliswaar gedaald, maar met een
nettoplus van 9,3 miljoen op een omzet van 272
miljoen is het resultaat toch nog sterk. De solvabiliteit
(de financiële buffer op de balans) is met
bijna 50 procent zondermeer stevig te noemen.
les uit het verleden
De familie Hurks heeft geleerd van het verleden,
zo blijkt. Tijdens de vorige, zeer grote bouwcrisis
in de jaren zeventig (na de eerste oliecrisis) ging
het mis met de aannemersgroep. Geert Hurks
kan zich nog de zware gesprekken ‘aan de keukenktafel’
herinneren. Hurks: ‘Toen was Hurks al
een groot bedrijf. We zijn niet failliet gegaan,
maar het heeft er wel om gespannen.’ Sinds die
crisis zit het risicomanagement bij Hurks er in
gebakken. Die erfenis zorgde ervoor dat het
bedrijf geen grote misstappen maakte in de gouden
jaren. O ja, Hurks kan zich ook nog goed zijn
concurrent-collega’s herinneren die hem vertelden
dat hij niet ondernemend genoeg was. Eigenlijk
was hij een sukkel, want geld moest rollen.
Waarom leende Hurks geen geld bij de bank,
vroegen ze nog aan hem. Maak gebruik van je
leverage. De familie Hurks hield, en houdt, de
banken op afstand. ‘Ik wil niet afhankelijk van een
bank zijn’, vertelt de ondernemer. Daarnaast ging
het familiebedrijf zuinig om met zijn centjes. De
winst werd grotendeels teruggeploegd in het
bedrijf. ‘Dankzij de goede tijden vulden we onze
financiële buffer flink aan. Dan zit je er vandaag
de dag in tegenstelling tot veel collega’s vrij
relaxed bij’, zegt hij glimlachend.
Natuurlijk, ook Hurks heeft problemen. De firma
Rubber wordt in de waterkering aangebracht
(Industrieterrein De Brandt, Den Bosch)
Dennis Huiskes (Bouwgroep Huiskes) ‘In het begin
van het jaar dachten we er goed voor te staan. Een
half jaar later was de situatie helemaal anders’
12
FORUM #18/04.10.12

Met een beetje kit wordt een hamer gerepareerd bij de werkplaats in Tilburg-Noord. Daar bouwt Hurks
Groep sociale woningen
Rechts Hans Kuiper (kow) ‘Toen viel één project stil,
daarna nog één. En nog één. En nog eentje’
Links naast hem: Tom Weghorst
‘we zijn
door een hel
gegaan’
wil groeien in onder meer China vanwege het
gebrek aan opdrachten in Nederland bij de prefab-dochter.
Projecten blijven lang in de la liggen
bij opdrachtgevers. Ook zijn bedrijf heeft last van
de moordende concurrentie. Maar mede door de
sterke buffer kan Hurks het zich permitteren om
na te denken over de tijd ná de crisis.
Dat heeft ervoor gezorgd dat Hurks de Zwolse
aannemer Moes onlangs na een faillissement
overnam, inclusief 73 mensen. Moes – ooit werkten
er duizend mensen – bezit een goed relatienetwerk
in de Randstad. Een van de overgenomen
kantoren van Moes staat in Almere. ‘In de
Randstad gaat het op bouwgebied gebeuren,
zeker als je naar de demografische ontwikkelingen
kijkt. We willen landelijk gaan werken, dus
zeker in de Randstad. Vanuit Eindhoven kun je die
regio moeilijk bereiken. Vanuit Almere wel. De
Zwolse Moes-vestiging heeft daarnaast een
goede verbinding met Utrecht.’
Denken aan de lange termijn, want ooit is ook
deze crisis verdwenen, weet hij: ‘Ik heb Moes niet
gekocht voor vandaag, en ook niet voor volgend
jaar. Op een dag trekt de markt aan. Dan worden
woningen weer betaalbaar. Dat herstel zal in de
Randstad aanzienlijk sterker zijn dan in de provincie.’
Hurks profiteerde dus van het faillissement van
Moes. Een doorstart was bij Moes niet meer
mogelijk. Daarvoor waren de verliezen bij de projectontwikkeling
te hoog opgelopen. Maar soms
lukt een doorstart wel. Dennis Huiskes wilde
graag verder. Zijn familie, inclusief zijn vader en
broers van zijn vader, ondersteunde hem daarbij.
Hij en een neef leiden nu de doorstart onder de
naam Bouwgroep Huiskes. ‘Onze intentie was
om door te gaan met een nieuw bedrijf. Ik heb er
voor gestudeerd om op termijn ooit deze onderneming
te leiden. Dat is na het faillissement sneller
gegaan dan gedacht.’
De start is bescheiden. Uit de boedel werden vier
nog niet afgebouwde woningen gekocht. Die
worden nu afgebouwd. Tot aan de winter is de
firma financieel onder de pannen. ‘Je kunt klanten
niet in de steek laten’, vindt Huiskes. Nieuwe
opdrachtgevers zijn in zicht. Een nieuwe website
gaat binnenkort in de lucht. De kosten, hoe kan
het ook anders, zijn radicaal verlaagd. Een fami-
13
FORUM #18/04.10.12

omslag
De bouw heeft hulp nodig
Vijftien partijen uit de bouw- en woningmarktsector hebben een pakket noodmaatregelen
voorgelegd aan Den Haag. Met dat hulppakket moet een eind gemaakt worden
aan de malaise in de bouwwereld. Volgens Neprom, ivbn, Vastgoedpro, Vastgoedmanagement
Nederland, VvE Belang, nvb, bna, Aannemersfederatie Nederland,
Bouwend Nederland, nlingenieurs, Fosag-Noa, Hibin, nvtb, cnv Vakmensen en
fnv Bouw zijn de maatregelen hard nodig. Drieënveertigduizend mensen verloren
hun baan al in de bouw. Eén op de zes bedrijven die failliet gingen, was een bouwbedrijf.
Op korte termijn zouden nog eens dertigduizend banen verloren kunnen gaan.
De bedenkers van het Nationaal Stimuleringspakket Woningmarkt, zoals het plan
heet, willen onder meer dat kopers van energiezuinige nieuwbouwwoningen een
premie krijgen. Verder moeten starters financieel tegemoetgekomen worden. De besluiten
uit het begrotingsakkoord die het verstrekken van hypotheken belemmeren,
moeten verdwijnen. De informateurs Bos en Kamp ontvingen vorige week ook een
brief van Bouwend Nederland, waarin voorzitter Elco Brinkman het nieuwe kabinet
een aantal aanbevelingen geeft om de bouwmarkt vlot te trekken. ‘De bouwsector
heeft de afgelopen jaren harde klappen gekregen en zet nu een rem op het herstel van
de economie. Om die rem er af te halen en de bouw weer de motor van de economie
te laten zijn, is het nodig dat investeringen in nieuwbouw, onderhoud en verduurzaming
van woningen en andere gebouwen weer op gang komen,’ aldus Brinkman.
Bouwend Nederland stelt daarom een aantal maatregelen voor. Waaronder:
• Zorg dat starters een woning kunnen kopen. Geef banken daarvoor meer ruimte.
Laat het Rijk een bijdrage leveren aan startersleningen. De overdrachtsbelasting
voor deze groep moet geschrapt worden.
• Stimuleer en beloon het aflossen van hypotheekschuld door banken de boetes bij
(vervroegde ) aflossing te laten schrappen. Geef een rentekorting als de hypotheekschuld
kleiner wordt.
Na het werk is het omkleden geblazen
(werkplaats Tilburg-Noord)
lielid neemt op kantoor de telefoon op. Huiskes
doet zelf de boekhouding. ‘Er zijn kansen nu. Je
weet hoe je het bedrijf moet inrichten met de
ervaringen uit de laatste twee jaar. Zo’n faillissement
zal me niet snel nog een keer overkomen.
Je moet hard werken om er weer bovenop te
komen. Geen excuses meer, gewoon er keihard
tegenaan.’ Dat doet de jonge directeur dan ook:
hij werkt zes dagen in de week.
acquireren
Hard werken doen ook architect Hans Kuiper en
zijn financiële man, Tom Weghorst. Ook zij gingen
voor een doorstart. Zevenentwintig medewerkers
overleefden de malaise, 14 procent van
het oorspronkelijke personeelsbestand. kow is
ondanks de radicale sanering nog steeds een van
de grotere architectenbureaus van Nederland.
Maar de overhead is verdwenen. ‘Kijk, hier hadden
we vroeger een koffiemeisje voor’, grapt Kuiper
als hij koffie gaat halen. Nieuwe afzetmarkten
willen ze aanboren zoals projectmanagement
voor hele wijken of complexen. kow zoekt financiers
voor projecten. Weghorst: ‘kow zoekt naar
projecten die vastgelopen zijn. Met mijn achtergrond
als ontwikkelaar en belegger heb ik een
financieel netwerk in de niet-bankensector. We
gaan op zoek naar investeerders die een goed
stedenbouwkundig ontwerp vlot willen trekken
onder onze leiding.’ ‘Makkelijk is het niet’, zegt
Kuiper: ‘We acquireren ons suf, gelukkig komt er
af en toe wat binnen.’
Hoe de toekomst er voor de bouw uit zal zien,
weten Huiskes, Hurks, Kuiper en Weghorst niet.
Ooit zal de toekomst beter zijn, maar wanneer is
totaal onduidelijk. Of zoals Kuiper het zegt: ‘De
grote sport binnen de branche is momenteel het
ontdekken van de eerste zwaluw die de lente
aankondigt. Soms denk ik, ik heb die zwaluw
gezien omdat we een bepaald soort opdracht
krijgen. Soms.’
Hurks, die pas herstel ziet opduiken na ‘zware’
jaren in 2013 en 2014, snapt heel goed dat deze
overheid geen miljarden tevoorschijn zal toveren.
Hurks: ‘Als ze een paar miljard extra zouden
investeren, dan zou ik ze knuffelen hoor. Maar
dat gaat niet gebeuren. Wat wel moet gebeuren
is duidelijkheid bieden op gebied van de hypotheekrenteaftrek.
Een verkeerde keuze is altijd
nog beter dan geen keuze.’ Ook Kuiper en Weghorst
pleiten voor meer duidelijkheid op de
hypotheekmarkt. Huiskes hoopt bovendien dat
de overheid starters op de woningmarkt extra
wil helpen. Dat brengt de woningmarkt in bewe-
14
FORUM #18/04.10.12

column scheer
Bedrijfsrisico
jeroen poortvliet
Geert Hurks (Hurks Groep) ‘Dankzij de goede tijden
vulden we onze financiële buffer flink aan. Dan zit je er
vandaag de dag vrij relaxed bij’
Van Mark Rutte mochten burgers en ondernemers al een ‘ferme
tik’ uitdelen aan overvallers en inbrekers zonder daar meteen voor
de bak in te draaien. Staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid
en Justitie voegde daar onlangs aan toe dat inbrekers zelf het
risico lopen op klappen. Hij zei dit naar aanleiding van fatale klappen
bij een inbraak.
Je zou kunnen zeggen dat inbrekers en overvallers een relatief
groot risico lopen. Hun tegenstanders zijn namelijk vaak brave
burgers en winkeliers die er niet dagelijks op los slaan. Het zijn
geen ervaringsdeskundigen die precies weten hoe hard ze moeten
slaan om iemand uit te schakelen maar niet te doden.
Ik ben zelf ook zo’n brave burger. Als student heb ik ooit op de
gang van mijn studentenhuis tegenover een inbreker gestaan. Ik
had een lege wijnfles in mijn hand, maar heb die niet gebruikt. De
inbreker maakte zich dankbaar uit de voeten.
ging. Een pleidooi voor flexibele arbeidsvoorwaarden
wordt gevoerd op het ingekrompen kantoor
van kow. Hun medewerkers een baan voor
onbepaalde tijd aanbieden, durven Kuiper en
Weghorst niet. Daarvoor is de situatie te onzeker.
Kuiper: ‘De arbeidscontracten lopen midden volgend
jaar voor de derde keer af. Dan moet je ze
volgens de wet een vast arbeidscontract geven.
Maar de onzekerheid is nog te groot. kow zou ze
eigenlijk een vierde jaarcontract willen geven. Het
zou mooi zijn als het nieuwe kabinet een vierde
termijn mogelijk maakt, hoewel we weten dat
onze medewerkers ook een huis willen kopen.
Eigenlijk willen we een keuze tussen vast of tijdelijk
helemaal niet maken, maar we moeten wel.’
Naast mijn bed ligt tegenwoordig een honkbalknuppel. Nou ja,
honkbalknuppel, het is een tafelpoot die daarvoor door kan gaan.
Zo’n stuk hout dat je als kind gebruikte bij slagbal. Tot dusver heb
ik de knuppel niet hoeven gebruiken, maar het voelt wel goed om
hem bij de hand te hebben. Naar het schijnt probeerden brave
burgers in Haren het Facebook-tuig van zich af te houden met een
hockeystick. Misschien niet ongewoon voor een villawijk, maar
die maakt toch minder indruk.
Tijdens een vakantie in een afgelegen huis in Frankrijk had ik een
steeksleutel onder het bed liggen. Die had ik meegenomen voor
het geval ik iets aan de auto moest versleutelen. Zo’n ding wordt
ook wel een bahco genoemd. Niet te verwarren met een baco, de
in de voetbalwereld populaire mix van bacardi en cola.
Misschien is dat niet eens zo’n gek idee, om een inbreker met een
baco in plaats van een bahco te ontvangen. Het verrassingseffect
zou er wel eens toe kunnen leiden dat de ongewenste bezoeker
denkt: ach, waar ben ik ook mee bezig? Proost, en dan ga ik maar
weer eens.
Voor de zekerheid zou ik toch een bahco of een knuppel achter de
hand houden.
Paul Scheer
15
FORUM #18/04.10.12